Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου Ενότητα 2: Οι Δομές των Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων και η Μέτρηση της Απόδοσης Αθανάσιος Τσαγκανός Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Διοίκηση Επιχειρήσεων 1

Σκοποί Ενότητας Στόχος της ενότητας είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές βασικές έννοιες που συνδέονται με την λειτουργία των τραπεζών και των κεφαλαιαγορών, όπως η διάκριση τραπεζικών λειτουργιών, οι μορφές οργάνωσης τραπεζικών λειτουργιών και η τραπεζική αποδοτικότητα. 2

Περιεχόμενα Ενότητας Διάκριση Τραπεζικών εργασιών Διεθνοποίηση τραπεζικών υπηρεσιών Μορφές Οργάνωσης Τραπεζικών Εργασιών διεθνώς Εξωχώρια τραπεζικά κέντρα Ισολογισμός και αποτελέσματα χρήσης μιας τυπικής τράπεζας Μέτρα μέτρησης απόδοσης και κινδύνου Κάποιοι σημαντικοί αριθμοδείκτες Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα Η σχέση της διαφοροποίησης των εργασιών & της τραπεζικής αποδοτικότητας 3

Διάκριση Τραπεζικών Εργασιών Λιανική Τραπεζική  Κίνδυνος ρευστότητας (Liquidity Risk) μη αναμενόμενη ζήτηση ρευστοποίησης των καταθέσεων και την πιθανή μη ικανοποίηση εκ μέρους της τράπεζας - πιστωτικός κίνδυνος (Credit ή default risk) μη δυνατότητα. αποπληρωμής των δανείων εκ μέρους των δανειζόμενων.  Μια τυπική τράπεζα προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της υπό το περιορισμό του ισολογισμού της - πρόβλημα βελτιστοποίησης. 4

Λιανική Τραπεζική  Max π = − (l + s + c) Υπό τον περιορισμό L + R = D + E  L τα δάνεια (Loans), R τα ρευστά διαθέσιμα (cash reserves), D οι καταθέσεις (deposits), Ε το μετοχικό κεφάλαιο (Equity). Αντίστοιχα τα είναι τα επιτόκια χορηγήσεων δανείων και προσφοράς καταθέσεων.  1 είναι το κόστος ρευστότητας (liquidity cost), s το κόστος που σχετίζεται με την φερεγγυότητα (solvency cost), και c το κόστος χρήσης παραγωγικών συντελεστών όπως για παράδειγμα του συντελεστή εργασία (real resource cost). 5 Διάκριση Τραπεζικών Εργασιών - 2

Διαχείριση ρευστών (Liquidity Management) Πίνακας 2.1 Διάρθρωση ισολογισμού μιας τυπικής εμπορικής τράπεζας στην Αγγλία 6 Διάκριση Τραπεζικών Εργασιών - 3

Διάκριση Τραπεζικών Εργασιών Χονδρική τραπεζική (Wholesale banking) έχει να κάνει με ένα μικρό αριθμό συναλλαγών μεγάλων χρηματικών ποσών.  Αναπτύσσουν έντονη δραστηριότητα στην διεθνή αγορά συναλλάγματος. Γενικευμένη τραπεζική (universal banking)  Οργανισμοί που μπορούν να προσφέρουν όλο το φάσμα των οικονομικών υπηρεσιών

Διάκριση Τραπεζικών Εργασιών Πίνακας 2.2 Φάσμα τραπεζικών εργασιών Λιανική τραπεζική (Retail Banking) Επενδυτική Τραπεζική (Investment Banking) Διαχείριση Αξιών (Asset Management)

Διεθνοποίηση τραπεζικών υπηρεσιών 9 Grubel (2014) εισάγει την έννοια της πολυεθνικής τραπεζικής. Στην πολυεθνική τραπεζική των διεθνών αγορών (multinational wholesale banking) οι τραπεζικοί οργανισμοί δραστηριοποιούνται σε υπηρεσίες χονδρικής τραπεζικής, όπως πράξεις συναλλάγματος, υπηρεσίες στην αγορά ευρωνομισμάτων, αναδοχές εταιρειών στην κεφαλαιαγορά Από την άλλη, η λεγόμενη πολυεθνική τραπεζική των επιμέρους τοπικών αγορών (multinational retail banking) έχει να κάνει με το γεγονός ότι πολλές φορές οι τράπεζες επεκτείνονται διεθνώς κάνοντας μια άμεση επένδυση στο εξωτερικό και μεταφέροντας τεχνογνωσία παρέχοντας με χαμηλό κόστος τραπεζικές εργασίες υψηλής ποιότητας (πχ παροχή υπηρεσιών διαχείρισης χαρτοφυλακίου).

