Wade, R. 2009, “From global imbalances to global reorganizations”, Cambridge Journal of Economics Μάθημα: Θέματα Ελληνικής, Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομίας EΜΜΑΝΟYEΛΑ ΣΟΥΛΤAΤΟΥ Α.Μ

 Η φιλελεύθερη αγορά θα διατηρήσει την κανονιστική υπεροχή μιας κατ επίφαση ομαλότητας, ή άλλες μορφές καπιταλισμού, με ένα μεγαλύτερο ρόλο του κράτους θα αποκτήσουν περισσότερη νομιμότητα; o Οι παγκόσμιες ανισορροπίες έχουν πολύ σημαντικό ρόλο για να αγνοηθούν o Η κρίση πιθανόν να επιδεινωθεί από τις αρχές του 2010 o Πρέπει να συμβεί κάτι, ώστε να αναμορφωθεί ο καπιταλισμός σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο

 Σοβαρές οικονομικές κρίσεις, όπως ο πόλεμος, αναγκάζουν να αλλάξει ο ρυθμός των οικονομικών καθεστώτων και των διακρατικών σχέσεων  Ερώτημα: Πρόκειται η τρέχουσα κρίση να παράγει επαρκή θυμό και πολιτική κινητικότητα που να οδηγήσει σε αλλαγές των πολιτικών κανόνων;  Ιστορικά, από τον II παγκόσμιο πόλεμο η Δύση έχει γνωρίσει δυο σαφής αλλαγές των καπιταλιστικών καθεστώτων: o 1945  κρατικός παρεμβατισμός  προστασία των πολιτών από τους κινδύνους (ρίσκο), σταθεροποίηση της οικονομικής ανάπτυξης, τιθάσευση των χρηματοοικονομικών

o 1980: κυβέρνηση Reagan-Thatcher  νέα μορφή καπιταλισμού που σκοπό είχε να επιστρέψει ο πλούτος στο πλουσιότερους (αναδιανομή προς τα πάνω)  βοηθάει τα άτομα να επωφελούνται από τον κίνδυνο o Σήμερα (2008) φαίνεται ότι έχουμε γυρίσει και πάλι σελίδα επιστρέφοντας στην ατζέντα των φιλελεύθερων καπιταλιστικών οικονομιών. Το αν θα αλλάξουν και πάλι οι κανόνες θα φανεί από το πόσο «κακιά» θα αποδειχτεί η κρίση

 Τα αίτια της κρίσης: Η παγκόσμια δυναμική της συσσώρευσης της κρίσης  Will Hutton, John Taylor, Alan Blinder υποστηρίζουν την δημοφιλή εξήγηση ότι τα λάθη της νομισματικής πολιτικής και οι αποτυχίες των χρηματοοικονομικών κανόνων είναι υπεύθυνα για την κρίση  Τα μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα του CA οδήγησαν στην μαζική πώληση του $ και στην μείωση της τιμής του (run of the dollar)  υψηλά επιτόκια  απότομη επιβράδυνση με σκοπό να μειωθούν οι εισαγωγές των ΗΠΑ και να αυξηθούν οι εξαγωγές έτσι ώστε το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών να γίνει βιώσιμο Αυτό είναι μία παρήγορη πεποίθηση που υπονοεί ότι δεν υπάρχει κανένα λάθος στο ευρύτερο σύστημα και το μόνο που χρειάζεται να γνωρίζουμε είναι το πώς να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη την επόμενη φορά

 Όμως η βλάβη συνέβη στον μηχανισμό πιστωτικής ανακύκλωσης:  Αν μια χώρα διατηρεί ένα εξωτερικό έλλειμμα, το χρέος της θα πρέπει να είναι είτε στον δημόσιο τομέα (δημοσιονομικό έλλειμμα) είτε στον ιδιωτικό τομέα (έλλειμμα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεω)  ΗΠΑ 2003: το δημοσιονομικό έλλειμμα έπεσε ως ποσοστό του ΑΕΠ  ο δημόσιος δανεισμός μειώθηκε  το έλλειμμα του ιδιωτικού τομέα αυξηθηκε (δαπάνες > εισοδήματος)  διόγκωση του ελλεήματος του CA 

