Σχεδιασμός προγράμματος εξάσκησης 4η Περίπτωση: Παραδοσιακοί χοροί Άγγελος Κωνσταντινίδης, ΑΕΜ: 908

Αξιολόγηση προβλήματος Βρίσκεται στο αρχικό στάδιο της μάθησης στη δεξιότητα Αναπτυγμένες αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες Υψηλό κίνητρο να μάθει την δεξιότητα Οι κινήσεις του χορού πεντοζάλι δεν έχουν ομοιότητες με άλλους παραδοσιακούς χορούς, επομένως η μάθηση αυτής της δεξιότητας δεν έχει καμία απολύτως επίδραση από την μάθηση προηγούμενων δεξιοτήτων (μηδενική μεταφορά μάθησης) Κλειστή, σύνθετη, διαδοχική, αδρή με κυρίαρχα κινητικές απαιτήσεις δεξιότητα που ελέγχεται από ένα σύστημα ανοιχτού κυκλώματος. Χαμηλός κίνδυνος τραυματισμού. Απαιτείται μέτριο επίπεδο διέγερσης. Ιδανικές συνθήκες για να πραγματοποιηθεί πρόβλεψη (σύντομα και τακτά προειδοποιητικά ερεθίσματα με όλα τα σημεία της απάντησης γνωστά) Περιβάλλον τελικής εκτέλεσης Ασκούμενος Δεξιότητα Περιβάλλον αναψυχής αλλά ισχύουν μέρος των περιορισμών που επιβάλλουν οι αγωνιστικές συνθήκες. Η εκτέλεση της δεξιότητας θα γίνει παρουσία κοινού.

Ορισμός στόχων & επιλογή αντικειμένων Να μάθει να χορεύει τα βήματα του χορού. Να μάθει να χορεύει τα βήματα από δύο φιγούρες του χορού. Να μάθει να ανταποκρίνεται κινητικά στο ρυθμό του χορού. Να μάθει τα γενικά ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία που συνδέονται με το χορό. Να μάθει ορισμένες κοντυλιές ή δίστιχα που συνοδεύουν το χορό. Εκτέλεση των βημάτων σωστά Τα βήματα και οι κινήσεις να είναι τόσο μεγάλα όσο χρειάζεται Σωστή στάση του σώματος Καθορισμός στόχων Επιλογή αντικειμένων για κάθε στόχο (π.χ. για τον 1ο στόχο) Σημαντικά σημεία: Η κατεύθυνση των κινήσεων είναι πλάγια Πηδηχτά βήματα Μικρά και σβέλτα βηματάκια Αποφυγή περιττών κινήσεων με τα πόδια ή άλλα μέρη του σώματος Ίσιο το κορμί και το κεφάλι

Οργάνωση των αντικειμένων προς διδασκαλία Γενικό πλάνο για την περίοδο διδασκαλίας. Χρησιμεύει για να μπορεί ευκολότερα ο δάσκαλος να σχεδιάσει τις διαδοχικές προπονήσεις. Η δομή του δεν είναι άκαμπτη: πρέπει να είναι σε άμεση σχέση με τους ρυθμούς μάθησης του ασκούμενου. Πιθανόν να αναπροσαρμοστεί ανάλογα με τις ανάγκες του ασκούμενου.

Διάρκεια και συχνότητα της προπόνησης Για παιδιά η συνολική διάρκεια της προπόνησης ορίζεται σε περίπου μία ώρα. Η ηλικία του ασκούμενου εμποδίζει τη συγκέντρωσή του για μεγάλα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της προπόνησης Η δεξιότητα είναι σύνθετη: η συνεχόμενη εξάσκησή της είναι νοητικά & σωματικά επίπονη Ανά πέντε λεπτά διάλλειμα στην εξάσκηση της δεξιότητας Το διάλειμμα αυτό δεν είναι απαραίτητο να έχει τη μορφή ανάπαυσης (π.χ. ανατροφοδότηση, διδασκαλία αντικειμένων άλλου στόχου)

