Πανεπιστήμιο Πατρών Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Τζόλα Α. Μαυρογιάννη Ε. Παππά Ε. Χατζησταύρου Ε. Μαυραειδή Σ.

Ιστορική Αναδρομή Η Ελλάδα στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση Στις 7 Φεβρουαρίου 1992 υπογράφτηκε η συνθήκη του Μάαστριχ ή συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση μεταξύ 11 χωρών μέσα στις οποίες ανήκε και η Ελλάδα.

Η καθιέρωση της συνθήκης μέσα από τρία στάδια Α) Ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων μεταξύ των κρατών μελών. Β) – Δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος με στόχο: Ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ εθνικών κεντρικών τραπεζών. Απαραίτητες εργασίες για την καθιέρωση του ενιαίου νομίσματος Γ) – βρίσκεται σε εξέλιξη Σταδιακή εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος στα κράτη μέλη Κοινή νομισματική πολιτική υπό την εποπτεία της ΕΚΤ.

Στο τρίτο στάδιο απαραίτητη είναι η υψηλού βαθμού σύγκλιση με τις προϋποθέσεις που καθορίστηκαν από την συνθήκη. Οι προϋποθέσεις για την συνθήκη ήταν: 1.Πληθωρισμός 2.Δημόσια Οικονομικά 3.Συναλλαγματική Σταθερότητα 4.Μακροχρόνια Επιτόκια 1.Πληθωρισμός Ο πληθωρισμός της χώρας έπρεπε να είναι μικρότερος από τον μέσο όρο των τριών χωρών με τον χαμηλότερο πληθωρισμό συν 1.5 ποσοστιαίες μονάδες. Σκοπός ήταν η αποφυγή πραγματικών υπερτιμήσεων και υποτιμήσεων. Η Ελλάδα από το 1996 και μετά εντατικοποίησε την προσπάθεια προσαρμογής του πληθωρισμού της με έντονη αντιπληθωριστική πολιτική

ΕΛΛΑΔΑΕΕ-11***ΤΙΜΗ- ΑΝΑΦΟΡΑΣ** Μάρτιος

2.Δημόσια Οικονομικά Ετήσιο έλλειμμα: Η αναλογία του ετήσιου δημοσιονομικού ελλείμματος προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕγχΠ)<=3%. Δημόσιο Χρέος: Ο λόγος του ακαθάριστου δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ <=60% του ΑΕΠ.

Τα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζουν το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της Ελλάδας για την περίοδο :

3. Συναλλαγματική σταθερότητα Οι χώρες οι οποίες επιθυμούσαν να ενταθούν στη ΟΝΕ υποχρεούνταν να προσχωρήσουν στον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ) στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ) για δυο συναπτά έτη και δεν θα έπρεπε να υποτιμηθεί το νόμισμα τους κατά τη διάρκεια της περιόδου. Ελλάδα  Μάρτιος 1998, η δραχμή μπαίνει στο ΜΣΙ με κεντρική ισοτιμία 353,109  Λόγω συμμετοχής της δρχ. στο ΜΣΙ έχουμε αύξηση της εισροής κεφαλαίων και ανατίμηση της δρχ.  Ιανουάριος 2000, αναπροσδιορισμός κεντρικής ισοτιμίας με 340,75 δρχ./ευρώ, δηλαδή ανατίμηση δραχμής 3,5%  Μάρτιος 2000, δύο χρονιές το ΜΣΙ χωρίς υποτιμήσεις και σημαντικές πιέσεις

4.Μακροπρόθεσμα επιτόκια Το ονομαστικό μακροπρόθεσμο επιτόκιο δεν έπρεπε να ξεπερνά κατά περισσότερες από 2 ποσοστιαίες μονάδες τα επιτόκια των τριών χώρων-μελών με το χαμηλότερο πληθωρισμό