Διεθνοποίηση τραπεζικών υπηρεσιών - 2 Οι George & Giddy (1983) αναφέρονται σε τρείς μορφές διεθνούς τραπεζικής: 1.Στην συνήθη τραπεζική η οποία έχει να κάνει με την χορήγηση δανείων και άλλων υπηρεσιών σε πελάτες από το εξωτερικό. 2.Στην εξωχώρια τραπεζική αντίθετα έχουμε εγκατάσταση της τράπεζας σε ένα τραπεζικό κέντρο εκτός των συνόρων της χώρας, στο οποίο συνήθως παρουσιάζονται σημαντικοί παράγοντες ενίσχυσης των τραπεζικών εργασιών (πχ χαμηλή φορολογία τραπεζικών συναλλαγών). 3.Στη διεθνή τραπεζική στη χώρα υποδοχής έχουμε εγκατάσταση της τραπεζικής επιχείρησης στην χώρα στην οποία θα λάβει χώρα το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών. 10

Μορφές Οργάνωσης Τραπεζικών Εργασιών διεθνώς Το τραπεζικό υποκατάστημα Θυγατρική τράπεζα Το αντιπροσωπευτικό γραφείο Πρακτορεία Ανταποκρίτρια τράπεζα Συνδεδεμένη τράπεζα Όμιλος τραπεζών ή Consortium τράπεζα 11

Εξωχώρια τραπεζικά κέντρα Τα πρωτεύοντα - Γίνεται χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση κεφαλαίων μεταξύ επενδυτών και αποταμιευτών που βρίσκονται κατά κύριο λόγο στη περιοχή του (π.χ. Λονδίνο, Ν. Υόρκη). Τα κέντρα booking - Γίνεται χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση κεφαλαίων μεταξύ επενδυτών και αποταμιευτών που βρίσκονται μακριά από την περιοχή του (π.χ. νησιά Cayman Καραϊβικής). 12

Εξωχώρια τραπεζικά κέντρα - 2 Τα χρηματοδοτικά κέντρα - Γίνεται άντληση κεφαλαίων από το εξωτερικό τα οποία διοχετεύονται σε επενδύσεις στο εσωτερικό της αγοράς (π.χ Σιγκαπούρη). Τα κέντρα συλλογής κεφαλαίων - (Μη απορροφημένα κεφάλαια από το εσωτερικό διοχετεύονται προς το εξωτερικό (π.χ Bahrain). 13

Ισολογισμός και αποτελέσματα χρήσης μιας τυπικής τράπεζας 14

Ισολογισμός και αποτελέσματα χρήσης μιας τυπικής τράπεζας - 2 Δυο ιδιαίτερα σημαντικές μεταβλητές είναι το καθαρό εισόδημα από τόκους και το συνολικό καθαρό εισόδημα. 1.To καθαρό εισόδημα από τόκους (Net Interest Income, NII) υπολογίζεται αν αφαιρέσουμε από το εισόδημα τόκων (Interest Income) τα έξοδα για τόκους (Interest Expenses). NII=II-IE. 2.Το συνολικό καθαρό εισόδημα (Net Income) βρίσκεται αν προσθέσουμε στο καθαρό εισόδημα από τόκους (Net Interest Income, NII) άλλες πηγές καθαρών εσόδων (Other Income - Other expenses), και αφαιρέσουμε προβλέψεις ζημιών (Projected Losses) και φόρους (taxes, T). NI=NII+(OI-OE)-PL-T 15

