Σχεδιασμός των Μεταφορών Ενότητα #4: Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Δρ. Ναθαναήλ Ευτυχία Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών

2 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Περιεχόμενα ενότητας Εισαγωγή – Βασικές έννοιες. Έρευνες – Μετρήσεις. Τυπικές απαιτήσεις. Σκοπός. Περίοδοι – Ημέρες – Ώρες. Σχεδιασμός ερωτηματολογίου - Περιεχόμενο. Έρευνες παρά την οδό – Μέγεθος δείγματος.

3 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Εισαγωγή – Βασικές έννοιες (1 από 4) Ζώνες: Χωρικές ενότητες που χρησιμοποιούνται για να εντοπίσουν τα πρωτογενή στοιχεία (π.χ. μετακινήσεις ανά σκοπό) έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να αναλυθούν στο πλαίσιο ανάπτυξης του συγκοινωνιακού μοντέλου. Θα πρέπει να είναι ομογενείς ως προς τις χρήσεις γης που περιλαμβάνουν και γενικά να έχουν ομοιόμορφα χαρακτηριστικά δεδομένου ότι λαμβάνονται σαν μια ενιαία μονάδα αναφοράς και ταξινόμησης όλων των στοιχείων και χρησιμοποιούνται έτσι σε όλη τη διαδικασία του σχεδιασμού των μεταφορών. Το μέγεθος και ο αριθμός τους εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της περιοχής και το επίπεδο λεπτομέρειας της μελέτης. Θεωρητικά μεγαλύτερη ακρίβεια επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας ένα λεπτομερές ζωνικό σύστημα, αλλά αυξάνει το κόστος και μπορεί να οδηγήσει σε αστάθεια των αποτελεσμάτων.

4 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Εισαγωγή – Βασικές έννοιες (2 από 4) Ζώνες: Στα κέντρα αστικών περιοχών όπου υπάρχει μεγάλη πυκνότητα μετακινήσεων, το μέγεθός τους μπορεί να είναι αρκετά μικρό (π.χ. 1-2 οικοδομικά τετράγωνα). Αντίθετα, σε μελέτες στρατηγικού σχεδιασμού του συστήματος μεταφορών, οι ζώνες μπορεί να είναι οι επαρχίες, νομοί ή ακόμη και περιφέρειες ή περιοχές που περιλαμβάνουν 2 και 3 νομούς. Τα ακριβή όριά τους καθορίζονται βάσει διαφόρων κριτηρίων που σχετίζονται με τους στόχους της κάθε μελέτης και τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε προβλήματος. Συμβατότητα των ορίων με βάση τη διοικητική διαίρεση διευκολύνει την ανάλυση, δεδομένου ότι τα περισσότερα κοινωνικοοικονομικά στοιχεία από τις απογραφές της Στατιστικής Υπηρεσίας συγκεντρώνονται στο επίπεδο δήμου, επαρχίας ή νομού.

Εισαγωγή – Βασικές έννοιες (3 από 4) Ζώνες: Αφού οριστούν τα όρια μπορεί να γίνει περαιτέρω διάσπαση σε υποζώνες βάσει συγκεκριμένων αναγκών της μελέτης. Αναπαρίστανται στα μοντέλα σαν όλα τα χαρακτηριστικά τους να είναι συγκεντρωμένα σε ένα σημείο, το κεντροειδές της ζώνης. Το ζωνικό σύστημα θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι σφάλμα που οφείλεται στην παραδοχή ότι όλες οι μετακινήσεις προέρχονται ή καταλήγουν στο κεντροειδές της ζώνης δεν είναι μεγάλο (π.χ. Νομοί και έξοδοι αυτοκινητοδρόμου).

