7ο εργαστήριο: Κλάδεμα Εσπεριδοειδών 7ο εργαστήριο: Κλάδεμα Εσπεριδοειδών Εισηγητής: Δρ. Νίκη Ταβερναράκη, Γεωπόνος, Οινολόγος

Στόχοι κλαδέματος ... Ισχυρός σκελετός και κατάλληλο σχήμα, για κάθε δεντροκαλλιέργεια (ακλάδευτο= θάμνος) Ισορροπία βλάστησης / παραγωγής, για κανονική και ποιοτική ετήσια καρποφορία ομοιόμορφη διασπορά καρπών σε όλη την κόμη του δέντρου (καλύτερη τροφοδοσία = βελτίωση της ποιότητας τους) Μεγαλύτερη δυνατή διάρκεια παραγωγικής ζωής των δέντρων Προστασία από φυτοπαθογόνες καταστάσεις Κλάδεμα στην Ελλάδα: χειρονακτικό, όχι μηχανικό, λόγω μικρών οπωρώνων, αποστάσεων φύτευσης, ανάγλυφου ...

Αρχές για εκτίμηση θρεπτικής κατάστασης και ζωηρότητας δέντρου: Είσοδος σε καρποφορία: μετά από ορισμένη ηλικία και ικανοποιητική ανάπτυξη (αρχικά ελαφρύ κλάδεμα) Υπερβολική ζωηρή βλάστηση: εμπόδιο στην καλή καρποφορία και κανονική βλάστηση, όπως και η μεγάλη καρποφορία (ισορροπία μεταξύ τους) Οι όρθιοι λαίμαργοι τραβάνε περισσότερους χυμούς απ’ ότι οι Καρποφόροι βλαστοί: αφαίρεση ολόκληρων λαίμαργων από τη βάση τους (αυστηρότερο κλάδεμα την κορφή, απ’ότι πιο κάτω) Εξαντλημένα ή γερασμένα δέντρα: επαναφορά σε κανονική καρποφορία μετά από αυστηρό κλάδεμα (κλάδεμα ανανέωσης) και εντατικές περιποιήσεις Βασικές αρχές, για να ενεργεί ανάλογα Νεαρά φυτά με πιο αναπτυγμένο ριζικό σύστημα  πιο εύρωστα ενήλικα

Ειδικά για τα εσπεριδοειδή ... Γενικά μικρές απαιτήσεις σε κλάδεμα (εξαίρεση ορισμένα πολύ ζωηρά είδη: λεμονιά, κιτριά...)  μετά την διαμόρφωση, το κλάδεμα περιορίζεται στην αφαίρεση ξερών ή ανεπιθύμητων βλαστών: ΚΛΑΔΟΚΑΘΑΡΟΣ Καρποφορούν κυρίως σε βλαστάρια του ίδιου έτους, που βγαίνουν την άνοιξη  ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΒΛΑΣΤΩΝ, ΠΟΛΛΩΝ, ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΩΝ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΚΟΜΗ αν και είναι από τις πιο εντατικές δενδροκαλλιέργειες

3 Βασικές αρχές για «σωστό» κλάδεμα Αφαίρεση όρθιων λαίμαργων όσο γίνεται πιο γρήγορα (μόλις παρουσιαστούν), αλλά και Διατήρηση κάποιων λαίμαργων σε κατάλληλη θέση, για συμπλήρωση κενού στην κόμη του δέντρου (παραγωγικοί με κατάλληλες επεμβάσεις π.χ. κάμψη) Κάθε αφαίρεση τμήματος ή ολόκληρου βλαστού δυναμώνει το υπόλοιπο ή τους διπλανούς (+/-) Πολλοί νέοι βλαστοί κοντά στα σημεία τομής (περισσότεροι και μεγαλύτεροι στα ζωηρά δέντρα, λιγότεροι και πιο ασθενικοί στα εξαντλημένα): αραίωμα= αφαίρεση των περισσότερων από τη βάση Αν και το κλάδεμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μπορούμε να παραδεχτούμε ότι εξαρτάται βασικά από τη φυσική κατάσταση και τη ζωηρότητα των δέντρων. ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ 2. ανάλογα με πόσο φεύγει και πόσο μένει 3. περισσότεροι και μεγαλύτεροι στα ζωηρά δέντρα, λιγότεροι και πιο ασθενικοί στα αδύνατα

