ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ A ΘΗΝΑΣ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Η δικαιοσύνη απονέμεται από τους πολίτες

Δικαστική εξουσία την αρχαϊκή εποχή Την Αρχαϊκή εποχή (8- ος -7 ος αι ) δικαστική εξουσία έχουν :  Οι άρχοντες  Ο Άρειος Πάγος ( αριστοκρατικό συμβούλιο )  φύλακας νόμων - πολιτεύματος  δικάζει σοβαρά πολιτικά αδικήματα και ανθρωποκτονίες Με τη νομοθεσία του Σόλωνα (594):  Δημιουργείται το δικαστήριο της Ηλιαίας ( η εκκλησία του δήμου με δικαστική αρμοδιότητα )  Η Ηλιαία δικάζει :  Εφέσεις εναντίον αποφάσεων των αρχόντων  Καταγγελίες για ποινικά αδικήματα

Αθηναϊκά δικαστήρια την κλασική εποχή Κλασική εποχή (5 ος -4 ος αι.):  Τα ηλιαστικά δικαστήρια είναι αρμόδια για την πλειονότητα των υποθέσεων ( αστικών - ποινικών )  Τα φονικά δικαστήρια είναι αρμόδια για ανθρωποκτονίες  Εξαιρετική δικαστική εξουσία Εκκλησίας του Δήμου – Βουλής των 500 ( Εισαγγελία – Προβολή )

« Δικαστήριον πάντων κύριον » « ὁ δῆμος κύριος ὦν τῶν δικαστηρίων κύριος τῆς πολιτείας ἐγένετο » ( Αριστοτέλης ) Το δικαστήριο της Ηλιαίας

Ηλιαστικά δικαστήρια  Η Ηλιαία είναι το σημαντικότερο δικαστήριο στην Αθήνα την κλασική εποχή  Εκδικάζει την πλειονότητα των υποθέσεων, αστικών και ποινικών  Συνολικά αποτελείται από 6000 πολίτες  Χωρίζεται σε επιμέρους τμήματα ( δικαστήρια ) που δικάζουν αυτοτελώς  Τα δικαστήρια αποτελούνται από 201, 401, 501, 1001, 1501 ή και περισσότερους πολίτες / δικαστές

Συγκρότηση ηλιαστικών δικαστηρίων την κλασική εποχή  Κάθε έτος κληρώνονται συνολικά 6000 δικασταί από όλους τους ενδιαφερομένους πολίτες (5000 τακτικοί αναπληρωματικοί )  Στην αρχή του έτους δίνουν όρκο στο λόφο του Αρδηττού  Από αυτούς συγκροτούνται τα επιμέρους δικαστήρια της χρονιάς  Στις Ιδιωτικές υποθέσεις : 201 ή 401 δικασταί  Στις Δημόσιες υποθέσεις : 501, 1001, 1501 ή και περισσότεροι

Το προφίλ του αθηναίου δικαστή Προϋποθέσεις συμμετοχής :  Αθηναίος πολίτης ( όχι ἄτιμος )  Άνω των 30 ετών Μισθοφορία :  Στόχος : η συμμετοχή και των φτωχών  Θεσπίζεται το 450 π. Χ. ( Περικλής ): 1 οβολός ανά δικάσιμο – έπειτα 2 οβολοί  Το 425 ( Κλέων ): 3 οβολοί

Φύση των ηλιαστικών δικαστηρίων  Δικάζουν σε πρώτο και τελευταίο βαθμό  Δεν υπάρχει έφεση επειδή δεν υπάρχει ανώτερο δικαστήριο από την Ηλιαία  Η Ηλιαία, επειδή αποτελείται από τον δῆμο, είναι το ανώτατο όργανο  Ο δικαστής « γνωρίζει τον νόμο » (Iura novit curia) όχι επειδή είναι νομικός, αλλά επειδή είναι ενεργός πολίτης  Μετέχει στην εκκλησία του δήμου, όπου προτείνει ο ίδιος ή ψηφίζει νόμους  Μετέχει στη Βουλή όπου επεξεργάζεται νομοσχέδια  Γίνεται άρχοντας, όπου εφαρμόζει το νόμο

