Maggie Kuhn Ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των ηλικιωμένων Γνωστή για την ίδρυση του κινήματος Gray Panthers Με την αύξηση της μακροζωίας, πολλοί άνθρωποι μπορεί να περάσουν πολλά χρόνια ως συνταξιούχοι. Εάν η έναρξη του γήρατος θεωρείται ότι ξεκινά στην ηλικία των 65 ετών, τότε η τρίτη ηλικία μπορεί να διαιρεθεί σε νέους (65- 74), γηραιότερους (75-85) και υπέργηρους (85 +) (τέταρτη ηλικία). Η επιβάρυνση της νόσου αυξάνει με την ηλικία, και σκοπός είναι να προστεθεί ζωή στα χρόνια και όχι μόνο χρόνια στη ζωή. Η διατροφή έχει ένα σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει.

Επισκόπηση:  Γήρανση και βασικές φυσιολογικές αλλαγές  Υποσιτισμός: αίτια και συνέπειες  Εκτίμηση της διατροφικής κατάστασης των ηλικιωμένων (υγιών και νοσούντων)  Θεραπεία του υποσιτισμού

 Πιθανή έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας Η αύξηση της ηλικίας φέρνει φυσιολογικές αλλαγές που επηρεάζουν την ομοιόσταση:  ↑ υποδόριου και ενδοσπλαχνικού λίπους  ↓ μυϊκής μάζας (σαρκοπενία), ↓ μεταβολικού ρυθμού  ↓ ολικού σωματικού ύδατος  ↓ λειτουργία ανοσοποιητικού συστήματος (λοιμώξεις, καρκίνος)  ↓ συνολικού σωματικού καλίου  Κακή κατάσταση του στόματος (απώλεια δοντιών, ξηροστομία)  Μεταβολές στη λειτουργία του ΓΕΣ (π.χ. δυσφαγία, αχλωρυδρία)  ↓ γεύσης και όσφρησης Αυτές οι αλλαγές υποδεικνύουν ότι το σώμα έχει μειωμένη λειτουργική ικανότητα να ανταποκριθεί σε πιθανή προσβολή (μόλυνση, φάρμακα, τραύμα).

 Η γήρανση συνδέεται με αλλαγή στη σύνθεση του σώματος, με τη μείωση της άλιπης μάζας σώματος (μεγαλύτερη από εκείνη που προβλέπεται από τις διατροφικές αλλαγές), του συνολικού νερού του σώματος, της κυτταρικής μάζας και της οστικής πυκνότητας.  Αυξάνεται η κεντρική παχυσαρκία (μη καθολικά αποδεκτό).  Στην οστική μάζα των ηλικιωμένων, το σωματικό λίπος και άλιπη μάζα χάνονται ταυτόχρονα, ίσως με τη διαμεσολάβηση της λεπτίνης.  Η απώλεια μυϊκής μάζας κατά τη διάρκεια της γήρανσης έχει σοβαρές συνέπειες και σχετίζεται με αυξημένη θνησιμότητα και νοσηρότητα εντός ενός χρονικού πλαισίου 2-3 ημερών μετά από ασθένεια ή στρες το οποίο επίσης καταλήγει σε μειωμένη πρόσληψη θερμίδων.  Η κλίμακα της απώλειας των μυών και της δύναμης, κυμαίνεται από 15% (50-60 ετών) έως 30% (70-80 ετών) και σε μεγαλύτερη από 50% ηλικίες άνω των 80 ετών, και κυρίως σε άνδρες.

 Η κοινωνική απομόνωση και η επίδραση των χρόνιων νοσημάτων και αναπηριών συχνά μπορεί να μειώσουν τόσο τη δυνατότητα των ηλικιωμένων να προμηθευτόυν και να προετοιμάσουν τα τρόφιμα όσο και την επιθυμία τους για φαγητό.  Αυτό προκύπτει από τις αλλαγές της ηλικίας που σχετίζονται με την γεύση και την οσμή: η μείωση του αριθμού των γευστικών καλύκων / θηλές της γλώσσας οδηγεί σε μια σχετική υπεροχή των πικρών και γλυκών υποδοχέων.  Όλοι αυτοί οι παράγοντες δείχνουν ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις διατροφικές ανάγκες των ηλικιωμένων.  Μαρασμός: Ακούσια απώλεια λίπους και άλιπης μάζας  Καχεξία : Απώλεια της μάζας των κυττάρων του σώματος διαμεσολαβούμενη από κυτταροκίνες  Σαρκοπενία : Απώλεια της μυϊκής μάζας με την ηλικία

Σαρκοπενία ορμόνες του φύλου που σχετίζονται με την ηλικία και μιτοχονδριακή δυσλειτουργία καχεξία Πείνα Δυσαπορρόφηση θρεπτικών Ενδοκρινικά κορτικοστεροειδή GH, IGF-1 θυρεοειδούς αντίστασης στην ινσουλίνη ακινησία αδράνεια μηδενική βαρύτητα νευροεκφυλιστικές ασθένειες απώλεια των κινητικών νευρώνων Καθοριστικοί παράγοντες της σαρκοπενίας Muscaritoli MMuscaritoli M, Anker SD,et al, Consensus definition of sarcopenia, cachexia and pre-cachexia: joint document elaborated by Special Interest Groups (SIG) "cachexia- anorexia in chronic wasting diseases" and "nutrition in geriatrics" Clin Nutr Apr, 29(2):154-9Anker SD

