Κοινωνική Εργασία στις Εξαρτήσεις Θεραπεία σε συνθήκες ανελευθερίας Κοινωνική Εργασία στις Εξαρτήσεις Χαράλαμπος Πουλόπουλος Δ.Π.Θ., Κομοτηνή, Οκτώβριος 2013

Το Σωφρονιστικό Σύστημα 32 Σωφρονιστικά Καταστήματα στην Ελλάδα 12.479 κρατούμενοι 4.136 για παραβάσεις περί ναρκωτικών Πηγή: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (1.1.2012) Κόστος φυλάκισης: Τέσσερεις φορές υψηλότερο από το κόστος ενός θεραπευτικού προγράμματος διαμονής Οκτώ φορές υψηλότερο από αυτό ενός προγράμματος ημερήσιας φροντίδας Πηγή: U.N., 2003

Φυλακή και Ναρκωτικά Συνεχίζεται η χρήση ναρκωτικών Υπάρχει διαθεσιμότητα και γίνεται διακίνηση Οι τιμές είναι αυξημένες Ο έλεγχος είναι αναποτελεσματικός Ορισμένοι ξεκινούν τη χρήση για πρώτη φορά στη φυλακή Η επικινδυνότητα είναι αυξημένη

Προγράμματα υποκαταστάτων στη φυλακή ΚΑΤΆ Κίνδυνος εκτροπής Μαύρη αγορά Αύξηση διάδοσης Μείωση κινήτρου για απεξάρτηση Προβλήματα στην επανένταξη Συγκρούσεις Προβλήματα επιλογής Αυξημένο κόστος Επιβάρυνση της υγείας Peters, R., Wexler, H., 2005; Leukefeld, C. & Tims, F., 1992 ΥΠΕΡ Μείωση της μετάδοσης του ιού HIV & ΗCV Mείωση διακίνησης Περιορισμός της επιθετικότητας Μείωση κινδύνου overdose Jamieson, Beals, Lalonde and Associates, 2002

Δίκτυο Υπηρεσιών ΚΕΘΕΑ στο σωφρονιστικό σύστημα Συμβουλευτικά Κέντρα Θεραπευτικές Κοινότητες Κέντρα Υποδοχής και Επανένταξης αποφυλακισμένων

Παράγοντες ανάπτυξης Θεραπευτικών Κοινοτήτων στις φυλακές Δικαίωμα στη θεραπεία Διαδεδομένη χρήση παράνομων ουσιών στις φυλακές Μεγάλος αριθμός ατόμων εξαρτημένων από ναρκωτικές ουσίες Δυσκολίες στην υφ όρων απόλυση Προφίλ και ανάγκες των φυλακισμένων χρηστών Αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών κοινοτήτων

Αποτίμηση της αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών κοινοτήτων του ΚΕΘΕΑ follow up πέντε ετών (Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, 2002)

…” μία πραγματική θετική πρόκληση τόσο για το σωφρονιστικό, όσο και για το θεραπευτικό πλαίσιο στη χώρα ” … …” αποτελεί ένα καινοτόμο επιχείρημα και για το ίδιο το ΚΕΘΕΑ, που ανταποκρίνεται σε μία υπαρκτή και βαθιά ανάγκη της ελληνικής κοινωνίας ”… …” Το πρόγραμμα ενδείκνυται να χρησιμεύσει ως πρότυπο για άλλα καταστήματα κράτησης της επικράτειας αφού διαχειρίζεται ήδη με επιτυχία τον πληθυσμό που έχει εμπλακεί με το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης. ”… … “δεν είναι μόνο η μεθοδολογία του προγράμματος που οδηγεί στις θετικές κρίσεις, αλλά κυρίως η ποιότητα η κατάρτιση, το πηγαίο ενδιαφέρον και το ‘νοιάξιμο’ που διαθέτουν τα μέλη του προσωπικού του ΚΕΘΕΑ ”…

Κουλτούρα της φυλακής Ιστορία Μύθοι Ήρωες Τελετουργίες Συμβολισμοί Συνήθειες Ιδέες Αντιλήψεις Οργανωτικά σχήματα και διαδικασίες

Παθολογικοί και υγιείς Οργανισμοί Στατικό Περιβάλλον Παράνοια Κατάθλιψη Καταναγκασμός Αγκυλώσεις Περιβάλλον μάθησης Υποστήριξη Συνεργασία Καινοτομία Αλλαγή

Παρανοειδή χαρακτηριστικά Έλλειψη εμπιστοσύνης Καχυποψία Αναζήτηση κρυφών μηνυμάτων Φόβος Αίσθημα απειλής και κινδύνου “μην εμπιστεύεσαι …είναι σημαντικό να παρατηρείς και να ανακαλύπτεις τι κρύβεται πίσω από την κίνηση κάθε κρατούμενου”