Ισολογισμός και αποτελέσματα χρήσης μιας τυπικής τράπεζας

Μέτρα μέτρησης απόδοσης και κινδύνου Δύο σημαντικά μέτρα της απόδοσης μιας τράπεζας είναι : 1.ROE = Καθαρά κέρδη / ίδια κεφάλαια (Return on Equity - Απόδοση ιδίων κεφαλαίων) 2.ROA = Καθαρά κέρδη / σύνολο ενεργητικού (Return on Asset - Απόδοση ενεργητικού) Το πρώτο μέτρο μας δείχνει πόσο καλά η διοίκηση χρησιμοποιεί τα ίδια κεφάλαια της για να παράγει έσοδα, ενώ το δεύτερο μας δείχνει πόσο καλή χρήση του ενεργητικού γίνεται. 17

Μέτρα μέτρησης απόδοσης και κινδύνου

Κάποιοι σημαντικοί αριθμοδείκτες Ποσοστιαίο Καθαρό περιθώριο επιτοκίου (NIM) = NII / κερδοφόρo ενεργητικό Χορηγήσεις / Καταθέσεις (Loans/Deposits) Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων/Σύνολο Ενεργητικού (Equity/Assets) Προβλέψεις / Σύνολο Ενεργητικού (Provisions/Assets) 19

Κάποιοι σημαντικοί αριθμοδείκτες - 2 Ανάλυση βασικών δεικτών της Ελληνικής τραπεζικής αγοράς Εξέλιξη μέσου δείκτη Χορηγήσεις/Καταθέσεις για τον τραπεζικό κλάδο την περίοδο Πίνακας 2.8 Χορηγήσεις / Καταθέσεις (Loans / Deposits)

Κάποιοι σημαντικοί αριθμοδείκτες - 3 Δείκτης Χορηγήσεις / Καταθέσεις Μέσος όρος περιόδου ανά τράπεζα 21 Πίνακας 2.9 Χορηγήσεις / Καταθέσεις (Loans / Deposits) Μέσος όρος

Κάποιοι σημαντικοί αριθμοδείκτες - 4 Εξέλιξη μέσου δείκτη Προβλέψεις/ Ενεργητικό για τον τραπεζικό κλάδο την περίοδο Πίνακας 2.10 Προβλέψεις / Σύνολο Ενεργητικού (Provisions/Assets)

Κάποιοι σημαντικοί αριθμοδείκτες Εξέλιξη μέσου δείκτη Ίδια Κεφάλαια/Καταθέσεις για τον τραπεζικό κλάδο την περίοδο Πίνακας 2.11 Δείκτης Ιδίων Κεφαλαίων/Σύνολο Ενεργητικού (Equity/Assets)

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα Η σχέση της δομής της αγοράς & της τραπεζικής αποδοτικότητας  Έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στο λεγόμενο υπόδειγμα «Δομή – Συμπεριφορά – Απόδοση» (Structure Conduct Performance, SCP). Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία η δομή της αγοράς που χαρακτηρίζεται για παράδειγμα από τον αριθμό των τραπεζών, καθορίζει την συμπεριφορά των τραπεζών ως προς την ποιότητα, ποσότητα και τιμολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Και αυτές οι επιλογές με την σειρά τους καθορίζουν την απόδοση μιας τράπεζας. 24

Η σχέση της δομής της αγοράς & της τραπεζικής αποδοτικότητας  Στα πλαίσια αυτής της ανάλυσης δυο κατηγορίες εμπειρικών μελετών εμφανίζονται. Μια που μελετά την σχέση δομής της αγοράς και τραπεζικής απόδοσης και μια που μελετά την δομή του κόστους στον τραπεζικό κλάδο. Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 3 Ο βαθμός συγκέντρωσης και η τραπεζική απόδοση  Σύμφωνα με την πρώτη κατηγορία μελετών και κάτω από την υπόθεση SCP, η ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών επηρεάζεται από το βαθμό συγκέντρωσης.  Ένας δείκτης μέτρησης συγκέντρωσης που χρησιμοποιείται συχνά στην τραπεζική είναι ο Herfindahl- Hirschman Index (HHI). Αυτός ο δείκτης υπολογίζεται από το άθροισμα των μεριδίων αγοράς κάθε τράπεζας στο τετράγωνο. 26

