ΙΕΚ ΑΙΓΕΑΣ – ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΚΑΚΩΣΕΩΝ Μουστάκα Φρίντα Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, MSc, Med, PhD

Αθλητικεσ κακωσεισ - αποκατασταση ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΟΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Κατανόηση της σημασίας από όλους Βαθμιαία πρόοδος, όχι απότομα, ομαλά να αποκτήσει όλα τα στοιχεία που είχε πριν τον τραυματισμό Γονείς – προπονητές – ανασταλτικοί παράγοντες

τα σταδια τησ αποκαταστασησ Το πρώτο στάδιο της αποκατάστασης, αντιστοιχεί στην φλεγμονώδη φάση της διαδικασίας επούλωσης και συνίσταται στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου Κ.Α.Π.Α. (κρύο ‐ επίδεση ‐ ανάπαυση ‐ ανύψωση) για ένα 48ωρο. Μετά τις δύο ημέρες, θα πρέπει να υπάρξει πλήρης ιατρική εκτίμηση του τραυματισμού και του βαθμού σοβαρότητας.

τα σταδια τησ αποκαταστασησ Το δεύτερο στάδιο της αποκατάστασης, αντιστοιχεί στη δεύτερη φάση της διαδικασίας επούλωσης, την ινοβλαστική φάση. Ξεκινάμε με ασκήσεις εύρους κίνησης και στην συνέχεια διατάσεις. Μετά τις ασκήσεις εφαρμόζουμε παγοθεραπεία

τα σταδια τησ αποκαταστασησ Το τρίτο στάδιο της αποκατάστασης, στάδιο ωρίμανσης - επανασχεδιασμού έχει 2 στόχους. Ο πρώτος αφορά την ενδυνάμωση και ο δεύτερος την ιδιοδεκτικότητα. Εξάσκηση ανάλογα με το άθλημα και με κινήσεις του αθλήματος, απαραίτητη για την νευρομυϊκή επανεκπαίδευση.

Η αποκατάσταση των αθλητικών κακώσεων πρέπει να ξεκινά από την πρώτη στιγμή μιας κάκωσης και να συνεχίζει πολύ αργότερα από την επιστροφή του αθλητή στον αγωνιστικό χώρο.

Η σφαιρική αντιμετώπιση χρησιμοποιεί διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις με στόχο όχι απλά την αντιμετώπιση της οξείας κάκωσης αλλά την επανεκπαίδευση του αθλητή ώστε να μην παρουσιάσει ξανά την ίδια κάκωση.

Σκοποι του προγραμματοσ αποκαταστασησ μετα τον τραυματισμο Να επανακερδιθεί η καλή κινητικότητα των αρθρώσεων Να διαταθούν οι κολλαγόνοι ιστοί και οι μύες σ’ ένα ωφέλιμο μήκος Να αυξηθεί η δύναμη και το σθένος των μυών Να αυξηθεί η δύναμη του μυός και οι τενόντιες προσφύσεις Να βελτιωθεί η ιδιοδεκτικότητα και ο συντονισμός

Οι Αρχές της Αθλητιατρικής Aποκατάστασης μιας αθλητικής κάκωσης στοχεύουν: στην ελαχιστοποίηση της βλάβης, φλεγμονής και πόνου στην περιοχή της κάκωσης, στην προαγωγή της επούλωσης, στη διατήρηση ή αύξηση του εύρους κίνησης της επηρεαζόμενης άρθρωσης

Οι Αρχές της Αθλητιατρικής Aποκατάστασης μιας αθλητικής κάκωσης στοχεύουν: στην πρόληψη μυϊκής ατροφίας ή αύξηση της μυϊκής ισχύος, στη διατήρηση ή αύξηση της αντοχής, στη διευκόλυνση της λειτουργικής ανάρρωσης και στην αποφυγή υιοθέτησης κινητικών προτύπων κακής προσαρμοστικής εξισορρόπησης της νέας κατάστασης.

Φασεισ αποκαταστασησ οξεία φάση (οι πρώτες 48 έως 72 ώρες), οξεία φάση (οι πρώτες 48 έως 72 ώρες), υποξεία ή φάση ανάρρωσης (3 μέρες έως 3 εβδομάδες) και λειτουργική φάση (εβδομάδες έως μήνες).

ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ: 1. Έλεγχος της φλεγμονής 2. Εφαρμογή κανόνα του RICE (rest-ice- compression-elevation): ανάπαυση, εφαρμογή ψυχρού επιθέματος, ελαστική περίδεση, ανύψωση άκρου με κάκωση. 3. Χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων

ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ: 4. Εφαρμογή φυσικών και/ή μηχανικών μέσων για θεραπεία 5. Διατήρηση διατασιμότητας και εύρους κίνησης, 6. Ελεγχόμενες κινήσεις - μετακινήσεις

ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ ΑΝΑΡΡΩΣΗΣ: 1. Συνέχιση εφαρμογής φυσικών και/ή μηχανικών μέσων για θεραπεία 2. Αποκατάσταση της διατασιμότητας της άρθρωσης και των μαλακών μορίων της περιοχής 3. Έναρξη ισομετρικών ασκήσεων 4. Ασκήσεις διατάσεων 5. Ασκήσεις ισοτονικές κλπ 6. Ασκήσεις αντιστάσεως 7. Πλειομετρικές ασκήσεις 8. Αντοχή

ΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΦΑΣΗ: 1. Βελτίωση του νευρομυϊκού ελέγχου 2. Διόρθωση λανθασμένων κινητικών συμπεριφορών 3. Δραστηριότητα προσαρμοσμένη στο άθλημα του ασθενή 4. Λειτουργική επανεκπαίδευση 5. Εκπαίδευση σωστής κινητικής αλληλουχίας 6. Ισορροπία και ιδιοδεκτικότητα 7. Ασκήσεις ευκινησίας

Ασκησεισ συντονισμου Η επανεκπαίδευση του συντονισμού οδηγεί σε βελτίωση της ιδιοδεκτικότητας, η οποία αποτελεί την αισθητική διασύνδεση του κεντρικού νευρικού συστήματος με τους μυς, Τους τένοντες, τις αρθρώσεις και τους συνδέσμους. Καθώς ο συντονισμός βελτιώνεται, οι κινήσεις μπορούν να εκτελούνται πιο σταθερά και με λιγότερη δαπάνη ενέργειας.

Ασκησεισ συντονισμου Ατελής συντονισμός, από την άλλη πλευρά, μπορεί να συμβάλει σε λανθασμένη εκτέλεση κινήσεων κατά τη διάρκεια εξάσκησης ή αγώνα, που συχνά οδηγεί σε κακώσεις υπερπροπόνησης.

Ασκησεισ συντονισμου Οι ασκήσεις συντονισμού πρέπει να προσαρμόζονται ώστε να εξυπηρετούν τις τεχνικές του αθλήματος του συγκεκριμένου αθλητή και πρέπει να εκτελούνται στην φάση επανένταξης του αθλητή στο προπονητικό του πρόγραμμα, χωρίς να υπερβαίνουν το όριο κόπωσης.

Ασκησεισ συντονισμου Σε όλα τα προγράμματα αποκατάστασης, είναι αναγκαία η γενική εξάσκηση συντονισμού των μεγάλων μυικών ομάδων, τόσο της τραυματισμένης πλευράς όσο και της υγιούς και μάλιστα παράλληλα.

Ασκησεισ συντονισμου ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: Ορθοστάτηση πάνω σε βάθρα ισορροπίας που επιτρέπουν 2 ή 4 κινήσεις, έλεγχος της μπάλας, ανεβοκατέβασμα σκαλοπατιών πλάγια με ένα ή δύο σκαλιά κάθε φορά και με στήριξη σε όλο το πέλμα ή στα δάκτυλα μόνο αναπηδήσεις επί τόπου με βαθμιαία αύξηση του ύψους των πηδημάτων.

Ασκησεισ συντονισμου Καθώς βέβαια επιστρέφουν η ισχύς, η αντοχή, το εύρος κίνησης των αρθρώσεων, ο συντονισμός και η ιδιοδεκτικότητα, μπορεί να προχωρήσει κανείςσε πιο εξειδικευμένη εξάσκηση με βάση το συγκεκριμένο άθλημα που επιδίδεται ο αθλητής.