6 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Νοικοκυριό Μετακίνηση Άτομο μεμονωμένο. Άτομα συγγενικά ή μη, που μοιράζονται ίδιες συνήθειες. Όχι άτομα που μοιράζονται μόνο το ενοίκιο. Μετακίνηση ενός ατόμου προς μία κατεύθυνση από έναν τόπο προέλευσης όπου έλαβε χώρα συγκεκριμένη δραστηριότητα προς έναν τόπο προορισμού όπου έλαβε χώρα συγκεκριμένη δραστηριότητα. Εισαγωγή – Βασικές έννοιες (4 από 4)

7 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. σπσχ γρμ οδηγός συνοδηγός παιδί Μετακινήσεις - παράδειγμα

8 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (1 από 12) Κυκλοφοριακές μετρήσεις: Απλές μετρήσεις οχημάτων και μετακινούμενων χωρίς σημαντική διερεύνηση των χαρακτηριστικών τους. Γίνονται με παρατηρήσεις και δε διερευνούν τα αίτια εμφανίσεως των μεγεθών που μετρούνται. Μετρήσεις κυκλοφορικών φόρτων και χαρακτηριστικών όπως ταχύτητα, τύποι οχήματος, στρέφουσες κινήσεις σε κόμβους, στάθμευση οχημάτων, βαθμός πληρότητας οχημάτων ΜΜΜ κτλ. Εντάσσεται σε μεγαλύτερο βαθμό στο μάθημα της Κυκλοφορικής Τεχνικής. Κυκλοφοριακές έρευνες: Απογραφές που πέρα από τις απλές μετρήσεις περιλαμβάνουν καταγραφή των χαρακτηριστικών των μετακινήσεων και διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν. Τα στοιχεία δεν είναι δυνατό να συλλεχθούν με παρατηρήσεις, αλλά απαιτούνται έρευνες ερωτηματολογίου με συνεντεύξεις σε κατοικίες, χώρους εργασίας, σε διάφορα σημεία του δικτύου, σε ΜΜΜ κτλ. Απαραίτητες για την ανάπτυξη και βαθμονόμηση μοντέλων σχεδιασμού μεταφορών.

9 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (2 από 12) Μέχρι και τη δεκαετία ‘70: μεγάλες έρευνες Προέλευσης – Προορισμού (Π-Π) σε νοικοκυριά με τυχαία δειγματοληψία. Έρευνες Π-Π σε μεγάλα αστικά κέντρα αναπτυγμένων χωρών. Υψηλό κόστος και μεγάλη περίοδος συλλογής στοιχείων. Παραδείγματα: 1.Αθήνα: Wilbur Smith ‘70, Μελέτη Αστικών Συγκοινωνιών ΟΑΣΑ ‘80 και Μελέτη Ανάπτυξης Μετρό (ΜΑΜ) ‘90. 2.Ελλάδα: Luis Berger ’80, ΝΕΕΠΠ Δοξιάδης ‘90 και Έργα Παραχώρησης SDG - NAMA

Έρευνες - μετρήσεις (3 από 12) Σύγχρονη αντίληψη: μια μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού μεταφορών με χρονικό ορίζοντα 20ετίας πρέπει να περιλαμβάνει και στοιχεία. Τυπικές απαιτήσεις: 1.Απογραφή υποδομής και υφιστάμενων υπηρεσιών: (π.χ. οδικό δίκτυο, δίκτυα ΜΜΜ, σηματοδότηση κτλ.) για βαθμονόμηση μοντέλου ειδικό μοντέλο καταμερισμού στο δίκτυο. 2.Απογραφή χρήσεων γης: ζώνες κατοικίας, ζώνες εμπορικής και βιομηχανικής δραστηριότητας, χώροι στάθμευσης κτλ., για εκτίμηση παραμέτρων των μοντέλων γένεσης μετακινήσεων. 3.Έρευνες Π-Π (σε νοικοκυριά παρά την οδό σε κλειστή οριακή γραμμή σε γραμμή διήθησης) και κυκλοφοριακές μετρήσεις φόρτων, ταχυτήτων και χρόνων διαδρομής, για βαθμονόμηση μοντέλων κατανομής μετακινήσεων. 4.Κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά (εισόδημα, δείκτης ιδιοκτησίας ΙΧ, μέγεθος νοικοκυριού κτλ.) για βαθμονόμηση μοντέλων γένεσης μετακινήσεων και καταμερισμού στα μέσα.