Ο όρκος των ηλιαστών Δημοσθένης, Κατά Τιμοκράτους Ψηφιοῦμαι κατὰ τοὺς νόμους καὶ τὰ ψηφίσματα τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων καὶ τῆς βουλῆς τῶν πεντακοσίων. καὶ τύραννον οὐ ψηφιοῦμαι εἶναι οὐδ’ ὀλιγαρχίαν· οὐδ’ ἐάν τις καταλύῃ τὸν δῆμον τὸν Ἀθηναίων ἢ λέγῃ ἢ ἐπιψηφίζῃ παρὰ ταῦτα, οὐ πείσομαι· οὐδὲ τῶν χρεῶν τῶν ἰδίων ἀποκοπὰς οὐδὲ γῆς ἀναδασμὸν τῆς Ἀθηναίων οὐδ’ οἰκιῶν· οὐδὲ τοὺς φεύγοντας κατάξω, οὐδὲ ὧν θάνατος κατέγνωσται, οὐδὲ τοὺς μένοντας ἐξελῶ παρὰ τοὺς νόμους τοὺς κειμένους καὶ τὰ ψηφίσματα τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων καὶ τῆς βουλῆς οὔτ’ αὐτὸς ἐγὼ οὔτ’ ἄλλον οὐδένα ἐάσω. οὐδ’ ἀρχὴν καταστήσω ὥστ’ ἄρχειν ὑπεύθυνον ὄντα ἑτέρας ἀρχῆς, καὶ τῶν ἐννέα ἀρχόντων καὶ τοῦ ἱερομνήμονος καὶ ὅσοι μετὰ τῶν ἐννέα ἀρχόντων κυαμεύονται ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ, καὶ κήρυκος καὶ πρεσβείας καὶ συνέδρων· οὐδὲ δὶς τὴν αὐτὴν ἀρχὴν τὸν αὐτὸν ἄνδρα, οὐδὲ δύο ἀρχὰς ἄρξαι τὸν αὐτὸν ἐν τῷ αὐτῷ ἐνιαυτῷ. οὐδὲ δῶρα δέξομαι τῆς ἡλιάσεως ἕνεκα οὔτ’ αὐτὸς ἐγὼ οὔτ’ ἄλλος ἐμοὶ οὔτ’ ἄλλη εἰδότος ἐμοῦ, οὔτε τέχνῃ οὔτε μηχανῇ οὐδεμιᾷ. καὶ γέγονα οὐκ ἔλαττον ἢ τριάκοντα ἔτη. καὶ ἀκροάσομαι τοῦ τε κατηγόρου καὶ τοῦ ἀπολογουμένου ὁμοίως ἀμφοῖν, καὶ διαψηφιοῦμαι περὶ αὐτοῦ οὗ ἂν ἡ δίωξις ᾖ. ἐπομνύναι Δία, Ποσειδῶ, Δήμητρα, καὶ ἐπαρᾶσθαι ἐξώλειαν ἑαυτῷ καὶ οἰκίᾳ τῇ ἑαυτοῦ, εἴ τι τούτων παραβαίνοι, εὐορκοῦντι δὲ πολλὰ κἀγαθὰ εἶναι.

