1 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Μάθημα επιλογής 7ο εξάμηνο, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Πατρών Ενότητα 11 : Συνεργατικά Περιβάλλοντα Μάθησης και Κοινότητες μάθησης και πρακτικής Βασίλειος Κόμης ΤΕΕΑΠΗ

2 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Σκοπός Η συνοπτική παρουσίαση – των βασικών αρχών των κοινωνικοπολιτισμικών προσεγγίσεων και των πιο γνωστών τους μοντέλων – και το πως επηρεάζουν την ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τη σχεδίαση εκπαιδευτικών εφαρμογών. Η έμφαση δίνεται – στο πως η κοινωνικοπολιτισμική θεωρία επιδρά στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίηση μαθησιακών περιβαλλόντων με τη χρήση υπολογιστικών και δικτυακών τεχνολογιών.

4 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Έννοιες – Κλειδιά Εκπαιδευτικό λογισμικό Εποικοδομισμός Κοινωνικός εποικοδομισμός Κοινωνιογνωστική θεωρία Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Ανακαλυπτική μάθηση Θεωρία της δραστηριότητας Εγκαθιδρυμένη μάθηση Κατανεμημένη γνώση Συνεργατική μάθηση Κοινότητες μάθησης Κοινότητες πρακτικής Συνεργατικά περιβάλλοντα μάθησης με υπολογιστές Μεικτή ή υβριδική μάθηση Περιβάλλοντα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης CSCL (computer supported collaborative learning) Κοινωνικό λογισμικό (social software)

5 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Πλάνο παρουσίασης Προβληματική – Θεωρητικές παραδοχές – Τεχνολογικό πλαίσιο Ερωτήματα Μελέτες περίπτωσης – Περίπτωση 1: σύγχρονη συνεργασία δια ζώσης με χρήση υπολογιστή – Περίπτωση 2: σύγκριση συνεργασίας δια ζώσης με ή χωρίς χρήση υπολογιστή – Περίπτωση 3: σύγχρονη συνεργασία εξ αποστάσεως – Περίπτωση 4: Περιβάλλοντα μεικτής μάθησης Συζήτηση

6 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Θεωρητική προβληματική Η έρευνα στην ψυχολογία και τη διδακτική των επιστημών (ψυχοπαιδαγωγική διάσταση) και η ραγδαία ανάπτυξη του Διαδικτύου (τεχνολογική διάσταση) Αλλαγή προσανατολισμού στο σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων (με ή χωρίς υπολογιστές) Βασικό χαρακτηριστικό: – η μετατόπιση από τα ατομικά μαθησιακά περιβάλλοντα στα συνεργατικά μαθησιακά περιβάλλοντα (μαθησιακές κοινότητες) – Τα ατομικά μαθησιακά περιβάλλοντα αποσκοπούν στην προσφορά πλούσιων πηγών για ατομική διερεύνηση και ανακάλυψη – Τα συνεργατικά μαθησιακά περιβάλλοντα δίνουν έμφαση στη λειτουργία της ομάδας μέσα στην οποία οι μαθητές αλληλεπιδρούν, συνεργάζονται και υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο για την επίτευξη ποικίλων μαθησιακών στόχων.

7 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Μοντέλα μάθησης (1) Στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών περιβαλλόντων επιδρούν οι ακόλουθες ψυχολογικές θεωρίες – ο συμπεριφορισμός (behaviorism) Pavlov, Skinner, Crowder, Gagné – η γνωστική ψυχολογία (cognitive psychology) Newell, Simon, Anderson – ο εποικοδομισμός (constructivism) Piaget, Papert, Bruner – οι κοινωνικοπολιτισμικές (sociocultural) ή ιστορικοπολιτισμικές (historicocultural) προσεγγίσεις. Vygotsky, Luria, Leontiev, Bruner

