1

π. Χ.  Αθήνα, Σάμοςπ. Χ.341 –270  Συνεχιστής ιωνικής φυσικής σχολής.  Νεότερος των μεγάλων φιλοσόφων.  Η ζωή από τη σκοπιά των απλών ανθρώπων.  Ευτυχία του ατόμου.  Κυριάρχησε για 7 αι., 3 αι. π.Χ.-4 αι. μ.Χ.  Αφάνεια από 4 αι αι. μ.Χ.  Διασωθέντα έργα, τρείς επιστολές, κύριες δόξες.  Έμμεσες πηγές. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ Δημόκριτος Πλάτων Αριστοτέλης Αλέξανδρος 356 – 323 2

Επικούρεια Φιλοσοφία Χρησιμότητα Ατομική θεωρία Επιστήμη Φύση (υπέρτατη δύναμη, μέτρο της ζωής) 3 Οι ρίζεςΤα εργαλεία Αληθινή και επίκαιρη: Φυσικοί στόχοι αναλλοίωτοι στο χρόνο Φυσικά μέσα για την επιδίωξή τους. Ατομική θεωρία αληθινή.

ΕΥΤΥΧΙΑ Υγεία σώματος Γαλήνη ψυχής  Αναζήτηση Απολαύσεων  Αποφυγή Ανησυχιών  Εκλογίκευση Φόβων  Ενάρετη απόφαση (Με Φρόνηση, Εγκράτεια, Θάρρος, Δικαιοσύνη) 4

 Ψυχολόγοι:  Ευτυχία: Η γαλήνη της ψυχής.  Μέσα αναζήτησης ευτυχίας: Θετικά συναισθήματα. Αποφυγή ανησυχιών. Συμφιλίωση με τις υπαρξιακές ανησυχίες.  Γενεσιουργή αιτία των ταραχών της ψυχής: Λαθεμένες αντιλήψεις ζωής.  Επικούρεια φιλοσοφία: Αφετηρία της σύγχρονης ψυχολογίας.  Ισχύει σήμερα: Στηρίζεται στη Φύση, φυσικά μέσα, ατομική θεωρία, χρησιμότητα. 5

 Ότι ταράζει την ηρεμία του μυαλού.  Γενεσιουργή αιτία: Υπερβολικές επιθυμίες, λαθεμένες αντιλήψεις ζωής. Γιατί τη γλυκιά ζωή δεν μας την προσφέρουν τα φαγοπότια και οι διασκεδάσεις αλλά: « ο νηφάλιος στοχασμός, αυτός που ερευνά τα αίτια κάθε προτίμησης ή κάθε αποφυγής μας, και αποδιώχνει τις γνώμες που με τόση σύγχυση γεμίζουν την ψυχή μας». « ο νήφων λογισμός και τας αιτίας εξερευνών πάσης αιρέσεως και φυγής και τας δόξας εξελαύνων, εξ ων πλείστας τας ψυχάς καταλαμβάνει θόρυβος». Επίκουρος 6

Απολαύσεις Φυσικές (μέτρο η φύση) Μη Φυσικές (μέτρο η λογική, το περιβάλλον) Ενστίκτων Συναισθημάτων Αισθήσεων Ενστίκτων Συναισθημάτων Αισθήσεων Λογικής Περιβάλλοντος Λογικής Περιβάλλοντος Αληθινές Μη Αληθινές 7 Φιλοσοφικά ρεύματα: Φυσική φιλοσοφία έναντι θρησκευτικής. Μέτρο η φύση, έναντι λογικής. Επιβλήθηκε η θρησκευτική.