Θα αποφασίζω σύμφωνα με τους νόμους και τα ψηφίσματα του Δήμου των Αθηναίων και της Βουλής των πεντακοσίων. Δεν θα ψηφίσω υπέρ τυραννίδας, ούτε ολιγαρχίας. Εάν κάποιος καταλύσει τη δημοκρατία, ή αγορεύει ή κάνει τέτοια πρόταση, δεν θα τον στηρίξω. Δεν θα επιτρέψω την ακύρωση των ιδιωτικών χρεών, ούτε αναδασμό της γης των Αθηναίων και των οικιών. Δεν θα αποκαταστήσω τους εξορίστους, ούτε όσους έχουν καταδικαστεί σε θάνατο. Δεν θα εξορίσω τους εδώ διαμένοντες αντίθετα με τους κειμένους νόμους και τα ψηφίσματα του Δήμου των Αθηναίων και της Βουλής, ούτε εγώ ο ίδιος, ούτε θα επιτρέψω να το κάνει άλλος. Δεν θα αναθέσω εξουσία σε κανέναν ο οποίος δεν έχει ελεγχθεί για τη διαχείριση άλλης αρχής, εκ των εννέα αρχόντων και του ιερομνήμονος και όσων εκλέγονται την ίδια ημέρα με τους εννέα άρχοντες, και τους κήρυκες, και τους πρέσβεις και τους συνέδρους. Δεν θα αναθέσω δύο φορές την ίδια αρχή στον ίδιο άνδρα, ούτε θα επιτρέψω ο ίδιος άνδρας να ασκήσει δύο αρχές τον ίδιο χρόνο. Δεν θα δεχθώ δώρα λόγω της δικαστικής μου ιδιότητας ούτε εγώ ο ίδιος, ούτε άλλος ή άλλη για λογαριασμό μου εν γνώσει μου, με κανένα τέχνασμα ή πανουργία. Δεν είμαι κάτω των τριάντα ετών. Θα ακροασθώ εξ ίσου αμφότερους τον κατήγορο και τον απολογούμενο και θα αποφασίζω σύμφωνα με το περιεχόμενο της κατηγορίας. ( Ο δικαστής ) να ορκισθεί στο Δία, τον Ποσειδώνα, τη Δήμητρα, και να καταρασθεί να πέσουν συμφορές στον ίδιο και τον οίκο του, εάν παραβεί κάτι από τα ανωτέρω, εάν δε τηρήσει τον όρκο του, να τύχει πολλών αγαθών. Δημ

Δικονομικές αρχές  Δέσμευση των δικαστών από το νόμο ( θα δικάσουν σύμφωνα με τους νόμους και τα ψηφίσματα )  Σε περίπτωση κενού του νόμου : σύμφωνα με το κοινό περί δικαίου αίσθημα ( γνώμῃ δικαιοτάτῃ)  Τήρηση του ‘ συντάγματος ’  Αρχή της αμεροληψίας  Αρχή της εκατέρωθεν ακροάσεως  Η δικαστική απόφαση περιορίζεται στο αντικείμενο της κατηγορίας

Δύο διαδικασίες : Δίκαι και γραφαί Η Δίκη  Αφορά ιδιωτική διαφορά (= αγωγή )  Ασκείται μόνον από τον βλαπτόμενο π. χ. δίκη αικείας, δίκη κλοπής, δίκη βλάβης, δίκη φόνου Η Γραφή  Αφορά το δημόσιο συμφέρον (= μήνυση )  Ασκείται από οποιονδήποτε πολίτη ( βουλόμενος ) π. χ. γραφή δώρων, γραφή κακώσεως, γραφή ύβρεως, γραφή συκοφαντίας, γραφή παρανόμων

Ένδικα βοηθήματα για ιδιωτικές υποθέσεις  Δίκη ( αγωγή για τις περισσότερες ιδιωτικές υποθέσεις )  Διαδικασία ( όταν υπάρχουν περισσότεροι διάδικοι, π. χ. κληρονομικές ή περιουσιακές υποθέσεις )  Εισαγγελία στον αρμόδιο άρχοντα για κάκωσιν ορφανού ή επικλήρου  Εισαγγελία εναντίον δημόσιου διαιτητή  Φάσις ( για εμπορικά αδικήματα )

Ένδικα βοηθήματα για δημόσιες υποθέσεις  Γραφή ( για τα περισσότερα δημόσια αδικήματα )  Απαγωγή, Ένδειξις, Εφήγησις ( για αυτόφωρα )  Εισαγγελία στη Βουλή ή την Εκκλησία ( για σοβαρά πολιτικά εγκλήματα κυρίως από πολιτικούς )  Απογραφή ( κατάλογος περιουσίας για δήμευση )  Προβολή ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου ( για αδικήματα που διαπράχθηκαν σε εορτές )  Απόφασις ( αναφορά του Αρείου Πάγου )  Δοκιμασία αρχόντων – δοκιμασία ρητόρων  Εύθυνα αρχόντων