Κατηγορίες κλαδεμάτων στα εσπεριδοειδή Νεαρών δενδρυλλίων (Σποροφύτων ή εμβολιασμένων): κλάδεμα διαμόρφωσης, σχηματισμού Ανεπτυγμένων δέντρων σε κανονική καρποφορία : κλάδεμα καρποφορίας Γερασμένων και εξαντλημένων δέντρων: κλάδεμα ανανέωσης Ζημιωμένων δέντρων π.χ. από παγετούς: κλάδεμα επαναφοράς

Κλάδεμα νεαρών δέντρων =ελαφρύ Στόχος = να δώσουμε στα δέντρα το επιθυμητό σχήμα διαμόρφωσης, δηλ. Να αποφύγουμε να κάνουν από μόνα τους: βραχίονες ακατάστατους και ασθενείς πολλά και μικρά κλωνάρια, αρκετούς λαίμαργους (όρθιοι) ελάχιστους καρποφόρους βλαστούς (πλαγιαστοί) Να προάγουμε την ανάπτυξη βλαστών, απαραίτητων για σχηματισμό και διαμόρφωση κατάλληλης κόμης κυρίως δύο σχήματα Ημι-ελεύθερο (ή κατευθυνόμενο) και Κύπελλο (ή κυπελλοειδές)

1. Ημιελεύθερο ή κατευθυνόμενο: Τι είναι, που εφαρμόζεται = τα δέντρα αφήνονται να αναπτυχθούν ελεύθερα, ενώ ο άνθρωπος επεμβαίνει λίγο, για να δώσει ορισμένο σχήμα & μορφή σκελετού Για πορτοκαλιά, νεραντζιά, μανταρινιά, γκρέιπ-φρουτ .. Δύσκολο για ζωηρά είδη (π.χ. λεμονιά και λιμεττία):  υπερβολική ανάπτυξη, χωρίς ανάλογη απόδοση σε καρπούς  περισσότερες επεμβάσεις για περιορισμό της ανάπτυξη τους (ζητούμενο στους σύγχρονους εσπεριδοειδώνες = εντατικής εκμετάλλευσης)

Ημιελεύθερο ή κατευθυνόμενο: Πώς γίνεται Στο φυτώριο, ελαφρύ κορυφολόγημα = πολυάριθμοι πλάγιοι βλαστοί, αφήνονται να αναπτυχθούν ως την εγκατάσταση στην οριστική θέση Στην εγκατάσταση, επιλογή 3-4 πλάγιων βλαστών για να γίνουν οι βασικοί βραχίονες (οι πιο καλοί και ζωηροί) Αφαίρεση κάτω βλαστών αμέσως, των πάνω σταδιακά (1-2 έτη) Τα επόμενα 2 με 3 έτη, κορυφολόγημα των πιο ζωηρών βλαστών – βραχιόνων & αφαίρεση όλων σχεδόν των λαίμαργων, για σωστή ανάπτυξη κόμης, Στην τελική διαμόρφωση (συνήθως σφαιρικό), το μέγεθος περιορίζεται σε ύψος και πλάτος

2. Κύπελλο ή κυπελλοειδές σχήμα: Τι είναι, υπέρ και κατά 2. Κύπελλο ή κυπελλοειδές σχήμα: Τι είναι, υπέρ και κατά = η κόμη μοιάζει με κύπελλο ή με χωνί, μετά από ειδικό κλάδεμα (από έμπειρους κλαδευτές), που κατευθύνουν βραχίονες και κλωνάρια συνεχώς προς τα έξω και επάνω Έτσι, η παραγωγική επιφάνεια αναπτύσσεται περισσότερο περιφερειακά είναι μεγαλύτερη αερίζεται και φωτίζεται καλύτερα  περισσότεροι καρποί και καλύτερης ποιότητας Όμως, τα δέντρα φυτεύονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις ...