 Η πιστωτική ανακύκλωση του ιδιωτικού τομέα πήρε την μορφή εισροών κεφαλαίου κυρίως για την χρηματοδότηση στεγαστικών δανείων  έκρηξη ακινήτων  δημιουργία υπεραξίας για τα νοικοκυριά και κατανάλωση άνω των εισοδημάτων τους  η πιστωτική ανακύκλωση βγήκε εκτός ελέγχου  δημιουργία κρίσης  Συνεπώς, η κίνηση από τα «κακά» χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία που δημιουργούνται από την πιστωτική ανακύκλωση, έχει οδηγήσει σε ένα “run into the dollar” ωθώντας το στην ακριβώς λάθος κατεύθυνση

 Γιατί είναι πιθανό η κρίση να επιδεινωθεί κατά το επόμενο έτος;  Προβλέψεις: o Η οικονομική ανάπτυξη θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα o Υψηλή ανεργία o Διαταραγμένο διεθνές νομισματικό σύστημα o Εξαρθρωμένο διακρατικό σύστημα

 Ιστορική αναδρομή:  Οι Κευνσιανές οικονομικές πολιτικές όπως το New Deal του Ρουσβελτ κατά την περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης δεν είχαν μεγάλη επίδραση στην μείωση της ανεργίας  η αύξηση των δημοσίων δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μόνο 5% του ΑΕΠ την περίοδο  Αυτό είναι το ίδιο περίπου μέγεθος με την δέσμη κινήτρων του Ομπάμα σήμερα  Τα συμπεράσματα για τις ανεπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ από τον ΙΙ παγκόσμιο πόλεμο είναι αποκαρδιωτικά: o Η χρηματιστηριακή αγορά μειώθηκα από κατά 55% σε 3,5 έτη o Οι τιμές των σπιτιών μειώθηκαν κατά 35% σε 6 έτη o Το προϊόν μειώθηκε κατά 9% σε 4 έτη Συνεπώς αν η τρέχουσα κρίση ακολουθήσει τους εν λόγω μέσους όρους, δεν θα δούμε μεγάλη ανάκαμψη πριν από το 2011

 Σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις, η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρειάζεται περισσότερα χρήματα απ’όσα είχε εγκρίνει το Κογκρέσο για να σώσει τις τράπεζες και να πετύχουν βιώσιμη ανάπτυξη  Όπως αναφέρει ο Paul Krugman, ‘είναι πολύ δύσκολο να διασώσουν αφερέγγυες τράπεζες χωρίς, τουλάχιστον προσωρινά, να τις αναλάβουν. Και η προσωρινή διεθνοποίηση θεωρείται προφανώς αδιανόητη’

 Έτσι, οι ΗΠΑ έιναι πιθανό να έρθουν αντιμέτωπες με «τράπεζες ζόμπι» οι οποίες είναι κεφαλαιοποιημένες αρκετά για να θεωρηθούν φερέγγυες αλλά όχι τόσο ώστε να μπορούν να επεκτείνουν τον δανεισμό  Αυτή είναι μία στρατηγική καλή για τους οικονομικούς ολιγάρχες:  Χρησιμοποιεί τα χρήματα των φορολογουμένων για την χορήγηση δανείων με χαμηλό επιτόκιο για τους ιδιώτες επενδυτές που είναι είναι πρόθυμοι να αγοράσουν προβληματικά περιουσιακά στοιχεία, με την ελπίδα να ενισχυθεί η τιμή των «κακών» περιουσιακών στοιχείων αφήνοντας τους επενδυτές να επωφελούνται αν οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων ανεβαίνουν και να φεύγουν αν οι τιμές μειώνονται σημαντικά

 Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, βρίσκεται εκτός ελέγχου  Τα φορολογικά έσοδα καταρρέουν και η δημόσια δαπάνη είναι στα ύψη  Το έλλειμα για το 2009 αναμενόταν να είναι 3 ή 4 φορές μεγαλύτερο απ’ότι την προηγούμενη οικονομική χρονια  Το κόστος δανεισμού αυξάνεται  ανάγκη για περισσότερο δανεισμό προκειμένου να πληρωθούν οι τόκοι και να παραμεριστούν οι ιδιωτικές επενδύσεις  Το προνόμιο της κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι ότι μπορεί να εξοφλεί τα χρέη της στο δικό της νόμισμα και αυτό απαλαίνει την πίεση για μείωση των ελλειμμάτων  Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ μπορεί να εκτυπώνει περισσότερα χρήματα  μείωση των πιέσεων για προσαρμογή και αύξηση των δυνατοτήτων για πιθανές αυξήσεις του πληθωρισμού στο μέλλον

