Εμφιαλωμένο νερό 1.Διαχείρηση πηγών 2.Κόστος 3.Ποιότητα και ασφάλεια για τον καταναλωτή 4.Το εμφιαλωμένο νερό στην Ελλάδα Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα-Απόστολος Στάμενας-Γυμνάσιο Κερατέας

Εισαγωγή  Είναι αδιαμφισβήτητα το απαραίτητο «αξεσουάρ» του καλοκαιριού: ένα μπουκαλάκι με εμφιαλωμένο νερό στο χέρι, είτε περπατάμε στους καυτούς δρόμους της πόλης είτε λιαζόμαστε στην παραλία... Η κατανάλωση εμφιαλωμένου νερού κερδίζει όλο και περισσότερους πιστούς στη χώρα μας, αν και ακόμη είμαστε πολύ κάτω από το μέσο όρο της υπόλοιπης Ευρώπης. Εκτιμάται ότι ο μέσος Ευρωπαίος καταναλώνει λίτρα εμφιαλωμένου νερού το χρόνο, ενώ οι... πρωταθλητές Ιταλοί φτάνουν τα 150 λίτρα.  Υπάρχουν τρεις κατηγορίες εμφιαλωμένου νερού, αναγνωρισμένες από την Ευρωπαϊκή Ένωση:το φυσικό μεταλλικό νερό, το επιτραπέζιο και το νερό πηγής. Κάθε εμφιαλωμένο νερό υποχρεούται να φέρει, στη συσκευασία του, ένδειξη της κατηγορίας στην οποία ανήκει.  Για να αντιληφθούμε καλύτερα τη διάκριση ανάμεσα στις τρεις κατηγορίες, πρέπει πρώτα να δούμε πιο νερό χαρακτηρίζεται ως πόσιμο. Με βάση τις διάφορες κοινοτικές οδηγίες για το νερό, πόσιμο είναι εκείνο που προορίζεται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, είναι άχρωμο, άοσμο, αβλαβές, με ευχάριστη γεύση και τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά κυμαίνονται στα διεθνώς ορισμένα αποδεκτά όρια.

1. Φυσικό Μεταλλικό Νερό  Το φυσικό μεταλλικό νερό είναι αποκλειστικά υπόγειας προέλευσης και εμφιαλώνεται επί τόπου στην πηγή του, η οποία πρέπει να είναι αναγνωρισμένη και προστατευόμενη. Απαγορεύεται, βάσει νομοθεσίας, οποιαδήποτε διαδικασία απολύμανσης ή χημικής κατεργασίας του – πέρα από την επεξεργασία για τον διαχωρισμό των ασταθών στοιχείων και κάποιων ιχνοστοιχείων του. Είναι νομική υποχρέωση να έχει σταθερή σύσταση, η οποία μπορεί να διαφέρει από αυτή του γενικά πόσιμου νερού καθώς για κάποιες παραμέτρους δεν ορίζονται ανώτατα επιτρεπόμενα όρια ή ορίζονται διαφορετικά. Είναι, συνήθως, πιο πλούσιο σε μέταλλα. Είναι προστατευμένο από κάθε κίνδυνο μικροβιολογικής μόλυνσης λόγω της υπόγειας προέλευσής του και της απαγόρευσης ρυπογόνων δραστηριοτήτων στην περιοχή της πηγής. Εκτός του ότι αποτελεί μέσο ενυδάτωσης, μπορεί να δηλώνει και άλλα οφέλη για την υγεία βασισμένα σε επιστημονικές μελέτες, όπως μαγνησιούχο, ασβεστούχο, κατάλληλο για δίαιτα χαμηλή σε νάτριο κλπ.

2. Το επιτραπέζιο νερό  Το επιτραπέζιο νερό επιτρέπεται, σύμφωνα με το νόμο, να είναι οποιασδήποτε προέλευσης (π.χ. από λίμνη, από γεώτρηση ή και αφαλατωμένο νερό θάλασσας) και να περάσει από οποιαδήποτε διαδικασία απολύμανσης ή κατεργασίας κριθεί απαραίτητη για την ασφάλεια του καταναλωτή. Οι φυσικοχημικές του παράμετροι είναι σύμφωνες με εκείνες του κοινού πόσιμου νερού και πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ ορισμένων αποδεκτών ορίων. Ουσιαστικά, έχει τα ίδια ποιοτικά χαρακτηριστικά με το τρεχούμενο πόσιμο νερό της βρύσης με τη διαφορά ότι είναι εμφιαλωμένο.