Υποσιτισμός στην Τρίτη Ηλικία Αίτια:  Φαρμακευτική αγωγή  Μειωμένη αίσθηση γεύσης και όσφρησης  Κακή στοματική υγεία  Δυσφαγία  Κατάθλιψη  Προβλήματα κινητικότητας ή φυσιολογίας  Κοινωνικά αίτια (π.χ. ζει μόνος, χαμηλό εισόδημα, δυσκολία στην προμήθεια τροφής)

 Απώλεια βάρους  Μειωμένη κυτταρική ανοσία  Οστεοπενία  Σαρκοπενία  Τροποποιημένος μεταβολισμός φαρμάκων  Μειωμένη Ανταπόκριση στα αντιβιοτικά και τα εμβόλια

 Αναιμία  Κόπωση  Ψευδοάνοια  Μόλυνση  Πτώσεις  Κατάθλιψη  Έλκη κατάκλισης  Κακή αντίδραση στο τραύμα / χειρουργική επέμβαση  Κακή επούλωση των πληγών  Αναπνευστικά προβλήματα  Μυοκαρδιοπάθεια  Τάση για μώλωπες και αιμορραγία  Μη φυσιολογική λειτουργία οργάνων  Θάνατος

Εκτίμηση Διατροφικής Κατάστασης ΔΕΝ λαμβάνονται υπόψη: ανθρωπομετρικά στοιχεία (ύψος, βάρος, πάχος δερματοπτυχής) BMI (?ύψος? σε κλινήρεις ή οστεοπορωτικούς) μετρήσεις σύστασης του σώματος Λαμβάνονται υπόψη: Μέτρηση της περιφέρειας του μέσου βραχίονα Τιμές κρεατινίνης ορού και ούρων → κατάσταση μυϊκής μάζας Νοητική και συναισθηματική κατάσταση (χρήση ερωτηματολογίου)

Διατροφικές Ανάγκες Ενέργεια:  Με την αύξηση της ηλικίας : μείωση στο βασικό μεταβολικό ρυθμό, στη φυσική δραστηριότητα, παρουσία χρόνιας νόσου και διαταραχή της όρεξης γραμμική μείωση της πρόσληψης ενέργειας και της ενεργειακής δαπάνης.  Μη-νοσηλευόμενοι/ νοσούντες ηλικιωμένοι → μειωμένη πρόσληψη θερμίδων λόγω μειωμένης ανάγκης και δαπάνης  Νοσηλευόμενοι ασθενείς → 1,3 φορές το BMR (30-35 kcal/kg ΣΒ) 1,5-1,7 φορές BMR (για αύξηση βάρους)

 Οι καθημερινές ανάγκες σε πρωτεΐνες μπορεί να είναι μεγαλύτερες από προηγούμενη εκτίμηση.  Σε ηλικιωμένα άτομα: παρά την αύξηση της πρόσληψης πρωτεϊνών, η κατανάλωση ποσότητας >30g πρωτεΐνης σε ένα μόνο γεύμα δεν διεγείρει τη σύνθεση πρωτεΐνης των μυών.  Σημαντική: όχι μόνο η ποσότητα και η ποιότητα των πρωτεϊνών, αλλά και η κατανομή τους στα διαφορετικά γεύματα.  Mε αύξηση στην πρόσληψη πρωτεϊνών και άσκηση μπορεί να αντιστραφεί η τάση για ανάπτυξη σαρκοπενίας και μείωση της κινητικότητας και της αδυναμίας. Ηλικιωμένοι χωρίς νόσο του ήπατος ή των νεφρών → 12-15% της συνολικής προσλαμβανόμενης ενέργειας (0,8 γρ/kg ΣΒ) Σε πρωτεϊνικό καταβολισμό → 1-1,5 γρ/kg ΣΒ

 20-35% της συνολικής ημερήσιας πρόσληψης  Κορεσμένα λίπη: <10% σε υγιείς ηλικιωμένους <7% σε αυξημένη LDL  Διαιτητική χοληστερόλη: <200 mg/ημέρα Λίπος στη διατροφή των ηλικιωμένων → γεύματα καλύτερης γεύσης και υφής  Η ανεπάρκεια λίπους σπάνια συναντάται, διότι η δυτική διατροφή είναι συχνά υπερφορτωμένη με λίπος.  Ουσιώδης ανεπάρκεια λιπαρών οξέων μπορεί να παρατηρηθεί σε ασθενείς με μακροχρόνια τεχνητή σίτιση ή σε ασθενείς που έχουν καταφύγει αρκετές φορές σε κάποια χαμηλή σε λίπος δίαιτα (π.χ. στοιχειακές δίαιτες) ή σε κάποια δίαιτα στην οποία τα βασικά περιεχόμενα λιπαρά οξέα είναι σε χαμηλά ποσοστά, αλλά υπάρχει υψηλό ποσοστό τριγλυκεριδίων μέσης αλύσου.

