Εξουδετέρωση ονομάζεται η αντίδραση ενός οξέος με μία βάση. Κατά την αντίδραση αυτή τα υδρογονοκατιόντα (Η + ) που προέρχονται από το οξύ ενώνονται με τα ανιόντα υδροξειδίου (ΟΗ - ) που προέρχονται από τη βάση, και δίνουν νερό. Η εξουδετέρωση ανήκει στις αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης αλλά λόγω της σπουδαιότητας της την εξετάζουμε σαν διαφορετική κατηγορία.

Οι περιπτώσεις εξουδετέρωσης που μπορούμε να συναντήσουμε είναι οι παρακάτω: Στη συγκεκριμένη παρουσίαση θα εξετάσουμε μόνο την πρώτη περίπτωση.

Η αντίδραση αυτή ονομάζεται ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗ γιατί εξαιτίας της πολλές φορές «εξαφανίζονται» (εξουδετερώνονται) τόσο οι ιδιότητες του οξέος (που οφείλονται στα Η + ) όσο και οι ιδιότητες της βάσης (που οφείλονται στα ΟΗ - ). Κατά την εξουδετέρωση το ανιόν του οξέος και το κατιόν της βάσης σχηματίζουν άλας. Ας δούμε μερικά παραδείγματα: NaOH (aq) + HCl (aq)  NaCl (aq) + H 2 O (l) Υδροξείδιο νατρίου + Υδροχλώριο  Χλωριούχο Νάτριο + Νερό

Κατά την εξουδετέρωση το ανιόν του οξέος και το κατιόν της βάσης σχηματίζουν άλας. H 2 SO 4(aq) + 2 KOH (aq)  K 2 SO 4(aq) + 2 H 2 O (l) Θειϊκό οξύ + Υδροξείδιο καλίου  Θειϊκό κάλιο + Νερό 3 Ca(OH) 2(aq) + 2 H 3 PO 4(aq)  Ca 3 (PO 4 ) 2(aq) + 6 H 2 O (l) Υδροξείδιο ασβεστίου + Φωσφορικό οξύ  Φωσφορικό ασβέστιο + Νερό

HCl + NaOH  NaCl + H-OH Υδροχλωρικό οξύ και υδροξείδιο του νατρίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Αν το πλήθος τους είναι το ίδιο (όπως στο παράδειγμα), τότε αφήνουμε τα αντιδρώντα όπως είναι δηλαδή χωρίς συντελεστές. Στα προϊόντα θα υπάρχουν μόρια νερού (όσα τα Η ή τα ΟΗ και επομένως στην περίπτωση μας μόνο ένα) και το άλας (χλωριούχο νάτριο) που αποτελείται από το κατιόν του μετάλλου της βάσης και από το ανιόν του οξέος. ΜΟΝΟΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΜΟΝΟΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

HNO 3 + Ca(OH) 2  Ca(NO 3 ) 2 + H-OH Νιτρικό οξύ και υδροξείδιο του ασβεστίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στο παράδειγμα, ένα Η υπάρχει στο οξύ και δύο ΟΗ στη βάση. Για να εξισώσουμε το πλήθος τους βάζουμε τον κατάλληλο συντελεστή. Έτσι στα προϊόντα θα έχουμε δύο μόρια νερού και το νιτρικό ασβέστιο που αποτελείται από το κατιόν του μετάλλου της βάσης και τα δύο νιτρικά ανιόντα του οξέος. 2 2 ΜΟΝΟΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΔΙΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

H 2 SO 4 + KOH  K 2 SO 4 + H-OH Θειϊκό οξύ και υδροξείδιο του καλίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στο παράδειγμα, το οξύ έχει δύο Η και η βάση ένα ΟΗ. Για να εξισώσουμε το πλήθος τους βάζουμε τον κατάλληλο συντελεστή. Έτσι στα προϊόντα θα έχουμε δύο μόρια νερού και το θειϊκό κάλιο που αποτελείται από τα δύο κατιόντα του μετάλλου της βάσης και το θειϊκό ανιόν του οξέος. 2 2 ΔΙΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΜΟΝΟΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