3. Νερό πηγής  Το νερό πηγής έχει απαραίτητα υπόγεια προέλευση, εμφιαλώνεται στην πηγή του και δεν υπόκειται σε καμία διαδικασία απολύμανσης, όπως και το φυσικό μεταλλικό νερό. Η σύσταση του, όμως, είναι σύμφωνη με την ισχύουσα νομοθεσία για το νερό ανθρώπινης κατανάλωσης και δεν ακολουθεί αυτή του φυσικού μεταλλικού νερού, καθώς δεν είναι πλούσιο σε κάποιο μεταλλικό στοιχείο.

Διαχείριση πηγών Οι πηγές του εμφιαλωμένου νερού, προέρχονται από διάφορα μέρη της Γης ανάλογα με την κατηγορία του νερού. Το φυσικό μεταλλικό νερό, προέρχεται από πηγή μέσα στο έδαφος που πρέπει να είναι αναγνωρισμένη και πιστοποιημένη, ωστε να είμαστε σίγουροι οτι πρόκειται για φυσικό & μεταλλικό νερό. Το έδαφος πρέπει να είναι χαρακτηριζόμενο από την περιεκτικότητά του σε ανόργανα άλατα, ιχνοστοιχεία ή άλλα συστατικά. Στο νερό αυτό, πρέπει να καθορίζεται ο καταλόγος των συστατικών των φυσικών μεταλλικών στοιχείων που ενδέχεται να παρουσιάσουν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, τις οριακές τιμές επιτρεπόμενης περιεκτικότητας για τα εν λόγω συστατικά, τις προθεσμίες εφαρμογής για τις εν λόγω οριακές τιμές και τις ενδείξεις επισήμανσης για ορισμένα από αυτά. Την εξόρυξη του νερόυ αναλαμβάνουν ιδιωτικές εταιρείες, που το επεξεργάζονται και το συσκευάζουν πριν την πωλησή του στην αγορά. Το επιτραπέζιο νερό μπορεί να προέρχεται από διάφορα σημεία της γης και οι πηγές του να είναι από λίμνες, έδαφος, κπλ. Επιτρέπεται να είναι οποιασδήποτε προέλευσης (π.χ. από γεώτρηση, από λίμνη, από ποτάμι, ακόμη και αφαλατωμένο νερό θάλασσας). Στο επιτραπέζιο νερό επιτρέπεται να γίνει οποιαδήποτε διαδικασία απολύμανσης κρίνεται απαραίτητη, προκειμένου η σύστασή του να είναι σύμφωνη με την κοινοτική οδηγία (98/83) για το πόσιμο νερό. Και ποιό είναι το πόσιμο; Είναι αυτό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση και πρέπει να είναι αβλαβές, άοσμο, άχρωμο, δροσερό, με ευχάριστη γεύση, ενώ τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ ορισμένων αποδεκτών ορίων που ορίζονται από τις αντίστοιχες κοινοτικές οδηγίες. Το νερό πηγής είναι μια ενδιάμεση λύση και οι πηγές του είναι υπόγειες. Όσον για την επεξεργασία του, δεν υφίσταται καμιά διαδικασία απολύμανσης και εμφιαλώνεται πάντα στην πηγή προέλευσής του.

Κόστος  Το κόστος του εμφυαλωμένου νερού δεν είναι ακριβό. Βέβαια, είναι πιο ακριβό από το νερό βρύσης, λόγω μεγαλύτερου κόστους επεξεργασίας και εξόρυξης και λόγω φυσικά της καλύτερης ποιότητας του νερού. Ένα μπουκαλάκι εμφιαλωμένου νερού, των 0,5 λίτρων κάνει περίπου 50 λεπτά, ενώ 6 μπουκάλια εμφυαλωμένου νερού κάνουν περίπου περίπου 5 ευρώ. Ενα βαρελάκι εμφιαλωμένου νερού, κάνει περίπου 7 ευρώ. Έπομένως καταλαβαίνουμε ότι οι τιμές είναι ακριβότερες από το νερό βρύσης, αλλά οικονομικά προσιτό για τον καθένα.