Κύπελλο ή κυπελλοειδές σχήμα: Πώς γίνεται (1) Στο φυτώριο, ελαφρύ κορυφολόγημα Στην εγκατάσταση, επιλογή 3-4 πλάγιων βλαστών σε κατάλληλες θέση και αποστάσεις, για ισχυρό σκελετό (1η διακλ.) Τα επόμενα 2 με 3 έτη, κορυφολόγημα των πιο ζωηρών βλαστών – βραχιόνων, αφαίρεση υπόλοιπων και κλάδεμα όλων στα 50-60 εκ., για σωστό σταύρωμα (= πλάγιοι βλαστοί πάνω τους – 2η διακλάδωση) Τον επόμενο χρόνο, επιλογή 2-4 βλαστών / βραχίονα = δευτερεύοντες βραχίονες ή πρώτα κλωνάρια της κόμης σε κατάλληλη θέση, ώστε να γεμίζουν την κόμη Τα αμέσως επόμενα χρόνια συνεχίζουμε με τον ίδιο τρόπο, για τα δεύτερα ή και τρίτα κλωνάρια 1η Διακλάδωση = βραχίονες, 2η Διακλάδωση = πρώτα κλαδιά 3η και 4η Διακλάδωση= δεύτερα και τρίτα κλαδιά

Κύπελλο ή κυπελλοειδές σχήμα: ΚΕΝΤΡΙΚΟΙ ΒΡΑΧΙΟΝΕΣ & ΔΙΑΚΛΑΔΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ (2ες, 3ες, 4ες) ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΕΠΑΝΩ ΚΑΙ ΕΞΩ  Χώρος άδειος στο μέσο και κέντρο κόμης; σπάνια (λαίμαργοι ή αρκετά ζωηροί βλαστοί στη βάση βραχιόνων και κλωναριών) Τακτικός έλεγχος για λαίμαργους ή ζωηρούς βλαστούς: Για να αφαιρούνται νωρίς (και για να μην εξαντλούν το δέντρο και γιατί μειώνουν την καρποφορία) Όσοι μένουν κορφολογούνται και κάμπτονται, ώστε να μπουν σε καρποφορία (μετά, με το βάρος των καρπών τους γίνονται πλαγιαστοί και κανονικοί καρποφόροι) Λαίμαργοι της κόμης: αφαιρούνται αμέσως μόλις εμφανιστούν από τη βάση ... 1η Διακλάδωση = βραχίονες, 2η Διακλάδωση = πρώτα κλαδιά 3η και 4η Διακλάδωση= δεύτερα και τρίτα κλαδιά

2. Κλάδεμα καρποφορίας Πιο γρήγορη εισαγωγή από άλλα καρποφόρα δέντρα (ελιά, αχλαδιά, μηλιά,...) Εξισορρόπηση βλάστησης / καρποφορίας (μετά την εισαγωγή στην καρποφορία) = αρκετή καρποφορία για ικανοποιητικό ετήσιο εισόδημα κανονική ανάπτυξη νέων βλαστών, χρήσιμων για την καρποφορία στα επόμενα έτη Δέντρα καλής παραγωγής + λίγοι και μικροί βλαστοί  κλάδεμα αυστηρότερο, για εξοικονόμηση χυμών και ανάπτυξη περισσότερων και ζωηρότερων βλαστών, με λιγότερους καρπούς (ακλάδευτα, δένουν ++++ καρπούς) Η ίδια η φύση έχει προβλέψει, ώστε όλοι οι χυμοί στην αρχή να πάνε στη διαμόρφωση της κόμης Όχι φυτά με καρπούς πριν την εγκατάσταση

Κλάδεμα καρποφορίας σε δέντρα π.χ.... πολύ καχεκτικά: έλεγχος και αντιμετώπιση αιτίων (διατροφή, φυτοϋγεία), ελαφρύ κλάδεμα (με αυστηρό δεν παίρνουμε νέους βλαστούς, αντίθετα εξασθενούν περισσότερο) πολύ ζωηρά + αρκετή παραγωγή: τελείως ακλάδευτα και απεριποίητα, ώσπου να έρθουν σε ισορροπία βλάστησης/ καρποφορίας Πολύ ζωηρά + μικρή παραγωγή: επεμβαίνουμε με άλλα τεχνικά μέσα (χαράκωμα, δακτυλίωση κ.λ.π.) ώσπου να καρποφορήσουν αρκετά. ΠΟΤΕ αυστηρό κλάδεμα στα πολύ ζωηρά δέντρα = μεγαλώνει ακόμη περισσότερο η βλαστομανία Δέντρα σε ακραίες καταστάσεις και κλάδεμα

Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: α) εκτίμηση θρεπτικής κατάστασης Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: α) εκτίμηση θρεπτικής κατάστασης Βλαστοί μικρής ανάπτυξης (<10 εκ): φτωχή βλάστηση ή πολύ μικρή ζωηρότητα, καχεκτικά δέντρα λόγω κακής λίπανσης, φυτοϋγείας, ή ζημιών σε ρίζες και κορμό = μικρή καρποφορία  αντιμετώπιση αιτιών Βλαστοί κανονικής ανάπτυξης (20-40 εκ): καλή φυσική κατάσταση = καλή ανθοφορία Βλαστοί μεγάλης ανάπτυξης (>60 εκ.): μεγάλη ζωηρότητα = μικρή καρποφορία, κακής ποιότητας καρποί

Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: β) ένταση κλαδέματος Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: β) ένταση κλαδέματος Αυστηρό ή βαρύ: ανάπτυξη περισσότερων βλαστών Όχι σε πολύ ζωηρά δέντρα, με βλαστομανία Όχι σε πολύ αδύνατα, γιατί τα εξαντλεί περισσότερο Μόνον όταν είναι απόλυτα αναγκαίο Ελαφρύ: περιορίζει την ανάπτυξη βλαστών (γήρανση) Σε πολύ ζωηρά δέντρα, τα επαναφέρει Τα καχεκτικά και εξαντλημένα τα οδηγεί σε πρόωρη γήρανση Ηλικιωμένα και μη παραγωγικά: ανανέωση κάθε έτος Μέρος από την παραγωγική επιφάνεια Σταδιακή αφαίρεση των πιο εξαντλημένων βλαστών ή βραχιόνων και ύπαρξη έτοιμων αντικαταστατών

Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: γ) ειδικά στα εσπεριδοειδή (1) Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: γ) ειδικά στα εσπεριδοειδή (1) Έντονη τάση για ανάπτυξη όρθιων βλαστών, σε κάθε κάμψη πλάγιων. Ένας υπερισχύει (καβαλάρης), ενώ οι άλλοι μετατρέπονται άμεσα σε καρποφόρους Ο καβαλάρης αντικαθιστά τον αρχικό πλάγιο βλαστό και τότε θα δώσει άλλους καβαλάρηδες κ.λ.π. Πολλοί λαίμαργοι στα μεγαλύτερα κλωνάρια και στο κέντρο της κόμης, ή γύρω από τις μεγάλες τομές: Μεγαλώνουν ώσπου να βρουν φώς (τότε αρχίζουν να καρποφορούν) Με τους πρώτους καρπούς, κάμπτονται = καλοί καρποφόροι. Οι περισσότεροι ν’ αφαιρούνται νωρίς. Να μένουν όμως οι κατάλληλοι αντικαταστάτες

Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: γ) ειδικά στα εσπεριδοειδή (2) Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: γ) ειδικά στα εσπεριδοειδή (2) Κλαδοκάθαρος: αφαίρεση άχρηστων ή ζημιωμένων βλαστών – κλαδιών Απλή και εύκολη εργασία Αν γίνεται κάθε χρόνο, είναι ευκολότερο και αποφεύγονται άλλα σε κλαδέματα (σε ορισμένα είδη) Πράσινο κλάδεμα: κατά το καλοκαίρι αφαίρεση ανεπιθύμητων βλαστών (λαίμαργων) αμέσως μετά την ανάπτυξη τους, για διατήρηση σχήματος και κανονικής πυκνότητας. άλλοι κορυφολογούνται, για να δώσουν πλάγιους βλαστούς «καρποφόρους» την επόμενη άνοιξη

