6ο εργαστήριο: Πολλαπλασιασμός Εσπεριδοειδών Εισηγητής: Δρ. Νίκη Ταβερναράκη Γεωπόνος, Οινολόγος

Πιστοποιημένο και εξυγιασμένο φυτωριακό υλικό Εναέριες καταβολάδες ΑΓΕΝΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Με μοσχεύματα: από παλιά, σε είδη που ριζοβολούν εύκολα (π.χ. κιτριά, περγαμόντο, φράπα κ.α.) Επιλογή μοσχευμάτων: από βλαστούς περασμένου έτους, κόψιμο σε 15-25 εκ., αφαίρεση φύλλων της βάσης (μένουν 2-4 φύλλα στην κορυφή) Τοποθέτηση μοσχευμάτων σε φυτώρια (ή και στην οριστική τους θέση), την άνοιξη (ή και το φθινόπωρο, αν ακολουθεί ήπιος χειμώνας) Πιστοποιημένο και εξυγιασμένο φυτωριακό υλικό Εναέριες καταβολάδες ΑΛΛΑ: πολλά φυτά ξεραίνονταν μετά από λίγα χρόνια, λόγω ασθενειών του λαιμού, ή του ριζικού συστήματος

Πιστοποιημένο και εξυγιασμένο φυτωριακό υλικό Εναέριες καταβολάδες ΑΓΕΝΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Εναέρια καταβολάδα Εγκεντρισμός με βλαστούς: εφαρμόζεται μόνο σε μερικές περιπτώσεις, όταν γίνεται επανεμβολιασμός παλαιών φυτειών για αλλαγή ποικιλίας 1. Αφαίρεση φλοιού - προετοιμασία 2. Κάλυψη τομής με υγρά βρύα 3. Πρόσδεση με αδιαφανές πλαστικός 4. Ανάπτυξη κάλλου στην περιοχή όπου έγινε δακτυλίωση Πιστοποιημένο και εξυγιασμένο φυτωριακό υλικό Εναέριες καταβολάδες

ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Σήμερα, ο πολλαπλασιασμός των εσπεριδοειδών = με εμβολιασμό των σποροφύτων (Υ) στο σπορείο: Ανάπτυξη σποροδενδρυλλίων στο φυτώριο: Μεταφύτευση και ανάπτυξη τους Εμβολιασμός με επιθυμητή ποικιλία Μεταφύτευση τους στην οριστική θέση ΠΟΛΥΕΜΒΡΥΟΓΟΝΙΑ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ = στον ίδιο σπόρο, περισσότερα από ένα έμβρυα (1-50)

Πολυεμβρυονικοί σπόροι ένα έμβρυο γαμικό συνήθως = από γονιμοποιημένο ωάριο Τα άλλα έμβρυα απογαμικά = από σωματικά κύτταρα του θρεπτικού ιστού (Nucellus) έξω από τον εμβρυακό σάκο Ο αριθμός των εμβρύων διαφέρει ανά είδος & ποικιλία Φυτά από γαμικό έμβρυο = όχι όμοια καθόλα με μητρικό Φυτά από απογαμικό = α) όμοια καθόλα με μητρικό β) μεγαλύτερης ομοιομορφίας ως προς την ανάπτυξη τους γ) ζωηρότερα των από γαμικό (κυριαρχούν στο σπορείο) Φυτά από γαμικό ή απογαμικό έμβρυο ; = δεν διακρίνονται μακροσκοπικά στο σπορείο  Poncirus trifoliata ο ένας γονέας, για αποφυγή σύγχυσης (σύνθετο φύλλο =τρία ελάσματα-τρίφυλλη)

απογαμικών σποροφύτων Σημασία ύπαρξης απογαμικών σποροφύτων Ανανέωση αξιόλογων ποικιλιών (δημιουργία νεανικών τύπων) Στον πολλαπλασιασμό εσπεριδοειδών: παλαιότερα, άμεσα από τους φυτωριούχους (τα πιο πολλά σπορόφυτα = όμοια με το μητρικό). Σήμερα, ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΠΟΡΟΦΥΤΩΝ – Υποκειμένων, για ομοιόμορφα φυτά στο χωράφι και σε μέγεθος ταυτόχρονη ωρίμαση καρπών κ.α. Για την παραγωγή απογαμικών σπορόφυτων – Υ, χρήση ειδών με μεγάλο % Πολυεμβρυογονίας  π.χ. Νεραντζιά (85%), Πορτοκαλιά (75%), Μανταρινιά Dancy (85%), Rouge Lemon (90%), Grapefruit (50%) … Δημιουργία νέων ποικιλιών με αρεστά χαρακτηριστικά

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ ΚΡΙΤΙΡΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ: Αντοχή σε ξηρασία - ψύχος Προσαρμοστικότητα στα εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά του τόπου εγκατάστασης Καταλληλότητα για επαναφύτευση εσπεριδοειδών Συνεργασία με εμβόλιο - ζωηρότητα στο εμβόλιο Αντοχή σε ιώσεις (π.χ. Τριστέτσα, Ξυλοπόρωση, Εξώκορτη) ασθένειες (π.χ.Κορυφοξήρα, Κομμίωση) Χαρακτηριστικά στους καρπούς (πρωίμηση ή οψίμηση ωρίμασης, μέγεθος καρπού κ.α.)