 Σκοπός της ζωής, η ίδια η ζωή.  Η απόλαυση αχώριστη από τη ζωή, τη χαρά και την υγεία.  Απολαύσεις: Φυσικές: Αναγκαίες και μη αναγκαίες. Μη φυσικές και μη αναγκαίες. Επιλογή με στρατηγική. Κριτήριο επιλογής η φρόνηση. Επηρεάζουν συγχρόνως σώμα και ψυχή. Είναι συνεχείς: Κινητικές και στατικές. Έχουν ανώτατο όριο την απομάκρυνση του πόνου. Η αιωνιότητα δεν αυξάνει το μέγεθος των διαφορετικών απολαύσεων της ζωής. Η ενάρετη ζωή αυξάνει τις απολαύσεις. ΟΙ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ Ιδιότητες 8

Τροφή Στέγη Υγεία Ασφάλεια Φιλία Γνώση Επιβίωσης Ευτυχίας 9

Απολαύσεις Φυσικές και μη αναγκαίες Απολαύσεις Μη φυσικές Αισθητηριακές Αισθησιακές ΤέχνηΆθληση Φύση Ψυχαγωγία ` Πολυτέλειες Πλούτος Δόξα Δύναμη 10

 Αφετηρία ανησυχιών: Οι λαθεμένες αντιλήψεις για τις πραγματικές ανάγκες της φύσης μας.  Λαθεμένες αντιλήψεις: Προκαλούν υπερβολικές επιθυμίες, για πολυτέλειες, πλούτη, δόξα, δύναμη.  Υπερβολικές επιθυμίες: Οδηγούν σε υπερ-προσπάθεια, ανησυχίες και άγχος.  Άγχος: Διέγερση αμυντικού μηχανισμού οργανισμού: Αντίδραση «μάχης ή φυγής».  Μακροχρόνιο άγχος: Ψυχοσωματικά συμπτώματα. Δόξα, Δύναμη Πολυτέλειες, Πλούτος ΟΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ φόβος Αντίληψη κινδύνου άγχος ανησυχία Αμυντικός μηχανισμός (Λαθεμένες αντιλήψεις ζωής)

Ανησυχίες Πολυτέλειες, Πλούτος: Υπερ-κατανάλωση Περισσότερα χρήματα = μεγαλύτερη ευτυχία; Όχι λένε οι έρευνες. Περισσότερα χρήματα = μεγαλύτερη ευτυχία; Όχι λένε οι έρευνες. 12

Γ ιατί δεν ωφελεί ο πλούτος;  Αφιερώνουμε πολύ χρόνο στη δουλειά.  Έχουμε ελάχιστο ελεύθερο χρόνο για φιλίες, χαλάρωση, ψυχαγωγία.  Αδιαφορούμε για την εσωτερική μας καλλιέργεια.  Προσαρμοζόμαστε γρήγορα στα πλούτη και ζητάμε περισσότερα.  Συγκρινόμαστε με πλουσιότερους.  Έχουμε υπερβολικές προσδοκίες. Ανησυχίες Πολυτέλειες, Πλούτος: Υπερ-κατανάλωση Πότε ωφελούν τα χρήματα; Όταν προκύπτουν από δραστηριότητες που μας αρέσουν και απολαμβάνουμε. Πότε ωφελούν τα χρήματα; Όταν προκύπτουν από δραστηριότητες που μας αρέσουν και απολαμβάνουμε. 13

 Πολιτική καριέρα: Ανταγωνισμός, ένταση, άγχος. Περιορισμός προσωπικών ελευθεριών. Συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του πλήθους.  Συμμετοχή μέσω κομμάτων: Καταπάτηση προεκλογικών υποσχέσεων, απογοήτευση.  Άμεση συμμετοχή: Δεν προβλέπεται στο πολίτευμα.  Παθητική συμμετοχή: Απουσία απόλαυσης συμμετοχής.  Επικούρεια άποψη: Αποφυγή ενεργητικής συμμετοχής, πλην εξαιρέσεων. Η Πολιτική Συμμετοχή Ανησυχίες Δόξα, Δύναμη 14

Συναισθηματική λειτουργία θάλαμος αμυγδαλή υποθάλαμος ιππόκαμπος Συναισθηματικό κέντρο: Θάλαμος, υποθάλαμος, αμυγδαλή, ιππόκαμπος, κ.ά. Συναισθήματα: Μηνύματα, εικόνες, αποτέλεσμα της βιολογικής λειτουργίας του Συν/κού κέντρου. Χρησιμότητα Προειδοποίηση για εμφάνιση κινδύνων, αξιοποίηση ευκαιριών. Γρήγορες αποφάσεις, Αξιόπιστες αποφάσεις, Απαραίτητα στη λειτουργία της λογικής. Δράση μέσω: Νευρώνων εγκεφάλου: Έκκριση ουσιών ευτυχίας, σεροτονίνης, ντοπαμίνης, ενδορφίνης, νορεπινεφρίνης Ενδοκρινών αδένων: Έκκριση ορμονών ευτυχίας στο αίμα: επινεφρίδια, θυρεοειδείς, γεννητικά όργανα. 1 Συναισθηματική λειτουργία 1 11