Καταθλιπτικά χαρακτηριστικά Κοινωνική απομόνωση Έλλειψη ελευθερίας Έλλειψη ψυχολογικής υποστήριξης Υψηλά επίπεδα άγχους Ματαίωση Αίσθηση ανεπάρκειας και αβοήθητου Αδυναμία Παθητικότητα Αποφυγή ευθύνης Έλλειψη νοήματος και στόχων

Καταναγκαστικά χαρακτηριστικά Μηχανισμοί και διαδικασίες ελέγχου που χαρακτηρίζονται από : Έμφαση στη λεπτομέρεια Επαναληπτικότητα Τελετουργίες Τυπολατρία Έμφαση στις διαδικασίες και όχι στους στόχους

Κριτική και στερεότυπα για τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους Αμέλεια Ανικανότητα Παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Κατάχρηση εξουσίας Βασανισμός κρατουμένων Κινηματογράφος και λογοτεχνία: “…κακός, …βίαιος, …χειρότερος από κρατούμενο ”

Συγκρουόμενες κουλτούρες Φυλακή Μην εμπιστεύεσαι Κάνε το ελάχιστο Μην είσαι αδύναμος Μη δείχνεις τα συναισθήματά σου Μείνε παθητικός Μη δίνεις σημασία Κράτα τη μάσκα σου Θεραπευτική Κοινότητα Εμπιστέψου Κάνε το μέγιστο Δείξε την αδυναμία σου Εξέφρασε τα συναισθήματά σου Γίνε ενεργητικός Γίνε μέρος της αλλαγής Αποκάλυψε τον εαυτό σου

Συναισθηματικές καταστάσεις, συμπεριφορές και στάσεις στη φυλακή Συναισθήματα Φόβος Πόνος Μοναξιά Απογοήτευση Θυμός Ματαίωση Αποτυχία Στάσεις και συμπεριφορές Ποινικό ιστορικό (βία, κλοπές, επιθετική συμπεριφορά) Κουλτούρα του δρόμου Βίαια περιστατικά Κακοποίηση Κατάχρηση Εκμετάλλευση Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά

Στόχοι της θεραπευτικής κοινότητας στη φυλακή Εκπαίδευση στη διαχείριση συναισθημάτων Διακοπή της χρήσης Υιοθέτηση νέων συμπεριφορών Προετοιμασία για την επανένταξη Αποφυγή βίας Υιοθέτηση της νέας κουλτούρας Η δύναμη της θεραπευτικής κοινότητας πηγάζει από τους κρατούμενους που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.

Κίνδυνοι για τα μέλη της Θ.Κ. στη φυλακή Κριτική Κακοποίηση Αδυναμία Επιθέσεις Πρόκληση Διακοπή της θεραπείας Υποτροπή Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά

Διαφορές ανάμεσα στα συστήματα έλεγχος αλλαγή Απειλή Έλλειψη ασφάλειας Αποδιοργάνωση Απώλεια ελέγχου Απώλεια θεραπευτικής ασφάλειας Αναποτελεσματικότητα Εγγύτητα Αφομοίωση Απόρριψη Η αφομοίωση από ένα παθολογικό οργανισμό σημαίνει ότι το σύστημα που αφομοιώνεται πιθανά θα αναπτύξει την ίδια παθολογία.

Αποτελεσματική αλλαγή Σωστός σχεδιασμός Κατανόηση κουλτούρας Προσδοκίες του προσωπικού Ανάγκες κρατουμένων Οργανωτικές διαδικασίες Προσωπικές αντιστάσεις Αντιστάσεις του συστήματος

Ανάπτυξη Θ.Κ. στη φυλακή Ελάχιστη συμφωνία Κατανόηση προτεραιοτήτων Ανάπτυξη θεραπευτικού περιβάλλοντος Ανάπτυξη εμπιστοσύνης και αμοιβαίου αισθήματος ασφάλειας Συμμετοχή Συνεργασία Ανοιχτή επικοινωνία Κοινή εκπαίδευση προσωπικού φυλακής και Θ.Κ Εποπτεία Ανάπτυξη δικτύων Κοινοτική φροντίδα Έρευνα αποτελεσματικότητας

Θεραπευτική Κοινότητα στη φυλακή Μείωση του χρόνου παραμονής για θεραπεία στη φυλακή

Η επανένταξη γίνεται στην κοινωνία Μείωση του χρόνου παραμονής για θεραπεία στη φυλακή Ενίσχυση της προσπάθειας για ένταξη στην κοινωνία