Στις αντιδράσεις απλής αντικατάστασης ένα στοιχείο που βρίσκεται σε ελεύθερη κατάσταση αντικαθιστά ένα άλλο στοιχείο που βρίσκεται σε μία ένωσή του. Έτσι, ένα μέταλλο Μ μπορεί να αντικαταστήσει ένα άλλο μέταλλο Μ΄ ή το υδρογόνο Η, σύμφωνα με το γενικό σχήμα: Μ + Μ΄Χ  ΜΧ + Μ΄ Επίσης ένα αμέταλλο Α μπορεί να αντικαταστήσει ένα άλλο αμέταλλο Α΄, σύμφωνα με το σχήμα: Α + ΨΑ΄  ΨΑ + Α΄

Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει η αντίδραση απλής αντικατάστασης είναι το Μ να είναι δραστικότερο του Μ΄ και το Α δραστικότερο του Α΄. ΜΕΤΑΛΛΑ K, Ba, Ca, Na, Mg, Al, Mn, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au Αύξηση δραστικότηταςΑΜΕΤΑΛΛΑ F 2, Cl 2, Br 2, O 2, I 2, S ΣΕΙΡΑ ΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΑΜΕΤΑΛΛΩΝ

Μέταλλο 1 + Άλας 1  Άλας 2 + Μέταλλο 2 Zn (s) + CuSO 4 (aq)  ZnSO 4 (aq) + Cu (s) Zn (s) + Cu +2 (aq)  Zn +2 (aq) + Cu (s)

Χάλκινο σύρμα μέσα σε αραιό διάλυμα νιτρικού αργύρου, μετά από αρκετές ώρες. Κρύσταλλοι αργύρου πάνω στο σύρμα και ιόντα χαλκού (μπλε χρώμα) μέσα στο διάλυμα, μετά από αρκετές εβδομάδες. Cu (s) + 2 AgNO 3 (aq)  Cu(NO 3 ) 2 (aq) + 2 Ag (s)

Μέταλλο 1 + Άλας 1  Άλας 2 + Μέταλλο 2 2 Na (s) + FeCl 2 (aq)  2 NaCl (aq) + Fe (s) 2 Na (s) + Fe +2 (aq)  2 Na + (aq) + Fe (s) Νάτριο + Χλωριούχος σίδηρος (ΙΙ)  Χλωριούχο νάτριο + Σίδηρος

Μέταλλο + Οξύ  Άλας + Υδρογόνο 2 Al (s) + 6 HCl (aq)  2 AlCl 3 (aq) + 3 H 2 Fe (s) + 2 HBr (aq)  FeBr 2 (aq) + H 2 Στις αντιδράσεις αυτές το μέταλλο εμφανίζεται στα προϊόντα υπό μορφή άλατος, συνήθως με το μικρότερο αριθμό οξείδωσης. Εξαιρείται ο χαλκός που δίνει ενώσεις του Cu 2+. Κατ’ εξαίρεση το πυκνό θειϊκό οξύ (H 2 SO 4 ) καθώς και το αραιό και πυκνό νιτρικό οξύ (HNO 3 ) όταν αντιδρούν με μέταλλα δίνουν πολύπλοκες οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις (και όχι αντιδράσεις απλής αντικατάστασης).

Μέταλλο + Νερό  Υδρογόνο 2 Na (s) + 2 H-OH (l)  2 NaOH (aq) + H 2 Τα πιο δραστικά μέταλλα K, Ba, Ca, Na αντιδρούν με το νερό και δίνουν την αντίστοιχη βάση (υδροξείδιο του μετάλλου) και Η 2. Αντίδραση νερού με Νάτριο (Na) και με Κάλιο (Κ)

2 Na (s) + 2 H-OH (l)  2 NaOH (aq) + H 2 2 Na (s) + 2 H + (aq)  2 Na + (aq) + H 2

Μέταλλο + Νερό  Υδρογόνο Mg (s) + H 2 O (g)  MgO (s) + H 2 Τα υπόλοιπα πιο δραστικά από το υδρογόνο μέταλλα αντιδρούν με υδρατμούς σε υψηλή θερμοκρασία και δίνουν οξείδιο του μετάλλου και υδρογόνο.

Zn + 2 H-Br  ZnBr 2 + H 2 I 2 + Na-F  2 Na-I + F 2 3 Na + AlCl 3  3 NaCl + Al Ψευδάργυρος + Υδροβρώμιο  Βρωμιούχος ψευδάργυρος+ Υδρογόνο Ιώδιο + Φθοριούχο νάτριο  ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ Νάτριο + Χλωριούχο αργίλιο  Χλωριούχο νάτριο + Αργίλιο Cu + 2 AgNO 3  Cu(NO 3 ) Ag Χαλκός + Νιτρικός άργυρος  Νιτρικός χαλκός + Άργυρος

2 Ag + 2 H-Cl  2 AgCl + H 2 Ba + 2 Η 2 Ο  Ba(OH) 2 + H 2 Άργυρος + Υδροχλώριο  ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ Βάριο + Νερό  Υδροξείδιο βαρίου + Υδρογόνο 6 K + 2 H 3 PO 4  2 K 3 PO H 2 Κάλιο + Φωσφορικό οξύ  Φωσφορικό κάλιο + Υδρογόνο Ψευδάργυρος + Νερό  Οξείδιο ψευδαργύρου + Υδρογόνο Zn + Η 2 Ο  ZnO + H 2