Ποιότητα και ασφάλεια για τον καταναλωτή 1) Πόσο καθαρό είναι το νερό; Οι διάφορες ενώσεις του αζώτου στο νερό (αμμώνιο NH4, νιτρώδη NO2 και νιτρικά NO3) αποτελούν ενδείξεις της επιβάρυνσής του με ρύπους. Μάλιστα, πριν από την ανάπτυξη των βακτηριολογικών αναλύσεων, η μέτρηση των ενώσεων του αζώτου ήταν και ο μόνος διαθέσιμος τρόπος μέτρησης των ρύπων στο νερό. Πρακτικά, όσο μικρότερη είναι η συγκέντρωση των νιτρικών τόσο λιγότερους ρύπους φέρει το νερό, ενώ η τιμή πάνω από την οποία η συγκέντρωση νιτρικών συνιστά απειλή για την υγεία είναι τα 50 mg/l. Πάντως, τα περισσότερα νερά της αγοράς (φυσικά μεταλλικά και επιτραπέζια) έχουν συγκέντρωση νιτρικών μικρότερη από 5 mg/l. Επίσης, το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο για τα νιτρώδη στα φυσικά μεταλλικά νερά είναι 0,1 mg/l, ενώ στα επιτραπέζια είναι 0,50 mg/l. Όσο για το αμμώνιο, η ανώτατη επιτρεπόμενη τιμή είναι τα 0,50 mg/l, σύμφωνα με την κοινοτική οδηγία 98/83.

2 ) Ποια ωφέλιμα περιέχει το φυσικό μεταλλικό νερό; Τα φυσικά μεταλλικά νερά παρέχουν πολύτιμα μέταλλα και ιχνοστοιχεία που, ανάλογα με τη συγκέντρωσή τους, χαρακτηρίζουν και το νερό, π.χ. ως μαγνησιούχο, κατάλληλο για δίαιτα,φτωχό σε νάτριο, ασβεστούχο, οξυανθρακούχο κλπ. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι ο νόμος απαγο­ρεύει να αναγράφονται στην ετικέτα ενός φυσικού μεταλλικού νερού ενδείξεις που του αποδίδουν θεραπευτικές ιδιότητες ή φράσεις σχετικές με την επίδρασή του στις ­λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Θεραπευτικές ιδιότητες αποδίδονται μόνο στο ιαματικό νερό που είναι κατάλληλο για λουτροθεραπεία και ποσιθεραπεία στην περιοχή από όπου αναβλύζει. Εντούτοις, είναι αδιαμφισβήτητο ότι τα μεταλλικά στοιχεία που περιέχονται στο φυσικό μεταλλικό νερό (αλλά και στο επιτραπέζιο νερό, καθώς και σε πλήθος τροφίμων, κυρίως φρούτων και λαχανικών) είναι απαραίτητα για τον οργανισμό μας και έχουν ευεργετική δράση στην υγεία μας.

3) Ασφάλεια Με σκοπό την διασφάλιση της παραγωγής υγιεινών εμφιαλωμένων νερών από τις ελληνικές επιχειρήσεις, λειτουργεί το Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου Εμφιαλωμένων Νερών, με τη συνεργασία του Γενικού Χημείου του Κράτους και των υπουργείων Ανάπτυξης και Υγείας. Το Πρόγραμμα συνεργάζεται με την Ειδική Επιτροπή Έρευνας και Ελέγχου. Οι έλεγχοι διενεργούνται σε όλα τα στάδια παραγωγής, συσκευασίας και διανομής του νερού. Περιλαμβάνουν από επιθεωρήσεις στον χώρο της πηγής και το προσωπικό μέχρι δειγματοληψία στα διακινούμενα προϊόντα και τις συσκευασίες τους, για μικροβιολογικές εξετάσεις. Με το πέρας των αναλύσεων και εάν εντοπιστούν παραβάσεις, διατυπώνονται σχετικές εισηγήσεις και επιβάλλονται κυρώσεις, για συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία.

Καταλίγουμε στο τελικό ερώτημα λοιπόν... Νερό βρύσης ή εμφιαλωμένο ειναι πραγματικά το καλύτερο για την υγεία μας;  Παρά την υπερβολικά υψηλή τιμή των εμφιαλωμένων νερών συγκριτικά με το νερό της βρύσης, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί θεαματικά η παγκόσμια ζήτησή τους εξαιτίας της κοινής αντίληψης ότι το δίκτυο ύδρευσης δεν είναι όσο ασφαλές θα μπορούσε να είναι. Στην τεράστια αύξηση ενδιαφέροντος για εμφιαλωμένο νερό έχουν συνεισφέρει σημαντικά η ανάγκη για την κατάλληλη ενυδάτωση πριν και μετά τη σωματική άσκηση, οι προτεινόμενοι υγιεινοί τρόποι ζωής και οι αποτελεσματικές διαφημιστικές εκστρατείες των εταιρειών εμφιάλωσης νερού.  Η αυξανόμενη ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων υδατικών πόρων είχε αποτέλεσμα την υποβάθμιση του νερού από τη βρύση και έδωσε αφορμή για τη δημιουργία μεγάλων εταιρειών παραγωγής εμφιαλωμένου νερού. Η δημιουργία μιας επιχείρησης εμφιάλωσης νερού είναι σχετικά μικρού κόστους και το εμπόριο εμφιαλωμένου νερού είναι πολύ κερδοφόρο, με πάρα πολύ καλές επενδυτικές προοπτικές.  Όμως, με την εξέλιξη της τεχνολογίας καθαρισμού νερού, υπάρχουν περιπτώσεις που το νερό του δικτύου ύδρευσης είναι καλό ή και καλύτερο από το εμφιαλωμένο, όπως για παράδειγμα το νερό της πόλης της Νέας Υόρκης, του Μονάχου και της Πάτρας.

Εμφιαλωμένο νερό στην Ελλάδα Στην Ελλάδα ο ρυθμός της ετήσιας αύξησης ξεπερνά το 12%, ενώ η σύγκριση με τη μέση ετήσια κατανάλωση στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης. Στα εμφιαλωμένα νερά, κυρίαρχη θέση έχουν τα φυσικά μεταλλικά νερά σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος για το 2010 που βλέπετε παρακάτω:

Νερό απο την Ελλάδα; Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι τα νερά μας είναι εξαιρετικής ποιότητας. Αυτό ισχύει όχι μόνο για τα φυσικά μεταλλικά νερά, αλλά και για τα επιτραπέζια, που ουσιαστικά είναι εμφιαλωμένο νερό δικτύου (άλλωστε, το νερό του δικτύου της Αττικής είναι από τα καλύτερα της Ευρώπης, τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να πιουν το δικό τους νερό βρύσης και καταφεύγουν στα εμφιαλωμένα). Επιπλέον, τα ελληνικά φυσικά μεταλλικά νερά, εν αντιθέσει με αυτά που προέρχονται από την υπόλοιπη Ευρώπη, είναι ολιγομεταλλικά, δηλαδή πιο «ελαφριά». Στην Ευρώπη τα περισσότερα φυσικά μεταλλικά νερά είναι πλούσια σε άλατα - γι’ αυτό και συστήνεται η εναλλαγή στην κατανάλωσή τους και όχι η προτίμηση αποκλειστικά μιας μάρκας, ούτως ώστε να αποφευχθεί μακροπρόθεσμα η συσσώρευση αλάτων στον οργανισμό. Αυτό όμως δεν ισχύει για τα ελληνικά φυσικά μεταλλικά νερά, τα οποία, εκτός του ότι είναι ολιγομεταλλικά, έχουν και μικρές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους όσον αφορά την περιεκτικότητά τους σε μεταλλικά στοιχεία.

ΤΕΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Γυμνάσιο Κερατέας Απόστολος Στάμενας 3/2/2016