Η Οικονομία από το 2003 και έπειτα Έσοδα στην χώρα λόγω των Ολυμπιακών αγώνων. Υπερβάσεις στον προϋπολογισμό. Ιδιωτική κατανάλωση  2004 αύξηση καταναλωτικού δανεισμού. Ιδιωτικές επενδύσεις  2004 επενδυτικά δραστηριότητα σταθερή  Αύξηση της ζήτησης στεγαστικών δανείων Εξελίξεις στο επίπεδο των τιμών  Υψηλός πληθωρισμός (3,1%)

Εξωτερικές συναλλαγές  Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2003 πλέονασμα στο ισοζύγιο μεγαλύτερο από το  Ανάκαμψη ισοζυγίου λόγω Ολυμπιακών Αγώνων.  Εμπορικό ισοζύγιο : έλλειμμα λόγω του υψηλού πληθωρισμόυ. Αγορά εργασίας  Εκλογές, νέο μισθολόγιο, υψηλότεροι μισθοί, αύξηση δαπανών και επιβάρυνση προϋπολογισμού λόγω Ολυμπιακών Αγώνων  Προσωρινή αύξηση απασχόλησης, έμμεσο αποτέλεσμα ήταν το δύο παραπάνωπαραγόντων η ζήτηση εργασίας Συνολικές επενδύσεις  2005 πτώση συνολικών επενδύσεων

2006 ο πληθωρισμός στο 3,5% 2007, συνολικά κρατικά έσοδα λιγότερα από τα συνολικά κρατικά έξοδα  Έπρεπε να υπήρχε συλλογή άμεσων φόρων για μικρότερο έλλειμμα  Δημόσιος τομέας καταναλώνει μεγάλο αριθμό πόρων  Υψηλό μισθολογικό κόστος

Δις ευρώ Τρέχουσες τιμές %μεταβολή ως προς την προηγούμενη περίοδο (σταθερές τιμές 1995) Ιδιωτική κατανάλωση 102,84,23,63,5 Δημόσια κατανάλωση 24,5-2,35,51,5 Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου 39,313,75,84,1 Εγχώρια ζήτηση166,76,24,23,5 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 30,64,27,36,2 Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 44,14,88,34,1 Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, τιμές αγοράς 1534,53,73,9 Προϋπολογισμοί:

Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική κρίση Ορατή τον Σεπτέμβριο του 2008, χειρότερη κρίση μετά το μεγάλο «κράχ» Αφετηρία η Αμερική Αίτια κρίσης  Αλόγιστη χρήση τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων  Υπερβολική χρήση δανειακών κεφαλαίων  Το σύστημα αμοιβών των υψηλά ιστάμενων στελεχών  Το πλαίσιο των κανόνων άφησε χωρίς εποπτεία τις αγορές

Χαρακτηριστικά της εν λόγω κρίσης  Ιδιοκτήτες σπιτιών ανίκανοι να πληρώσουν έχασαν τις αποταμιεύσεις τους  Διατραπεζικές συναλλαγές  Κίνδυνος κατάρευσης τραπεζών  Άσκηση νομισματικής πολιτικής από κεντρικές τράπεζες Συνέπειες κρίσης  Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας μεγάλωνε συνεχώς  Υψηλός δανεισμός  Ελλείμματα στο ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών  Ελλείμματα κρατικού προυπολογισμού Όλα αυτά οδήγησαν στην μείωση της αξιοπιστίας του ελληνικού κράτους και στην αύξηση του επιτοκίου δανεισμού της Ελλάδας.

ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ (IMF ) Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), είναι ένας διεθνής οργανισμός ο οποίος επιβλέπει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα παρακολουθώντας τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τα ισοζύγια πληρωμών και προσφέροντας οικονομική και τεχνική βοήθεια όταν του ζητηθεί. Κύριος σκοπός του είναι η προώθηση της διεθνούς νομισματικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών με ισόρροπη ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Για τον σκοπό αυτό προωθούνται συγκεκριμένα μέτρα, μεταξύ των οποίων είναι: Η ενιαία διαδικασία ομαλής προσαρμογής εκάστου κράτους μέλους στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Διεθνείς διαβουλεύσεις σε περιπτώσεις σημαντικών αλλαγών των ακολουθουμένων συναλλαγματικών πρακτικών. Επιβολές ορισμένων περιοριστικών συναλλαγματικών μέτρων. Άρση των παραπάνω περιοριστικών μέτρων κατόπιν διαπιστωμένης βελτίωσης οικονομικής θέσης του συγκεκριμένου κράτους-μέλους.