1) ΝΕΡΑΝΤΖΙΑ Το κατ’ εξοχήν υποκείμενο εσπεριδοειδών ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες, κομμίωση, προσαρμογή και σε ασβεστούχα και αλατούχα εδάφη, καλή συγγένεια με τα περισσότερα εσπεριδοειδή Αντοχή στην ξυλοπόρωση κ.α. Σήμερα, αντικαθίσταται από άλλα, λόγω μεγάλης ευαισθησίας σε Τριστέτσα κ.α. ιώσεις (εξώκορτη ...),

2) ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ Αλλά, δίνει αντοχή στις λεμονιές στην Κορυφοξήρα, ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες, ευαίσθητο σε κομμίωση σε εδάφη ελαφρά και αμμώδη, δεν ανέχεται υγρά και βαθιά Αλλά, δίνει αντοχή στις λεμονιές στην Κορυφοξήρα, καλή ποσότητα και ποιότητα καρπών στο εμβόλιο

3) ΤΡΙΦΥΛΛΗ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ Το πιο ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες πολύ ανθεκτικό σε κομμίωση, τριστέτσα, ξυλοπόρωση, για χαμηλόκορμα δέντρα ευαίσθητο σε εξώκορτη και ασβεστούχα εδάφη καλή συγγένεια μόνο με λίγα εσπεριδοειδή, απαιτητική σε καλής ποιότητας νερό

4) CITRANGES (Σιτράνζες) Τρίφυλλη Πορτοκαλιά Χ Πορτοκαλιά Ανθεκτικά σε Χ. Θ., Τριστέτσα, Κομμίωση, Δίνουν καλή ποσότητα και ποιότητα καρπών Ευαίσθητα σε εξώκορτη, ασβέστιο και υγρασία εδάφους παράγουν λίγους σπόρους (όχι από φυτωριούχους) α) Carrizo citrange: με μανταρίνια πολύ καλό – ποιο έντονο χρώμα στην ωρίμαση (ιδίως με Encore, Fortuna) β) Troyer citranges: για επαναφύτευση (+ Κλημεντίνη) γ) C-32 Citrange: καλό με Valenzia, Minneola δ) C-35 Citranges: καλό με W.N.

Τα πιο ελπιδοφόρα Υποκείμενα 5) CITRUMELO (Σιτρουμέλο) Τρίφυλλη Πορτοκαλιά Χ Γκρέιπ-φρουτ Τα πιο ελπιδοφόρα Υποκείμενα Ανθεκτικά σε τριστέτσα, κομίωση, νηματώδεις, ξηρασία, άλατα, υγρασία εδάφους Κατάλληλα για επαναφύτευση εσπεριδοειδών Αυξάνουν την παραγωγικότητα και το μέγεθος των καρπών Προάγουν πρωίμηση και χρωματισμό

6) Citrus volcameriana (Βολκαμεριάνο) Πολύ ευαίσθητο σε Χ. Θ., για ποικίλα εδάφη Αντοχή σε Κορυφοξήρα, μέτρια ανθεκτικό σε Τριστέτσα και Κομίωση. Μεγάλη παραγωγή, όχι τόσο καλή ποιότητα (λίγα οξέα) Κυρίως με Mineola (πιο γλυκιά γεύση)

7) Γλυκολιμετία (Sweet lime) για την ποικιλία Jaffa (Shamοuti) Αντοχή σε Κορυφοξήρα (για Αδαμοπούλου και Βακάλου) Καλή ποσότητα και ποιότητα καρπών, πρωίμηση Ευαίσθητο σε ιώσεις Τριστέτσα, ξυλοπόρωση, εξώκορτη Θέλει εδάφη αμμώδη και ελαφρά

8) Οrlando Tangello Μανταρινιά Dancy Χ Γκρέιπ φρουτ Duncan Ευαίσθητο σε κομμίωση, τριστέτσα, ξυλοπόρωση, ιδίως όταν εμβολιαστεί σε πορτοκαλιά Δίνει γλυκό χυμό και πρωιμίζει το χρωματισμό πολλών μανταρινιών, όπως κλημεντίνες, σατσούμες κ.α.

