ΕΝΤΟΜΑ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ Χρήστος Γ. Αθανασίου 1

ΕΝΤΟΜΑ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ Κύριοι εχθροί Sesamia nonagroides (Lepidoptera: Noctuidae), σεζάμια του αραβοσίτου Ostrinia nubilalis (Lepidoptera: Pyralidae), πυραλίδα του αραβοσίτου Helicoverpa armigera (Lepidoptera: Noctuidae), πράσινο σκουλήκι Δευτερεύοντες εχθροί Μυζητικά έντομα (Αφίδες) Ακρίδες Έντομα εδάφους (Agrotis, Agriotes) 2

Sesamia nonagrioides (Lepidoptera: Noctuidae) Sesamia nonagrioides (Lepidoptera: Noctuidae) κν. Σεζάμια του αραβοσίτου Αγρωστώδη (κυρίως αραβόσιτο και σόργο) Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων 35 mm, υπόλευκο Προνύμφη: mm, πρασινο-ρόδινο με νωτιαία ραφή υποκαστανή 3

Χειμώνας: Διάπαυση μέσα στο στέλεχος Απρίλιος: εμφάνιση ακμαίων Προνύμφες 1ης γενεάς Εναποθέτουν τα ωά σε αυτοφυή αγρωστώδη αρχικά Αργότερα στον αραβόσιτο μεταξύ κολεού και στελέχους (σε πλάκες ωών) Νύμφωση Στη στοά Τρέφονται από τα φύλλα και εισέρχονται στο στέλεχος κάνοντας στοές Τα αποχωρήματα εξέρχονται της στοάς Ο αραβόσιτος σε μικρό ύψος: μπορεί να γίνει καταπολέμηση Ακμαία 2ης γενεάς Ιούνιο-Ιούλιο Ωοτοκία Στο σπάδικα Τρέφονται από τους σπόρους ή εισέρχονται στο εσωτερικό Δύσκολη η καταπολέμηση: φυτά σε μεγάλο ύψος 3-4 γενεές Ανά έτος 4

Ζημιές που προκαλούνται από τη σεζάμια Πλάγιασμα των φυτών λόγω της προσβολής του στελέχους, μείωση της παραγωγής Σημαντικότερη ζημιά: στον σπάδικα Μεγαλύτεροι πληθυσμοί τον Αύγουστο, κοντά στην ωρίμανση (δύσκολη η καταπολέμηση) Δευτερογενώς αναπτύσσονται μύκητες σε στελέχη- σπάδικες 5

1. Καλλιεργητικά μέτρα Πρώιμη σπορά, καταστροφή καλαμιάς Καταπολέμηση 2. Βιολογική καταπολέμηση Υπάρχουν αρκετοί φυσικοί εχθροί (ωοπαρασιτοειδές: Platytelenomus busseolae κα). Σκευάσματα που βασίζονται στο B. thuringiensis 3. Χημική καταπολέμηση Πρόβλημα 2η-3η γενεά: παρακολούθηση της πτήσης με φερομονικές παγίδες. Σημαντικός παράγοντας η έγκαιρη επέμβαση πριν οι προνύμφες εισέλθουν στο στέλεχος (μετά η καταπολέμηση αδύνατη). Ψεκασμός κατά το τέλος Μαΐου (κατά των προνυμφών 3ης ηλικίας), όταν έχουμε >8-10 άτομα/m² 6

7

8

Ostrinia nubilalis (Lepidoptera: Pyralidae) Ostrinia nubilalis (Lepidoptera: Pyralidae) κν. Πυραλίδα του αραβοσίτου Πάνω από 200 ξενιστές (αραβόσιτος, βαμβάκι, αυτοφυή, ψυχανθή, καπνός, σόργο κα) Τέλειο: άνοιγμα πτερύγων mm, κίτρινο-λευκό Προνύμφη: mm, αρχικά υπόλευκη, αργότερα ρόδινη-καστανή 9

Χειμώνας: Ανεπτυγμένη προνύμφη μέσα στο στέλεχος Μάιος: εμφάνιση ακμαίων Προνύμφες: Εισέρχονται Στο στέλεχος Εναποθέτουν τα ωά σε πλάκες στην κάτω επιφάνεια των φύλλων ή στα στελέχη Κάθε θήλυ 55 ωά Αργότερα Στο σπάδικα Διάπαυση το φθινόπωρο ως ανεπτυγμένες προνύμφες στο στέλεχος ή στο σπάδικα Νύμφωση μέσα στο φυτό (αφού προηγουμένως ανοίξει την οπή εξόδου για το ακμαίο) Μέχρι 3 γενεές/έτος 10

1. Καλλιεργητικά μέτρα ότι και για σεζάμια Καταπολέμηση 2. Βιολογική καταπολέμηση Υπάρχουν αρκετοί φυσικοί εχθροί (ωοπαρασιτοειδές: Trichogramma evanescens κα). Σκευάσματα που βασίζονται στο B. thuringiensis 3. Χημική καταπολέμηση ότι και για σεζάμια 4. Βιοτεχνολογικές μέθοδοι Bt-corn (γενετικά τροποποιημένα υβρίδια αραβοσίτου με ενσωματωμένη την ενδοτοξίνη του B. thuringiensis) 11

12

13

Rhopalosiphum padi (Homoptera: Aphididae) Διάφοροι ξενιστές, ετερόοικο είδος: πρώτος ξενιστής Rubus padus, δεύτερος ξενιστής Graminae Μήκος 2 mm, μεγάλες κεραίες) όσο το σώμα, κοντά μαύρα σιφώνια (και οι άλλες αφίδες των σιτηρών προσβάλλουν τον αραβόσιτο) 14

