Όταν μιλάμε για σχολικό εκφοβισμό (bullying), εννοούμε το φαινόμενο μεταξύ των μαθητών με τα εξής χαρακτηριστικά: (1) τη στοχευμένη συμπεριφορά (2) την ανισορροπία δύναμης (3) την πρόκληση βλάβης στα θύματα

Στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού εμπλέκονται πολλά μέρη όπως: ο θύτης (μαθητής/τρια ή ομάδα αυτών που ασκεί εκφοβισμό) το θύμα (μαθητής/τρια που δέχεται τον εκφοβισμό) τα παιδιά θεατές οι εκπαιδευτικοί και το προσωπικό του σχολείου οι γονείς ο θύτης (μαθητής/τρια ή ομάδα αυτών που ασκεί εκφοβισμό) το θύμα (μαθητής/τρια που δέχεται τον εκφοβισμό) τα παιδιά θεατές οι εκπαιδευτικοί και το προσωπικό του σχολείου οι γονείς

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Λεκτικός (βρισιές, παρατσούκλια, πειράγματα, απειλές, κοροϊδευτικά σχόλια κλπ)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Συναισθηματικός (εκβιασμοί, διάδοση ψευδών φημών, ειρωνικές ή υβριστικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την αναπηρία, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος, επιδίωξη για απομόνωση κλπ)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Ψυχολογικός (αποκλεισμός από κοινωνικές/ομαδικές δραστηριότητες, από παιχνίδι στο διάλειμμα, δυσφήμιση και κακοπροαίρετα κουτσομπολιά κλπ)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Σωματικός ( χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα, καταστροφή ή κλοπή προσωπικών αντικειμένων κλπ)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Κοινωνικός ( αποκλεισμός από κοινωνικές δραστηριότητες και απομόνωση του θύματος όταν επιχειρεί συμμετοχή σε ομάδα κλπ)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Σεξουαλικός ( παρενόχληση με υβριστικά σχόλια ή πειράγματα σεξουαλικού περιεχομένου, χειρονομίες, αγγίγματα, επιθέσεις κλπ)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Ρατσιστικός ( λεκτική, σωματική ή συναισθηματική βία, λόγω της καταγωγής, της θρησκείας, της κοινωνικής και οικονομικής τάξης και γενικά λόγω της διαφορετικότητας του θύματος )

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Εκφοβισμός με εκβιασμό ( κλοπή και καταστροφή αντικειμένων του θύματος)

Μορφές σχολικού εκφοβισμού Ηλεκτρονικός ( αποστολή υβριστικού ή απειλητικού υλικού, δημοσίευση φωτογραφιών, διάδοση φημών μέσω e- mails, MMS, SMS των κινητών τηλεφώνων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης)

Συνέπειες του εκφοβισμού Η βίωση του εκφοβισμού από τα εμπλεκόμενα μέρη ( θύτες, θύματα, θεατές) θα έχει αρνητικές επιπτώσεις, είτε βραχυπρόθεσμα, είτε μακροπρόθεσμα, στην ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και στη διαδικασία της μάθησης.

Χαρακτηριστικά των εμπλεκομένων στον εκφοβισμό  Θύμα χαρακτηρίζεται συνήθως:  από χαμηλή αυτοεκτίμηση  από χαμηλή σχολική επίδοση, απουσίες  από αίσθημα ντροπής και απελπισίας  από κατάθλιψη  από τάση για απομόνωση  από άγχος, φοβίες και ανασφάλειες  από πονοκεφάλους & απώλεια όρεξης  από διαταραχές του ύπνου

Χαρακτηριστικά των εμπλεκομένων στον εκφοβισμό  Θύτης χαρακτηρίζεται συνήθως:  από μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου και τήρηση των κανόνων  από χαμηλή σχολική επίδοση, απουσίες  από έλλειψη ενσυναίσθησης  από ανάγκη για κυριαρχία  από παρορμητικότητα  από προκλητική συμπεριφορά προς τους γονείς και τους καθηγητές

Χαρακτηριστικά των εμπλεκομένων στον εκφοβισμό  Θεατής χαρακτηρίζεται: Το παιδί που δεν παρεμβαίνει για να βοηθήσει το θύμα :  αισθάνεται ντροπή  αισθάνεται θυμό  νιώθει ενοχή Το παιδί που γελά, υποκινεί ή παροτρύνει το θύτη:  είναι βοηθός του θύτη  είναι πιθανός εκφοβιστής

Παράγοντες που συντελούν στην παιδική επιθετικότητα  Οικογένεια: Παίζει καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των προσωπικών αξιών, στάσεων και συμπεριφορών του παιδιού. Γονικές ενέργειες με αρνητικές συνέπειες στην κοινωνικοποίηση του παιδιού είναι: ο αυταρχισμός, η βία, η έλλειψη θέσπισης ορίων, η έλλειψη χρόνου για ουσιαστική επικοινωνία, η συναισθηματική παραμέληση, η έλλειψη παροχής ασφάλειας, η κακή σχέση μεταξύ συζύγων κλπ.

