ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ Νεφρολογικό Τμήμα Γ.Ν.Α «Λαϊκό» Μαθήματα παθολογικής φυσιολογίας Αθήνα Νοέμβριος 2015

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΝΕΦΡΩΝ

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΝΕΦΡΩΝ

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΝΕΦΡΩΝ Άνω πόλος Έσω χείλος Έξω χείλος Κάτω πόλος

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΝΕΦΡΩΝ

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΝΕΦΡΩΝ

υπερηχογραφημα ΝΕΦΡΩΝ

ΑΓΓΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Νεφρική αιμάτωση: 20-30% της καρδιακής παροχής Νεφρική ροή αίματος (RBF): 600ml/min

ΑΓΓΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ

ΑΓΓΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ

ΑΓΓΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Το αγγειακό σύστημα του νεφρού αποτελείται από 2 ξεχωριστά λειτουργικά τμήματα Νεφρικές αρτηρίες μεσολόβιες→ τοξοειδείς→ μεσολοβίδιες→ προσαγωγά αρτηρίδια Προσαγωγά αρτηρίδια→ σπειραματικά τριχοειδή→ απαγωγά αρτηρίδια Περισωληναριακό τριχοειδικό δίκτυο Νεφρικές φλέβες

Αγγείωση του νεφρού Δύο τριχοειδικά δίκτυα που βρίσκονται σε συνέχεια 1. Τριχοειδικό δίκτυο υψηλής πίεσης που αποτελείται από τα σπειραματικά τριχοειδή ↓ διήθηση αίματος και παραγωγή πρόουρου 2. Δίκτυο χαμηλής πίεσης που σχηματίζεται από τα περισωληναριακά τριχειδή και τα ευθέα αγγεία μεταφορά οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών στα επιθηλιακά κύτταρα των σωληναρίων επαναρρόφηση υγρού προς τη συστηματική κυκλοφορία

ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ανατομική και λειτουργική μονάδα του νεφρού είναι ο νεφρώνας, που αποτελείται από: Το σπείραμα Διήθηση πλάσματος στο σπείραμα ⇒ παραγωγή σπειραματικού διηθήματος (πρόουρου) που εισέρχεται στον αυλό του εγγύς σωληναρίου 2. Το νεφρικό σωληνάριο Επαναρρόφηση / Απέκκριση / Διάχυση Σχηματισμός τελικού ούρου

Υπάρχουν 2 τύποι νεφρώνων Φλοιώδεις νεφρώνες (75%) 2. Παραμυελικοί νεφρώνες Φυσιολογικά σε κάθε νεφρό υπάρχουν περίπου 800.000-1,2 εκατομμύρια νεφρώνες

Σπείραμα: βασική λειτουργία→ διήθηση

ΣΠΕΙΡΑΜΑ

ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΗΘΜΟΣ 1. Ενδοθηλιακά κύτταρα 2. Σπειραματική βασική μεμβράνη (GBM) Αποτελείται από κολλαγόνο τυπου IV 3 στιβάδες έσω διαυγής υμένας έξω διαυγής υμένας σκοτεινός υμένας Ηλεκτρικά φορτισμένη Ημιδιαπερατή μεμβράνη (διήθηση αίματος / πλάσματος) Εκλεκτική διαπερατότητα Ουσίες με ΜΒ<68kdaltons (albumin) 3. Επιθηλιακά κύτταρα περισπλάγχνιου πετάλου (ποδοκύτταρα)

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΝΕΦΡΩΝ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Διατήρηση της ομοιόστασης -ηλεκτρολυτική ισορροπία -ρύθμιση όγκου (ομοιόσταση νατρίου) -ρύθμιση νερού / ωσμωτικότητας 2. Ρύθμιση της οξεοβασικής ισσοροπίας 3. Απέκκριση αζωτούχων και άλλων μεταβολιτών 4. Παραγωγή ορμονών -1,25 διυδροξυ-Βιταμίνη-D (ρύθμιση οστικού μεταβολισμού) -ερυθροποιητίνη (ρύθμιση αιμοποίησης) -ρενίνη (ρύθμιση αρτηριακής πίεσης)