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 4 Πίνακας 2.12 Υπολογισμός δείκτη ΗΗΙ  Αν HHI >1.800 και το αποτέλεσμα μιας συγχώνευσης εταιρειών οδηγεί σε μια μεταβολή ΔHHI<200 δεν έχουμε παρέμβαση της αρχής διαφύλαξης του ανταγωνισμού.  Συνήθως ο βαθμός συγκέντρωσης προσεγγίζεται από το άθροισμα των μεριδίων αγοράς των 3 ή 4 μεγαλύτερων τραπεζών. Για παράδειγμα αν ο λεγόμενος δείκτης CR4 είναι μεγαλύτερος από 40% η αγορά χαρακτηρίζεται ως συγκεντρωμένη, αλλιώς η αγορά ανταγωνιστική. 27

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 5  Όπου t είναι ο χρόνος, i η τράπεζα και j η χώρα στην οποία δραστηριοποιείται. Στην περίπτωση εκτίμησης της παραπάνω εξίσωσης, αν η παράμετρος εκτίμησης β αποδειχθεί θετική και στατιστικά σημαντική (β>0) σε κάποιο δείγμα τραπεζών, τότε μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι η συγκέντρωση σημαίνει μεγαλύτερη απόδοση και κατ’ επέκταση πιο αποτελεσματική λειτουργία. 28

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 6 Η Δομή του κόστους στον τραπεζικό κλάδο  Μια άλλη σημαντική κατηγορία μελετών διερευνά την δομή του κόστους στον τραπεζικό κλάδο προσπαθώντας να δώσει απάντηση στο βασικό ερώτημα: του κατά πόσο επηρεάζει το μέγεθος και η οργάνωση των δραστηριοτήτων τα λειτουργικά κόστη των τραπεζών;  Η συνολική λειτουργική δαπάνη διακρίνεται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: 1. Δαπάνες τόκων. 2. Πρόβλεψη για ζημίες δανειοδότησης. 3. Δαπάνες που δεν αφορούν τόκους. 29

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 7 Οι δαπάνες τόκων εξαρτώνται από το στάδιο του κύκλου του επιτοκίου και τη σύνθεση των τραπεζικών υποχρεώσεων. Εάν βρισκόμαστε σε μια φάση πολύ χαμηλών επιτοκίων τα έξοδα για τόκους εμφανίζονται μειωμένα και ιδιαίτερα εάν η τράπεζα έχει βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα καταθέσεις. Η πρόβλεψη για ζημίες δανειοδότησης εξαρτάται από τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν (π.χ. στην Ελλάδα κατά την διάρκεια της κρίσης χρέους αυτές οι δαπάνες εμφανίστηκαν ιδιαίτερα αυξημένες), την ανάληψη τραπεζικών κινδύνων και τη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου. Ο σχετικός κίνδυνος ονομάζεται πιστωτικός. 30

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 8 Τέλος οι δαπάνες που δεν αφορούν τόκους εξαρτώνται από την αποτελεσματική λειτουργία των τραπεζών (ο κίνδυνος της λειτουργικής αποτελεσματικότητας). Κατά τους Ford & Olson (1978) για την επίτευξη υψηλών επιδόσεων οι τράπεζες πρέπει να ελέγξουν τις δαπάνες που δεν αφορούν τόκους. Αυτές οι δαπάνες έχουν να κάνουν συνήθως με μισθούς υπαλλήλων, με την χρήση ακινήτων και τον εξοπλισμό και αποτελούν ένα ποσοστό μεταξύ 20% και 40% των εσόδων. 31

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 9 Ενδιαφέρον αποκτούν θέματα που αφορούν τις συναλλαγές αποτελεσματικού κόστους και τις οικονομίες κλίμακας και φάσματος στον τραπεζικό τομέα.  Σύμφωνα με τις λεγόμενες οικονομίες κλίμακας (Economies of scale) ο διπλασιασμός των εισροών υπερδιπλασιάζει τις εκροές.  Ενώ σύμφωνα με τις οικονομίες φάσματος (Economies of scope) το κόστος συμπαραγωγής δύο ή περισσότερων αγαθών είναι μικρότερο από το κόστος χωριστής παραγωγής. 32