Αρχές κλαδέματος καρποφορίας: δ) πώς γίνεται Αφαίρεση περίσσιων βλαστών: πολύ νωρίς (όταν είναι τρυφεροί) με το χέρι / μετά με εργαλεία (κλαδευτήρια ...) Οι τομές: λοξές (για να μην κρατούν υγρασία), πλήρεις (χωρίς νύχι ή τακούνι), όχι μεγάλες (δύσκολη επούλωση  συχνό κλάδεμα, όχι περιοδικό, δηλ. κάθε 2-3 χρόνια) Τα κλαδευτικά εργαλεία αρκετά κοφτερά (να μη μασάνε) για λείες τομές Αν γίνει αυστηρό κλάδεμα, θα πρέπει να ψεκάζεται όλο το δέντρο με αραιό βορδιγάλειο πολτό ή οξυχλωριούχο χαλκό (1%), για προστασία από κομμίωση ή σήψεις

Είδος και απαιτήσεις σε κλάδεμα : Ανάλογα Είδος και απαιτήσεις σε κλάδεμα : Ανάλογα Τα είδη των εσπεριδοειδών διαφέρουν σημαντικά ως προς τη ζωηρότητα τους: + ή - βλάστηση κι ανάπτυξη  ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΚΛΑΔΕΜΑ Μεγαλύτερες απαιτήσεις σε κλάδεμα έχουν: Ξινά είδη (λεμονιά, κιτριά, λιμετία), με έντονη και ακατάστατη βλάστηση. Μετά έρχονται Τα είδη με έντονη παρενιαυτοφορία (μανταρινιές, πορτοκαλιές ...)

Κλ. καρποφορίας Πορτοκαλιάς, Γκρέϊπ-φρούτ και Φράπας (1) Συχνή αντικατάσταση μέρους από το παλιό τους παραγωγικό ξύλο, με Αφαίρεση κλωναριών ή βλαστών στη κόμη (άχρηστων, εξαντλημένων), αλλά και Διατήρηση αντικαταστατών, για να αναπληρωθεί σύντομα το κενό που θα δημιουργηθεί στην κόμη Καλές συνθήκες αερισμού σε υπόλοιπους βλαστούς, με αφαίρεση όλων των βλαστών κάτω από την κόμη όλων των κακοανεπτυγμένων μικρών βλαστών και των χειρότερων από τους ετήσιους, στα πυκνότερα σημεία της κόμης Αρχίζουμε με

Κλ. καρποφορίας Πορτοκαλιάς, Γκρέϊπ-φρούτ και Φράπας (2) Κανονικό Κλαδοκάθαρο: ελαφρύ (πιο αυστηρό θα δώσει έντονη βλάστηση σε βάρος της καρποφορίας) πολύ ελαφριά αραίωση μικρών βλαστών της κόμης + κορυφολόγημα βλαστών που καρποφόρησαν ήδη, για να δώσουν νέους βλαστούς την άνοιξη περιοδικά, ανά 2-3 χρόνια Αν η βλάστηση είναι φτωχή: αυστηρότερο κλάδεμα με ταυτόχρονη λίπανση και καλύτερη περιποίηση Μικροί λαίμαργοι κορφής + πλάγιοι, που εξέχουν της κόμης: ΔΕΝ ΑΦΑΙΡΟΥΝΤΑΙ

Κλ. καρποφορίας Μανταρινιάς Μεγαλύτερη τάση παρενιαυτοφορίας  αυστηρότερο κλάδεμα από πορτοκαλιά Με τον ίδιο τρόπο, με τη διαφορά ότι το αραίωμα των βλαστών είναι μεγαλύτερο (για μεγαλύτερους καρπούς μανταρινιών τη χρονιά του κλαδέματος, καλή παραγωγή την επόμενη χρονιά) Κλάδεμα σχεδόν κάθε χρόνο Διαμόρφωση σχήματος «ομπρέλας»: εσφαλμένο, γιατί χάνεται πολλή παραγωγική επιφάνεια, ενώ είναι πολύ πιο έντονη η παρενιαυτοφορία εκεί Ελαφρύτερα κλαδέματα: υπερβολική παραγωγή μικρόκαρπων καρπών, πιο, παρεμπόδιση ανάπτυξης νέων βλαστών (μείωση παραγωγής τον αμέσως επόμενο χρόνο -παρενιαυτοφορία)

