΄ Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης Σύλβα Χαραλάμπους Κύρια ερευνήτρια Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ Ιστορία της Βιολογίας

ΜΑΘΗΜΑ 4 ο Α μέρος Η βιολογία τον 19ο αιώνα

 Απαρχή της συγκρότησης της βιολογίας ως αυστηρή επιστημονική πειθαρχία  Διαμόρφωση της έννοιας της βιολογίας και το ιδεολογικό υπόβαθρο που στηρίχθηκε  Ανάπτυξη επιμέρους κλάδων: εξελικτική, εμβρυολογία, κυτταρολογία, μικροβιολογία, φυσιολογία  Αλλαγή φιλοσοφικών και ιδεολογικών βάσεων (το πέρασμα από τον γερμανικό ιδεαλισμό προς το μηχανοκρατικό υλισμό) Η βιολογία τον 19ο αιώνα

 Γερμανικός ιδεαλισμός – Φυσική θεολογία  Εξελικτισμός από τον Λαμάρκ ως την έκλειψη του δαρβινισμού  Κληρονομικότητα  Kυτταρολογία  Εμβρυολογία  Μικροβιολογία  Φυσιολογία και Γερμανικός υλισμός Η βιολογία τον 19ο αιώνα

 Ο όρος προέρχεται από την γερμανική Naturphilosophie και πρέπει να τοποθετηθεί στο γενικότερο ρομαντικό κίνημα του 19ου αιώνα: Συνδυάζει φιλοσοφικό στοχασμό και με τις επιστήμης της φύσης (αναζητά αναλογίες, γενικές αρχές, δηλ βαθιές ομοιότητες που ανάγονται σε προέλευση από μια ιδεατή πηγή …πλατωνική ιδέα)  Ακμάζει το πρώτο μισό του 19ου αιώνα  Τα έμβια όντα αποτελούνται από τις ίδιες βασικές δομές  Κυτταρική θεωρία  Ομοιότητες εμβρυϊκών μορφών (ψάρια ως θηλαστικά)- βιογενετικός νόμος που αργότερα οδήγησε στη θεωρία της εξέλιξης  Δεν πίστευε στην εξέλιξη  Γενικές αρχές στη φύση συνδέονταν με ένα φιλοσοφικό ιδεαλισμό, την ύπαρξη ιδεατών αρχετύπων Γερμανικός ιδεαλισμός «Φιλοσοφία της φύσης»

 Η ύπαρξη του Θεού αποδεικνύεται από τα κατασκευάσματά του  Τα έμβια όντα δεν δημιουργήθηκαν τυχαία Φυσική Θεολογία « Η φύση ως κατασκεύασμα του Θεού»

Η λέξη βιολογία εισήχθηκε ανεξάρτητα από 3 ερευνητές :  Karl Friedrich Burdach το 1800,  Gottfried Reinhold Trevinarus το 1802 (Biologie oder Philosophie der lebenden Natur, και  Jean-Baptiste Lamarck (Hydrogéologie, 1802). Εισαγωγή της λέξης «βιολογία» και συγκρότηση της επιστημονικής πειθαρχείας

 Φιξιστής (μη μετατροπή ενός είδους σε άλλο) στην αρχή, μετατρέπεται σε τρανφορμιστή  Έργο του: χλωρίδα της Γαλλίας  1809 ζωολογική φιλοσοφία εκθέτει τη θεωρία του για την εξέλιξη  Ο πρώτος που μίλησε για βαθμιαία εμφάνιση της ζωής από ανόργανη, νεκρή ύλη (μαζί με τον Huxley και τον Tyndall)  Στο τέλος της ζωής του αποδέχεται ότι στη σκάλα αυτή υπάρχουν διακλαδώσεις  Μεγάλο πλήγμα στις κυρίαρχες απόψεις της Δυτικής Εκκλησίας περί της Δημιουργίας των ειδών από τον Δημιουργό. Καταπολεμήθηκε κυρίως από τους «Δημιουργιστές» Jean- Baptiste Pierre Antoine de Monet chevalier de la Marck= Lamarck μχ

Lamarck  Με την αυθόρμητη γένεση από άβια συστατικά διαμορφώνονται τα ατελέστερα έμβια όντα - Βάση της Scala naturae (αυθόρμητη παραγωγή ζωής  Μια εσωτερική δύναμη ωθεί τα είδη να μεταβούν στο είδος του επόμενου σκαλιού με τάση προς το πολυπλοκότερο.  Για να εξηγήσει αυτό, αποδέχεται την κληρονόμηση των επίκτητων χαρακτηριστικών = (προσαρμογή των ειδών στο περιβάλλον) «Θεωρία του μετασχηματισμού των ειδών»!! Εξελικτική θεωρία του Λαμάρκ Scala naturae - Lamarck Εσωτερική βούληση/συνείδηση—αλλαγή συμπεριφοράς---δομική τροποποίηση--κληρονομικότητα