Ασφαλιστικές δικλίδες κατά των αβάσιμων καταγγελιών  Στις δημόσιες υποθέσεις : πρόστιμο 1000 δρχ. ( και συχνά ποινή ατιμίας ) στον μηνυτή που απέσυρε τη μήνυση ή δεν συγκέντρωνε το 1/5 των δικαστικών ψήφων  Εξαιρείται η εισαγγελία  Προβολή στην εκκλησία του δήμου ( στην κύρια συνέλευση της 6 ης πρυτανείας ) – παραπομπή σε ηλιαστικό δικαστήριο  Γραφή συκοφαντίας

Κίνηση της αγωγής / μήνυσης  Ο ενάγων κλητεύει τον αντίδικο παρουσία μαρτύρων  Οι διάδικοι παρουσιάζονται ενώπιον του άρχοντα την ορισμένη ημέρα  Επώνυμος άρχων, πολέμαρχος, άρχων βασιλεύς, θεσμοθέται, στρατηγοί, ένδεκα, εισαγωγείς, φυλοδικασταί ( ανάλογα με το είδος της υπόθεσης )  Ο άρχων παραλαμβάνει το δικόγραφο της αγωγής ( δίκη ) ή της μήνυσης ( γραφή ) και ακούει τους διαδίκους  Ορίζει ημερομηνία για τη διεξαγωγή προκαταρκτικής εξέτασης ( ανάκρισις )  Αναρτά την καταγγελία σε πίνακα στην Αγορά  Εισπράττει τα δικαστικά τέλη από τον ενάγοντα

Προδικασία ( ανάκρισις )  Ο άρχων ακούει τους διαδίκους και κάνει ερωτήσεις  Ακούει τους μάρτυρές τους και δέχεται τα λοιπά αποδεικτικά μέσα  Δέχεται τυχόν ανταγωγή ή άλλο δικόγραφο του εναγομένου  Οι δύο διάδικοι ορκίζονται για την αλήθεια των ισχυρισμών τους ( αντωμοσία )  Ο άρχων παραπέμπει την υπόθεση στο δικαστήριο  Ορίζει ημερομηνία για τη διεξαγωγή της δίκης  Διαβιβάζει τα έγγραφα της υπόθεσης σε ένα κιβώτιο ( εχίνος )

Αποδεικτικά μέσα  Μάρτυρες  Τον 5 ο αιώνα : καταθέτουν προφορικά  Τον 4 ο αιώνα : υποβάλλουν γραπτή κατάθεση που διαβάζεται στο δικαστήριο  Έγγραφα ( π. χ. Συμβόλαια, διαθήκες )  Παρουσίαση επίδικων αντικειμένων ή προσώπων  Οι νόμοι που επικαλούνταν οι διάδικοι προσκομίζονταν επίσης στο δικαστήριο

Κύρια διαδικασία στο ακροατήριο  Οι διάδικοι παρουσιάζονται στο δικαστήριο αυτοπροσώπως ( όχι εκπροσώπηση )  Στη δίκη προεδρεύει ο άρχοντας που έκανε την προδικασία  Εκφωνείται η υπόθεση και διαβάζεται η αγωγή ή μήνυση  Αγορεύει ο ενάγων / μηνυτής  Αγορεύει ο εναγόμενος / κατηγορούμενος  Το δικαστήριο προχωρά σε ψηφοφορία  Οι δικαστές ρίχνουν τις ψήφους σε υδρίες  Γίνεται καταμέτρηση των ψήφων