 Η ανεργία στις ΗΠΑ υπερβαίνει το 10% του εργατικού δυναμικού. Τα μισά νοικοκυριά δηλώνουν ότι χωρίς μηνιάτικο θα μπορούσαν να καλύψουν τις δαπάνες τους το πολύ για ένα μήνα  Οι κατασχέσεις σπιτιών αυξάνονται καθώς και η της ανεργίας και αυτό οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο την παράταση της εύθραυστης κατάστασης του χρηματοπιστωτικού συστήματος

 Οι προσπάθειες της Κίνας να ξεφύγουν από την «παγίδα του δολαρίου» αυξάνουν την πιθανότητα ενός κραχ του δολαρίου:  Το 2008 η Κίνα αγόρασε σχεδόν το μισό από το σύνολο των ξένων αγορών των αμερικανικών ομολόγων  Όμως τώρα το Πεκίνο κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση καθώς προσπαθεί να ξεφύγει από την «παγίδα του δολαρίου» 

 Στόχος είναι να μειώσει τα περιουσιακά της στοιχεία σε $ χωρίς να πυροδοτήσει ένα μαζικό ξεπούλημα: o Σταματάει να αγοράζει αμερικανικά ομόλογα o Πουλάει $ και αγοράζει non-dollar περιουσιακά στοιχεία Το 2008 το Πεκίνο είχε πουλήσει δισ $, εκφρασμένα σε περιουσιακά στοιχεία ανά μήνα, και είχε αγοράσει περιουσιακά στοιχεία όπως μέταλλα, χωράφια, ενέργεια o Να ενημερώσει όλες τις χώρες ότι θα πρέπει να είναι έτοιμες να συνεργαστούν για να απομακρύνουν το «πρότυπο του δολαρίου»  Το αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής μπορεί να δυσκολέψουν τις ΗΠΑ να ανταποκριθούν στην ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για ξένα δάνεια  κίνδυνος εκτύπωσης δολαρίων ή μεγάλη υποτίμηση ή χρεοκοπία  Οτιδήποτε από τα παραπάνω θα ενέτεινε την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος

 Το παγκόσμιο εμπόριο καταρρέει πολύ πιο γρήγορα απ’ότι αναμενόταν.  Το γιγάντιο εξωτερικό έλλειμμα των ΗΠΑ μειώνεται με τον ταχύτερο ρυθμό που έχει καταγραφεί και η πτώση αυτή δεν αντανακλά σε αύξηση των εξαγωγών αλλά στην πτώση των εισαγωγών (ακόμα και αφού ληφθεί υπόψη η πτώση της τιμής του πετρελαίου)  Συνεπώς, η κινητήρια δύναμη για την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας θα πρέπει να είναι μια χώρα εκτός των ΗΠΑ

 Όμως,  Η Ιαπωνία παρουσιάσε συρρίκνωση κατά το 2008  Η Κίνα παρά τις δηλώσεις της για απομάκρυνση από το πρότυπο του δολαρίου, δεν μπορεί να μεταβάλλει το υψηλό ποσοστό των αποταμιευσεων της  Άρα, και πάλι οι ΗΠΑ είναι αυτές που πρέπει να σώσουν τον κόσμο αυξάνοντας την κατανάλωση και συσσωρεύοντας ακόμα περισσότερο χρέος

 Η Σύνοδος κορυφής των G20 τον Απρίλιο του 2009 πέτυχε λίγα:  Συμφώνησαν στην ανάγκη επιβολής αυστηρών μέτρων για τους φορολογικούς παραδείσους, την διαφάνεια των αμοιβαλιων κεφαλαίων και τους υψηλούς μισθούς στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά δεν κατέληξαν σε τίποτα συγκεκριμένο  Επιπλέον, συμφώνησαν να αυξήσουν τους χορηγούμενους πόρους του ΔΝΤ κατά 500δισ $ αλλά η έγκριση του ποσού των 100δισ $ που δεσμεύτηκε ο Ομπάμα εξαρτώνται από την έγκριση του Κογκρέσου  Τέλος, τα 250δισ $ για την διευκόλυνση του παγκόσμιου εμπορίου ήταν κυρίως για το σύνολο των υφιστάμενων ενισχύσεων των εξαγωγών και όχι για νέα στήριξη

 Τι θα έπρεπε να γίνει;