Το παράδειγμα της καμηλοπάρδαλης πως κληρονομούνται τα επίκτητα χαρακτηριστικά

 Γερμανός, γεννημένος στην Φραγκφούρτη  Ποιητής, λογοτέχνης, επιστήμονας  Οπαδός του γερμανικού ιδεαλισμού  Μελέτησε την κατασκευή του αυτιού  Αρχέτυπο φυτό, Το φύλλο είναι το βασικό όργανο από τις μεταμορφώσεις του οποίου προέρχονται τα άλλα όργανα του άνθους  Είχε αντιμηχανιστικές σε αντίθεση με το πνεύμα της εποχής, αρνήθηκε την αιτιοκρατική ανωτερότητα ως μοναδική εξήγηση της πραγματικότητας. Οι ιδέες του για την εξέλιξη τον Δαρβίνο και τον Walllace Johann Wolfgang Göethe μχ

 Στις αρχές του 18ου αι. έγιναν οι πρώτες απόπειρες προφύλαξης από την ευλογιά, τη συνηθέστερη αιτία θανάτου της εποχής, με τη χρησιμοποίηση υγρού από εξανθήματα πασχόντων ως υλικό εμβολιασμού. Η μέθοδος πρωτοεφαρμόστηκε στην Ανατολή (Ινδία, Κίνα) στις αρχές της χιλιετίας, σιγά σιγά όμως εγκαταλείφθηκε.  1798: Ο Jenner χρησιμοποίησε υγρό από εξανθήματα της ηπιότερης ευλογίας των αγελάδων για να ευαισθητοποιήσει την άμυνα του οργανισμού χωρίς να του προκαλέσει τη νόσο, θεμελιώνοντας τη μέθοδο του εμβολιασμού. Εμβολιασμός Το μαχαιρίδιο δαμαλισμού του Τζέννερ Εdward Jenner μχ

Εξελικτισμός από τον Λαμάρκ ως την έκλειψη του δαρβινισμού

 Άγγλος, σπούδασε στο Καίμπριτζ. Για 45 χρόνια άσκησε καθήκοντα ιερέα της Αγγλικανικής Εκκλησίας  Θεωρήθηκε από τους ικανότερους οικονομολόγος της εποχής του. Διατύπωσε μια θεωρία με οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις -το δημογραφικό πρόβλημα- Ο πληθυσμός αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο Ο πληθυσμός αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο τα μέσα διατροφής με αριθμητική πρόοδο. τα μέσα διατροφής με αριθμητική πρόοδο.  Εμπειρικά στοιχεία «περιορισμό του πληθυσμού με έλεγχο των γεννήσεων + εθελοντική επιβράδυνση της οικονομικής παραγωγής».  Οπαδοί οι ιθύνουσες τάξεις Αγγλικής κοινωνίας, πολέμιοι οι φτωχές και καταπιεσμένες τάξεις. Δεν έπρεπε να επιβιώνουν οι φτωχές τάξεις διότι είναι αδύναμες. Μαλθουσιανισμός!! Thomas Malthus μχ

 Γεννήθηκε στο Βερολίνο. Σπούδασε φιλολογία, αρχαιολογία, ηλεκτρισμό, ορυκτολογία, βοτανική και φυσικές επιστήμες  Εργάστηκε στα ορυχεία της Β Γερμανίας. Μετά το θάνατο της θετής του μητέρας κληρονόμησε μεγάλη περιουσία και ταξίδευσε με τον βοτανολόγο Bonpland για 5 χρόνια στη Νότια Αμερική, στις Άνδεις, στο όρος Χιμοράτζο στον ισημερινό. Το 1800 χαρτογράφησε 1700 μίλια του ποταμού Ορινόκου. Συνδέθηκε φιλικά με τον Thomas Jefferson (Πρόεδρο των ΗΠΑ)  1804 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Εξέδωσε 30 τόμους της εγκυκλοπαίδειας «Relation Historique du voyage aux regions equinoxiales du nouveau continent»  1827 επέστρεψε στο Βερολίνο ως σύμβουλος του Πρώσου βασιλιά και ταξίδεψε στην Ρωσία και Κεντρική Ασία  Εισηγήθηκε τη δημιουργία δικτύου μετεωρολογικών σταθμών σε όλη τη χώρα. Έφτιαξε τον πρώτο ισοθερμικό χάρτη  1845 εκδόθηκε ο πρώτος τόμος του έργου του «Κosmos» Εξαντλήθηκε σε δύο μήνες και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες αμέσως  1862: ολοκληρώθηκε η έκδοση του έργου του «Κosmos»  Ιδρυτής της μοντέρνας γεωγραφίας, ανιδιοτελής επιστήμονας Friedrich Wilhelm Heinrich Alexander von Humboldt μχ