Σχεδιασμός πλοκής περιεχομένου της προπόνησης Οι μαθησιακοί στόχοι περιλαμβάνουν 4 δεξιότητες: τη μάθηση των βημάτων του χορού πεντοζάλι, της ανταπόκρισης στο ρυθμό του χορού και τη μάθηση των βημάτων της φιγούρας «σταμάτημα» και «πατιά». Οι φιγούρες εξαρτώνται από τα «απλά» βήματα του χορού, οπότε δεν είναι εφικτό να γίνεται εξάσκηση ταυτόχρονα στις φιγούρες και στα «απλά» βήματα τουλάχιστον στις αρχικές προπονητικές μονάδες. Από το 9 ο μάθημα και στη συνέχεια μπορεί να εφαρμοστεί ομαδοποιημένη εξάσκηση (π.χ. εξάσκηση στα βήματα του χορού για 5 λεπτά, κατόπιν εξάσκηση στη φιγούρα «πατιά» για 5 λεπτά και τέλος εξάσκηση στη φιγούρα «σταμάτημα» για 5 λεπτά). Σταδιακά η εξάσκηση γίνεται σειριακή (π.χ. τέσσερις φορές τα απλά βήματα του χορού, δύο φορές η φιγούρα «πατιά», τέσσερις φορές τα απλά βήματα του χορού, δύο φορές η φιγούρα «σταμάτημα», κτλ.). Επειδή το περιβάλλον εκτέλεσης είναι πλήρως διαγνώσιμο δεν είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί τυχαία εξάσκηση στις δεξιότητες.

Σχεδιασμός προπονητικού προγράμματος Βοηθά στο να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά ο χρόνος προπόνησης Ανάλογα με την εξέλιξη της προπόνησης και τις ανάγκες του ασκούμενου είναι δυνατό να χρειαστούν κάποιες αλλαγές Το πρόγραμμα πρέπει να είναι σχεδιασμένο με προσοχή και λεπτομέρεια αλλά παράλληλα πρέπει να είναι ευέλικτο. Περιλαμβάνει: Προθέρμανση, Εξάσκηση στις ήδη γνωστές δεξιότητες, Διδασκαλία και εξάσκηση σε νέες δεξιότητες, Αποθεραπεία, Σχολιασμός της προπόνησης Δημιουργία χρονοδιαγράμματος

Σχεδιασμός προπονητικού προγράμματος

Παρουσίαση της δεξιότητας προσεκτική επιλογή των λέξεων που θα χρησιμοποιηθούν σύνδεση του μαθήματος με αυτά που έγιναν σε προηγούμενες προπονήσεις εξάσκηση στο τι θα πει. Η παρουσίαση πρέπει να είναι σύντομη, απλή και ξεκάθαρη ώστε να προετοιμάζει γνωστικά τον ασκούμενο για τη δεξιότητα που θα διδαχτεί. Επειδή ο ασκούμενος βρίσκεται στο αρχικό στάδιο της μάθησης της δεξιότητας, η προφορική παρουσίαση έχει περιορισμένη αξία στην κατανόηση της εκτέλεσης της δεξιότητας. Η παρουσίαση της δεξιότητας πρέπει να κινήσει το ενδιαφέρον του ασκούμενου για μάθηση τονίζοντας τη σημαντικότητα του χορού και αναφέροντας σημαντικούς χορευτές (πιθανόν από το χορευτικό συγκρότημα στο οποίο συμμετέχει ο δάσκαλος) οι οποίοι οφείλουν τη φήμη τους στην εκτέλεση του συγκεκριμένου χορού. Προετοιμασία της ανάλυσης Παρουσίαση της δεξιότητας

Επίδειξη της δεξιότητας (1/3) Ιδιαίτερα χρήσιμη τεχνική για δεξιότητες που αποτελούνται από σύνθετη σειρά κινήσεων που είναι δύσκολο να αποτυπωθούν στη μνήμη. Χρησιμοποίηση απλών λέξεων για να βοηθήσει τον ασκούμενο να θυμάται τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει αργότερα κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της σύνθετης δεξιότητας. Κατόπιν, οι λέξεις κλειδιά χρησιμοποιούνται ως αναγνωριστικά των επόμενων βημάτων της δεξιότητας. O δάσκαλος πρέπει να επιλέξει τα στοιχεία που θεωρεί ότι είναι τα πιο σημαντικά για την εκμάθηση της δεξιότητας ώστε να δημιουργήσει ο ασκούμενος το κινητικό του πρόγραμμα. Συνήθως, για την εκμάθηση του χορού πεντοζάλι τονίζονται τα εξής: (α) η κατεύθυνση των κινήσεων πρέπει να είναι πλάγια, (β) η αλλαγή φοράς από το 5ο στο 6ο βήμα πρέπει να εκτελείται με μεγάλη ταχύτητα, (γ) τα βήματα εκτελούνται πηδηχτά, (δ) τα βηματάκια πρέπει να είναι μικρά και σβέλτα. Προφορική προπαρασκευή Αναγνώριση των πιο χαρακτηριστικών σημείων της δεξιότητας Τοποθέτηση του ασκούμενου για την παρακολούθηση της επίδειξης Καλύτερη θέση: πίσω από το δάσκαλο ή πλάγια. Παρακολούθηση της δεξιότητας και από άλλες οπτικές γωνίες Χρήση καθρεφτών