Νεφροί: το ‘φίλτρο’ του οργανισμού Νεφροί: 300 gr Βάρος σώματος: 70kg

=Σχηματισμός τελικού ούρου ΚΥΡΙΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Διατήρηση ομοιόστασης υγρών / ηλεκτρολυτών =Σχηματισμός τελικού ούρου

Σχηματισμός τελικού ούρου ↓ 1. Διήθηση 2. Επαναρρόφηση 3. Απέκκριση 4. Παθητική διάχυση

Η ανατομική και λειτουργική μονάδα του νεφρού είναι ο νεφρώνας, που αποτελείται από: Το σπείραμα Διήθηση πλάσματος στο σπείραμα ⇒ παραγωγή σπειραματικού διηθήματος (πρόουρου) που εισέρχεται στον αυλό του εγγύς σωληναρίου 2. Το νεφρικό σωληνάριο Επαναρρόφηση / Απέκκριση / Διάχυση Σχηματισμός τελικού ούρου

ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΗΘΗΣΗ Διήθηση πλάσματος στο σπείραμα Το αίμα εισέρχεται στο σπείραμα με το προσαγωγό και εξέρχεται με το απαγωγό αρτηρίδιο ενώ μέρος του, το διήθημα, περνάει στον ουροφόρο χώρο. Ρυθμός σπειραματικής διήθησης: (GFR) 120ml/min = 170L /24h

ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΣ ΗΘΜΟΣ 1. Ενδοθηλιακά κύτταρα 2. Σπειραματική βασική μεμβράνη (GBM) Αποτελείται από κολλαγόνο τυπου IV Ηλεκτρικά φορτισμένη Ημιδιαπερατή μεμβράνη (διήθηση αίματος / πλάσματος) Εκλεκτική διαπερατότητα Ουσίες με ΜΒ<68kdaltons (albumin) 3. Επιθηλιακά κύτταρα περισπλάγχνιου πετάλου (ποδοκύτταρα)

Διατήρηση σπειραματικής πίεσης διήθησης Σε φυσιολογικές συνθήκες ενδονεφρικοί μηχανισμοί συμβάλλουν στη διατήρηση του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (GFR)

Διατήρηση σπειραματικής πίεσης διήθησης Μηχανισμός νεφρικής αυτορρύθμισης ⇩ Μεταβολή τόνου προσαγωγού αρτηριδίου (αγγειοσύσπαση ή αγγειοδιαστολή μεταβολή της τριχοειδικής υδροστατικής πίεσης) 2. Συμμετοχή του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης (σύσπαση απαγωγού αρτηριδίου) Διατηρείται σταθερός ο GFR στις μεταβολές της ΑΠ

ΣΩΛΗΝΑΡΙΑΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Επαναρρόφηση Απέκκριση Διάχυση

Επαναρρόφηση Επαναρροφητική λειτουργία υπάρχει σε όλα τα τμήματα του νεφρώνα ΕΓΓΥΣ ΣΩΛΗΝΑΡΙΟ → Επαναρρόφηση 100% αμινοξέα, γλυκόζη, διττανθρακικά 70% νάτριο, κάλιο, φωσφόρος και ασβέστιο

Θέσεις επαναρρόφησης Να+ στα νεφρικά σωληνάρια Εγγύς Άπω Αγκύλη Henle Αθροιστικό Αποβολή 250 meq Na+ το 24ωρο 70 - 80% 5 - 8% 10 - 20% 2 - 3% Διήθηση 25.000 meq Na+ το 24ωρο

Απέκκριση οξινοποίηση ούρων→ απέκκριση Η+ από τα άπω σωληνάρια ενεργητική απέκκριση Κ+ υπό την επίδραση αλδοστερόνης

Διάχυση Νερό: ακολουθεί παθητικά τη μετακίνηση νατρίου και χλωρίου στα περισσότερα τμήματα του νεφρώνα (μετακίνηση προς τις περιοχές ↑ωσμωτικότητας) Ουρία: παθητική διάχυση από το άπω αθροιστικό σωληνάριο και τους αθροιστικούς πόρους προς το διάμεσο ιστό της μυελώδους μοίρας (ακολουθεί την κλίση συγκέντρωσης)

ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΡΑΙΩΣΗ ΟΥΡΩΝ Η ικανότητα του νεφρού να προσαρμόζει τον όγκο και την ωσμωτικότητα των ούρων οφείλεται: Στο πολλαπλασιαστικό σύστημα αντιρεύματος της αγκύλης του Henle,που έχει σαν αποτέλεσμα την αραίωση του σωληναριακού υγρού και τη δημιουργία υπέρτονου μυελού Στη δράση της ADH στα αθροιστικά σωληνάρια, που επηρεάζει τη διαβατότητά τους στο νερό

Υπό φυσιολογικές συνθήκες μέσω σπειραματικής διήθησης παράγονται 120ml/min υπερδιηθήματος Κατά μήκος του εγγύς εσπειραμένου σωληναρίου ένα μεγάλο μέρος του υπερδιηθήματος επαναρροφάται Στην αγκύλη του Henle φτάνουν 30ml/min ισότονου διηθήματος. Τα σκέλη της αγκύλης λειτουργούν ως ένα πολλαπλασιαστικό σύστημα αντιρεύματος. Στο αθροιστικό σωληνάριο φτάνουν 5-10ml/min υπερδιηθήματος. Δράση ADH και αλδοστερόνης. Τελικά 1-2ml/min του αρχικού υπερδιηθήματος θα διοχετευθούν στον ουρητήρα ως ούρα.

Απέκκριση / Επαναρρόφηση νερού = Αραίωση / Συμπύκνωση ούρων Κύρια ορμόνη: αντιδιουρητική (ADH) (υποθάλαμος) Σε καταστάσεις υπερυδάτωσης Ο αυξημένος εξωκυττάριος όγκος επιδρά στους ωσμωυποδοχείς του υποθαλάμου προκαλώντας μείωση της έκκρισης της ADH χαμηλά επίπεδα ADH→ αποβολή μεγάλης ποσότητας αραιών, υπότονων ούρων Σε αφυδάτωση / μειωμένη πρόσληψη νερού αύξηση της έκκρισης ADH υψηλά επίπεδα ADH→ αποβολή μικρής ποσότητας πυκνών, υπερωσμωτικών ούρων

Οξεοβασική ισορροπία επαναρρόφηση 90% στο εγγύς σωληνάριο 1. Επαναρρόφηση διηθούμενων HCO₃⁻ επαναρρόφηση 90% στο εγγύς σωληνάριο 2. Απέκκριση ιόντων Η+ στο άπω σωληνάριο 3. Απέκκριση NH₄⁺ και φωσφορικών ιόντων εξουδετέρωση Η+ στο σωληναριακό υγρό

Έκκριση ορμονών / Βιταμινών από τους νεφρούς Έκκριση ρενίνης Έκκριση ερυθροποιητίνης Έκκριση βιταμίνης D

Παρασπειραματική συσκευή Διεγείρεται από το ΣΝΣ ή από μια του GFR και εκκρίνει ρενίνη

Έκκριση ορμονών / Βιταμινών από τους νεφρούς 1. Έκκριση ρενίνης- παρασπειραματική συσκευή (σε ελάττωση του όγκου του αίματος και σε ελάττωση του Να και Cl που φτάνει στην πυκνή κηλίδα) Αγγειοτενσινογόνο (ήπαρ) ρενίνη αγγειοτενσίνη Ι→ (μετατρεπτικό ένζυμο / πνευμονικά τριχοειδή) νεφρός ⇩ αγγειοτενσίνη ΙΙ αλδοστερόνη (αγγειοσύσπαση,κατακράτηση νατρίου, απέκκριση καλίου)

Έκκριση ορμονών / Βιταμινών από τους νεφρούς Έκκριση ερυθροποιητίνης Η ερυθροποιητίνη διεγείρει την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο μυελό των οστών

Έκκριση ορμονών / Βιταμινών από τους νεφρούς 3. Έκκριση βιταμίνης D 25-υδροξυλίωση βιταμίνης D στο ήπαρ→κυκλοφορία Διήθηση στο σπείραμα Επαναρρόφηση στο εγγύς σωληνάριο 1-υδροξυλίωση της 25(OH)D3 στο δραστικό μεταβολίτη 1,25(ΟΗ)2D3 Σε συνδυασμό με την PTH: ρύθμιση ομοιόστασης Ca/P οστικό μεταβολισμό

Φυσικοί νεφροί Μεταμοσχευμένος νεφρός

Ευχαριστώ