Βιολογία-Ζημιές-Καταπολέμηση Ετερόοικο-Παρθενογενετικό (Ολοκυκλικό) Προσβάλλει φύλλα, στέλεχος, σπάδικα, άρρενες ταξιανθίες Φυτά: καχεξία λόγω μύζησης- μελίτωμα-καπνιά Φύλλα: συστροφή Άρρενες ταξιανθίες: μείωσης της ποσότητας της γύρης, αρνητική επίδραση στη γονιμοποίηση του σπάδικα Μετάδοση των BYDV (barley yellow dwarf virus), MDMV (maize dwarf mosaic virus) Πολλά τα αρπακτικά, παρασιτοειδή που κρατούν συνήθως τους πληθυσμούς χαμηλά (ιδιαίτερα νωρίς την περίοδο) 15

16

Rhopalosiphum maidis (Homoptera: Aphididae) κν. αφίδα του αραβοσίτου Διάφοροι ξενιστές κυρίως Graminae Μήκος 2 mm, πράσινο- κίτρινο χρώμα, κοντά σιφώνια Ανολοκυκλικό αλλά και ολοκυκλικό (σε μερικές περιοχές) Ζημιές-καταπολέμηση όπως και για το R. padi 17

18

ΕΝΤΟΜΑ ΕΔΑΦΟΥΣ 19

Agriotes spp. (Coleoptera: Elateridae) σιδηροσκούληκα  Πολυφάγα (διάφορα φυτά μεγάλης καλλιέργειας, αυτοφυή και δένδρα)  Τέλειο: mm, ανάλογα με το είδος, μαύρο ή καστανό γυαλιστερό  Προνύμφη: μέχρι και 60 mm, πορτοκαλί, σκληρή  Σημαντικότερα στην Ελλάδα τα A. lineatus, A. obscurus, A. sputator, Α. rufipalpis, A. litigiosus Agriotes obscurus Agriotes rufipalpis 20

Βιολογία Agriotes  Ολοκλήρωση βιολογικού κύκλου σε 3-4 έτη.  Εμφάνιση ενηλίκων Μάρτιο-Απρίλιο  Ωοτοκία Ιούνιο-Ιούλιο, εναπόθεση ωών στο έδαφος ατομικά ή σε μικρές ομάδες.  Ωά και προνύμφες ευαίσθητες στην ξηρασία.  Χειμώνα και καλοκαίρι σε βαθύτερα στρώματα. 21

Δειγματολήπτης Φερομονικές παγίδες 22

Καταπολέμηση  Δύσκολη η καταπολέμηση (προνύμφες προφυλαγμένες).  Αγρανάπαυση, καταστροφή ζιζανίων, αμιψεισπορά με σκαλιστικές (προσβάλλονται λιγότερο).  Δημιουργία συνθηκών ξηρασίας, θερινά οργώματα.  Ενσωμάτωση εν/νων πριν ή κατά τη σπορά η τη φύτευση.  Εφαρμογή σε όλο το χωράφι, στις γραμμές, κατά τόπους, επένδυση σπόρου 23

Agrotis sp (Lepidoptera: Noctuidae) καραφατμέ  Πολυφάγα έντομα, προνύμφες προσβάλλουν υπόγειο μέρος ή στέλεχος λίγο πάνω από την επιφάνεια. Σπάνια φύλλα ή αναπαραγωγικά όργανα.  Agrotis segetum, Agrotis exclumationis Ευρώπη, Ασία, Αφρική  Agrotis ipsilon Κοσμοπολίτικο, μεταναστευτικό είδος. Κατεύθυνση βορά-νότου Αρχές άνοιξης από β. Αφρική προς Ευρώπη Ιούνιο-Ιούλιο μεταναστεύει σε διάφορα μέρη της Ευρώπης Σεπτέμβριο προς Β. Αφρική 24

Agrotis segetum Βιολογία: Θηλυκό εναποθέτει ωά κάθε 3-4 ημέρες ( ωά). Ετερογενής ρυθμός ανάπτυξης των προνυμφών. Γεωγραφική παραλλακτικότητα Ν. Ελλάδα συνεχή εμφάνιση, Β. Ελλάδα όχι δραστηριότητα Ιανουάριο- Φεβρουάριο. 5 μέγιστα στις συλλήψεις. 25

Agrotis segetum 26

Agrotis exclamationis Βιολογία: Θηλυκό εναποθέτει ωά. Στην περιοχή Κωπαϊδα δραστηριότητα Μάιο- Σεπτέμβριο. 2 μέγιστα Μάιο-Ιούνιο και Αύγουστο 27

Agrotis exclamationis 28

Agrotis ipsilon Βιολογία: Γεωγραφική παραλλακτικότητα στην εμφάνιση. Ν. Ελλάδα όλο το έτος εκτός Ιούλιο- Σεπτέμβριο. Κ. Ελλάδα τάση για συνεχή δραστηριότητα. Άλλες περιοχές Ιανουάριο-Νοέμβριο. Βόρεια και Νότια Ελλάδα 2 μέγιστα ενώ στην Κεντρική Ελλάδα περισσότερα. Υψηλοί πληθυσμοί Φεβρουάριο-Απρίλιο. 29

Agrotis ipsilon 30

Καταπολέμηση Κρίσιμη περίοδος η Άνοιξη. Παρακολούθηση με φερομονικές παγίδες Φεβρουάριο-Απρίλιο. Καταπολέμηση όπως Elateridae. Πιτυρούχα δολώματα. Σε περίπτωση ξηρασίας, πότισμα προ της επέμβασης. 31