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 10 Οικονομίες κλίμακας (Economies of scale)  f(xL,xK)=xnf(L,K)= xnQ  Όταν n=1  σταθερές αποδόσεις κλίμακας  Όταν n<1  φθίνουσες αποδόσεις κλίμακα  Όταν n>1  αύξουσες αποδόσεις κλίμακας 33

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 11 Οικονομίες κλίμακας (Economies of scale)  TC=ATC x Q= [(PLL+PKK)/Q] x f(L,K)  Όταν η συνάντηση παραγωγής δείχνει σταθερές αποδόσεις κλίμακας, μιλάμε για σταθερό κόστος.  Όταν η συνάντηση παραγωγής δείχνει αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας, μιλάμε για οικονομίες κλίμακας.  Όταν η συνάντηση παραγωγής δείχνει φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας μιλάμε για αρνητικές οικονομίες κλίμακας. 34

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 12 Γράφημα 2.3 Οικονομίες κλίμακας 35

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 13 Οι οικονομίες κλίμακας δημιουργούνται όταν το μέσο κόστος παραγωγής μειώνεται καθώς αυξάνεται η τραπεζική παραγωγή (Gilbert, 1984). Είναι πραγματικά μεγάλη η σημασία των οικονομιών κλίμακας στις συγχωνεύσεις και εξαγορές τραπεζών. Συχνά αναφέρονται ως βασικά κίνητρα για συγχωνεύσεις και εξαγορές η μείωση του κόστους, ο καλύτερος συνδυασμός των διοικητικών ικανοτήτων για την καλύτερη παρουσία και διείσδυση σε κάποια αγορά. 36

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 14 Ο λόγος μεταξύ μέσου και οριακού κόστους μπορεί επίσης να δείξει ύπαρξη θετικών και αρνητικών οικονομιών κλίμακας. Πιο συγκεκριμένα: SCALE=AC/MC =[C(Q)/Q] / [dC/dQ] SCALE=1 σταθερά κόστη και δεν υπάρχουν οικονομίες κλίμακας (fixed costs) SCALE>1 υπάρχουν οικονομίες κλίμακας (economies of scale) SCALE<1 υπάρχουν αντιοικονομίες κλίμακας (diseconomies of scale) H παραγωγή σε επίπεδα που τα μέσα κόστη ελαχιστοποιούνται, θεωρείται αποτελεσματική και στις τράπεζες που επιτυγχάνεται αυτό υπάρχουν σταθερές αποδόσεις κλίμακας. 37

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 15 Οικονομίες φάσματος (Economies of Scope)  Οικονομίες φάσματος υπάρχουν όταν το κόστος συμπαραγωγής είναι χαμηλότερο από το κόστος της μη κοινής παραγωγής C(Q1,Q2)<C(Q1)+C(Q2).  Η εμπειρική διερεύνηση των οικονομιών κλίμακας συνήθως πραγματοποιείται εκτιμώντας οικονομετρικά μια συνάρτηση της ακόλουθης μορφής χρησιμοποιώντας δεδομένα από τις λογιστικές καταστάσεις των τραπεζών για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. 38

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 16  Όπου TC είναι το λειτουργικό κόστος για υπηρεσίες καταθέσεων και δανείων, Q το συνολικό τραπεζικό προϊόν (π.χ. δάνεια), L ο παραγωγικός συντελεστής εργασία μετρούμενος συνήθως από τον αριθμό εργαζομένων, K τα πάγια στοιχεία και τα ρευστά διαθέσιμα. Στην περίπτωση όπου το β1 είναι αρνητικό και στατιστικά σημαντικό αλλά και το β2 είναι θετικό και στατιστικά σημαντικό η μορφή της συνάρτησης κόστους δίνεται από το ακόλουθο γράφημα. 39

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 17 Γράφημα 2.4 Οικονομίες κλίμακας 40