Παράγοντες που συντελούν στην παιδική επιθετικότητα  Σχολείο: Συνεχίζει την κοινωνικοποίηση του παιδιού μέσα σε οργανωμένο πλαίσιο, που διέπεται από δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις. Λόγω της δομής και λειτουργίας του σχολείου αναδύονται παράγοντες που ευθύνονται για το σχολικό εκφοβισμό, όπως: Ο ανταγωνισμός και η έλλειψη συνεργασίας στην τάξη, η έλλειψη ενθάρρυνσης για πρωτοβουλία και δημιουργικότητα στη μάθηση, το μειωμένο ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών για τη συναισθηματική ζωή των μαθητών κλπ

Παράγοντες που συντελούν στην παιδική επιθετικότητα  Κοινωνία: Η βία αντανακλά την αποτυχία της κοινότητας στα σχολεία. Κοινωνικοί παράγοντες που ευνοούν το σχολικό εκφοβισμό είναι: η αύξηση της φτώχειας και η διάσπαση του κοινωνικού ιστού, η ανεργία, η εγκληματικότητα, η ανισότητα, η προβολή της βίας από τα ΜΜΕ κλπ.

Έρευνα για το σχολικό εκφοβισμό Σκοπός αυτής της έρευνας ήταν να μετρήσουμε την έκταση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού στην τάξη ή στο σχολείο. Συμμετείχαν 34 μαθήτριες και μαθητές του 1 ου Εσπερινού Γυμνασίου Πατρών. Πραγματοποιήθηκε από τους εκπαιδευτικούς : Μανωλόπουλο Παναγιώτη (ΠΕ03), Τέγα Χρήστο (ΠΕ19), Τελιτζίδη Σταύρο (ΠΕ04.01) 20

Στοιχεία της έρευνας 21 Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε βασίστηκε στο πρωτότυπο Questionnaire for primary/older puplis (Elliott, M. (2011). The Essential Guide to tackling Bullying. p.197 – 199)). Είναι εύχρηστο, σύντομο και κατάλληλο για μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου.

Στοιχεία της έρευνας Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στις 11/01/2016 στο Εργαστήριο Πληροφορικής του σχολείου. Οι ερωτήσεις καταχωρίστηκαν στην εφαρμογή Google Forms, όπου και απαντήθηκαν. Εδώ παρουσιάζεται μέρος των απαντήσεων του ερωτηματολογίου, απ΄ όπου μπορούν να εξαχθούν τα πρώτα συμπεράσματα. 22

23

Μαθητές και μαθήτριες που βίωσαν τον εκφοβισμό 24

Μαθητές και μαθήτριες που βίωσαν τον εκφοβισμό 25

Μαθητές και μαθήτριες που βίωσαν τον εκφοβισμό 26

Μαθητές και μαθήτριες που δε βίωσαν τον εκφοβισμό 27

Μαθητές και μαθήτριες που δε βίωσαν τον εκφοβισμό 28

Μαθητές και μαθήτριες που δε βίωσαν τον εκφοβισμό 29

Ενημέρωσες κάποιο για περιστατικό σχολικού εκφοβισμού;

Τι νομίζεις ότι πρέπει να γίνει γενικά για το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού στο σχολείο ή στην τάξη σου; 31  Να ενημερώνονται οι καθηγητές και οι γονείς και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.  Να θεσπιστούν αυστηροί κανόνες.  Να υπάρχει ψυχολόγος στα σχολεία.  Να γίνονται συχνές συζητήσεις μεταξύ μαθητών και καθηγητών.  Οι γονείς να αγαπούν τα παιδιά τους και να ασχολούνται με τα προβλήματά τους.

 Να συζητήσω με τους καθηγητές και να ζητήσω τη βοήθειά τους.  Να συζητήσω με το θύτη.  Να συζητήσω με το θύμα. 32 Τι θα μπορούσες εσύ να κάνεις για να περιορίσεις το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού στο σχολείο ή στην τάξη σου;

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Πανελλήνια έρευνα για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Κυκλικό διάγραμμα ποσοστών των απαντήσεων των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με το αν έχει υπάρξει θύμα εκφοβισμού ή βίας © Dr. Vasiliki Artinopouloy, Dr. Thomas Babalis, Dr. Vasilis Nikolopoulos

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Πανελλήνια έρευνα για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ιστόγραμμα ποσοστών των απαντήσεων των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά τις ενέργειες που εκτιμούν ότι θα πρέπει να γίνουν προκειμένου να αισθανθούν ασφάλεια στο σχολικό χώρο © Dr. Vasiliki Artinopouloy, Dr. Thomas Babalis, Dr. Vasilis Nikolopoulos

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Πανελλήνια έρευνα για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ιστόγραμμα ποσοστών των απαντήσεων των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με το σε ποιον/ους ανέφερε τα περιστατικά βίας © Dr. Vasiliki Artinopouloy, Dr. Thomas Babalis, Dr. Vasilis Nikolopoulos

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Πανελλήνια έρευνα για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ιστόγραμμα ποσοστών των απαντήσεων των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με τις αντιδράσεις των καθηγητών σε περιστατικά βίας © Dr. Vasiliki Artinopouloy, Dr. Thomas Babalis, Dr. Vasilis Nikolopoulos

Επιμέλεια της παρουσίασης: Μανωλόπουλος Παναγιώτης Τέγας Χρήστος Τελιτζίδης Σταύρος