8 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Μοντέλα μάθησης ( 2 ) 8 Συμπεριφοριστικές θεωρίες Γνωστικές θεωρίεςΚοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Γραμμική Οργάνωση Πληροφορίας (Skinner) Δομικός εποικοδομισμός (Piaget) Κοινωνικός εποικοδομισμός Μέθοδος πολλαπλών Επιλογών (Crowder) Εποικοδομισμός του Papert (constructionism) Κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky Διδακτικός Σχεδιασμός (Gagné) Ανακαλυπτική μάθηση (Bruner) Εγκαθιδρυμένη γνώση (situated cognition) Επεξεργασία της πληροφορίας (γνωστικοί ψυχολόγοι) Κατανεμημένη γνώση (distributed cognition) Συνδεσιασμός (Varela, Maturana) Θεωρία της δραστηριότητας (επίγονοι της θεωρίας του Vygotsky) Κοινωνιογνωστική θεωρία (Bandura)

9 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Τι είναι μάθηση; Η μάθηση ως αποτέλεσμα μιας διαρκούς διαδικασίας αλλαγών στις γνωστικές δομές του υποκειμένου Σημαντικός ο ρόλος του κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος [Bruner, 1966] του πλαισίου (context) μέσα στο οποίο διαδραματίζεται η μαθησιακή δραστηριότητα [Nardi, 1996] και της διαμεσολαβημένης μέσω υλικών και νοητικών τεχνουργημάτων (artifacts) ανθρώπινης δραστηριότητας [Vygotsky, 1986, Engeström et al., 1999].

10 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Συνεργατική μάθηση (1) Βασική παραδοχή Η μάθηση είναι - ή μπορεί να βελτιωθεί μέσα από - μια κοινωνική διαδικασία Η σκέψη αναπτύσσεται (και είναι συνεπώς προϊόν οικοδόμησης και αναδόμησης των γνώσεων) στα πλαίσια συνεργατικών δραστηριοτήτων ανάμεσα σε παιδιά και ενηλίκους Σημασία του ρόλου της καθοδήγησης και της διαμεσολάβησης των ενηλίκων στη διαδικασία μάθησης. Σημασία του πλαισίου μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η συνεργασία και του ρόλου των χρησιμοποιούμενων εργαλείων (φυσικών και συμβολικών). Συνεργατική μάθηση, Β. Κόμης 10

11 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Συνεργατική μάθηση (2) Η μαθησιακή δραστηριότητα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή έξω από το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται. Οι συνεργατικές δραστηριότητες συντελούν καταλυτικά στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης Καθοριστικός είναι ο ρόλος που παίζουν τα χρησιμοποιούμενα εργαλεία (υλικά και συμβολικά, όπως το εκπαιδευτικό λογισμικό και η γλώσσα) και ο καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στους συνεργάτες. Η γνώση γενικότερα, και η επιστημονική γνώση ειδικότερα, οικοδομείται σε κοινωνικό επίπεδο

12 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινωνιογνωστική θεωρία (1) Η κοινωνιογνωστική θεωρία (social cognitive theory) έχει τις ρίζες της στον συμπεριφορισμό Βασικός εκπρόσωπος A. Bandura Βασική έννοια: η μίμηση Η ανθρώπινη συμπεριφορά περιγράφεται ως αλληλεπίδραση γνωστικών, συμπεριφορικών και περιβαλλοντικών παραγόντων

13 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινωνιογνωστική θεωρία (2) Ο άνθρωπος μαθαίνει όχι μόνο μέσω ενίσχυσης της επιθυμητής συμπεριφοράς αλλά κυρίως μέσω παρακολούθησης της συμπεριφοράς των άλλων Μάθηση μέσω μίμησης και μέσω της κοινωνικής εμπειρίας

14 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινωνικός εποικοδομισμός (1) Από το ατομικό στο κοινωνικό Doise & Mugny (μετά Πιαζετικοί) Η οικοδόμηση των γνώσεων λαμβάνει χώρα σε συνεργατικά περιβάλλοντα Η γνώση (και ειδικά η επιστημονική γνώση) οικοδομείται αφενός διαμέσου συζητήσεων ανάμεσα σε άτομα ή ομάδες που εμπερικλείουν τη δημιουργία και κατανόηση της επικοινωνίας και αφετέρου την από κοινού υλοποίηση δραστηριοτήτων

15 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινωνικός εποικοδομισμός (2) Βασικές έννοιες – Κοινωνική αλληλεπίδραση – Κοινωνικογνωστικές συγκρούσεις – Συνεργατική μάθηση – Συνεργασία ανάμεσα σε «ομότιμους» (παιδιά παρόμοιας ηλικίας ή ατόμων παρόμοιων γνωστικών ικανοτήτων, κλπ.) Βασικοί εκπρόσωποι – Doise & Mugny (1981).