Κλ. καρποφορίας Λεμονιάς και Λιμεττίας (1) Τις μεγαλύτερες απαιτήσεις σε κλάδεμα (ζωηρά είδη), αν και δεν δημιουργούν πυκνή βλάστηση  κάθε έτος Κλάδεμα με μηχανικά πριονιά, για μείωση κόστους παραγωγής: Ένας μεγάλος βραχίονας, με ορισμένους περιστρεφόμενους οδοντωτούς δίσκους, που φέρεται από ελκυστήρα (τρακτέρ) και κατευθύνεται με υδραυλικό σύστημα Ο ελκυστήρας κινείται κατά μήκος των γραμμών και οι πριονωτοί δίσκοι κόβουν ό,τι βρεθεί μπροστά τους Συχνά ακολουθεί συμπληρωματικό κλάδεμα με τεχνίτες κλαδευτές Η εργασία είναι φυσικά πολύ εύκολη, αλλά όχι και η πιο ενδεδειγμένη Πάντως και με το μηχανικό αυτό κλάδεμα διατηρείται η παραγωγικότητα των δέντρων, μόνο που τα δέντρα αποκτούν πολύ διαφορετικό σχήμα. Αυτό όμως δεν βλάπτει

Κλ. καρποφορίας Λεμονιάς και Λιμεττίας (2) Αφαίρεση λαίμαργων κι εξαντλημένων βλαστών (φροντίζοντας να υπάρχουν αντικαταστάτες τους) Ελαφρύ αραίωμα των νεαρών βλαστών (συνήθως δεν δημιουργούν πυκνή βλάστηση) + ελαφρύ, κατάλληλο κορυφολόγημα δυνατών βλαστών για ελεγχόμενη εξάπλωση της κόμης και περιοδική ανανέωση ακραίων τμημάτων παλαιότερων βλαστών, αλλά και Για ανάπτυξη περισσότερων και λιγότερο ζωηρών βλαστών, αφού αναπτύσσουν λίγους, αλλά ζωηρούς βλαστούς Πολύ ζωηρά δέντρα: διατηρούνται βλαστοί, ως διέξοδο της φυσικής ορμής τους, αφού, αφαίρεση όλων = αναπτύσσονται περισσότεροι στο ίδιο σημείο Και εδώ

Κλ. Καρποφορίας Κιτριάς Όπως και η λεμονιά Ιδιαίτερη πρόνοια για γρήγορη αφαίρεση ανεπιθύμητων, γιατί οι μεγάλες τομές είναι πολύ επιζήμιες γι αυτήν: Κλάδεμα κάθε χρόνο και πράσινα κλαδέματα το θέρος Κλ. Καρποφορίας Νερατζιάς Δεν καλλιεργείται συστηματικά  σπάνια κλαδεύεται Όταν χρειαστεί κλάδεμα, εφαρμόζεται όπως και στις ζωηρότερες ποικιλίες πορτοκαλιάς

3. Κλάδεμα ανανέωσης γιατί γίνεται, πότε χρειάζεται 3. Κλάδεμα ανανέωσης γιατί γίνεται, πότε χρειάζεται Εσπεριδοειδή: ανανεώνονται (με ανάλογα κλαδέματα ξαναμπαίνουν σε κανονική παραγωγική ζωή), γιατί, είναι υπεραιωνόβια, που εξαντλούνται γρήγορα (παρακμάζουν), λόγω εντατικής καλλιέργεια και ευαισθησίας σε πολλές ασθένειες (μυκητολογικές, εντομολογικές και ιολογικές) Σημάδια Γήρανσης φυσιολογικής / πρόωρης: κεντρικοί βραχίονες εξασθενούν, πολλά κλωνάρια και μεγάλοι βλαστοί ξηραίνονται πρόωρα, οι νέοι τους βλαστοί είναι λίγοι και καχεκτικοί, ενώ συγχρόνως πέφτει σημαντικά η καρποφορία τους = ασύμφορη η διατήρησή τους για περισσότερα χρόνια  «Κλάδεμα γερασμένων δέντρων ή κλάδεμα ανανέωσης»