Μνημόνιο Πρώτο Στις 23 Απριλίου του 2010 η Ελλάδα κατέφυγε για βοήθεια στο ΔΝΤ. Η Ελλάδα προχώρησε σε υπογραφή μνημονίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης. Μερικά από τα μέτρα του πρώτου Μνημονίου προέβλεπαν: Περικοπες επιδομάτων Αντικατάστασεις μισθών και συντάξεων με επιδόματα Αυξήσεις στο ΦΠΑ Επίσης, το νομοσχέδιο προέβλεπε αλλαγές στα εργασιακά με αύξηση του ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, στο ασφαλιστικό προέβλεπε αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα στα 65 χρόνια έως το τέλος του 2013 με έναρξη το 2011.

Το Μνημόνιο στην πραγματικότητα είναι 2+1 μνημονια:  «Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής»  «Μνημόνιο Συνεννόησης για τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής»του οποίου συμπλήρωμα είναι το:  «Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης»(όπου αποσαφηνίζοναυι όροι και προϋποθέσεις Πορεία προς το μεσοπρόθεσμο Με την ψήφιση των μέτρων δυστυχώς το αποτέλεσμα δεν ήταν το επιθυμιτό.Το πρώτο Μνημόνιο σχεδιάστηκε χωρις προετοιμασία και εφαρμόστηκε με τρόπο που συνέτεινε στην όξυνση της κρίσης. Εκτόκευση της ύφεσης απο το 23% στο 8,6%.

Η κύρια επιδίωξη τού -μείωση του ελλείματος- προϋπέθεται εξοικονόμιση πόρων ύψους 18% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2018.Τέτοιου μεγέθους μειώσεις δεν είναι δυνατές σε ένα κράτος ενταγμένο στον κύκλο των αναπτυγμένων χωρών.Εξωπραγματική ήταν και η πρόβλεψη επιστροφής στις αγορές το 2012.Απόδειξη των εσφαλμένων προβλέψεων ήταν οι επιπτώσεις των μέτρων στην ανάπτυξη. Μερικά μέτρα του δεύτερου Μνημονίου προέβλεπαν : i. Στα φορολογικά :  Aλλαγη της φορολογικής κλίμακας.  Έκτακες εισφορές στα εισοδήματα άνω των 120,000Ε.  Ανώτερη κλίμακα ΦΠΑ προϊόντων εστίασης ii. Στα εργασιακά :  Θέσπιση εργασιακής εφεδρείας  Η διάρκεια συμβάσεων ορισμένου χρόνου πηγαίνει αποτα 2 στα 3 χρόνια

Κόυρεμα χρέους-PSI Μαζί με τα νέα μέτρα λιτότητας οι ηγέτες της ευρωζώνης συμφώνησαν ότι έπρεπε να γίνει από τους ιδιώτες-πιστωτές που κατέχουν τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, μια συμφωνία αποδοχής 53,5% απώλειας της ονομαστικής της αξίας (κούρεμα) γιατί αλλιώς το ελληνικό χρέος δεν θα ηταν βιώσιμο. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Σύμφωνα με τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης “Fitch Ratings” ένας απο τους κυριότερους λόγους γιατί η απομείωση 50% δεν θα οδηγήσει σε αντίστοιχη μείωση του συνολικού ελλείμματος δημόσιου χρέους είναι το γεγονός ότι οι επίσημοι δανειστές(Ευρωπαϊκή Κεντική Τράπεζα και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) διακρατούν το 30% του κρατικου χρέους και δεν συμμετέχουν στην συμφωνία.