9) Μανταρινιά Κλεοπάτρα Σε πολλά εδάφη, αλλά προτιμά ελαφρά και αμμώδη Καλή συγγένεια με τα περισσότερα είδη εσπεριδοειδών Ανθεκτική σε τριστέτσα, ξυλοπόρωση, κομμίωση Ευαίσθητη σε εξώκορτη Καλή παραγωγή, αλλά όψιμοι, μικροί καρποί Το κατ’ εξοχήν υποκείμενο για εδάφη με ασβέστιο και άλατα

Σπορείο Ώριμοι καρποί, από υγιή μητρικά δέντρα Αφαίρεση σπόρων από καρπό, ξέπλυμα με νερό και στέγνωμα σε σκιά (όχι χάσιμο υγρασίας < 70%) Φύτευση σε σπορείο (θερμοκρασία εδάφους >16οC), σε γραμμές (2-3 εκ. Χ 10 εκ.)

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΠΟΡΕΙΟΥ (1) Υπήνεμο μέρος (θερμαινόμενη βάση) Φύτευση κατευθείαν σε έδαφος: Ελαφρύ (ή προσθήκη εδαφοβελτιωτικού) Γόνιμο (ή προσθήκη οργανικού λιπάσματος) Απαλλαγμένο από ασθένειες (ή απολυμασμένο) ή φύτευση σε «πλαστικά σπορεία» Αντικαθιστούν το έδαφος με κατάλληλο υπόστρωμα Διευκολύνουν τις καλλιεργητικές εργασίες Μεταφύτευση σε σακούλες χωρίς απώλειες φυτών (μικρό «στρες» μεταφύτευσης)

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΠΟΡΕΙΟΥ (2) Δίκτυο άρδευσης: πλαστικοί σωλήνες (σε ύψος ~ 2 μέτρα) με εκτοξευτήρες (μπεκ) τύπου βεντάλιας Συχνότητα άρδευσης με χρονοδιακόπτη, ή αισθητήρα υγρασίας Λιπασματοδιανομέας: στην αρχή του δικτύου άρδευσης για διαφυλλική λίπανση, όποτε κριθεί αναγκαίο Δίχτυ κάλυψης, για μείωση της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας (νεαρά φυτά : πολύ ευαίσθητα στο φώς)

Καλ/κές φροντίδες στο σπορείο α) συχνές αρδεύσεις με κατάλληλο νερό β) συχνές λιπάνσεις με αραιές δασολογίας, με λιπάσματα εμπλουτισμένα σε Ν γ) συχνά ξεβοτανίσματα (όχι χημικά ζιζανιοκτόνα) δ) συχνές επισκέψεις για φυτοϋγειονομικό έλεγχο – κατάλληλη προστασία Μεταφύτευση σε μαύρες πλαστικές σακούλες : όταν τα φυτά έχουν ύψος ~ 10 εκ., ή γρηγορότερα, αν η φύτευση έχει γίνει σε «πλαστικά σπορεία» (το υπόστρωμα εξαντλείται γρήγορα από θρεπτικά στοιχεία)

ΦΥΤΩΡΙΟ - Προδιαγραφές Χώροι προστατευμένοι από δυνατούς ή και ψυχρούς ανέμους Τα φυτά σε μαύρες πλαστικές σακούλες πολυαιθυλενίου, γιατί Τοποθέτηση περισσότερων φυτών/στρέμμα Ευκολότερος έλεγχος ζιζανίων Πιο εύκολη μεταφορά Φύτευση οποιαδήποτε εποχή του χρόνου Στοιχίζει λιγότερο απότι η μεταφύτευση στο χωράφι

ΦΥΤΩΡΙΟ - Εργασίες ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Συχνές αρδεύσεις, λιπάνσεις, αφαιρέσεις ζιζανίων, φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι ... ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ  ΜΟΝΟΒΕΡΓΙΣΜΑ = αφαίρεση όλης της πλάγιας βλάστησης, προκειμένου να ετοιμαστεί το φυτό για  ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ, συνήθως με όρθιο Τ, όταν διάμετρος νεαρού φυταρίου > ~ 1 εκ. εποχή εμβολιασμού: άνοιξη-αρχή καλοκαιριού, ή και φθινόπωρο, με κοιμώμενο οφθαλμό εμβολιασμός Παραμονή εμβολιασμένου φυτού ακόμη 4-5 μήνες: ΕΤΟΙΜΟ  Κορυφολόγημα του εμβολίου, αν ξεπεράσει το ύψος που θέλουμε για κορμό και για δημιουργία μελλοντικών βραχιόνων (>20-30 εκ.)