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 18 Εάν εκτιμήσουμε αυτή την συνάρτηση για ένα μεγάλο αριθμό τραπεζών τότε, μπορούμε να καθορίσουμε την τράπεζα με το ελάχιστο κόστος ως δείκτη αναφοράς (benchmark) και στην συνέχεια να ταξινομήσουμε τις υπόλοιπες σε σχέση με αυτή. Τότε ο ακόλουθος τύπος θα δείχνει την αναποτελεσματικότητα κόστους της κάθε υπό εξέταση τράπεζας b. Cost inefficiency(b)= 1-(Cbest/Cb) 41

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 19 Συχνά τράπεζες εμφανίζουν αυτό που ονομάζουμε αποτελεσματικότητα κλίμακας κόστους. Δηλαδή κάνουν άριστη χρήση των παραγωγικών συντελεστών αλλά δεν έχουν άριστο μέγεθος σχετικά με την παραγωγή τραπεζικών υπηρεσιών (Berger και Mester, 1997). Από την άλλη μεριά η λεγόμενη Χ-αποτελεσματικότητα μετράει πόσο απέχει από την καμπύλη μακροχρόνιου ελάχιστου κόστους για το συγκεκριμένο ύψος παραγωγής (γράφημα 2.6). Κατά τους Berger (et al 1999) η Χ αναποτελεσματικότητα (X – inefficiency) αναλογεί στο 20% του συνολικού κόστους ενώ οι αναποτελεσματικότητες κλίμακας και φάσματος αναλογούν στο 5%. 42

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 20 Γράφημα 2.6. Χ-αποτελεσματικότητα έναντι αποτελεσματικότητας κλίμακας 43

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 21 Οι τράπεζες ως επιχειρήσεις παραγωγής πολλαπλών προϊόντων  Όπως αναφέραμε όμως από την αρχή του κεφαλαίου οι τράπεζες αποτελούν επιχειρήσεις παραγωγής πολλαπλών προϊόντων και η έννοια του μέσου κόστους είναι περίπλοκη. Ο Baumol (1982), πρότεινε ως μια λύση σε αυτό το θέμα να αντιμετωπίσουμε τη συμπεριφορά του συνολικού κόστους, καθώς όλες οι εκροές της επιχείρησης αυξάνουν κατά την ίδια αναλογία. Αυτό θα το καταλάβουμε καλύτερα αναλύοντας την λεγόμενη έννοια του μέσου ακτινοειδούς κόστους (RAC). 44

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 23 Γράφημα 2.7 Μέσο ακτινοειδές κόστος 45

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 24 Οποιοδήποτε σημείο κατά μήκος της ακτίνας OR εκφράζει την λεγόμενη «δέσμη εκροών» με σταθερές αναλογίες δανείων και καταθέσεων (Sinkey, 1999). Ο τόπος των σημείων που αντιστοιχούν στις δέσμες εκροών και το μέσο ακτινοειδές κόστος χαράσσουν την καμπύλη του μέσου κόστους που φαίνεται στο σχήμα. Ενώ το σημείο του ελάχιστου μέσου ακτινοειδούς κόστους εκφράζει την αποτελεσματική κλίμακα για την τράπεζα που παράγει δάνεια και καταθέσεις στη σχέση που καθορίζεται από την ακτίνα OR. 46

Διάφοροι παράγοντες και τραπεζική αποδοτικότητα - 25 Σχετικά με τις μεθοδολογίες μέτρησης του τραπεζικού προϊόντος και λαμβανομένου υπόψη ότι οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις πολλαπλών δραστηριοτήτων έχει κυριαρχήσει η μεθοδολογία της διαμεσολάβησης (Ιntermediation approach). Σύμφωνα με αυτή την μεθοδολογία η βασική δραστηριότητα μιας τράπεζας είναι η χορήγηση δανείων, αλλά στο ενεργητικό της έχει κι άλλα περιουσιακά στοιχεία που διαφέρουν ανάλογα με την ρευστότητα και τον κίνδυνο. Στην διαδικασία παραγωγής η τράπεζας χρησιμοποιεί κάποιες εισροές για να παράγει κάποιες εκροές. Ως εισροή λαμβάνουν οι ερευνητές τα έξοδα από τόκους και τα λοιπά έξοδα (Εισροή=(ΙΕ, ΟΕ)) από τα αποτελέσματα χρήσης. Αυτές οι εισροές χρησιμοποιούνται για να παράγουν εκροές οι οποίες προσεγγίζονται από τα εισοδήματα από τόκους και λοιπά εισοδήματα (Εκροή= (ΙΙ, ΟΙ)). 47