Επίδειξη της δεξιότητας (2/3) Ανάλυση της δεξιότητας (για το πώς πρέπει να την εκτελέσει ο ασκούμενος) και επίδειξη της εκτέλεσης αυτής. Χρήση κατάλληλου λεξιλογίου για την ηλικία του ασκούμενου Η ανάλυση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομη, απλή και ξεκάθαρη Στόχος να αποκτήσει ο ασκούμενος μια γενική ιδέα για το πώς πρέπει να εκτελέσει τη δεξιότητα Πρέπει να κερδίσει την προσοχή του για τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της επίδειξης Πιθανόν χρήση βίντεο για την επίδειξη της δεξιότητας Επίδειξη της δεξιότητας & σύντομη ανάλυσή της Χωρισμός της δεξιότητας σε επιμέρους φάσεις και καθοδήγηση Χρήση της προοδευτικής μερικής μεθόδου καθώς είναι σύνθετη δεξιότητα Ο ασκούμενος επικεντρώνει την προσοχή του σε ένα σημείο κάθε φορά Εκτέλεση των δύσκολων μερών με πιο αργό ρυθμό Επίδειξη ολόκληρης της δεξιότητας ώστε να καταλάβει με ποιο τρόπο τα κομμάτια που θα μάθει συνδέονται και αποτελούν ένα σύνολο Για την καθοδήγηση του ασκούμενου χρησιμοποιούνται οι εξής τρόποι: οπτικός, προφορικός, συνδυασμός οπτικού και προφορικού, φυσικός

Επίδειξη της δεξιότητας (3/3) Η μάθηση από την επίδειξη περνά από τους εξής παράγοντες: Προσοχή. Ο δάσκαλος πρέπει να κερδίσει την προσοχή του ασκούμενου Διατήρηση. Αν δεν μπορεί να θυμάται ο ασκούμενος την κίνηση γίνεται επανάληψη της παρουσίασης τονίζοντας τα ίδια σημεία μέχρι να τυπωθούν στη μνήμη του Αναπαραγωγή. Ο δάσκαλος χρειάζεται να βοηθήσει τον ασκούμενο να αντικαταστήσει τη γενική ιδέα που έχει για την εκτέλεση της δεξιότητας με ένα συγκεκριμένο κινητικό πρόγραμμα παρακίνηση. Αναθέρμανση του κινήτρου του ασκούμενου. Πως λειτουργεί η πρακτική της επίδειξης Πότε πρέπει να γίνεται η επίδειξη Τρεις διαφορετικές περιπτώσεις που μπορεί να γίνει η επίδειξη: Πριν την εκτέλεση της δεξιότητας από τους ασκούμενους. Απαραίτητη επειδή ο ασκούμενος είναι στο αρχικό στάδιο και μικρής ηλικίας Κατά τη διάρκεια της εξάσκησης. Χρήσιμη για διόρθωση λαθών, ξεκούραση του ασκούμενου και ανατροφοδότηση Στη φάση της ολοκλήρωσης της εξάσκησης. Ενίσχυση της τελευταίας εικόνας (νοητική εξάσκηση)

Εξάσκηση της δεξιότητας Η εκμάθηση μιας κινητικής δεξιότητας θεωρείται μια συνεχής διαδικασία που περνάει από 3 φάσεις: 1.Πρώτη φάση. Ο ασκούμενος εκτελεί τη δεξιότητα σπασμωδικά, μονοκόμματα και όχι οικονομικά. 2.Δεύτερη φάση. Ο ασκούμενος αντιλαμβάνεται πως πρέπει να εκτελεί τον χορό. Ολική εξάσκηση της δεξιότητας με πολλές επαναλήψεις 3.Τρίτη φάση-Αυτοματοποίηση. Ο ασκούμενος έχει αποκτήσει σταθερά υψηλή ποιότητα στην εκτέλεση της κίνησης. Προτείνεται η εισαγωγή παραγόντων που πιθανόν αποσπούν την προσοχή του ασκούμενου (π.χ. κοινό) Στάδια μάθησης Επανάληψη της διδακτικής διαδικασίας Αν ο ασκούμενος έχει δυσκολία στην εκτέλεση της δεξιότητας τότε γίνεται επανάληψη της διαδικασίας της μάθησης. Τα βασικά βήματα είναι 4: 1.Παροχή ανατροφοδότησης στον ασκούμενο 2.Επανάληψη της ανάλυσης και επίδειξης της δεξιότητας (π.χ. με πιο αργό ρυθμό, παύση στα κρίσιμα σημεία) 3.Επιβεβαίωση ότι ο ασκούμενος καταλαβαίνει 4.Επανάληψη της δεξιότητας από τον ασκούμενο