11 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (4 από 12) Έρευνες Προέλευσης – Προορισμού (Π-Π): Σκοπός της έρευνας Π-Π είναι να εντοπίσει την κατανομή των μετακινήσεων μεταξύ των ζωνών, δηλαδή την προέλευση και τον προορισμό τους. Η έρευνα μπορεί να πραγματοποιηθεί με δύο κύριους τρόπους: i.Με συνεντεύξεις στους τόπους γένεσης των μετακινήσεων, συνήθως στην κατοικία των μετακινούμενων. ii.Με συνεντεύξεις και παρατηρήσεις σε σημεία του δικτύου κατά τη διάρκεια πραγματοποίησης της μετακίνησης.

12 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (5 από 12) Έρευνες Προέλευσης – Προορισμού (Π-Π): Στο πλαίσιο έρευνας Π-Π συλλέγονται τουλάχιστον οι ακόλουθες πληροφορίες: 1.Προέλευση μετακίνησης (από πού αρχίζει). 2.Προορισμός μετακίνησης (πού καταλήγει). 3.Σκοπός μετακίνησης. 4.Μεταφορικό μέσο. 5.Χρόνος πραγματοποίησης. 6.Χρήση γης στην προέλευση. 7.Χρήση γης στον προορισμό. 8.Διάρκεια μετακίνησης.

13 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (6 από 12) Ημερομηνία διεξαγωγής έρευνας: Εξαρτάται από το σκοπό της έρευνας που συνήθως αφορά στη συλλογή στοιχείων σχετικά με τη συμπεριφορά των μετακινούμενων κατά τη διάρκεια μιας τυπικής ημέρας της εβδομάδας. Η καλύτερη εποχή είναι η Άνοιξη ή το Φθινόπωρο, δεδομένου ότι οι κλιματικές συνθήκες μια χειμερινή ημέρα ενδέχεται να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και τις επιλογές των μετακινούμενων, ενώ κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μπορεί να παρατηρηθούν διαφορές λόγω των θερινών διακοπών. Ημέρα διεξαγωγής: Αποκλείονται η Δευτέρα (δεδομένου ότι μπορεί να συνδέεται με μεγαλύτερη δραστηριότητα και επομένως συστηματική άρνηση για συμμετοχή στην έρευνα) και η Παρασκευή (συνήθως παρατηρείται μεγαλύτερη κινητικότητα). Επειδή συχνά είναι χρήσιμο να συλλέξουμε πληροφορία για τις μετακινήσεις της προηγούμενης ημέρας, είναι προτιμότερο να προγραμματίζεται Τετάρτη ή Πέμπτη.

14 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (7 από 12) Χρόνος διεξαγωγής: Συνεντεύξεις σε κατοικίες είναι προτιμότερο να προγραμματίζονται τις ώρες που είναι μεγαλύτερη η πιθανότητα τα μέλη του νοικοκυριού να βρίσκονται στην κατοικία (π.χ. 18:00-21:00). Για έρευνα στο χώρο εργασίας είναι προτιμότερο κατά τις κανονικές ώρες εργασίας. Περίοδος έρευνας: Δεδομένου του μεγάλου αριθμού συνεντεύξεων που απαιτούνται, συνήθως η έρευνα διεξάγεται κατά τη διάρκεια αρκετών ημερών από μια μικρή σχετικά ομάδα εξειδικευμένων ερευνητών που μπορούν να εκπαιδευτούν και να ελέγχονται εύκολα.

