Εξωπυραμιδικά υπερκινητικά σύνδρομα Μ. Μαυρίδης, 10/2008

Σημειολογία Χορεία Αθέτωσις Ημιβαλλισμός Δυστονία Δεν πρέπει να υπάρχει πάρεση ή απραξία

Χορεία Επιτακτικές, ταχείες, άρρυθμες, ακούσιες κινήσεις Διακριτές, επικρατούν στα περιφερικά τμήματα των άκρων και περιστοματικά Συνοδά σημεία: υποτονία, εκκρεμοειδή επιγονάτια αντανακλαστικά, κινήσεις βραδείες σε εκτέλεση, ανεπαρκείς σε διάρκεια

Αθέτωσις Αδυναμία διατήρησης μιας θέσης λόγω: επιτακτικών, σχετικά βραδέων, ελικοειδών ή στρεπτικών ακουσίων κινήσεων Επικρατούν περιφερικά, αφορούν όμως και σε κεντρομελικά τμήματα Συμβάλλουν η μία στην άλλη Συνοδός υποτονία, ενίοτε όμως υπερτονία και κινητικό έλλειμμα

Ημιβαλλισμός Ακούσια ανεξέλεγκτη, βίαιη εκτίναξη ενός άκρου (άνω ή/και κάτω) σε ένα ημιμόριο του σώματος

Δυστονία Εμμένουσα – παρατεταμένη στάση ή θέση σε ένα από τα δύο άκρα αθετωσικής κίνησης Ταυτόχρονη σύσπαση αγωνιστών και ανταγωνιστών μυών Γενικευμένες ή εστιακές Χρόνιες (επιδεινούμενες), οξείες ή παροξυσμικές

Νόσοι που χαρακτηρίζονται από χορεία ή/και αθέτωση

Α1. Κληρονομικές νόσοι με χορεία ή και αθέτωση ως μείζον /χαρακτηριστικό σημείο Χορεία του Huntington Νευροακανθοκκύτωσις Οδοντο-ερυθρο-ωχρο-υποθαλάμιος ατροφία Οικογενής παροξυσμική κινησιογενής χορειοαθέτωσις

Α2. Κληρονομικές νόσοι με χορεία ή και αθέτωση ως έλασσον /ενδεχόμενο σημείο Ηπατοφακοειδής εκφύλισις (νόσος Wilson) Νόσος Hallervorden-Spatz Νόσος Leigh και άλλες μιτοχονδριοπάθειες Νόσος Niemann-Pick (τύπος C) Νόσος Kufs (κηροειδής λιποφουσκίνωσις) Αταξία-τηλαγγειεκτασία Προπιονική οξυαιμία Πυροσταφυλική οξυαιμία Ιδιοπαθής ασβέστωσις των βασικών γαγγλίων Lesch-Nyhan

Β. Ρευματικός πυρετός (στρεπτοκοκκική λοίμωξις) Χορεία του Sydenham Χορεία της κυήσεως (gravidarum) Γ. Συγγενούς αιτιολογίας Περιγεννητική ανοξία (ημιπληγική ή διπλή αθέτωσις) Πυρηνικός ίκτερος

Δ. Φαρμακευτικής αιτιολογίας Υπερδοσολογία l-dopa σε ασθενείς με νόσο του Parkinson Νευροληπτικά Φαινυτοΐνη και ενίοτε άλλα αντιεπιληπτικά Αναστολείς διαύλων Ca 2+ Λίθιο, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά Ισονιαζίδη

Ε. Ως εκδήλωσις συστηματικής νόσου Σ.Ε.Λ. και άλλες αγγειίτιδες του Κ.Ν.Σ. Θυρεοτοξίκωσις Υπερνατριαιμία Υπερωσμωτική, μη-κετωτική υπεργλυκαιμία Πολυκυτταραιμία vera Ηπατική εγκεφαλοπάθεια A.I.D.S. Παρανεοπλασματική

ΣΤ. Επί εστιακών βλαβών του Κ.Ν.Σ. Στην αποδρομή του ημιβαλλισμού Αγγειακές βλάβες ή όγκοι στην περιοχή του φακοειδούς πυρήνα ή του θαλάμου

Παθοφυσιολογία υπερκινησιών οφειλόμενων σε δυσλειτουργία των βασικών γαγγλίων Κοινή συνιστώσα η υπολειτουργία της GPi και SNr, GABAεργικών πυρήνων εξόδου των βασικών γαγγλίων, με αποτέλεσμα άρση της αναστολής (disinhibition) που ασκούν στον θάλαμο (―> νεοφλοιό) και σε προκινητικούς πυρήνες του στελέχους

Βασική συνδεσμολογία των βασικών γαγγλίων

Συνδεσμολογία/νευροχημεία των βασικών γαγγλίων

Οι δύο απαγωγοί οδοί του νεορραβδωτού

Χορεία/αθέτωση σε ν. Huntington

Ημιβαλλισμός

Υπερκινησίες από υπερδοσολογία l-dopa

Νόσος (χορεία) του Huntington

Βασικά χαρακτηριστικά Αυτοσωματική, επικρατητική κληρονομικότης Χορειοαθετωσικές κινήσεις Νοητική έκπτωση

Επιδημιολογικά στοιχεία Μεγάλη διεισδυτικότης γονιδίου ~ 4 περιστατικά/ παγκοσμίως (αλλά 50/ σε άτομα βορειοευρωπαϊκής καταγωγής) Συνήθης ηλικία έναρξης: έτη Νεώτεροι ασθενείς σε πατρική μετάδοση Πρωϊμότερη προσβολή σε διαδοχικές γενεές (anticipation)

Κλινική εικόνα Ποικιλόμορφη αρχικά, «ήπια» διαταραχή συμπεριφοράς, κατάθλιψη Διαρκής νοητική έκπτωση στη συνέχεια, υποφλοιώδους τύπου, ―> άνοια Χορειοαθετωσικές κινήσεις Βραδείες σε έναρξη και εκτέλεση εκούσιες κινήσεις Υποτονία, δυσαρθρική ομιλία Βραδυκινητική/υπερτονική/δυστονική παραλλαγή σε πρώιμη έναρξη

Γενετικά στοιχεία Παθολογικό γονίδιο (ΙΤ15) στο 4p χρωμόσωμα Κωδικοποιεί πρωτεΐνη άγνωστης λειτουργίας, ευρέως διαδεδομένης στα θηλαστικά, όχι μόνο στο ΚΝΣ, απαραίτητης για ανάπτυξη και επιβίωση του εμβρύου Περιέχει και στα φυσιολογικά άτομα, μετα- φραζόμενη, μεταβλητού μήκους επανάληψη τριπλέτας CAG (―> γλουταμίνη)

Γενετικά στοιχεία (συνέχεια) (μ.ο 19) επαναλήψεις τριπλέτας CAG σε φυσιολογικά άτομα ≥ 39 (κατ’ άλλους ≥ 42) επαναλήψεις σε ασθενείς με νόσο Huntington (αμφίβολη περιοχή οι επαναλήψεις) Στενή συσχέτιση αριθμού επαναλήψεων με ηλικία έναρξης και βαρύτητα νόσου Διαθέσιμο γενετικό test

Απεικονιστικά στοιχεία Σε CT και MRI: ατροφία κερκοφόρων πυρήνων, ιδίως της κεφαλής Σε PET: μειωμένος μεταβολισμός γλυκόζης στο νεορραβδωτό (προηγείται των κλινικών εκδηλώσεων) Μη παθογνωμονικά ευρήματα