16 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Από το κοινωνικό στο ατομικό Η κοινωνικοπολιτισμική προσέγγιση που οριοθετείται από τις θέσεις του Vygotsky διαφοροποιείται από την κλασσική κοινωνιογνωστική προσέγγιση (Doise & Mugny, 1981). Η θεωρία του Vygotsky εστιάζει την προσοχή της στην αιτιακή σχέση ανάμεσα στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την ατομική γνωστική αλλαγή Η θεωρία της κοινωνιογνωστικής προσέγγισης μελετά την ατομική εξέλιξη στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλεπίδρασης

17 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Θεωρία του Vygotsky (1) Όταν ένα άτομο συμμετέχει σε ένα κοινωνικό σύστημα, η κουλτούρα αυτού του συστήματος και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για επικοινωνία (και κυρίως η γλώσσα) διαμορφώνουν τη γνωστικότητά του και συνιστούν πηγή της μάθησης και της εξέλιξής του

18 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Θεωρία του Vygotsky (2) Ζώνη της εγγύτερης ανάπτυξης – Αυτό που το παιδί δεν μπορεί να κάνει μόνο του αλλά το πετυχαίνει με τη βοήθεια του άλλου Σημασία της μεσολάβησης του ενήλικα και ειδικότερα του εκπαιδευτικού

19 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Δεύτερο σύστημα σήμανσης Ο κόσμος επεξεργασμένος από τη γλώσσα σε αντίθεση με τον κόσμο των αισθήσεων Ο άνθρωπος υπόκειται στη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη φύση και στην ιστορία, ανάμεσα στις ιδιότητές του ως βιολογικού όντος και ως προϊόντος του ανθρώπινου πολιτισμού

20 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Εγκαθιδρυμένη μάθηση (1) Εγκαθιδρυμένη ή εμπλαισιωμένη μάθηση Situated learning Jean Lave & Etienne WengerJean LaveEtienne Wenger Μοντέλο μάθησης σε μια κοινότητα πρακτικής (Community of practice).Community of practice – η μάθηση δεν αποτελεί μια ατομική λειτουργία της ανθρώπινης νόησης αλλά μια κοινωνικοπολιτισμική λειτουργία που λαμβάνει χώρα μέσω της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης (πολύ κοντά στην ιδέα της μαιευτικής μεθόδου του Σωκράτη) με τους άλλους ανθρώπους.

21 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Εγκαθιδρυμένη μάθηση (2) Η γνώση δεν είναι θεωρητικά ανεξάρτητη από τις καταστάσεις μέσα στις οποίες λαμβάνει χώρα και χρησιμοποιείται. Αντίθετα, εξαρτάται και προσδιορίζεται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματώνεται, για αυτό και η διαδικασία της «γνωστικής μαθητείας» (cognitive apprenticeship)

22 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Γνωστική μαθητεία Η μάθηση που λαμβάνει χώρα μέσα στο αυθεντικό πλαίσιο των καθημερινών πρακτικών μιας κουλτούρας, φαίνεται να λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά από τις συνήθεις σχολικές δραστηριότητες

23 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κατανεμημένη γνώση (1) Κατανεμημένη νόηση ή γνώση (distributed cognition): υβριδική προσέγγιση που αφορά τη μελέτη όλων των πτυχών της γνωστικότητας (τόσο στη γνωστική όσο και στην κοινωνική και στην οργανωτική της προοπτική) οι γνωστικές ιδιότητες των ομάδων είναι διαφορετικές από τις ιδιότητες των ατόμων κατανεμημένη φύση των γνωστικών φαινομένων ανάμεσα σε υποκείμενα, κατασκευάσματα (artifacts) και εσωτερικές και εξωτερικές αναπαραστάσεις (Rogers, 1997 προσέγγιση που θεωρεί το γνωστικό υποκείμενο ως μέρος ενός ευρύτερου λειτουργικού συστήματος που συμπεριλαμβάνει το κοινωνικό και υλικό περιβάλλον του (Rogers & Ellis, 1994).