Μυϊκη ενδυναμωση – ισομετρικεσ ασκησεισ Ο μυς συστέλλεται χωρίς να μετακινούνται οι προσφύσεις Αρχίζουν αμέσως μετά τον τραυματισμό και συνδυάζονται με παγοθεραπεία

Μυϊκη ενδυναμωση – ισομετρικεσ ασκησεισ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ γίνονται οπουδήποτε χωρίς εξοπλισμό δεν προκαλούν φλεγμονές κάθε μυς και μυϊκή ομάδα μπορεί να τις κάνει καθυστερούν τη μυϊκή ατροφία σε ακινητοποίηση

Μυϊκη ενδυναμωση – ισομετρικεσ ασκησεισ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ η δύναμη αυξάνεται μόνο στη γωνία που γίνεται η άσκηση, ενώ για να δυναμώσει ο μυς και η μυϊκή ομάδα απαιτούνται περισσότερες γωνίες έχει αποδειχθεί ότι δεν αυξάνεται η αντοχή του μυός

Μυϊκη ενδυναμωση – ΙΣΟΤΟΝΙΚΕΣ ασκησεισ Ισοτονική είναι η συστολή όταν ο μυς αυξάνεται στο μήκος ή μικραίνει. Η αύξηση στο μήκος είναι η πλειομετρική συστολή Η κίνηση που φέρνει τις προσφύσεις κοντά είναι η μειομετρική συστολή Στο πρόγραμμα αρχίζουν όταν οι ισομετρικές εκελούνται χωρίς πόνο

Μυϊκη ενδυναμωση – ισοτονικεσ ασκησεισ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ η δύνμη αυξάνεται σε όλο το εύρος τροχιάς κίνησης αυξάνεται η αντοχή αυξάνεται το μέγεθος του μυός ο εξοπλισμός είναι φθηνός και ευκολόχρηστος η άσκηση είναι συγχρόνως πλειομετρική και μειομετρική με τη βελτίωση αυξάνεται και η κινητικότητα

Μυϊκη ενδυναμωση – ισοτονικεσ ασκησεισ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ μπορεί να αναπτυχθούν φλεγμονές αν δεν έχει έρθει πλήρης επούλωση η άσκηση δεν γίνεται σε λειτουργικές ταχύτητες οι ροπές που ασκούνται μπορεί να μειώσουν την αποτελεσματικότητα της άσκησης

Μυϊκη ενδυναμωση – ισοκινητικεσ ασκησεισ Η άσκηση που γίνεται με σταθερή ταχύτητα σε όλο το εύρος της κίνησης και είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος

Μυϊκη ενδυναμωση – ισοκινητικεσ ασκησεισ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ο μυς δέχεται το ίδιο φορτίο σε όλη την τροχιά της κίνησης Η άσκηση είναι ασφαλής - όχι περιθώρια για λάθος κινήσεις Η προπόνηση γίνεται σε διάφορες ταχύτητες

Μυϊκη ενδυναμωση – ισοκινητικεσ ασκησεισ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Το μηχάνημα είναι ακριβό Δεν μετακινείται έυκολα Απαιτεί συχνό σέρβις Πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο από εξειδικευμένο προσωπικό

Επιστροφη στον αγωνιστικο χωρο Με την επιστροφή του αθλητή στον προπονητικό χώρο η στενή συνεργασία με τον προπονητή για κάθε πρόβλημα που έχει σχέση με την αποκατάστασή του είναι κεφαλαιώδους σημασίας.

Επιστροφη στον αγωνιστικο χωρο Η προστασία των εμπλεκομένων στην κάκωση αρθρώσεων με περίδεση (taping), η χρήση προστατευτικών ελαστικών κηδεμόνων αρθρώσεων ή άλλων μυϊκών ομάδων, η χρήση πάντοτε αθλητικών υποδημάτων με σωστές προδιαγραφές ως προς το άθλημα του ασθενή και τις συγκεκριμένς ιδιοφορφίες των ποδιών του αποτελούν επιμέορυς φροντίδες κεφαλαιώδους σημασίας.

ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Το όφελος της άνωσης είναι άμεσο: όταν ένα άτομο βυθίζεται στο νερό, προκύπτει μία άμεση ελάττωση της βαρύτητας του σώματός του. Το όφελος του ιξώδους του νερού είναι έμμεσο: όταν ένα άτομο κινείται μέσα στο περιβάλλον του νερού, αντιλαμβάνεται ότι προβάλλεται μία ομοιόμορφη αντίσταση. Αυτή γίνεται αντιληπτή σε όλο το βυθισμένο τμήμα του σώματος και η ένταση της αντίστασης αυτής εξαρτάται ουσιαστικά από το βάθος βύθιση

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΡΟΥΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΩΜΟΥ

1. Ασκήσεις παθητικής διάτασης στο περιβάλλον του νερού 2. Ασκήσεις ενεργητικού εύρους κίνησης Ασκήσεις των άνω άκρων σε όρθια στάση • Κάμψη - Έκταση • Προσαγωγή - Απαγωγή • Έσω - Έξω στροφή • Οριζόντια απαγωγή/προσαγωγή Πρηνής επίπλευση

3. Ασκήσεις για την ενίσχυση της μυϊκής δύναμης του ώμου Ασκήσεις των άνω άκρων σε όρθια στάση • Κάμψη - Έκταση • Προσαγωγή - Απαγωγή • Έσω - Έξω στροφή • Οριζόντια απαγωγή/προσαγωγή Πρηνής επίπλευση Πρότυπα κολύμβησης • Μίμηση κινήσεων διαφόρων στυλ κολύμβησης • Σε ελεύθερο πρότυπο • Σε ύπτιο πρότυπο • Εξατομίκευση των προτύπων

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΡΟΥΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΚΩΝΑ

1. Ασκήσεις παθητικής διάτασης στο περιβάλλον του νερού 2. Ασκήσεις ενεργητικού εύρους κίνησης Ασκήσεις των άνω άκρων σε όρθια στάση • Έλξη - ώθηση • Κάμψη - Έκταση • Πρηνισμός – Υπτιασμός Πρηνής επίπλευση • Οριζόντια απαγωγή/προσαγωγή

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΡΟΥΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΥΧΕΝΑ

1. Ασκήσεις παθητικής διάτασης στο περιβάλλον του νερού 2. Ασκήσεις ενεργητικού εύρους κίνησης Ασκήσεις σε όρθια στάση στηριζόμενος στον πυθμένα • Αυχενική Κάμψη - Έκταση • Αυχενική περιστροφή • Αυχενική πλάγια κάμψη • Ασκήσεις έντονης κάμψης- πηγούνι Κάθετη αιώρηση σε μεγάλο βάθος νερού • Αυχενική κάμψη

3. Ασκήσεις για την ενίσχυση της μυϊκής δύναμης του αυχένα Ασκήσεις σε όρθια στάση • Μια σειρά μονόπλευρων ή αμφίπλευρων ασκήσεων των άνω άκρων με ή χωρίς τη χρήση συσκευών αντίστασης (παρόμοιες ασκήσεις χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της ωμικής ζώνης) Πρηνής επίπλευση • Κάμψη - Έκταση • Οριζόντια απαγωγή/προσαγωγή Πρότυπα κολύμβησης • Μίμηση στυλ κολύμβησης • Σε ελεύθερο πρότυπο • Σε ύπτιο πρότυπο

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΡΟΥΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΟΣΦΥΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ

1. Ασκήσεις παθητικής διάτασης στο περιβάλλον του νερού 2. Ασκήσεις ενεργητικού εύρους κίνησης Ασκήσεις σε όρθια στάση στηριζόμενος στον πυθμένα • Διάταση μείζονος γλουτιαίου • Διάταση προσαγωγών • Διάταση οπίσθιων μηριαίων • Διάταση απιοειδούς • Διάταση γαστροκνημίου Επίπλευση σε πρηνή θέση • Εκτελούνται επιλεκτικές διατάσεις (όπως γόνατα- θώρακας) Κάθετη επίπλευση • Κατακόρυφος ελκυσμός με εφαρμογή βαρών στις ποδοκνημικές

3. Ασκήσεις για την ενίσχυση της μυϊκής δύναμης της οσφύος Όρθια στάση με υποστήριξη σε τοίχο • Μονόπλευρη κάμψη-έκταση ισχίου • Μονόπλευρη ενίσχυση ποδιού με απομίμηση λακτίσματος • Μονόπλευρη προσαγωγή-απαγωγή • Έλξη και ώσεις ενάντια στην υποστήριξη του τοιχώματος

Βάδιση στον πυθμένα της πισίνας σε διαφορετικά βάθη νερού • Βάδιση προς τα εμπρός ή προς τα οπίσω Κατακόρυφη αιώρηση, όπου η θέση του σώματος • Σειρά ασκήσεων των κάτω άκρων παρόμοιες με αυτές διατηρείται με σωσίβιο που εκτελούνται στην όρθια υποστηριζόμενη στάση. Οι ασκήσεις τώρα εκτελούνται και με τα δύο πόδια ταυτόχρονα. Πρότυπα κολύμβησης • Μίμηση κινήσεων διαφόρων στυλ κολύμβησης • Σε ελεύθερο πρότυπο • Σε ύπτιο πρότυπο • Εκτέλεση λακτισμάτων προσαρμοσμένων κατάλληλα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΡΟΥΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΟΝΑΤΟΥ

1. Ασκήσεις παθητικής διάτασης στο περιβάλλον του νερού 2. Ασκήσεις ενεργητικού εύρους κίνησης Ασκήσεις σε όρθια στάση στηριζόμενος στον πυθμένα • Διάταση τετρακεφάλου • Διάταση οπίσθιων μηριαίων • Διάταση γαστροκνημίου

3. Ασκήσεις για την ενίσχυση της μυϊκής δύναμης του γόνατος Όρθια στάση με υποστήριξη σε τοίχο • Μονόπλευρη κάμψη-έκταση γόνατος • Μονόπλευρη ενίσχυση ποδιού με απομίμηση λακτίσματος • Μονόπλευρη στήριξη για εκπαίδευση ισορροπίας Βάδιση στον πυθμένα της πισίνας σε διαφορετικά βάθη • Βάδιση προς τα εμπρός ή προς τα πίσω • Απομίμηση βηματισμού Κατακόρυφη αιώρηση • Απομίμηση κινήσεων jogging Κατακόρυφη αιώρηση, όπου η θέση του σώματος διατηρείται με σωσίβιο ποδηλάτου • Κατακόρυφη απομίμηση λακτίσματος • Κατακόρυφη προσαγωγή/απαγωγή

Πρότυπα κολύμβησης • Μίμηση κινήσεων διαφόρων στυλ κολύμβησης, από διάφορες θέσει ύπτια ή πρηνή, με έμφαση στα λακτίσματα • Σταδιακή αύξηση της αντίστασης με σταδιακή αύξηση του βάθους εκτέλεσης των ασκήσεων ή με τη χρήση συσκευών που προσφέρουν αντίσταση

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Οι τραυματισμοί στον αθλητισμό μπορούν να προέλθουν από: Προηγούμενους τραυματισμούς Μυοσκελετικές ανωμαλίες Πρόωρη εξειδίκευση Ελλείψεις στην τεχνική, ελλιπής ενδυνάμωση. Καιρικές συνθήκες

Αλλά και από ψυχοκοινωνικές καταστάσεις όπως: Έλλειψη αυτοπεποίθησης Στρες από τη ζωή, έντονα γεγονότα της ζωής (μείωση της προσοχής, της αυτοσυγκέντρωσης Χαμηλή ψυχική ετοιμότητα Αρνητική ψυχική διάθεση (ένταση, κατάθλιψη, θυμός, κούραση, σύγχυση) Κούραση από την προπόνηση ή από τα πολλά χρόνια ενασχόλησης με το άθλημα. Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης.

Η επαναφορά από τον τραυματισμό εξαρτάται από το μέγεθος του τραυματισμού, την προσωπικότητα του αθλητή αλλά και την θετική αντιμετώπιση απο το περιβάλλον του και απο τον ίδιο. Ένας τραυματισμός συνοδεύεται από: κατάθλιψη ένταση θυμό χαμηλή αυτοπεποίθηση μειωμένη αυτοσυγκέντρωση αποστροφή της άσκησης

Η ψυχολογική παρέμβαση παρακινεί τους αθλητές να ξεπεράσουν τα ψυχολογικά εμπόδια και να επανέλθουν πιο γρήγορα. Οι αθλητές πρέπει: να έχουν θετική στάση προς την αποθεραπεία να έχουν αυτοπεποίθηση, να έχουν στήριξη από την ομάδα (προπονητή – συναθλητές -διοίκηση) αλλά και από την οικογένεια.

να καθορίζουν στόχους για το πρόγραμμα αποκατάστασης, να ενημερώνονται  συνεχώς και να συγκεντρώνονται σε αυτό. να παραμένουν στο πρόγραμμα της ομάδας και να επικοινωνούν με την ομάδα φυσιολογικά. να παρακολουθούν την πρόοδο και να λαμβάνουν ικανοποίηση από αυτό. να συνεχίζουν την νοερή προπόνηση. να χρησιμοποιούν θετικό αυτοδιάλογο.