15 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (8 από 12) Σχεδιασμός ερωτηματολογίου – Γενικές αρχές: Απλές ερωτήσεις. Ελαχιστοποίηση ανοιχτών ερωτήσεων. Οι μετακινήσεις θα πρέπει να συνδέονται με τις δραστηριότητες που δημιουργούν την ανάγκη για μετακίνηση. Όλα τα μέλη του νοικοκυριού ηλικίας >12 ετών θα πρέπει να συμμετέχουν. Η σειρά των ερωτήσεων θα πρέπει να δημιουργεί προοδευτικά αίσθηση οικειότητας – Δύσκολες ερωτήσεις (π.χ. εισόδημα ερωτόμενου) θα πρέπει να γίνονται προς το τέλος της συνέντευξης. Μέρη ερωτηματολογίου: 1.Προσωπικά χαρακτηριστικά. 2.Χαρακτηριστικά μετακινήσεων. 3.Χαρακτηριστικά νοικοκυριού.

16 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (9 από 12) Σχεδιασμός ερωτηματολογίου – Προσωπικά χαρακτηριστικά: Σχέση με αρχηγό νοικοκυριού. Φύλο – ηλικία. Άδεια οδήγησης. Εκπαίδευση – απασχόληση. Δραστηριότητες που συμμετέχει. Σχεδιασμός ερωτηματολογίου – Χαρακτηριστικά μετακινήσεων: Προέλευση - Προορισμός. Σκοπός. Ώρα έναρξης μετακίνησης και ώρα άφιξης στον προορισμό. Μεταφορικό μέσο. Απόσταση που διανύθηκε πεζή (περιλαμβανομένων και των μετεπιβιβάσεων). Γραμμή ΜΜΜ, χρόνος αναμονής και μετεπιβιβάσεων, σταθμός επιβίβασης / αποβίβασης.

17 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (10 από 12) Σχεδιασμός ερωτηματολογίου – Χαρακτηριστικά νοικοκυριού: Κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Εισόδημα. Ιδιοκτησία ΙΧ. Ιδιοκτησία και χαρακτηριστικά κατοικίας. Έρευνες με ταχυδρομικά δελτία: απαιτείται απλό ερωτηματολόγιο που συμπληρώνεται και αποστέλλεται από το μετακινούμενο με προπληρωμένα τα τέλη από το μελετητή (μικρό ποσοστό συμμετοχής, 25-30%) Έρευνες με καταγραφή αριθμών κυκλοφορίας.

18 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (11 από 12) Έρευνες παρά την οδό: Αποτελούν συχνά μια πιο αποτελεσματική μέθοδο για την εκτίμηση του πίνακα Π- Π, δεδομένου ότι είναι ευκολότερο να συλλεχθεί πληροφορία από μεγαλύτερο δείγμα. Για αυτό το λόγο στοιχεία από αυτέ στις έρευνες χρησιμοποιούνται για να αξιολογηθούν και να εμπλουτιστούν τα στοιχεία από έρευνες στα νοικοκυριά. Στις συνεντεύξεις παρά την οδό τα οχήματα αναγκάζονται να σταματήσουν πράπλευρα στο δρόμο. Οδηγοί και επιβάτες απαντούν σε ερωτήσεις σχετικά με την προέλευση, προορισμό και σκοπό της μετακίνησής τους. Λόγω χρονικού περιορισμού, ο αριθμός των ερωτήσεων περιορίζεται στις απολύτως απαραίτητες (συνήθως προσωπικά στοιχεία των μετακινουμένων δε συλλέγονται) έτσι ώστε να συλλεχθεί όσο το δυνατό μεγαλύτερο δείγμα. Η επιλογή των θέσεων έχει μεγάλη σημασία έτσι ώστε να υπάρχει μεγάλη αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος σε σχέση με τις μετακινήσεις που μελετώνται (π.χ. θα πρέπει να είναι σημεία που να ελέγχουν την κυκλοφορία από και προς την περιοχή που μελετάται). Για παράδειγμα, τα σημεία όπου οι κυριότερες οδικές αρτηρίες του δικτύου τέμνουν την κλειστή οριακή γραμμή της περιοχής μελέτης.

19 Συλλογή πληροφοριών – Data collection. Έρευνες – μετρήσεις (12 από 12)