Ανατροφοδότηση Η ανατροφοδότηση μπορεί να παρέχει πληροφορίες, ενίσχυση, τιμωρία και κίνητρα. Ο δάσκαλος χρειάζεται να δίνει πληροφορίες που θα βοηθήσουν τον ασκούμενο να διορθώσει τα λάθη του και θα ενισχύσουν την σωστή εκτέλεση της δεξιότητας Η ανατροφοδότηση δεν πρέπει να εστιάζει μόνο στο λανθασμένο αποτέλεσμα της εκτέλεσης (π.χ. «Γιάννη, δεν κάνεις σωστά την κίνηση»), αλλά και πως θα μπορούσε να διορθωθεί (π.χ. «σηκώνεις το αριστερό πόδι πολύ ψηλά και είναι λάθος. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην επόμενη κίνηση. Χρειάζεται να σηκώνεις λιγότερο το πόδι») Χρειάζεται να ενισχύει την σωστή απόδοση επαινώντας τα σημεία που εκτελέστηκαν σωστά από τον ασκούμενο (π.χ. «Μπράβο, έχεις καταφέρει να αλλάζεις φορά με την απαραίτητη ταχύτητα, χωρίς να μπερδεύεις τα βήματά σου») Δίνει πληροφορίες για το αποτέλεσμα της κίνησης (είναι λάθος) και για την απόδοση της κίνησης (σηκώνεις το αριστερό πόδι πολύ ψηλά) Ο ρόλος της ανατροφοδότησης στη μαθησιακή διαδικασία Συχνότητα ανατροφοδότησης Στο αρχικό στάδιο δίνεται όσο το δυνατόν συχνότερα. Καθώς η διαδικασία της μάθησης προχωρά και η εκτέλεση της δεξιότητας βελτιώνεται, η ανατροφοδότηση μειώνεται σταδιακά

Εμφάνιση και διάγνωση λαθών Τα λάθη είναι χρήσιμα, βοηθούν τον ασκούμενο (όταν βρίσκεται στο αρχικό στάδιο) να οργανώσει το κινητικό του πρόγραμμα Ωστόσο, τα λάθη αυτά δεν πρέπει να επηρεάζουν τη γενική εκτέλεση της δεξιότητας. Η διάγνωση αποτελεί το πρώτο και το σημαντικότερο βήμα Τα λάθη μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής: Επιλογή λανθασμένων κινήσεων ή επιστράτευση περισσότερων κινητικών μονάδων από αυτές που είναι απαραίτητες. Απόκλιση από το καθορισμένο σχήμα της χορευτικής κίνησης. Έλλειψη συντονισμού σε σύνθετες κινήσεις του χορού, παρόλο που ο ασκούμενος εκτελεί σωστά κάποια μέρη του χορού. Ελλιπής αυτοέλεγχος της κίνησης με αποτέλεσμα να μην μπορεί να διορθώσει την εσφαλμένη κίνηση ή να την διορθώνει με αναποτελεσματικό τρόπο.

Διόρθωση λαθών Διαβάθμιση των λαθών και διόρθωση αυτού που θεωρείται το πιο σημαντικό. Γενικότερα, μεγάλα λάθη που καταστρέφουν την κίνηση πρέπει να αντιμετωπιστούν πρώτα και στη συνέχεια μικρότερα τα οποία αποτελούν αποκλίσεις της κίνησης. 1.Σύγκριση της εκτέλεσης του ασκούμενου με τη σωστή 2.Διόρθωση 2 (το πολύ) λαθών κάθε φορά. Η οποιαδήποτε αναφορά σε μεγαλύτερο αριθμό λαθών θα δημιουργήσει σύγχυση στον ασκούμενο. 3.Καθορισμός της αιτίας του λάθους 4.Απόφαση για τις διορθώσεις που θα γίνουν και πότε θα γίνουν αυτές. Θετική προσέγγιση στην αντιμετώπιση λαθών: Παρακολούθηση αν ο ασκούμενος προσπαθεί για να εκτελέσει τη δεξιότητα με τον τρόπο που ζητήθηκε και επιβράβευση της προσπάθειας. Σύντομη ανάλυση και πρακτική επίδειξη των λαθών που συνέβησαν. Στη συνέχεια ανάλυση και επίδειξη της σωστής κίνησης Επιβεβαίωση ότι ο ασκούμενος κατανόησε τις διορθώσεις που έγιναν πριν αρχίσει πάλι την εξάσκησή του. Ενθάρρυνση της προσπάθειας του ασκούμενου να διορθώσει τα λάθη του και της επαναλαμβανόμενης εκτέλεσης της δεξιότητας