24 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κατανεμημένη γνώση (2) Σύγκριση μοντέλων επεξεργασίας της πληροφορίας (αριστερά) και κατανεμημένης γνώσης (δεξιά) (Preece, Rogers, Sharp, 2002)

25 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κατανεμημένη γνώση (3) Γιγνώσκειν – Κοινότητες Πρακτικής* Κατανεμημένη Νοημοσύνη ΆτομαΟμάδες Έννοιες – γιγνώσκειν «τι» Διαίσθηση Δεξιότητες γιγνώσκειν «πως» Διαίσθηση Δεξιότητες γιγνώσκειν «πως» Αφηγήσεις «Βέλτιστες Πρακτικές» Αφηγήσεις «Βέλτιστες Πρακτικές» Τεχνικές Επαγγελματικές Πρακτικές Τεχνικές Επαγγελματικές Πρακτικές *Κοινωνική δομή που αναδύεται μέσω κατανεμημένων διεργασιών στη διάρκεια μιας σημαντικής χρονικής περιόδου

26 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Θεωρία της δραστηριότητας

27 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Πληροφορικά Περιβάλλοντα Μάθησης – Πλαίσιο χρήσης Θεσμικό περιβάλλον - Κοινότητες μάθησης (π.χ. το σχολείο, το εργαστήριο) Κανόνες χρήσης τεχνολογική Πραγματικότητα τεχνολογική Πραγματικότητα (τεχνολογίες, μέσα, υλικό ) περιεχόμενο που πρέπει να προσκτηθεί ή οικοδομηθεί Καταμερισμός Εργασίας Γνωστικά αντικείμενα, αναλυτικό Πρόγραμμα, κλπ. Γνωστικές Θεωρίες και Θεωρίες μάθησης Θεωρίες για τη διδασκαλία (Διδακτική των Επιστημών) Κοινωνιολογικές και Παιδαγωγικές Θεωρίες Αλληλεπίδραση ανθρώπου - υπολογιστή Υπολογιστικό περιβάλλον διδασκαλίας - μάθησης Ικανότητες (συνδυασμός γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και αξιών) ΨυχολογικάΥποκείμενα (που μαθαίνουν ή διδάσκουν)

28 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Μικροεπίπεδο δραστηριότητας

29 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινότητες πρακτικής Κοινότητες μάθησης

30 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινωνική αλληλεπίδραση και συνεργατική μάθηση Οι μαθητές μαθαίνουν έννοιες ή οικοδομούν νοήματα γύρω από ιδέες μέσω των αλληλεπιδράσεών τους και των ερμηνειών του κόσμου τους στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις με τους άλλους. Τέσσερα είναι τα εξέχοντα χαρακτηριστικά αυτής της προσέγγισης: Η ενεργός γνωστική οικοδόμηση που συντελεί στην εκ βάθους κατανόηση. Η εγκαθιδρυμένη μάθηση (situated cognition) που λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένο πλαίσιο (όπως για παράδειγμα ο χώρος μιας επιστημονικής ή μιας εργασιακής κοινότητας) με αυτόνομη δραστηριότητα και κοινωνική και νοητική υποστήριξη. Η κοινότητα, μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα η μάθηση, συντελεί στην διάχυση της κουλτούρας και των πρακτικών της. Η συνομιλία (discourse) που καθιστά εφικτή τη συμμετοχή και τη διαπραγμάτευση στο πλαίσιο της κοινότητας.