H 2 SO 4 + Ba(OH) 2  BaSO 4 + H-OH Θειϊκό οξύ και υδροξείδιο του βαρίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στο παράδειγμα, το οξύ έχει δύο Η και η βάση επίσης δύο ΟΗ. Εφόσον είναι ίσα σε πλήθος δεν χρειάζεται συντελεστής στα αντιδρώντα. Έτσι στα προϊόντα θα έχουμε δύο μόρια νερού και το θειϊκό βάριο που αποτελείται από το κατιόν του μετάλλου της βάσης και το θειϊκό ανιόν του οξέος. 2 ΔΙΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΔΙΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

HCl + Al(OH) 3  AlCl 3 + H-OH Υδροχλωρικό οξύ και υδροξείδιο του αργιλίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στην περίπτωση αυτή το οξύ έχει ένα Η και η βάση τρία ΟΗ. Έτσι μπροστά στο οξύ βάζουμε τον συντελεστή 3. Στα προϊόντα θα υπάρχουν τρία μόρια νερού (όσα τα Η ή τα ΟΗ) και το άλας (χλωριούχο αργίλιο) που αποτελείται από το κατιόν του μετάλλου της βάσης και από τα τρία ανιόντα του οξέος. 3 3 ΜΟΝΟΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΤΡΙΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

H 3 PO4 + NaOH  Na 3 PO 4 + H-OH Φωσφορικό οξύ και υδροξείδιο του νατρίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στην περίπτωση αυτή το οξύ έχει τρία Η και η βάση ένα ΟΗ. Έτσι μπροστά στη βάση βάζουμε τον συντελεστή 3. Στα προϊόντα θα υπάρχουν τρία μόρια νερού και το φωσφορικό νάτριο που αποτελείται από τρία κατιόντα του μετάλλου της βάσης και από το φωσφορικό ανιόν του οξέος. 3 3 ΤΡΙΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΜΟΝΟΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

H 2 SO 4 + Al(OH) 3  Al 2 (SO 4 ) 3 + H-OH Θειϊκό οξύ και υδροξείδιο του αργιλίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στο παράδειγμα, το οξύ έχει δύο Η και η βάση τρία ΟΗ. Άρα για να εξισώσουμε το πλήθος τους θα βάλουμε συντελεστή 3 μπροστά στο οξύ και 2 μπροστά στη βάση. Έτσι στα προϊόντα θα έχουμε έξι μόρια νερού και το θειϊκό αργίλιο που αποτελείται από δύο κατιόντα του μετάλλου της βάσης και τρία θειϊκά ανιόντα του οξέος ΔΙΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΤΡΙΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

H 3 PO 4 + Ca(OH) 2  Ca 3 (PO 4 ) 2 + H-OH Φωσφορικό οξύ και υδροξείδιο του ασβεστίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Στο παράδειγμα, το οξύ έχει τρία Η και η βάση δύο ΟΗ. Άρα για να εξισώσουμε το πλήθος τους θα βάλουμε συντελεστή 2 μπροστά στο οξύ και 3 μπροστά στη βάση. Έτσι στα προϊόντα θα έχουμε έξι μόρια νερού και το φωσφορικό ασβέστιο που αποτελείται από τρία κατιόντα του μετάλλου της βάσης και δύο φωσφορικά ανιόντα του οξέος ΤΡΙΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΔΙΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ

H 3 PO 4 + Al(OH) 3  AlPO 4 + H-OH Φωσφορικό οξύ και υδροξείδιο του αργιλίου Ελέγχουμε πόσα Η έχει το οξύ και πόσα ΟΗ έχει η βάση. Εδώ το οξύ έχει τρία Η και η βάση επίσης τρία ΟΗ. Άρα δεν χρειάζονται συντελεστές. Έτσι στα προϊόντα θα έχουμε έξι μόρια νερού και το φωσφορικό αργίλιο που αποτελείται από ένα κατιόν του μετάλλου της βάσης και ένα φωσφορικό ανιόν του οξέος. 6 ΤΡΙΠΡΩΤΙΚΟ ΟΞΥ ΜΕ ΤΡΙΠΡΩΤΙΚΗ ΒΑΣΗ