Διαχείριση διέγερσης και άγχους Η διέγερση και το άγχος εξαρτώνται από 3 παράγοντες: από το άτομο, την άσκηση και την κατάσταση. Ο δάσκαλος χρειάζεται να προετοιμάσει κατάλληλα τον ασκούμενο ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της κατάστασης κατά την εκτέλεση της δεξιότητας. Αν ο ασκούμενος έχει (εκ φύσεως) υψηλό επίπεδο διέγερσης (πράγμα αρκετά συνηθισμένο στην ηλικία του), χρειάζεται να φροντίσει για τη διαχείριση και ελάττωσή του. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τεχνικές χαλάρωσης από το σώμα στο μυαλό, όπως τεχνικές αναπνοών και νευρομυϊκή ή προοδευτική χαλάρωση και τεχνικές που ξεκινούν από το μυαλό για το σώμα, όπως διαλογισμό, αυτογενή προπόνηση και νοερή απεικόνιση.

Αξιολόγηση του ασκούμενου (1/2) Η αξιολόγηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο εξάσκησης, παρακίνησης και ανατροφοδότησης του ασκούμενου. Τα κριτήρια αξιολόγησης αντικατοπτρίζονται στους στόχους μάθησης και δεν πρέπει να είναι πολλά (το πολύ 4-5), διότι διαφορετικά είναι δύσκολη η εκτίμησή τους με την άμεση παρατήρηση. Ο ασκούμενος είναι απαραίτητο να έχει γνώση των κριτηρίων ώστε σταδιακά να γίνει ικανός να αυτό-αξιολογεί την απόδοσή του. Η αξιολόγηση είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και όχι μόνο στο τέλος της διδασκαλίας Ο δάσκαλος χρειάζεται να συζητά τα αποτελέσματα της αξιολόγησης με τον ασκούμενο ώστε αφενός να ευαισθητοποιηθεί ο ασκούμενος αναφορικά με την πρόοδό του, αφετέρου να αποκτήσει ικανοποίηση για την πρόοδό του και να αυξηθεί το κίνητρο μάθησης.

Αξιολόγηση του ασκούμενου (2/2) Για την αποτελεσματικότερη αξιολόγηση του ασκούμενου ο δάσκαλος χρειάζεται να επιλέξει έγκυρους δείκτες της δεξιότητας βάση των στόχων μάθησης και να δημιουργήσει ένα πλάνο τακτικής αξιολόγησης.

Βιβλιογραφία Christina, R.W., & Corcos, D.M. (1993). Προπονητής & Μάθηση-Απόδοση. Επιμέλεια Κιουμουρτζόγλου, Ε., Θεσσαλονίκη: SALTO. Μαυροβουνιώτης, Φ., Μαλκογεώργος, Α., & Αργυριάδου, Ε. (2006). ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ. Θεσσαλονίκη. Μπουρνέλλη, Π., Κουτσούκη, Δ., Ζωγράφου, Μ., Αγγελονίδης, Ι., Χατζόπουλος, Δ., & Αγαλιανού, Ο. (χ.χ.). Φυσική Αγωγή Γ΄ & Δ΄ Δημοτικού – Βιβλίο Εκπαιδευτικού, Αθήνα: ΟΕΔΒ. Ντάνης, Α. (2011). Δομή και Προγραμματισμός της σχολικής Φυσικής Αγωγής. Ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book). Διαθέσιμο: Παπαϊωάννου, Α., Λαπαρίδης, Κ., Σερμπέζης, Β., Μιχαλοπούλου, Μ., Πυλιανίδης, Θ., Καρυπίδης, Α., Χριστουλίδης, Τ., Κούλη, Ο., Μυλώσης, Δ., & Σίσκος, Β. (χ.χ.). Φυσική Αγωγή Γ΄ Γυμνασίου – Βιβλίο Εκπαιδευτικού, Αθήνα: ΟΕΔΒ. Schmidt, R.A. (1993). Κινητική Μάθηση & Απόδοση. Επιμέλεια Κιουμουρτζόγλου, Ε., Αθήνα: Αθλότυπο. Schmidt, R.A. & Lee, T. (2004). Motor Control and Learning, 4th Edition. Champaign, IL: Human Kinetics. Schmidt, R.A. & Wrisberg, C.A. (2004). Motor Learning and Performance, 3rd Edition. Champaign, IL: Human Kinetics.