31 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Γενικές κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισμικού & Θεωρίες Μάθησης Λογισμικά κλειστού τύπου Λογισμικά ανοικτού τύπου

32 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση

33 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Συστήματα συνεργατικής δραστηριότητας και μάθησης από απόσταση CSCL (Computer Supported Collaborative Learning) Συνεργατική μάθηση υποστηριζόμενη από υπολογιστές ΣΜΥΥ Επικοινωνία και συνεργασία από απόσταση Εργαλεία για συνεργασία Ηλεκτρονικά παιγνίδια Διαδικτύου

34 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση

35 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Επισκόπηση της περιοχής (1) Θεωρίες μάθησης

36 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Επισκόπηση της περιοχής (2) χώρος χρόνος ασύγχρονα Στον ίδιο χώρο από απόσταση - Τηλεδιάσκεψη (skype, etc.) Ομάδες συζητήσεων (fora) Εικονικές τάξεις Διαχείριση έργων Κοινά ημερολόγια Συστήματα λήψης αποφάσεων Κατανεμημένα περιβάλλοντα Γραπτή συνομιλία: (π.χ. MSN) Σύγχρονη ψηφοφορία Ψηφιακός πίνακας Ηλεκτρονική αίθουσα Ηλεκτρονικές λίστες σύγχρονα webcasts Muds, MOOS, MMORPGs παιγνίδια ρόλων στο Δίκτυο Συνεργασία μπροστά σε υπολογιστή wikis Blogs Facebook Twitter Εργαλεία στον χώρο & τον χρόνο Πλατφόρμες εκπαίδευσης Διαχείριση meeting

37 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινότητες Μάθησης & Πρακτικής

38 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Διδακτικοί Στόχοι Στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από την έννοια των Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης Βασικές γνώσεις για τα περιβάλλοντα υποστήριξης των διαφόρων τύπων Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης

39 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Βασικές έννοιες και ορολογία Κοινότητα: σύνολο ανθρώπων με κοινά χαρακτηριστικά, παρελθόν, παρόν και μέλλον Κοινωνικό κεφάλαιο: ο γενικευμένος ιστός από δεσμούς που συνδέει τα μέλη μιας κοινότητας Γνωσιακό κεφάλαιο: κατανεμημένη γνώση, επιθυμία για επίλυση προβλημάτων που απασχολούν την κοινότητα, συλλογική απάντηση σε προκλήσεις που αυξάνει τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό γνωστικό απόθεμα της κοινότητας

40 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινότητες πρακτικής Συμμετοχή σε κοινότητες πρακτικής (Wenger 1999) - ανάπτυξη συλλογικότητας: βασικοί παράγοντες – Μάθησης – Παραγωγής νοήματος Ψηφιακές (online) κοινότητες: οι συλλογικότητες που υποστηρίζονται από ψηφιακά διαμεσολαβημένη επικοινωνία Έχουν κυρίως ψηφιακή υπόσταση (εικονικές-virtual κοινότητες) Μετασχηματίζουν τις διαδικασίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης στα ψηφιακά τους ισοδύναμα Επηρεάζουν με πολλαπλούς τρόπους την ταυτότητα και την αυτοεικόνα των συμμετεχόντων

41 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Ψηφιακές κοινότητες: περιβάλλοντα Οι ψηφιακές κοινότητες στηρίζονται σε ψηφιακά περιβάλλοντα που επιτρέπουν τη σύγχρονη επικοινωνία των μελών της (Skype- chat) χωρίς να παραβλέπουν τα εργαλεία ασύγχρονης επικοινωνίας (mail, discussion lists…) Εξειδικευμένα περιβάλλοντα επιτρέπουν τη σύγχρονη απομακρυσμένη διαχείριση τάξεων (elluminate…) και έτσι: – Καταργούν χωρικούς περιορισμούς – Κάθε «ψηφιακό έγγραφο» μπορεί να διακινηθεί από τα περιβάλλοντα αυτά – Επιτρέπουν, αν δεν επιβάλλουν τη διαμοίραση πόρων και τη συνεργατική επεξεργασία εγγράφων με ελεγχόμενη (όχι αυθαίρετη) πρόσβαση – Αρκετά περιβάλλοντα έχουν αναπτυχθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς Οι ψηφιακές κοινότητες και ο Παγκόσμιος ιστός 2.0, οδηγούν στην εκπαίδευση 2.0;