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα Ως συγχώνευση (merge) ορίζεται η ενοποίηση δυο ή περισσότερων επιχειρήσεων, κατά την οποία η/οι απορροφημένη-ες μεταβιβάζουν τα περιουσιακά τους στοιχεία (ενεργητικό και παθητικό) στην απορροφούσα επιχείρηση έναντι ανταλλάγματος. Η εξαγορά (overtake) είναι η διαδικασία απόκτησης ενός τμήματος ή και ολόκληρης της επιχείρησης έναντι μετρητών, κατά την οποία η εταιρία αγοραστής αποκτά τον έλεγχο της εξαγορασμένης εταιρίας ή επιχειρήσεως, η οποία είτε συνεχίζει να υφίσταται ως υποκείμενο δικαίου λειτουργώντας ως θυγατρική, είτε παύει ως υποκείμενο δικαίου (100% του μετοχικού κεφαλαίου έχουμε πλήρη έλεγχο, 50%- 99,9% έλεγχο πλειοψηφίας, ενώ έως 49,9% έχουμε έλεγχο μειοψηφίας). 48

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα - 2 Οι συνήθεις εξαγορών και συγχωνεύσεων είναι:  Οι οριζόντιες συγχωνεύσεις αφορούν στον ίδιο κλάδο δραστηριότητας, δηλαδή παράγουν τα ιδία προϊόντα ή υπηρεσίες.  Οι κάθετες συγχωνεύσεις, αφορούν σε διαφορετικά τμήματα των λειτουργιών της αλυσίδας αξίας. 49

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα - 3 Αξίζει να αναφέρουμε ότι ανάλογα την στάση που θα κρατήσει η εξαγοραζόμενη εταιρία, οι συγχωνεύσεις/εξαγορές μπορούν να χαρακτηριστούν:  Επιθετικές / Εχθρικές, όταν η διοίκηση της εξαγοραζόμενης επιχείρησης δεν εγκρίνει την προταθείσα εξαγορά. Τότε σε αυτή την περίπτωση η επιχείρηση- αγοραστής προσπαθεί να αποκτήσει σταδιακά την πλειοψηφία των μετοχών της επιχείρησης στόχου, παρά τις αντιδράσεις της διοίκησης της επιχείρησης στόχος.  Φιλικές, όταν οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις επιθυμούν από κοινού την εξαγορά ή την συγχώνευση και απλώς καθορίζουν από κοινού το αντίτιμο. 50

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα - 4 Άλλες δυο ειδικές περιπτώσεις εξαγορών και συγχωνεύσεων είναι:  Η μοχλευμένη εξαγορά όπου η εξαγορά χρηματοδοτείται επί το πλείστον από τραπεζικό δανεισμό. Ενέχει όμως σημαντικό κίνδυνο για την εξαγοράστρια εταιρία σε περίπτωση αποτυχίας, καθώς οι δείκτες χρηματοοικονομικής μόχλευσης επιβαρύνονται σημαντικά.  Η εξαγορά επιχειρήσεων από μια ομάδα επενδυτών (venture capital). 51

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα - 5 Αξίζει να αναφέρουμε ότι ανάλογα την στάση που θα κρατήσει η εξαγοραζόμενη εταιρία, οι συγχωνεύσεις/εξαγορές μπορούν να χαρακτηριστούν:  Επιθετικές / Εχθρικές, όταν η διοίκηση της εξαγοραζόμενης επιχείρησης δεν εγκρίνει την προταθείσα εξαγορά. Τότε σε αυτή την περίπτωση η επιχείρηση- αγοραστής προσπαθεί να αποκτήσει σταδιακά την πλειοψηφία των μετοχών της επιχείρησης στόχου, παρά τις αντιδράσεις της διοίκησης της επιχείρησης στόχος.  Φιλικές, όταν οι εμπλεκόμενες επιχειρήσεις επιθυμούν από κοινού την εξαγορά ή την συγχώνευση και απλώς καθορίζουν από κοινού το αντίτιμο. 52