Κλάδεμα ανανέωσης: πώς γίνεται Κλάδεμα ανανέωσης: πώς γίνεται Άφθονοι κοιμώμενοι οφθαλμοί στο παλιό ξύλο (βραχίονες και μεγαλύτεροι βλαστοί) εξωθούνται σε βλάστηση, μέσω της αφαίρεσης και αντικατάστασης μεμονωμένων κλάδων και βλαστών (όπως και στο κλάδεμα καρποφορίας) Πολλοί τρόποι τέτοιου κλαδέματος, κυρίως 3 ακόλουθοι: Σταδιακή ανανέωση Καρατόμηση Σκελετοκλάδεμα Διαφοροποιούνται ως προς το πόσο παλιό ξύλο αφαιρούν

α) Σταδιακή ανανέωση = Ανανέωση ολόκληρης της κόμης σταδιακά, αρχίζοντας από τους πιο εξασθενισμένους βραχίονες: Κόβεται πρώτα ο πιο εξασθενισμένος, περιμένουμε 2-3 χρόνια για να αναπτυχθούν νέοι υγιείς βλαστοί και μετά Κόβεται ο επόμενος κ.ο.κ. Συνεχής αλλά μικρή παραγωγή, με παράλληλη ολική ανανέωση και σχηματισμό νέας κόμης Μπορεί να γίνει Και αλλαγή ποικιλίας

β) Καρατόμηση = Ανανέωση ολόκληρης της κόμης με μια επέμβαση με Κόψιμο όλων των βραχιόνων σε 50-100 εκ. από το κεντρικό σταύρωμα = νέοι βλαστοί + παλιοί Αφαίρεση παλαιών βλαστών, με την ανάπτυξη των νέων Αραίωση σημαντική των νέων, διατήρηση κατάλληλων για σχηματισμό ισχυρού σκελετού και κανονικής κόμης Αφαίρεση και όλων των νέων κάτω από το σταυρό Ταχύτερη ανανέωση κόμης (ταχύτερη βλάστηση και ανάπτυξη νέων βλαστών), αλλά τα δέντρα ξανά καρποφορούν σε 3-4 χρόνια Μπορεί να είναι και τμηματική (στο 1/4, 1/3, 1/2) Μπορεί να γίνει Και αλλαγή ποικιλίας στο τμήμα που έμεινε

γ) Σκελετοκλάδεμα = όχι αφαίρεση βραχιόνων, μόνο μεγαλύτερων βλαστών με πάχος <2-3 εκ. ανάπτυξη νέων βλαστών για νέα καρποφόρα επιφάνεια των δέντρων Αραίωση μερικών και διατήρηση τελικά των καλύτερων που θα δώσουν σύντομα παραγωγή Οι βραχίονες και οι μεγαλύτεροι βλαστοί που μένουν πρέπει να είναι αρκετά υγιείς και ισχυροί για τη νέα κόμη Και εδώ, κάλυψη των κορμού, βραχιόνων, κλάδων και βλαστών με καλύμματα ή και με απλό ασβέστη Δεν γίνεται αλλαγή ποικιλίας εδώ

4. Κλάδεμα παγετόπληκτων (1) Διαφορά με το κλάδεμα ανανέωσης: το είδος του κλαδέματος επιβάλλεται από το μέγεθος των ζημιών και όχι από την επιθυμία του εσπεριδοκαλλιεργητή Εφαρμογή είδους κλαδέματος ανανέωσης (μερικό, σκελετοκλάδεμα ή καρατόμηση), ανάλογη του μεγέθους των ζημιών (σε νεαρούς βλαστούς ως και τον κορμό) Αμέσως μετά τον παγετό ή με την ανάπτυξη νέων βλαστών); νωρίς μπορεί να χρειαστούν διορθωτικές επεμβάσεις, αλλά και να προλάβει προβλήματα επιδρά και στο είδος κλαδέματος, αλλά και στις περιποιήσεις των δέντρων π.χ. Για τους λόγους αυτούς είναι προτιμότερο να γίνει το κλάδεμα πολύ αργότερα και αφού αναπτυχθούν οι νέοι βλαστοί, που θα φανεί ως τότε το ακριβές μέγεθος των ζημιών, για να πραγματοποιήσει κανονικά τις τομές του. Έτσι θα αφαιρεθούν μόνο τα τμήματα των βλαστών ή των βραχιόνων που ζημιώθηκαν πραγματικά.