Αναβολή της δίκης - Ερημοδικία  Αν ένας διάδικος δεν μπορούσε να παραστεί, έστελνε κάποιον να το βεβαιώσει ενόρκως ( υπομωσία ) και να ζητήσει αναβολή της δίκης  Αν ο αντίδικος δεν δεχόταν, το δικαστήριο ψήφιζε σχετικά με την αναβολή ή μη της δίκης  Αν έκρινε απαράδεκτο τον λόγο αναβολής της δίκης, κέρδιζε τη δίκη ο παρών διάδικος χωρίς συζήτηση ( έρημος δίκη )  Αν εντός δύο μηνών ο απών εμφανιζόταν και αποδείκνυε σοβαρό λόγο, διεξαγόταν νέα δίκη (« ανακοπή ερημοδικίας »)

Αγορεύσεις των διαδίκων  Ο κάθε διάδικος αγορεύει για τον εαυτό του  Δεν επιτρέπεται δικηγόρος  Μπορεί όμως να χρησιμοποιήσει λόγο που του ετοίμασε κάποιος άλλος  Σε πολλές υποθέσεις, ιδίως ιδιωτικές, υπάρχει δευτερολογία και των δύο διαδίκων  Ο χρόνος των αγορεύσεων είναι ορισμένος  Περισσότερος χρόνος στις δημόσιες υποθέσεις  Μετριέται με την κλεψύδρα  Στη διάρκεια της αγόρευσης διαβάζονται οι μαρτυρικές καταθέσεις και οι νόμοι ( δεν υπολογίζονται στο χρόνο )  Ο διάδικος μπορεί να παραχωρήσει μέρος του χρόνου του σε κάποιον άλλο που μιλά υπέρ του ( συγγενή ή φίλο )

Τιμητός – ατίμητος αγών  Στις ποινικές υποθέσεις ήταν δυνατόν : 1. Η ποινή να είναι ορισμένη από το νόμο ( ατίμητος αγών ) 2. Η ποινή να αφήνεται στην εκτίμηση των δικαστών ( τιμητός αγών ) ( επιλογή μεταξύ ποινής που προτεινόταν από το μηνυτή και αυτής που προτεινόταν από τον κατηγορούμενο )  Στον τιμητό αγώνα γινόταν και δεύτερη ψηφοφορία για τον ορισμό της ποινής

Άρειος Πάγος Παλλάδιο Δελφίνιο Πρυτανείο Φρεαττύδα Τα φονικά δικαστήρια

Άρειος Πάγος : φόνος εκ προνοίας Υποθέσεις που υπάγονται στον Άρειο Πάγο :  Ανθρωποκτονία από πρόθεση  Πρόκληση σωματικής βλάβης από πρόθεση  Απόπειρα ανθρωποκτονίας  Εμπρησμός  Χορήγηση δηλητηρίου με πρόθεση Ποινή : θανατική ποινή + δήμευση περιουσίας εξορία + δήμευση περιουσίας

Παλλάδιον : φόνος μή εκ προνοίας Υποθέσεις που υπάγονται στο Παλλάδιον :  ἀκούσιος φόνος αθηναίου πολίτη  ἐκούσιος φόνος μετοίκου, ξένου, δούλου  Βούλευσις  Περιπτώσεις όπου λείπει η φυσική αμεσότητα  Ηθική αυτουργία  Το Παλλάδιον ( ναός της Παλλάδος Αθηνάς ) βρίσκεται εκτός των τειχών, κοντά στο ναό του Ολυμπίου Διός  Ποινή ακούσιου φόνου : Εξορία  Δεν επιβαλλόταν ποινή σε περίπτωση συγγνώμης ( αἴδεσις ) που είχε παρασχεθεί από το θύμα ή από τους συγγενείς του  Ποινή βουλεύσεως : ίδια με φυσικού αυτουργού

Δελφίνιον : δίκαιος φόνος  Υποθέσεις που υπάγονται στο Δελφίνιον :  Θανάτωση συναθλητή κατά λάθος  Θανάτωση συμπολεμιστή κατά λάθος  Θάνατος ασθενή υπό ιατρική φροντίδα  Φόνος σε νόμιμη άμυνα, μετά από επίθεση του θύματος ( ἄρχων χειρῶν ἀδίκων )  Φόνος ληστή – κλέπτη τη νύχτα  Φόνος του εραστή της συζύγου, μητέρας, αδελφής, θυγατέρας, παλλακίδας του δράστη, αν οι μοιχοί συλληφθούν επ ’ αυτοφώρω  Φόνος τεθέντος εκτός νόμου για πολιτικά εγκλήματα Εφόσον διαπιστωθεί ότι πρόκειται για δίκαιο φόνο, δεν επιβάλλεται ποινή και ο δράστης απαλλάσσεται