συναίσθημα (emotion) μνήμη ανάκληση μνήμης αντίληψη συν/τος (feeling) λογική Προέλευση συναισθημάτων Στην νηπιακή ηλικία κυρίως από τις έμφυτες κλίσεις. Στην εφηβική από τις αισθήσεις. Στην ωριμότητα από τη λογική (αντιλήψεις, επιλογές, αποφάσεις) και το περιβάλλον. Τρόποι δημιουργίας συναισθημάτων 1.Αντίληψη ερεθίσματος συναίσθημα 2.Ανάκληση μνήμης συναίσθημα 3.Λογική συναίσθημα Πρακτικά προβλήματα Αντίληψη συναισθήματος Αποκάλυψη με αφήγηση σε τρίτους.. Αναγκαιότητα έμπιστων φίλων ή θεραπευτών. Συναισθηματική λειτουργία 2 αναγνώριση, ονομασία ερμηνεία, αξιοποίηση Αντίληψη ερεθίσματος

1. Άμεση αντίδραση: Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα, νευρώνες νωτιαίου μυελού. 2. Έμμεση Αντίδραση: Παραγωγή αδρεναλίνης, ροη στο αίμα, διέγερση καρδιάς, ενίσχυση μυϊκής δύναμης χεριών και ποδιών. 3. Έμμεση διαρκής αντίδραση: Παραγωγή κορτιζόλης, διέγερση συκωτιού, κλ.π. Αντίδραση σχεδιασμένη για φυσικούς κινδύνους πρωτόγονων ανθρώπων. Ακατάλληλη για κινδύνους σύγχρονης εποχής. Οδυνηρές παρενέργειες λόγω: Έντονης λειτουργίας καρδιάς, πάγκρεας, Κυκλοφορίας μεγάλων ποσοτήτων κορτιζόλης Μεταφοράς ενέργειας από άλλες λειτουργίες.  Διαιώνιση άγχους: Διαρκής κόκκινος συναγερμός, ψυχοσωματικά συμπτώματα.  Θεραπεία: Σπάσιμο φαύλου κύκλου, έλεγχος ανησυχιών. μύες αυτόνομο Νευρικό Σύστημα. αυτόνομο Νευρικό Σύστημα. υποθάλαμος υπόφυση Ορμόνη ACTH υπόφυση Ορμόνη ACTH επινεφρίδια (αδρεναλίνη) επινεφρίδια (αδρεναλίνη) οι ορμόνες του στρες ταξιδεύουν στο αίμα και διεγείρουν την καρδιά κλ.π άγχος επινεφρίδια (κορτιζόλη) επινεφρίδια (κορτιζόλη) αντίδραση μάχης ή φυγής αντίδραση μάχης ή φυγής «μάχη ή φυγή»; Ανησυχίες Αμυντικός μηχανισμός αντίδρασης στις ανησυχίες και στους φόβους 17 άγχος Φόβος(αμυγδαλή) 12 3

Ανησυχίες Ψυχικές παρενέργειες του αμυντικού μηχανισμού Σύναψη νευρώνας Σύναψη σεροτονίνη  Αμυγδαλή: Αντίληψη κινδύνου, μήνυμα φόβου.  Ενεργοποίηση υποθάλαμου, κέντρου της συναισθηματικής λειτουργίας.  Υποθάλαμος: Εντολή υπολειτουργίας οργάνων συναισθηματικού κέντρου (νευρώνες εγκεφάλου, ενδοκρινείς αδένες). Μειωμένη ροή ουσιών ευτυχίας στους νευρώνες του εγκεφάλου(σεροτονίνης, ντοπαμίνης, ενδορφίνης, νορεπινεφρίνης) και Μειωμένη ροή ορμονών ευτυχίας στο αίμα (επινεφρίδια, θυρεοειδείς, γεννητικά όργανα).  Διατήρηση ανησυχιών: Ψυχοσωματικά συμπτώματα. Σύναψη δενδρίτες άξων σώμα Νευρώνες σε σύναψη 18

Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ O ΘΑΝΑΤΟΣ Αμυντικός μηχανισμός Άγχος Αντίληψη κινδύνου Φόβος 19

Φόβοι Η Επικούρεια φιλοσοφία  Οι Θεοί ζουν σε μακαριότητα.  Δεν ανακατώνονται στις υποθέσεις των ανθρώπων.  Η τιμωρία των Θεών εφεύρημα των θρησκειών.  Δεν υπάρχει άλλη ζωή.. Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Οι Θρησκείες  Ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν και τους ανθρώπους. Παρεμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων στη γη και ορίζει τη ζωή τους μετά το θάνατο.  Ευεργετεί τους πιστούς και τιμωρεί τους άπιστους. Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Οι Θρησκείες  Ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν και τους ανθρώπους. Παρεμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων στη γη και ορίζει τη ζωή τους μετά το θάνατο.  Ευεργετεί τους πιστούς και τιμωρεί τους άπιστους. 20

O ΘΑΝΑΤΟΣ Οι Θρησκείες  Το σώμα θνητό, αλλά η ψυχή αθάνατη  Παράδεισος ή Κόλαση; Φόβοι Η Επικούρεια φιλοσοφία  Δεν υπάρχει άλλη ζωή.  Ας απολαύσουμε το χρόνο που έχουμε να ζήσουμε.  Δεν συναντάμε το θάνατο ποτέ.  Ο φόβος του θανάτου είναι αδικαιολόγητος. Η Επικούρεια φιλοσοφία  Δεν υπάρχει άλλη ζωή.  Ας απολαύσουμε το χρόνο που έχουμε να ζήσουμε.  Δεν συναντάμε το θάνατο ποτέ.  Ο φόβος του θανάτου είναι αδικαιολόγητος. 21

Φόβοι ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Οι Θρησκείες 1.Ο Θεός έπλασε τον κόσμο και τους ανθρώπους. 2.Τιμωρεί τους αμαρτωλούς με φυσικές καταστροφές. Η Επικούρεια φιλοσοφία 1.Τα φυσικά φαινόμενα προκαλούνται από φυσικά αίτια. 2.Οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν από τη Φύση. 22

 Αυτογνωσία, αυτο-αποδοχή  Επιλογές  Θέληση  Ένα μικρό εισόδημα  Αυτογνωσία, αυτο-αποδοχή  Επιλογές  Θέληση  Ένα μικρό εισόδημα 23

1. Ασυνείδητη αξιολόγηση: Αντίληψη ζωής Προσωπική αντίληψη για τη συγκεκριμένη επιθυμία. 2. Συνειδητή αξιολόγηση: Αξιολόγηση με φρόνηση. - Σύγκριση της αντίληψης ζωής με τη αντίστοιχη επικούρεια βασική αρχή Μη φυσική επιθυμία; Απόρριψη. Φυσική επιθυμία; Αποδοχή. - Αξιολόγηση λεπτομερειών φυσικής επιθυμίας : α) Προτεραιότητα έναντι των άλλων φυσικών επιθυμιών. β) Μακροχρόνιες επιπτώσεις. γ) ) Οικονομικές δυνατότητες. δ) Σχέση ωφέλειας, κόστους. ε) Διατήρηση αυτάρκειας. 3. Απόφαση. 4. Εφαρμογή: Πραγματοποίηση επιθυμίας. - Χαρούμενη ζωή; Ένδειξη «σωστής αντίληψης» και απόφασης. - Ανησυχίες και φόβοι; Ένδειξη «λαθεμένης αντίληψης» και απόφασης. 1. Ασυνείδητη αξιολόγηση: Αντίληψη ζωής Προσωπική αντίληψη για τη συγκεκριμένη επιθυμία. 2. Συνειδητή αξιολόγηση: Αξιολόγηση με φρόνηση. - Σύγκριση της αντίληψης ζωής με τη αντίστοιχη επικούρεια βασική αρχή Μη φυσική επιθυμία; Απόρριψη. Φυσική επιθυμία; Αποδοχή. - Αξιολόγηση λεπτομερειών φυσικής επιθυμίας : α) Προτεραιότητα έναντι των άλλων φυσικών επιθυμιών. β) Μακροχρόνιες επιπτώσεις. γ) ) Οικονομικές δυνατότητες. δ) Σχέση ωφέλειας, κόστους. ε) Διατήρηση αυτάρκειας. 3. Απόφαση. 4. Εφαρμογή: Πραγματοποίηση επιθυμίας. - Χαρούμενη ζωή; Ένδειξη «σωστής αντίληψης» και απόφασης. - Ανησυχίες και φόβοι; Ένδειξη «λαθεμένης αντίληψης» και απόφασης. 24