Κλάδεμα παγετόπληκτων (2) περιπτώσεις εφαρμογών, π.χ. ΌΧΙ σκελετοκλάδεμα σε δέντρο με ζημιές σε βραχίονες ή στα μεγαλύτερα κλωνάρια του, γιατί η εκτίμηση των ζημιών είναι λάθος (μικρότερες από τις κανονικές)  δεν αφαιρούνται όλα τα ζημιωμένα τμήματα από βλαστούς ή βραχίονες = θα επανέλθουμε αργότερα Όταν οι ζημιές είναι σοβαρές και αφαιρεθεί μεγάλο μέρος από τη καρποφόρα επιφάνεια, η λίπανση περιορίζεται περίπου στη μισή. Αν όμως οι ζημιές είναι πολύ σοβαρές και αναγκαστούμε να προβούμε σε καρατόμηση των δέντρων, δεν είναι ανάγκη να προβούμε σε καμία λίπανση. Το ισχυρό τους ριζικό σύστημα είναι σε θέση να θρέψει αρκετά καλά όλους τους νέους βλαστούς.

Εποχή του κλαδέματος (1) Οποιαδήποτε εποχή έτους, κυρίως τέλος χειμώνα ως αρχές άνοιξης (πριν τη νέα βλάστηση), γιατί: 1) Δεν υπάρχουν συνήθως ώριμοι καρποί στα δέντρα, αλλιώς το κλάδεμα πάει μετά τη συγκομιδή τους (π.χ. όψιμες πορτοκαλιές, δίφορες ή πολύφορες λεμονιές...) 2) Με τη βλάστηση της άνοιξης, καλύπτονται αμέσως τα κενά από το κλάδεμα, με νέους καρποφόρους βλαστούς 3) Οι τομές επουλώνονται γρηγορότερα τότε και μένουν λιγότερο εκτεθειμένες στις ασθένειες 4) Οι νέοι βλαστοί προλαβαίνουν να αναπτυχθούν και να ξυλοποιηθούν αρκετά, για τον επόμενο χειμώνα 5) Ρυθμίζουμε κυρίως τη βλάστηση της άνοιξης (σπουδαία για τη διαμόρφωση της κόμης αλλά και την καρποφορία) 3 +4  ΌΧΙ κλάδεμα το θέρος ή νωρίς το φθινόπωρο

Εποχή του κλαδέματος (2) Είδη και ποικιλίες που παρενιαυτοφορούν έντονα  κλάδεμα τη χρονιά που περιμένουμε μεγάλη παραγωγή Είδη με απαιτήσεις για περιοδικό κλάδεμα  κάθε χρόνο, για αποφυγή μεγάλων τομών και αυστηρών κλαδεμάτων Κλαδοκάθαρος: όλο το έτος, μόλις φανεί ανάγκη αφαίρεσης βλαστού, ιδίως αν δεν εφαρμόζεται άλλο κλάδεμα Πράσινα κλαδέματα: νωρίς το καλοκαίρι, ή μετά από κάθε κύμα βλάστησης, πάλι για να μην γίνονται μεγάλες τομές Νωρίς αφαίρεση των λαιμάργων = ευκολότερα «Κλάδεψε συχνά, για να κλαδεύεις λίγο»

Κλάδεμα σπορόφυτων (Υ) = Αφαίρεση πλάγιας βλάστησης του κορμού, ως 30-40 εκ.= προετοιμασία για τον εμβολιασμό τους Κόψιμο Υ. λίγο πάνω από το σημείο Ε., μετά την επιτυχία του εμβολιασμού (συνήθως την επόμενη άνοιξη) Αφαίρεση τακουνιού Υ, όταν ο βλαστός του εμβολίου αποκτήσει ύψος τουλάχιστον 60 εκ. Κάλυψη τομών που δημιουργούνται (π.χ. με κόλλα εμβολιασμού)