 Ελεγχόμενη χορήγηση, λόγω ↑ επιπέδων σακχάρου στο αίμα.  55-60% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων  Σύνθετοι υδατάνθρακες, πλούσιοι σε φυτικές ίνες, με μια συνακόλουθη μείωση στα απλά σάκχαρα.  Μια μέτρια αύξηση σε φυτικές ίνες μπορεί να βελτιώσει την ανοχή στη γλυκόζη, η οποία είναι επωφελής, εφόσον η αντίσταση στην ινσουλίνη μπορεί να αναπτυχθεί με την αύξηση της ηλικίας.  Μπορεί επίσης να μειωθούν τα λιπίδια του ορού, η δυσκοιλιότητα, οι πιθανές επιπλοκές του παχέος εντέρου, και να μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου στο κόλον.  Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά είναι μια καλή πηγή φυτικών ινών και η κατανάλωση τους συμβάλλει στη μείωση του σχετικού κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιαγγειακής νόσου, μια κοινή αιτία θανάτου σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.  Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες μπορεί να είναι δύσκολο να μασηθούν ή να αφομοιωθούν.  Πρέπει να αναγνωριστεί ότι το φυτικό οξύ σε ορισμένες πηγές ινών (δημητριακά, όσπρια, λαχανικά κα) μπορεί να μειώσει την απορρόφηση ασβεστίου, ψευδαργύρου και σιδήρου.

 Επαρκής λήψη υγρών ημερησίως για αποφυγή αφυδάτωσης (30 ml/kg ΣΒ)  Η αφυδάτωση σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι ένα κοινό και πολύ σοβαρό πρόβλημα, και μερικές φορές απειλητικό για τη ζωή. Έχουν υπάρξει περιστατικά εισαγωγής στο νοσοκομείο λόγω αφυδάτωσης.  Με μια μικρή αλλαγή στην ισορροπία των υγρών, η αύξηση της οσμωτικότητας μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες και να επιδεινωθεί από συνοδές παθολογικές καταστάσεις.

Στοιχεία για ανεπάρκεια βιταμινών έχουν ληφθεί από την έρευνα SENECA, η οποία ερεύνησε την διατροφική κατάσταση υγιών ηλικιωμένων σε 18 χώρες της Ευρώπη ↓ πρόσληψη ρετινόλης, ↑ πρόσληψη β-καροτενίου χορήγηση βιταμίνης Κ (αν χρειαστεί, λόγω μακροχρόνιας λήψης αντιβιοτικών) ↑ πρόσληψης βιταμίνης D: 50% των ηλικιωμένων έχουν ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D λόγω της στέρησης της ηλιακής ακτινοβολίας και μείωση της κατανάλωσης κρέατος- γαλακτοκομικών. ↑ πρόσληψης βιταμίνης B12 (ανεπάρκεια από αιτίες όπως βακτηριακή υπερανάπτυξη, λοίμωξη από H. Pylori και μειωμένη έκκριση οξέος) και Β6 (ορισμένες περιπτώσεις) Χρήση συμπληρωμάτων σε περιόδους νόσου ή stress

Μέταλλα-Ιχνοστοιχεία:  Τα στοιχεία για τη διαμόρφωση των διατροφικών απαιτήσεων σε μεταλλικά στοιχεία για τους ηλικιωμένους είναι περιορισμένα και οι συστάσεις είναι αβέβαιες.  Γενικά, οι απαιτήσεις δεν αλλάζουν  Πιθανή επιπλέον χορήγηση σιδήρου (αναιμία) και ασβεστίου (οστεοπόρωση)

Ανοσοποιητικό Σύστημα  Ανοσολογική έκπτωση → συχνή άλλα όχι απόλυτα συνυφασμένη με το γήρας  Πρωτεϊνική-ενεργειακή υποθρεψία → μειωμένη απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος (δυσλειτουργία των Τ-λεμφοκυττάρων)  Αυξημένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών (βιταμίνες C και Ε, σελήνιο, χαλκός)  Χρήση συμπληρωμάτων διατροφής (όπου κριθεί απαραίτητο)

Αλληλεπιδράσεις Φαρμάκων Φάρμακα:  Επηρεάζουν τη διατροφική κατάσταση, όρεξη, την απορρόφηση θρεπτικών και τον μεταβολισμό  Αλληλεπιδρούν με συστατικά των τροφών (π.χ. αντιπηκτικά και βιταμίνη C)  Λιποδιαλυτά φάρμακα: ↓ δραστικότητας λόγω μεταβολής της σύστασης του σώματος  Υδατοδιαλυτά φάρμακα (π.χ. διγοξίνη): ↑ δραστικότητας