42 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Κοινότητες πρακτικής και μάθησης Επιστημονικές ενώσεις: – Χώροι συνάντησης και συγκρότησης ακαδημαϊκών και επαγγελματικών κοινοτήτων Συνέδρια (και τα πρακτικά τους) Περιοδικά Ψηφιακές Κοινότητες (on line) – e-forae και discussion lists Ιστοχώροι που σχετίζονται με την Εκπαίδευση και τις ΤΠΕ

43 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Το Web 2.0, η κοινωνική δικτύωση και οι νέες κοινωνικές πρακτικές

44 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Διδακτικοί Στόχοι Η εκμάθηση βασικών χαρακτηριστικών του web 2.0 H εξοικείωση με μερικά από τα βασικά περιβάλλοντα και τις υπηρεσίες του web 2.0 H βασική γνώση της προβληματικής που σχετίζεται με τις νέες χρήσεις και τις κοινωνικές πρακτικές που χαρακτηρίζουν το web 2.0

45 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Ορισμοί Web 2.0: Αφορά εφαρμογές και περιβάλλοντα του διαδικτύου που είναι: – Ανοικτά στην πρόσβαση – Ευνοούν την ουσιαστική συμμετοχή των χρηστών Όχι πλέον μόνο ανάγνωση αλλά – Σχολιασμός-αξιολόγηση περιεχομένων – Δημιουργία περιεχομένου – Ανάρτηση περιεχομένου Επηρεάζει την εξέλιξη του διαδικτύου αλλά και τις κοινωνικές πρακτικές των χρηστών του Δημιουργεί, δυνάμει νέες διδακτικές καταστάσεις που προϋποθέτουν καινοτόμες διδακτικές προσεγγίσεις

46 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Τo web 2.0: είναι ανοιχτό με την έννοια της ανοιχτής πρόσβασης από όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από ηλικία, μόρφωση, οικονομική κατάσταση κλπ. Το web 2.0 στοχεύει στη μείωση του ψηφιακού χάσματος που υφίσταται ανάμεσα σε ορισμένες ομάδες των πολιτών. Ευνοεί επίσης ις πλατφόρμες και εφαρμογές που είναι που εντάσσονται στο κίνημα του Free, Open Source Software (FOSS). Αυτός ο τρόπος οργάνωσης και διάθεσης των πληροφοριών φαίνεται να έχει γενικότερες επιπτώσεις, για παράδειγμα στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τα σχετικά θέματα οι θεσμοί και τα ιδρύματα: το γνωστό ΜΙΤ που διαθέτει τα μαθήματα του online, ελεύθερα και η EΡΤ που ψηφιοποιεί και διαθέτει ελεύθερα τα αρχεία της (με ακουστικό και οπτικό υλικό) αποτελούν δυο χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Το web 2.0 επιτρέπει και ευνοεί τη συνεργασία, την συλλογική δράση την κοινωνική δικτύωση. Eιδικότερα, σε σχέση με τη μάθηση, η κυρίαρχη αντίληψη είναι η «συμμετοχική» και όχι η αντίληψη της «πρόσκτησης» της γνώσης. Το web 2.0 επιτρέπει την προσωπική έκφραση και διάδοση των ιδεών – η ανάπτυξη της «ατομικής δημοσιογραφίας» (personal online journalism) είναι μια χαρακτηριστική συνέπεια αυτής της τάσης – με όλα τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της. ευνοεί τη δημιουργία – και φυσικά διαμοίραση – περιεχομένου, ψηφιακών ή ψηφιοποιημένων πόρων από τους χρήστες)

47 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Yπηρεσίες Web 2.0: Blogs … Blogs (Ιστολόγια) και «προσωπική δημοσιογραφία» (personal journalism) – επιτρέπουν την ανάρτηση ανακοινώσεων σε αντίστροφη χρονολογική σειρά – την αναγραφή σχολίων για κάθε ανακοίνωση από τους επισκέπτες του ιστολογίου («Δημοσιογραφία των πολιτών») – Συλλογική-συνεργατική αξιολόγηση – έχουν ευρείες εφαρμογές στην Εκπαίδευση. Μερικά παραδείγματα: – – και – –

48 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Wikis Περιβάλλοντα κατάλληλα για τη συνεργατική δημιουργία ιστοσελίδων. οι χρήστες, και όχι μόνο ο δημιουργός, επιτρέπεται να προσθέτουν ή να επεξεργάζονται το περιεχόμενο. H δημιουργία και επεξεργασία των ιστοσελίδων δε γίνεται έμμεσα, δηλαδή αλλάζοντας τον κώδικα html, αλλά άμεσα, μέσω ενός φυλλομετρητή (web browser). Το πιο γνωστό «προϊόν» των wikis είναι η γνωστή wikipedia: και στην ιστοσελίδα είναι συγκεντρωμένοι όλοι οι σχετικοί ιστοxώροι με το project wikipedia.

49 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Άλλες υπηρεσίες Web 2.0 Podcasts και Vodcasts Εικονικοί κόσμοι - Virtual worlds Κοινωνική δικτύωση και folksonomy

50 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Συμβολή της κοινωνικοπολιτισμικής προσέγγισης Αλλαγή της προοπτικής που σχετίζεται με το συνολικό πλαίσιο χρήσης των μαθησιακών περιβαλλόντων με τις ΤΠΕ Μετατόπιση της έμφασης από το περιεχόμενο και τις λειτουργίες του ίδιου του μαθησιακού συστήματος προς την ανάγκη για υποστήριξη και ανάπτυξη κοινωνικών αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα υποκείμενα που μαθαίνουν ή διδάσκουν, καθώς και στη διαπραγμάτευση μέσω της γλώσσας του περιεχομένου της γνώσης και της μάθησης Η γνωστικότητα, υπό το πρίσμα αυτό, εξαρτάται από τη χρήση και την ποικιλία των τεχνουργημάτων και των εργαλείων, κυρίως τη γλώσσα και τον πολιτισμό.

51 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Ενδεικτική βιβλιογραφία K. Ι. Γιαννακόπουλος (2005) Εικονικές Κοινότητες, Εκδόσεις Παπαζήση Avouris, N., Dimitracopoulou, A., & Komis, V. (2003). On analysis of collaborative problem solving: An object-oriented approach. Computers in Human Behavior, Vol. 19, Issue 2, March, pp Scardamalia, Μ. & Bereiter, C. (1994). Computer Support for Knowledge – Building Communities, The Journal of the Learning Sciences, 3(3), pp Frey, K. (1986). H «μέθοδος project». Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Μτφρ. Κ. Μάλλιου. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης Johnson, D. W. & Johnson, R. Τ. (1999). Learning Together and Alone. Cooperative, Competitive, and Individualistic Learning. 5th ed. Boston, Allyn and Bacon Palloff R. M., Pratt K. (1999) Building Learning Communities in Cybespace, Jossey- Bass Publishers. Turkle Sherry (1996) Life on the Screen, Simon & Schuster, USA Vassilios Dagdilelis, “Critical eLiteracy and Online communties: some considerations”, Conference eLit 2006 Wenger Etienne (1998) Communities of Practice, Cambridge University Press.

52 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση 26/9/2016 ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ

53 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: -

54 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Βασίλειος Κόμης. «Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση: Συνεργατικά Περιβάλλοντα Μάθησης και Κοινότητες μάθησης και πρακτικής». Έκδοση: 1.0. Πάτρα, Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

55 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Σημείωμα Αδειοδότησης Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

56 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

57 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Οποιασδήποτε μορφής υλικό περιλαμβάνεται στο ανωτέρω έργο και δεν αναφέρεται σε ξεχωριστή πηγή αναφοράς, τότε αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του διδάσκοντα Καθηγητή, Βασίλη Κόμη.

58 Οι Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και των Πληροφοριών στη Διδασκαλία και τη Μάθηση Τέλος 11 ης Ενότητας