Πρυτανείον : εξιχνίαση αβέβαιων φόνων  Υποθέσεις που υπάγονται στο Πρυτανείον :  Ανθρωποκτονία από άγνωστο δράστη : το δικαστήριο διακήρυσσε την εξορία του  Θάνατος που επήλθε από ζώο ή πτώση αντικειμένου : το δικαστήριο εκδίωκε το ζώο και πετούσε το αντικείμενο εκτός Αττικής  Η δίκη αποβλέπει στην εξιχνίαση του θανάτου, την αποτροπή παρόμοιων περιπτώσεων στο μέλλον και την εξάλειψη του μιάσματος  Το δικαστήριο του Πρυτανείου συγκροτείται από τον άρχοντα βασιλέα και τους τέσσερις φυλοβασιλείς

Το δικαστήριο της Φρεαττύδας  Υποθέσεις που υπάγονταν στο Ἐν Φρεαττοῖ δικαστήριο :  Άτομα στα οποία έχει επιβληθεί ποινή εξορίας για ακούσιο φόνο και κατηγορούντο για νέο φόνο, εκούσιο  Συνεδριάζει στον Πειραιά, κοντά στη θάλασσα  Οι εφέται δικάζουν από τη στεριά  Ο κατηγορούμενος, ως φορέας μιάσματος, δεν αποβιβάζεται στην αττική γη, αλλά βρίσκεται κατά τη διάρκεια της δίκης σε βάρκα

Η προδικασία στις φονικές δίκες  Μετά την καταγγελία και την πρόρρησιν, ο άρχων βασιλεύς συγκαλούσε τρεις διαδοχικές προδικασίες, μία ανά μήνα, και τον τέταρτο μήνα εισήγε την υπόθεση στο δικαστήριο  Αν υπολείπονταν λιγότεροι από 3 μήνες στη θητεία του άρχοντα, αναλάμβανε ο επόμενος  Κατά τις 3 προδικασίες οι διάδικοι λάμβαναν το λόγο, έδιναν τους νόμιμους όρκους και παρουσίαζαν τους μάρτυρές τους  Κυριότερη πηγή : οι λόγοι του Αντιφώντος

Η κύρια διαδικασία στις φονικές δίκες  Οι φονικές δίκες διεξάγονταν στην ύπαιθρο για αποφυγή μιάσματος από τον φονέα  Έπαιρνε το λόγο πρώτο ο μηνυτής και έπειτα ο κατηγορούμενος  Δευτερολογούσαν και οι δύο  Στους εκούσιους φόνους, ο κατηγορούμενος είχε τη δυνατότητα να αυτοεξοριστεί πριν από την έκδοση απόφασης  Μετά την ψηφοφορία, ανακοινωνόταν το αποτέλεσμα και εκτελείτο η ποινή  Όποιος ανδροφόνος συλλαμβανόταν να κυκλοφορεί ελεύθερα στην Αττική, συλλαμβανόταν με απαγωγή και παραδινόταν στους Ἕνδεκα για εκτέλεση

Προβολή  H προβολή ήταν καταγγελία ενώπιον της εκκλησίας του δήμου από οποιονδήποτε πολίτη για διάπραξη δημόσιου αδικήματος ( λ. χ. συκοφαντία, εξαπάτηση του δήμου, διάπραξη ασέβειας στο πλαίσιο θρησκευτικών εορτών ) και προηγείτο μιας ενδεχόμενης μελλοντικής δίωξης ενώπιον του δικαστηρίου  Η απόφαση της Εκκλησίας του Δήμου δεν ήταν δεσμευτική για το δικαστήριο, αλλά αν ήταν ευνοϊκή για τον καταγγέλλοντα, μπορούσε να ισχυροποιήσει τη θέση του, όταν η υπόθεση έφτανε στο ακροατήριο  Αριστοτέλης, Ἀθηναίων Πολιτεία Ξενοφών, Ἑλληνικά Δημοσθένης 21, Κατὰ Μειδίου 8.