1. Αναδιάρθρωση της χρηματοδότησης: τα οικονομικά στοιχεία θα έπρεπε να αναδιαρθρωθούν έτσι ώστε Να σταθεροποιηθεί η χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση η οποία είναι κρίσιμο δημόσιο αγαθό σε μία καπιταλιστική οικονομία Να ζητηθούν τα κέρδη στην πραγματική οικονομία αντί για την ‘finance financing finance’. 2. Επανεξειδίκευση της οικονομίας: μεγάλο μέρος της παραγωγικής ικανότητας είναι πλέον ευθυγραμισμένο στην ζήτηση. Οι τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, η δια βίου εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη είναι νέοι αναπτυσσόμενοι τομείς με πολλές δυνατότητες για πιο εντατική εφαρμογή της τεχνολογίας. Επιπλέον, οικονομίες προσανατολισμένες προς τα εξαγωγικά πλεονάσματα, πρέπει να βασιστούν περισσότερο στην εγχώρια ζήτηση,έτσι ώστε να ανπτυχθούν χωρίς τα αμερικανικά νοικοκυριά να γίνουν πιο χρωμένα

3. Μείωση των παγκόσμιων ανισορροπιών: αφορά μεταρρυθμίσεις που θα ασχολούνται με δυο μεγάλα ζητήματα Το δολάριο ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα Ο συνδυασμός των κυμαινόμενων ή ευέλικτων συναλλαγματικών ισοτιμιών και η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαιων 4. Μείωση της συγκέντρωσης του εισοδήματος: οι Βρετανία και οι ΗΠΑ ανήκουν στις ανεπτυγμένες χώρες με την μεγαλύτερη ανισότητα  στην βρετανία, ένα παιδί που ανήκει στην μεσαία τάξη είναι 15 φορές πιο πιθανό να παραμείνει εκεί, απ’ότι ένα παιδί που ανήκει στην εργατική τάξη να κινηθεί προς τα πάνω.

Οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί των Δυτικών χωρών πρέπει να καταβάλλουν περισσότερη προσπάθεια για την αύξηση της ευαισθητοποίησης και για την μείωση της έκταση της ανισότητας Συλλογικές κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να δώσουν ώθηση προς την σωστή κατεύθυνση. Ένα τέτοιο μέτρο μπορεί να είναι η αύξηση του φορολογικού συντελεστή για τα υψηλά εισοδήματα 5. Μεταρρυθμίσεις της παγκόσμιας διακυβέρνησης: οι αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να αποκτήσουν μεγαλύτερη εκπροσώπηση στους παγκόσμιους οργανισμούς όπως είναι το ΔΝΤ, η παγκόσμια τράπεζα, ο Διεθνής Οργανισμός Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Όμως στην πράξη αυτό δεν είναι τόσο εύκολο. Η επέκταση των G20 αντιπροσωπεύει μια μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τους G7. Ωστόσο, για να μπορέσει να παραμείνει βιώσιμη θα πρέπει: Η Ευρώπη να μειώσει την χώρα-προς-χώρα εκπροσώπισή της προκείμένου να μειωθούν οι G20 στο σύνολο τους Θα πρέπει οι μισές από τις θέσεις να δοθούν σε μόνιμη βάση στις κορυφαίες οικονομικά χώρες και οι υπόλοιπες σε μη μόνιμα μέλη για ένα εύλογο χρονικό διάστημα προκειμένου να προωθηθεί η ευθύνη τους για τις συλλογικές αποφάσεις των οργανισμών

6. Επανεκπαίδευση οικονομολόγων: η διδασκαλία της οικονομίας και ειδικά των χρηματοοικονομικών θα πρέπει να αναθεωρηθεί ενσωματώνοντας περισσότερα από τα συμπεριφορικά οικονομικά, έτσι ώστε να εμφυσήσει τον πλουραλισμό στην επιστημολογία της πειθαρχίας. Επιπλέον, η επανεκπάίδευση των οικονομολόγων θα κάνει κάνει πιο δύσκολο για την Wall Street να ασκεί βέτο στις πολιτικές που δεν της αρέσουν καθώς η Wall Street πολλές φορές έχει αποκτήσει πολιτική δύναμη μέσω της άσκησης πίεσης και χρηματοδότησης των προεκλογικών εκστρατιών καθώς και επίσης δημοσιοποιώντας την πεποίθηση πως ότι είναι καλό για την Wall Street είναι καλό και για την χώρα