Μέτα τον Μάρτιο του 2012 είχαμε 2 εκλογικες αναμετρήσεις.Λόγω τις καθυστέρησεις υλοποίησης των μέτρων οι δανειστές, υποχρέωσαν την Ελλάδα σε λήψη νέων εξαιρετικά επώδυνων, μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.Έτσι φτάσαμε στο τρίτο Μνημόνιο. Το τρίτο μνημόνιο(έως το 2016) θα φέρει έσοδα στα ταμεία Το 2013 κοντα στα 9,374 δις Και το ,186 δις Σύνολο 14,244 δις Εξετάζοντας τις πηγές προέλευσης το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων θα προέλθει από:  μειώσεις σε συντάξεις (5,475 δισ. ευρώ)  τις αλλαγές στο φορολογικό σύστημα (3,89 δισ. ευρώ)  τις περικοπές σε μισθούς (1,497 δισ. ευρώ)  και στην υγειονομική περίθαλψη (1,113 δισ. ευρώ)

Ιστορία του ελληνικού χρέους και των ελλειμμάτων(1999-σήμερα) Πηγή: Eurostat € δισεκα τομμύρ ια ,61280,4 % σε ποσοστ ό του ΑΕΠ ( 10.4%) ( 5.3%) Ανάπτυ ξη –2.0–4.5– Έλλειμ μα ––3.7–4.5–4.8–5.6–7.5–5.2–5.7–6.4–9.8–15.4 – 10.5 –9.5–9.3 Το χρέος μετριέται ως προς το ΑΕΠ. Τα προηγούμενα χρόνια καταφέρναμε να αυξάνουμε το ΑΕΠ μας και να παρουσιάζουμε μια σχετικά καλή εικόνα του χρέους ως προς το ΑΕΠ. Με την ύφεση όμως και την πτώση του ΑΕΠ το χρέος εκτινάχθηκε από το 120% που ήταν πριν το Μνημόνιο(2009) στο 165%(2012). Το Μνημόνιο δηλαδή στην πράξη αποδυνάμωσε την οικονομική εικόνα της χώρας κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την έξοδο από την κρίση.

Προοπτικές για το μέλλον Βελτίωση βιοτικού επιπέδου 1. Αύξηση παραγωγής 2. Αύξηση παραγωγικότητας 3. Βελτίωση ανταγωνισμού Παράγοντες κλειδιά για την επίτευξη των στόχων είναι: 1. Τουρισμός 2. Ενέργεια 3. Βιομηχανία – Κατεργασία τροφίμων 4. Γεωργία

Για την καλύτερη ανάπτυξη των παραπάνω παραγόντων πρέπει: 1. Να υπάρξει βελτίωση του Τεχνολογικού Επιπέδου 2. Βελτίωση του χαμηλού επιπέδου οργάνωσης και διεύθυνσης 3. Προσόντα και συνεχής κατάρτιση των εργαζομένων 4. Τοποθεσία και διαμόρφωση του χώρου Με την επίτευξη των παραπάνω θα έχουμε αύξηση της παραγωγικότητας Βελτίωση του ανταγωνισμού Βελτίωση του βιοτικού επιπέδου Ανάπτυξη Αύξων ρυθμός οικονομικής μεγεθυνσης Βιωσιμο χρέος διότι Δb= (g – t) + b(r – x)

Κατηγορίες απόψεων Η δημοσιονομική πολιτική: ένας φαύλος κύκλος Μια έξοδος από το ΔΝΤ ίσως τελικά βοηθήσει να στην ταχύτερη ενοποίηση και αποτελεσματικότερη διακυβέρνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας στο σύνολός της. Πρόβλημα: υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα, χαμηλή και φθίνουσα ανταγωνιστικότητα, τεράστια και με δομικές πλεόν διαστάσεις ύφεση.