Ιδιωτική Δημόσια Διαιτησία

Δημόσια διαιτησία : καταγωγή  Καταγωγή δημόσιας διαιτησίας :  Περιοδεύοντες Δικασταί κατά δήμους ( Πεισίστρατος, μέσα 6 ου αι.)  Το 453/2 ορίζονται τριάντα δικαστές των δήμων  Το 403 αυξάνονται σε 40 ( Φυλοδικασταί ). Κληρώνονται 4 από κάθε φυλή  Τον 4 ο αι. οι φυλοδικασταί είναι αρμόδιοι άρχοντες για τις περισσότερες ιδιωτικές υποθέσεις ( δίκαι ), πλην εκείνων που ανήκουν στην αρμοδιότητα των Εννέα αρχόντων  Εάν η καταγγελία αφορά ποσόν κάτω των 10 δραχμών, οι φυλοδικασταί δικάζουν την υπόθεση  Εάν αφορά ποσόν άνω των 10 δραχμών, γίνεται υποχρεωτική παραπομπή σε δημόσιο διαιτητή

Δημόσια διαιτησία : χαρακτηριστικά  Ο θεσμός της δημόσιας διαιτησίας εισήχθη το 399  Λειτουργεί πάντα σε συνάρτηση με τους φυλοδικαστές  Αφορά υποθέσεις που υπάγονται στην αρμοδιότητα των φυλοδικαστών  Αρμοδιότητα : υποθέσεις με αντικείμενο άνω των 10 δρχ.  1 ον : επιχειρούν να συμβιβάσουν τα μέρη  2 ον : άλλως, δικάζουν και εκδίδουν απόφαση, η οποία για να είναι δεσμευτική, πρέπει να γίνει δεκτή από τα μέρη.  3 ον : αν τα μέρη δεν δέχονται την απόφαση, η υπόθεση εισάγεται στο δικαστήριο που αποφασίζει επί τη βάσει του ήδη προσκομισθέντος στο διαιτητή αποδεικτικού υλικού.  Προσβάσιμη μόνο σε πολίτες

Δημόσια διαιτησία : διαδικασία  Διεξάγεται σε δημόσιο χώρο  Μπορεί να χρειαστεί περισσότερες από μία ημέρες  Αρχικά ο διαιτητής επιχειρεί να συμβιβάσει τα μέρη  Αν δεν το επιτύχει, ορίζει την ημέρα κατά την οποία θα εκδώσει απόφαση, η οποία για να είναι δεσμευτική, πρέπει να γίνει δεκτή και από τα δύο μέρη  Αίτηση διαδίκου για αναβολή της ημερομηνίας αυτής ( παραγραφή ) με όρκο ( ὑπωμοσία ) ότι δεν μπορεί να παρευρεθεί : ο διαιτητής κρίνει το παραδεκτό ή μη  Αμοιβή μιας δραχμής για κάθε υπόθεση ( από τον ενάγοντα )

Δημόσια διαιτησία : η απόφαση  Η απόφαση του διαιτητή κοινοποιείται στους φυλοδικαστάς  Αν ένα ή και τα δύο μέρη δεν δέχονται την απόφαση, οι φυλοδικασταί εισάγουν την υπόθεση στο δικαστήριο της Ηλιαίας  Όλη η δικογραφία κλείνεται σε πήλινα κιβώτια, τα οποία σφραγίζονταν μέχρι την ημέρα της δίκης  Το δικαστήριο αποφασίζει επί τη βάσει του ήδη προσκομισθέντος στο διαιτητή αποδεικτικού υλικού  Απαγορεύεται η προσκόμιση νέων στοιχείων