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα - 6 Κίνητρα συγχωνεύσεων και εξαγορών Η χαμηλή αποδοτικότητα της διοίκησης η οποία θα βελτιωθεί με την νέα διοίκηση. Όσο αυξάνεται το μέγεθος αυξάνεται η αμοιβή διαχείρισης ουσιαστικά κάνοντας αναφορά σε προβλήματα σχετικά με την θεωρία αντιπροσώπευσης (Agency Theory- Εντολείς και Εντολοδόχοι). 53

Συγχωνεύσεις εξαγορές και τραπεζική αποδοτικότητα - 7 Μελέτη Περίπτωσης: Εξαγορά της Α.Τ.Ε. Bank από την Τράπεζα Πειραιώς 54

Η σχέση της διαφοροποίησης των εργασιών & της τραπεζικής αποδοτικότητας Τα τελευταία χρόνια η έρευνα εστιάζεται στην επίδραση της διαφοροποίησης στην τραπεζική. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε την διαφοροποίηση διαφόρων τύπων. Διαφοροποίηση μεταξύ χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών. Διαφοροποίηση μέσα από γεωγραφική επέκταση. Διαφοροποίηση μέσα από συνδυασμό γεωγραφικής επέκτασης και επέκτασης εργασιών. 55

Η σχέση της διαφοροποίησης των εργασιών & της τραπεζικής αποδοτικότητας - 2 Σε μια από τις πρώτες έρευνες ο Diamond (1984) υποστήριξε ότι η διαφοροποίηση εργασιών συμβάλλει στην μείωση του κινδύνου σε όλα τα είδη επιχειρήσεων συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών. Οι Saunder και Walter (1994), έδειξαν ότι η επέκταση των εργασιών σε μη τραπεζικές εργασίες μειώνει τον κίνδυνο. Ενώ τα πιο μεγάλα οφέλη εμφανίζονται από την συγχώνευση τραπεζών με ασφαλιστικές (μεταξύ άλλων δείτε Boyd & Graham, 1988, Santomero & Chung, 1992, Lown, 2000). 56

Η σχέση της διαφοροποίησης των εργασιών & της τραπεζικής αποδοτικότητας - 3 Η επίδραση της διαφοροποίησης στο χαρτοφυλάκιο δανείων της τράπεζας σε διάφορα μέτρα απόδοσης και κινδύνου, είναι ακόμα μια σημαντική θεματική μελέτης (diversification within lending activities). Ο Papadamou (2008) έδειξε ότι ο χαμηλός βαθμός διαφοροποίησης στο χαρτοφυλάκιο δανείων (diversification across broad assets, π.χ. εταιρικά δάνεια, δάνεια νοικοκυριών και άλλου τύπου δάνεια) μειώνει τις προσαρμοσμένες στο κίνδυνο αποδόσεις και αυξάνει τον κίνδυνο χρεοκοπίας που υπολογίζεται από το λεγόμενο δείκτη Z-score. 57

Η σχέση της διαφοροποίησης των εργασιών & της τραπεζικής αποδοτικότητας - 4 Ο λόγος αυτός χρησιμοποιεί την μέση απόδοση ενεργητικού και τον μέσο δείκτη επάρκειας κεφαλαίου προς την τυπική απόκλιση των κερδών. Όσο μεγαλύτερος ο δείκτης τόσο πιο μακριά από την περίπτωση χρεοκοπίας βρίσκεται η τράπεζα. 58

Τέλος Ενότητας 59

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 60

Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Αθανάσιος Τσαγκανός, «Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: 61

Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 62

Σημείωμα Χρήσης Έργων Το έργο αυτό κάνει χρήση του έργου: «Εισαγωγή στην Τραπεζική & τις Κεφαλαιαγορές», Συριόπουλος Κ. & Παπαδάμου Σ. Copyright 2014, Εκδόσεις Utopia, κεφάλαιο 2. 63