Βασικές αρχές έκθεσης Στα πλαίσια του μαθήματος Φωτογραφίας στο τμήμα Συντήρησης Έργων Τέχνης και Αρχαιοτήτων, στα Δ.ΙΕΚ Σπάρτης Ρήγου Θάλεια

Έκθεση (exposure) Αυτός ο όρος αναφέρεται στην ποσότητα του φωτός που καταγράφεται στον αισθητήρα (ή στο φιλμ, στην περίπτωση αναλογικής μηχανής). Αν για παράδειγμα φωτογραφίζετε κατά την διάρκεια ενός καλοκαιρινού μεσημεριού, με την ύπαρξη μεγάλης ποσότητας φωτός, είναι πολύ πιθανό η φωτογραφία σας να βγει «καμένη» (ή υπερφωτισμένη) αν δεν προσέξετε τις ρυθμίσεις του διαφράγματος, του ISO και της ταχύτητας (όρους που θα εξηγήσουμε αμέσως πιο κάτω). Η επιφάνεια του φιλμ (ή του αισθητήρα) καλύπτεται από μια φωτοευαίσθητη ουσία που αλλοιώνεται από την επίδραση του φωτός για να μας δώσει τη φωτογραφία. Η αλλοίωση που προκαλείται στην επιφάνεια αυτή εξαρτάται από την ποσότητα του φωτός που πέφτει επάνω της, περνώντας μέσα από τον φακό. Η ποσότητα φωτός, πάλι, είναι ανάλογη του χρόνου έκθεσης και της διαμέτρου του διαφράγματος του φακού.

διαλέγοντας ζεύγη τιμών ταχύτητας και διαμέτρου διαφράγματος. (Αυτό είναι χρήσιμο να το ξέρουμε γιατί το ποιο ζευγάρι τιμών θα επιλέξουμε επηρεάζει άλλες παραμέτρους της φωτογραφίας). Ό,τι ισχύει για την επιφάνεια του φιλμ ισχύει επίσης και για το φωτοευαίσθητο στοιχείο μιας ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής. Γι αυτό και οι κανόνες είναι ίδιοι, είτε πρόκειται για κλασική μηχανή είτε για ψηφιακή. Όταν η ποσότητα φωτός που θα πέσει επάνω στο φιλμ είναι η κανονική τότε είναι κανονική και η έκθεση του φιλμ. Μεγαλύτερη ποσότητα προκαλεί υπερέκθεση (φωτογραφία ξεθωριασμένη) και μικρότερη από την κανονική προκαλεί υποέκθεση, (δηλαδή φωτογραφία σκοτεινή). Μικραίνοντας το διάφραγμα ελαττώνουμε την ποσότητα φωτός και ανοίγοντάς το την αυξάνουμε. Έχουμε, λοιπόν, δύο παραμέτρους που επηρεάζουν την έκθεση: την ταχύτητα (δηλαδή πόσο γρήγορα θα ανοίξει και θα κλείσει το διάφραγμα) και τη διάμετρο του διαφράγματος. Μπορούμε να δώσουμε στο φιλμ μια συγκεκριμένη ποσότητα φωτός

Διάφραγμα(aperture) Το διάφραγμα είναι ο μηχανισμός του φακού που αποτελείται από «πτερύγια» τα οποία ανοιγοκλείνουν, σχηματίζοντας ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο (ανάλογα με τις ανάγκες μας) άνοιγμα, δηλαδή το «μάτι» του φακού, που επιτρέπει στην κατάλληλη ποσότητα φωτός να περάσει μέσα. Το διάφραγμα στην φωτογραφική ορολογία συμβολίζεται με το γράμμα «F» (έτσι θα το δείτε στις ρυθμίσεις της μηχανής σας) και συνδέεται στενά με αυτό που οι φωτογράφοι αποκαλούν «F-stop». Δεν θέλουμε να μπούμε σε δύσκολους όρους, γι’ αυτό απλώς αναφέρουμε το εξής: Όσο περισσότερο ανοίγουμε το διάφραγμα (μειώνοντας αντίστοιχα τον αριθμό F), τόσο περισσότερο φως περνάει από τον φακό, και επομένως, τόσο πιο φωτεινή βγαίνει η φωτογραφία. Το διάφραγμα, επίσης, επηρεάζει το «βάθος πεδίου» (που επίσης θα εξηγήσουμε παρακάτω) – όσο μεγαλύτερο το άνοιγμα, τόσο μικρότερο το βάθος πεδίου.

Ταχύτητα(shutterspeed) Πρόκειται για αυτό που στην οθόνη της μηχανής σας θα δείτε ως «S» και αναφέρεται στην ταχύτητα με την οποία κλείνει το κλείστρο, ένα «παραπέτασμα» στο εσωτερικό της μηχανής που ανοίγει και κλείνει στιγμιαία μόλις πατάτε το κλικ, για να επιτρέψει στο φως να καταγραφεί πάνω στον αισθητήρα (ή το φιλμ). Η ταχύτητα του κλείστρου μετριέται σε κλάσματα του δευτερολέπτου, και όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο πιο γρήγορα ανοιγοκλείνει το κλείστρο και επομένως τόσο μικρότερη ποσότητα φωτός περνά. Σε μικρότερη ταχύτητα, αν για παράδειγμα αφήσετε ανοιχτό το κλείστρο για ένα δευτερόλεπτο, θα καταγραφεί μεγαλύτερη ποσότητα φωτός – κάτι πολύ βολικά για νυχτερινές λήψεις, κατά τις οποίες ούτως ή άλλως δεν υπάρχει πολύ φως. Προσέξτε όμως ότι όσο περισσότερο αφήνετε ανοιχτό το κλείστρο, τόσο πιο σταθερό πρέπει να είναι το χέρι σας ή να χρησιμοποιήσετε τρίποδα για να μην βγει η φωτογραφία σας κουνημένη.

ISO Ο αριθμός ISO που θα συναντήσετε συχνά στις ρυθμίσεις της μηχανής σας είναι ένας τρόπος να μετρηθεί η φωτο-ευαισθησία της κάμερας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός ISO, τόσο πιο ευαίσθητος είναι ο αισθητήρας (ή το φιλμ) στο φως, και αντίστροφα. Η ρύθμισή του θα σας χρησιμεύσει ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού, καθώς το μεγάλο ISO πιθανότατα θα δημιουργήσει «θόρυβο» και κόκκο, αν δεν υπάρχει επαρκής φωτισμός. Αυτό που θα πρέπει να κάνετε για όσο το δυνατόν πιο «επαγγελματικό» αποτέλεσμα είναι να προσπαθείτε κάθε φορά να βγάζετε φωτογραφίες με τις εκάστοτε φωτιστικές συνθήκες και με τον μικρότερο δυνατό αριθμό ISO – χωρίς να αποκλείονται περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα οι αθλητικοί αγώνες, όπου το μεγάλο ISO δίνει καλύτερα αποτελέσματα, εξαιτίας της πιο «γρήγορης απόκρισης» του αισθητήρα.

Το εποπτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε προέρχεται από διαδικτυακές πηγές. Η χρήση του εν λόγω υλικού, γίνεται μόνο για λόγους εκπαιδευτικούς.