. 1. Ασυνείδητη αξιολόγηση: Αντίληψη ζωής - Προσωπική αντίληψη για την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας. 2. Συνειδητή αξιολόγηση: Αξιολόγηση με φρόνηση. - Σύγκριση της αντίληψης ζωής μου με τις αντίστοιχες επικούρειες βασικές αρχές που προβλέπουν. Ικανοποιώ τις φυσικές αναγκαίες επιθυμίες, Αποφεύγω τις υπερβολές, Διατηρώ την αυτάρκειά μου. - Πρόκειται για φυσική αναγκαία επιθυμία που αποδέχομαι να την ικανοποιήσω - Αξιολόγηση λεπτομερειών της επιθυμίας αγοράς σπιτιού: α) Προτεραιότητα της αγοράς σπιτιού έναντι άλλων φυσικών αναγκαίων επιθυμιών(υγεία, επιβίωση, κλπ). β) Μακροχρόνιες επιπτώσεις. γ) ) Οικονομική δυνατότητα αντιμετώπισης της δαπάνης. δ) Σχέση ωφέλειας και κόστους. ε) Αποφυγή δανεισμού ή περιορισμός στο ελάχιστο. 3. Απόφαση. ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : Φυσική αναγκαία επιθυμία: Αγορά σπιτιού ή 25

Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ Επιτομή 1) Μέτρο της ζωής και αλάνθαστος οδηγός μας είναι η Φύση. 2)Αποδεχόμαστε τις φυσικές επιθυμίες που εκφράζουν οι έμφυτες κλίσεις μας, οι αισθήσεις και τα συναισθήματά μας. 3)Ικανοποιούμε κατά προτεραιότητα τις αναγκαίες φυσικές επιθυμίες μας κι όσες από τις μη αναγκαίες δεν μας βλάπτουν, ενώ αντίθετα ελέγχουμε αυστηρά τις μη φυσικές. 4)Κριτήριο επιλογής μεταξύ των φυσικών επιθυμιών μας είναι η φρόνηση. 5)Αιτία των ταραχών της ψυχής μας είναι οι λαθεμένες αντιλήψεις μας για τις πραγματικές ανάγκες της φύσης μας. Απ’ αυτές πηγάζουν οι αρνητικές σκέψεις, οι ανησυχίες, οι φόβοι και το άγχος της καθημερινής ζωής. 26

27 6) Υιοθετούμε τις βασικές αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας, που συντελούν στην καλλιέργεια θετικής σκέψης και στην πρόκληση ευχάριστων συναισθημάτων. 7) Αποφεύγουμε τις υπερβολικές επιθυμίες για πολυτέλειες, πλούτη, δόξα και δύναμη, που δημιουργούν ανησυχίες και άγχος. 8) Εκλογικεύουμε τους παράλογους φόβους και το άγχος που προκαλούν ο θάνατος, η τιμωρία του Θεού και οι φυσικές καταστροφές. 9) Επιδιώκουμε με συνέπεια τη φιλία και την κοινωνικότητα. 10) Ακολουθούμε λιτή υγιεινή διατροφή εμπλουτισμένη σε ω-3 λιπαρά οξέα. 11) Εντάσσουμε την τακτική σωματική άσκηση στη ζωή μας. Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ Επιτομή συνέχεια