Δημόσια διαιτησία : ακύρωση απόφασης  Εάν το ένα μέρος δεν αποδεχθεί την απόφαση – παραπομπή της υπόθεσης σε δίκη  Με την υποβολή καταγγελίας εναντίον του διαιτητή ( εἰσαγγελία ) ενώπιον του σώματος των διαιτητών για κακοδικία  Με « ανακοπή ερημοδικίας »: Σε περίπτωση που δεν έγινε δεκτό από τον διαιτητή το αίτημα αναβολής Γίνεται προσφυγή ενώπιον των 4 φυλοδικαστών εντός 10 ημερών από την έκδοση απόφασης Αίτηση με όρκο για τους λόγους απουσίας Σε περίπτωση παραδεκτού, η υπόθεση πηγαίνει εκ νέου σε διαιτησία

Δημόσιοι διαιτητές  Κληρωτοί άρχοντες της πόλης  Διατελούν για ένα έτος όσοι πολίτες κλείσουν τα 60 έτη  Είναι υποχρέωση όλων προς την πόλιν. Εξαιρούνται :  Όσοι κατέχουν κάποια άλλη αρχή  Όσοι βρίσκονται στο εξωτερικό  Άρνηση του κληρωθέντος να αναλάβει καθήκοντα διαιτητή : έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα ( ποινή ατιμίας )  Καταγγελία για πλημμελή εκτέλεση διαιτητικών καθηκόντων : γίνεται ενώπιον του σώματος των διαιτητών ( εἰσαγγελία ) – επιβάλλεται ποινή ἀτιμίας  Σώζεται κατάλογος του έτους 325/4 με 103 ονόματα διαιτητών

Ιδιωτική διαιτησία  Στους δικανικούς λόγους ( ιδίως του Δημοσθένη και Ισαίου ) αναφέρεται συχνά η προσφυγή σε ιδιωτική διαιτησία πριν καταλήξει η υπόθεση στο δικαστήριο  Υπόθεση σε κωμωδίες : Μένανδρος, Ἐπιτρέποντες  Ο λόγος του Δημοσθένη 33 Προς Απατούριον αναφέρεται  Ιδιωτική Διαιτησία : διαλλακτικότητα, εμπιστοσύνη, συμβουλές κοινωνικού και οικογενειακού κύκλου  Αντίθεση με αγωνιστική δικαιοσύνη  Όλοι έχουν πρόσβαση : πολίτες, μέτοικοι, ξένοι, απελεύθεροι, γυναίκες, ανήλικοι  O διαιτητής μπορεί να είναι ξένος ( όχι δούλος ή γυναίκα )  Ορολογία : διαιτητές =« φίλοι »

Υποθέσεις που υπάγονται  Όλες οι ιδιωτικές έννομες σχέσεις  διαχείριση περιουσίας ανηλίκου  διανομή κληρονομιαίων  ύψος προίκας  περιουσιακές διαφορές αδελφών  υποχρεώσεις εγγυητών  δάνεια μεταξύ μελών συλλόγου  εξύβριση  Γίνεται με συμφωνία των μερών ( συνθήκη ), προφορική ή έγγραφη, ενώπιον μαρτύρων ή χωρίς δημοσιότητα  Στην συμφωνία ορίζονται όλοι οι όροι :  Ένας ή περισσότεροι διαιτητές  Το αντικείμενο της διαφοράς  Η εκτέλεση της απόφασης  Η έγγραφη συμφωνία παρακατατίθεται σε τρίτο πρόσωπο

Διαδικασία ιδιωτικής διαιτησίας  Ο διαιτητής δίνει όρκο ότι θα κρίνει δίκαια και αμερόληπτα  Στην διαιτησία δεν εκφωνούνται δικανικοί λόγοι  Ο νόμος ορίζει ότι η κρίση του διαιτητή είναι δεσμευτική  Εάν έχει ήδη αρχίσει δικαστική διαδικασία ενώπιον του αρμόδιου άρχοντα, αυτή παύει με την κοινοποίηση της συμφωνίας για διαιτησία