Τηλεπισκόπηση στο Θαλάσσιο Περιβάλλον Ενότητα 8α: Διαφυγές ρευστών από τον πυθμένα - Β' Μέρος Γιώργος Παπαθεοδώρου Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα CC BY-NC-ND 4.0[1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [ 1] Σύμφωνα με αυτήν την άδεια ο δικαιούχος σας δίνει το δικαίωμα να: Μοιραστείτε — αντιγράψετε και αναδιανέμετε το υλικό Υπό τους ακόλουθους όρους: Αναφορά Δημιουργού — Θα πρέπει να καταχωρίσετε αναφορά στο δημιουργό, με σύνδεσμο της άδειας Μη εμπορική χρήση — Δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το υλικό για εμπορικούς σκοπούς Μη παράγωγα έργα — Μπορείτε να αναδιανείμετε το υλικό ως έχει, χωρίς να προβείτε σε αλλαγές (ανάμιξη, τροποποίηση) 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Η παρουσίαση των πεδίων διαφυγής ρευστών στον Ελλαδικό χώρο με παραδείγματα, την λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού, την λίμνη Τριχωνίδα, τον Αμβρακικό κόλπο, τον Πατραϊκό κόλπο και την περιοχή του Ελαιώνα καθώς και την ανάδειξη της σημαντικότητας των διαφυγών. 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ  Λιμνοθάλασσα Αιτωλικού  Αμβρακικός Κόλπος  Λίμνη Τριχωνίδα  Πατραϊκός Κόλπος  Πεδίο κρατήρων Ελαιώνα 5

Διαφυγές ρευστών στον Ελληνικό χώρο Κέρκυρα – Ηγουμενίτσα Β.Δ Αιγαίο Πέλαγος Λίμνη Τριχωνίδα Αμβρακικός κόλπος Πατραϊκός κόλπος Ελαιώνας (Αιγίου) Κατάκολο Λ/θ Αιτωλικού Λ/θες Πάππα, Κοτυχίου 6

Περιβάλλον Κρηπίδας ΚΕΡΚΥΡΑ - ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ 7 Papatheodorou et al., 1993

Καταστροφικά Φαινόμενα στη Λιμνοθάλασσα Αιτωλικού Ο ιατρός Ξ. Νίδερ αναφέρει στην εφημερίδα «Εστία» ότι καταστροφικό φαινόμενο (κάτοικοι εγκαταλείπουν την πόλη, καταστραμμένα λουλούδια, «μαυρισμένα» επάργυρα σκεύη) συνέβη τη νύχτα της 3ης Δεκεμβρίου του Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄60. Νοέμβριος του 1990, κατά τη διάρκεια του οποίου τα νεκρά ψάρια λόγω της έλλειψης οξυγόνου στα επιφανειακά νερά, ανήλθαν στους 140 τόνους 8

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΙΤΩΛΙΚΟΥ 1 Πηγή : Google Earth 9

Κυκλικοί κρατήρες με διάμετρο m, βάθος m, καλύπτουν μια περιοχή 9300m 2 με πυκνότητα 110/625 2 (>1600 κρατήρες) ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΙΤΩΛΙΚΟΥ 2 10 Ραβασόπουλος και Παπαθεοδώρου, 1997

« ΑΛΥΣΙΔΕΣ» ΚΡΑΤΗΡΩΝ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΙΤΩΛΙΚΟΥ Πηγή : Google Earth 11 Ραβασόπουλος & Παπαθεοδώρου, 1997

b ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ 12 Papatheodorou et al., 1993

ΛΙΜΝΗ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ 13 Papatheodorou et al., 1993

Πεδίο κρατήρων Πατραϊκού κόλπου(Βυθομετρικός χάρτης) 14 Ενεργοποιήθηκε από δύο σεισμούς July 14 th, 1993, 5.4R June 8 th, 2008, 6.4R Judd and Hovland (2007) in his recently published book “Seafloor fluid flow” mentioned that: “The pockmarks off Patras represent some of the most spectacular and best- documented events in active pockmarks” Χριστοδούλου, 2010

Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 15 Χριστοδούλου, 2010

Πλειστόκαινο/ολόκαινο 16 Χριστοδούλου, 2010

Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 17 Χριστοδούλου, 2010

Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 1 18 Χριστοδούλου, 2010

Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 2 19 Χριστοδούλου, 2010

Σεισμός 5.4R (1993) Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 3 20 Χριστοδούλου, 2010

5.4R EARTHQUAKE (1993) Σεισμός 5.4R (1993) Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 4 21 Χριστοδούλου, 2010

Σεισμός 6.4R (2008) Κρατήρες Διαφυγής Ρευστών 5 22 Χριστοδούλου, 2010

23 Χριστοδούλου, 2010

Σεισμοί 1993 και Χριστοδούλου, 2010

Pockmark P4 (GMM monitoring) 25

Pockmark P4 (GMM monitoring) 2 26 Χριστοδούλου, 2010

Pockmark P4 (GMM monitoring) 3 60 gas (H2S, CH4) peaks with T,P drops within 6.5 months 27 Marinaro et al., 2006

«συνήθης» διαφυγή ρευστών “normal” seepage pulsation (αύξηση H 2 S και CH 4 με αντίστοιχη πτώση T-P) Μικρής διάρκειας παροξυσμικές διαφυγές πυροδοτούμενες από σεισμούς «Συμπεριφορά» κρατήρων 28 Marinaro et al., 2006

Προέλευση αερίων 29 Χριστοδούλου, 2010

Εκτίμηση συνολικής ποσότητας εκλυόμενου μεθανίου μετά από σεισμικό γεγονός – Ιούνιος 2008 (16 ημέρες) – 2 σενάρια 1,83 kg 653,4 kg 14.8 t/year «Συνήθης» συμπεριφορά Εκτιμήσεις ροής αερίων: 30 Χριστοδούλου, 2010

Πεδίο κρατήρων Ελαιώνα 1 31

Πεδίο κρατήρων Ελαιώνα 2 32

Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Γεωλογίας, Γιώργος Παπαθεοδώρου. «Τηλεπισκόπηση στο Θαλάσσιο Περιβάλλον». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

34 Τα σχήματα και οι πίνακες χωρίς αναφορές, έχουν δημιουργηθεί από τους διδάσκοντες του μαθήματος, την ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας, Τμ. Γεωλογίας, Παν. Πατρών και την Τμηματική Ομάδα Εργασίας και διατίθενται με την άδεια CC BYNC-ΝD 4.0. Οι φωτογραφίες της παρουσίασης (χωρίς αναφορές) προέρχονται από προσωπικό αρχείο του διδάσκοντα και του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας, Τμ. Γεωλογίας, Παν. Πατρών και διατίθενται με την άδεια CC BY-NC-ΝD 4.0. Αναφορές

35 Papatheodorou G. and Ferentinos G., 1993: "Sedimentation processes and basin filling depositional architecture in an active assymetric graben, Strava Graben, Gulf of Corinth". Basin Research, vol. 5, pp Papatheodorou G., Hasiotis T. and Ferentinos G. (1993): "Gas charged sediments in the Aegean and Ionian Seas, Greece". Marine Geology vol. 112, pp Marinaro, G., G, Etiope, N. Lo Bue, P. Favali, G. Papatheodorou, D. Christodoulou, F. Furlan, F. Gasparoni, G. Ferentinos, M. Masson, J-F. Rolin, “Monitoring of a methane-seeping pockmark by cabled benthic observatory (Patras Gulf, Greece)”. Geo-Marine letters 26: Ραβασόπουλος Ι. και Παπαθεοδώρου Γ. (1997): "Διαφυγές αερίων υδρογονανθράκων από τα θαλάσσια ιζήματα και η επίδρασή τους στις υδατοκαλλιέργειες". Αλιευτικά Νέα, Ιαν. 97, σελ Χριστοδουλου Δ., “Γεωφυσική, ιζηματολογική μελέτη – τηλεμετρική παρακολούθηση ενεργών κρατήρων διαφυγής ρευστών σε σεισμογενείς περιοχές”. Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Γεωλογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών.