ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ-ΑΛΜΠΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Διδάσκουσα Π.Δ. 407/80 ΜΑΘΗΜΑ 4 Ο (08/03/2013): ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Αίτια της αύξησης του ενδιαφέροντος: 1. Κρίση του οικογενειακού θεσμού. 3. Το φεμινιστικό κίνημα. Η κοινωνιολογία στράφηκε στη μελέτη της οικογένειας κυρίως μετά το Ιστορικά ευρήματα και ανακαλύψεις. 4. Ο επαναπροσδιορισμός του όρου «οικογένεια».

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Με τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία διαμορφώνει τις προσδοκίες και τη συμπεριφορά των ανθρώπων σχετικά με το γάμο και την οικογενειακή ζωή (Henslin, 2004). Με τι ακριβώς ασχολείται η κοινωνιολογία του γάμου και της οικογένειας; Το κοινωνικά ενταγμένο άτομο επηρεάζεται λιγότερο από τα ένστικτα και περισσότερο από τις κοινωνικές επιταγές και τις πολιτισμικές προσλαμβάνουσες. Ύπαρξη διαφορών στη συμπεριφορά των ατόμων από την μία κοινωνία ή ομάδα στην άλλη.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Η κοινωνική επιρροή είναι όμως κάτι που τα δρώντα υποκείμενα δεν αντιλαμβάνονται πάντα, ή καλύτερα δεν αντιλαμβάνονται σε όλη της τη διάσταση (π.χ. προσωπική ζωή) Η κοινωνιολογική προσέγγιση παίρνει υπόψη της τις κοινωνικές δυνάμεις που διαμορφώνουν, κατευθύνουν και επηρεάζουν τις πράξεις των ανθρώπων μέσα στο γάμο και την οικογένεια (Henslin, 2004). Η οικογένεια, από τη γέννηση του ατόμου, το καθοδηγεί προς ένα τρόπο σκέψης και δράσης σύμφωνο με αυτόν που επιβάλλουν οι πολιτισμικοί περιορισμοί και οι κοινωνικές απαιτήσεις και συχνά απομακρυσμένο από τα ένστικτα ή το βιολογικό του ρόλο.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Πώς παρεμβαίνει ο κοινωνικός έλεγχος στο βιολογικό ρόλο του ανθρώπου; Kοινωνικός έλεγχος Στοχεύει στην εξασφάλιση της επιβίωσης και της αναπαραγωγής της κοινωνίας. Επιστρατεύει απλούς και σύνθετους μηχανισμούς και αγγίζει όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ατόμων, από τις δημόσιες έως τις πλέον ιδιωτικές. Όσο ένας πολιτισμός αναπτύσσεται, τόσο μεγαλύτεροι είναι οι περιορισμοί που επιβάλλονται στο άτομο.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Τι σημαίνει «αυτό είναι φυσιολογικό»; Ο κοινωνικός έλεγχος μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος. Η κοινωνιολογία της οικογένειας επιχειρεί να αποκαλύψει τους μηχανισμούς έμμεσου κοινωνικού ελέγχου που αφορούν την ιδιωτική κυρίως ζωή των ατόμων και τα αποτελέσματά του. Σε κοινωνικό επίπεδο εξετάζει την αλλαγή μιας κοινωνίας, ενώ σε ατομικό επίπεδο αναλύει τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεται η γαμήλια ευτυχία από τις δυνάμεις των κοινωνικών αλλαγών.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Ο Νίκος και η Άννα γνωρίστηκαν σε ένα μπαρ. Ο Νίκος ζήτησε στην Άννα να βγουν ραντεβού. Ο Νίκος και η Άννα «τα έφτιαξαν», δηλαδή επέλεξαν ο ένας τον άλλο για μία «αποκλειστική» σχέση. Όταν ο Νίκος τελείωσε το στρατό και η Άννα τις σπουδές της αποφάσισαν να συζήσουν, δηλαδή να μείνουν σε ένα σπίτι οι δυο τους. Μετά από ένα χρόνο ο Νίκος και η Άννα παντρεύτηκαν. Σήμερα, ο Νίκος δουλεύει από το σπίτι και η Άννα ως δικηγόρος.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Ο Νίκος και η Άννα γνωρίστηκαν σε ένα μπαρ. Επέλεξαν ο ένας τον άλλο μέσα από ένα πολύ περιορισμένο κύκλο επιλογών, εξαιτίας του μέρους όπου μεγάλωσαν και ζουν, των κοινωνικών επαφών που έχουν, της θρησκείας τους, της εκπαίδευσής τους, κτλ.. Ο κοινωνικός περίγυρος επηρεάζει αυτό που ονομάζουμε «προσωπική επιλογή» σε θέματα ύψους, βάρους, ηλικίας, φυλής, ευφυϊας, κοινωνικής τάξης, δημοτικότητας, κτλ. Θεωρούν ότι το να βγαίνεις σε μπαρ και να γνωρίζεις «κόσμο» είναι μια σωστή μορφή κοινωνικοποίησης και γνωριμίας πιθανών συντρόφων.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Ο Νίκος ζήτησε στην Άννα να βγουν ραντεβού. Υπέθεσαν ότι το να βγουν ραντεβού είναι κάτι καλό και ότι «έπρεπε» να το κάνουν. Εάν δεν το έκαναν θα θεωρούσαν τους εαυτούς τους και θα χαρακτηρίζονταν από τους άλλους ως «περίεργοι». Η κοινωνία τους ώθησε να θέλουν να βγαίνουν ραντεβού. Το ραντεβού είναι μια επιβεβλημένη πρακτική και όχι μια δραστηριότητα που πηγάζει αυθόρμητα από τα άτομα. Σε άλλες κοινωνίες το ραντεβού είναι άγνωστο.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Ο Νίκος και η Άννα «τα έφτιαξαν», δηλαδή επέλεξαν ο ένας τον άλλο για μία «αποκλειστική» σχέση. Θεώρησαν ότι ταιριάζουν αφού κατέληξαν στο ότι μοιράζονται κοινές πεποιθήσεις και αντιλήψεις περί σωστού ή λάθους, τις οποίες όμως έχει προκαθορίσει η κοινωνία. Ο πολιτισμός τους υπαγόρευσε ότι η αποκλειστικότητα είναι η μόνη απόδειξη των συναισθημάτων του άλλου. Ο μόνος σωστός τρόπος για να οδηγηθούν σταδιακά στην αναπαραγωγή.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Όταν ο Νίκος τελείωσε το στρατό και η Άννα τις σπουδές της, αποφάσισαν να συζήσουν, δηλαδή να μείνουν σε ένα σπίτι οι δυο τους. Η εκάστοτε κοινωνία θέτει συγκεκριμένα ορόσημα, σχετικά με το σωστό χρόνο επισημοποίησης μιας σχέσης. Η συγκατοίκηση φαίνεται ως προσωπική επιλογή του ζευγαριού. Στην ουσία όμως βαδίζουν σύμφωνα με τα νέα κοινωνικά δεδομένα.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Μετά από ένα χρόνο, ο Νίκος και η Άννα παντρεύτηκαν και έκαναν ένα μωρό. Θεώρησαν σωστό και απαραίτητο να παντρευτούν πριν κάνουν παιδιά. Το πέρασμα ενός εύλογου διαστήματος τόσο σχέσης, όσο και συγκατοίκησης είναι κοινωνικά επιβεβλημένο.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Ένα παράδειγμα (Henslin, 2004): Σήμερα, ο Νίκος δουλεύει από το σπίτι και η Άννα ως δικηγόρος. Κοινωνικο-ιστορικοί παράγοντες έχουν καθορίσει τη θέση τους ως άντρα και γυναίκας μέσα στην οικογένεια και τις προσδοκίες του ενός για τον άλλο σχετικά με το φύλο τους. Η αναδιανομή των ρόλων δεν είναι «προσωπική» τους επιλογή. Αντίθετα, η κοινωνία έχει υποστεί διαφοροποιήσεις σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεαστούν οι ρόλοι μέσα στο πλαίσιο ενός γάμου.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Αντι-παράδειγμα: Η Caroline και ο Thiqgo γνωρίστηκαν στις διακοπές. Η Caroline πέρασε το υπόλοιπο των διακοπών της στο σπίτι του Thiqgo. Η Caroline επέστρεψε στο Παρίσι και μιλούσαν στο τηλέφωνο για 3 μήνες. Ο Thiqgo αποφάσισε να έρθει στο Παρίσι και μετά από 3 μήνες παντρεύτηκαν. 7 μήνες μετά η Caroline γέννησε το παιδί ενός πρώην συντρόφου της. Σήμερα εργάζεται η Caroline και έχουν δύο παιδιά.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνιολογία Η γνωριμία του Νίκου και της Άννας ακολούθησε μία συγκεκριμένη κοινωνικά εδραιωμένη πορεία, οριοθετημένη πριν ακόμα γεννηθούν, που ταυτίζεται με τις προσδοκίες της κοινωνίας μας. Για τους περισσότερους ανθρώπους το να ακολουθούν αυτό που θέλει η κοινωνία είναι κάτι που δεν χρειάζεται να εξηγηθεί, είναι το φυσιολογικό και γι’αυτό οι κοινωνικοί περιορισμοί περνάνε απαρατήρητοι προκύπτοντας μέσα από την κοινωνικοποίησή τους. Για την κοινωνιολογία δεν υπάρχει «φυσιολογικό». Τόσο η εναρμόνιση με τις προσδοκίες της κοινωνίας, όσο και η παραβίασή τους χρήζει εξήγησης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1.Henslin, J.M Η κοινωνιολογία του γάμου και της οικογένειας. In: Χ. Νόβα-Καλτσούνη (επ.), Κείμενα κοινωνιολογίας του γάμου και της οικογένειας, Αθήνα: Τυπωθήτω-Δαρδάνος, σσ Kellerhals, J. & Roussel, L Les sociologues face aux mutations de la famille. Quelques tendances des recherches. L’année sociologique, 37, numéro spécial « Sociologie de la famille », Paris 3.Νόβα-Καλτσούνη, Χ. (επ.), 2004, Κείμενα κοινωνιολογίας του γάμου και της οικογένειας, Αθήνα: Τυπωθήτω-Δαρδάνος 4.Singly de, F. (sd) La famille, l’état des savoirs. Paris : La Découverte