ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ-ΑΛΜΠΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Διδάσκουσα Π.Δ. 407/80 ΜΑΘΗΜΑ 7 Ο (29/03/2013): ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Συμβατικά οικογενειακά σχήματα διευρυμένη ή εκταταμένη οικογένεια Η οικογένεια είναι η παλαιότερη και βασικότερη κοινωνική μονάδα, η οποία με την πάροδο των ετών, τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές και τις τεχνολογικές εξελίξεις έχει αποκτήσει πολλές μορφές, ενώ η δομή της έχει σημαντικά παραλλαχθεί. Εναλλακτικά οικογενειακά σχήματα πυρηνική οικογένεια ως προς τη μορφή ως προς τη δομή ως προς τη μορφή και τη δομή

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Η διευρυμένη οικογένεια Είναι κυρίαρχη στους περισσότερους πολιτισμούς των παρελθόντων ετών, αλλά και τους γηγενείς πληθυσμούς της Αφρικής, της Αμερικής και της Ασίας μέχρι και σήμερα. Εξυπηρετούσε οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς σκοπούς, αλλά συνδέονταν και με την ασφάλεια, την προστασία και τη φροντίδα των μελών της. Συμβατικά οικογενειακά σχήματα Στο σύγχρονο δυτικό κόσμο εμφανίζεται ή καλύτερα επανεμφανίζεται σε κοινωνίες όπου η κρατική πρόνοια και μέριμνα δεν καταφέρνουν να καλύψουν τις ανάγκες των μελών της.

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Τα θετικά της οργάνωσης της ιδιωτικής ζωής σε ένα διευρυμένο οικογενειακό σχήμα: Τα αρνητικά: Οι γονείς ανταπεξέρχονται καλύτερα στις οικονομικές υποχρεώσεις Η φροντίδα του νοικοκυριού μοιράζεται Η ανατροφή των παιδιών δεν βαραίνει μόνο τους γονείς Τα παιδιά κοινωνικοποιούνται πιο νωρίς και πιο γρήγορα Δυσχεραίνεται ο γονεϊκός έλεγχος Μειώνεται η γονεϊκή επιρροή Χαλαρώνουν οι συναισθηματικοί δεσμοί γονέων-παιδιού

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση: η διευρυμένη οικογένεια διέπεται από μια συνεχή ρευστότητα; Ρευστότητα αναφορικά με τα μέλη που μετέχουν σ’αυτή Ρευστότητα αναφορικά με το σχηματισμό της Πώς επηρεάζει η οικονομική κρίση τη διευρυμένη οικογένεια; Μεγαλώνει η ανάγκη στήριξης και βοήθειας του νέου ζευγαριού και σε ορισμένες περιπτώσεις η διευρυμένη οικογένεια είναι η μόνη λύση προκειμένου για τη σύναψη ενός γάμου.

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Η πυρηνική οικογένεια Εμφανίζεται ήδη από την αρχαιότητα και στις δυτικές κοινωνίες επικρατεί για περισσότερους από τρεις αιώνες. Σε αντίθεση με τη διευρυμένη οικογένεια, η πυρηνική δεν ενισχύει τις συγγενικές σχέσεις και τους δεσμούς αίματος αλλά δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο συζυγικό δεσμό. Στο κέντρο της τοποθετείται το άτομο και οι προσωπικές ελευθερίες του και όχι η οικογενειακή παράδοση και οι κοινωνικοί περιορισμοί. Τόσο η δομή, όσο και η μορφή της πυρηνικής οικογένειας δημιουργούν ένα πλαίσιο ευέλικτο που μεγιστοποιεί τις αξίες της ισότητας και του ατομισμού.

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Η πυρηνική οικογένεια χαρακτηρίζεται από μία αντίφαση: Προσωπικές ελευθερίες και αυτονομία Ενώ λοιπόν τα άτομα (οι γονείς) αποδεσμεύονται από τους περιορισμούς και τις εξαρτήσεις των συγγενικών σχέσεων, δεσμεύονται συγχρόνως τόσο απέναντι στα παιδιά τους, όσο και μεταξύ τους. Η αυτονομία και η ευελιξία που απολαμβάνει το άτομο που ζει μέσα σε μια πυρηνική οικογένεια, σε συνδυασμό με τις μεγαλύτερες ευθύνες συχνά οδηγούν στη λύση των οικογενειών, δηλαδή στο διαζύγιο. Μεγαλύτερες ευθύνες Πώς συνδέεται η αύξηση δημιουργίας πυρηνικών οικογενειών με την αύξηση των διαζυγίων;

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Διαφοροποιημένα ως προς τη μορφή σχήματα Άτεκνο ζευγάρι Άρνηση της γονεϊκότητας Μη συμβατικά οικογενειακά σχήματα Και οι δύο περιπτώσεις μπορεί να είναι περιστασιακές ή μόνιμες. Αδυναμία σχηματισμού μιας συμβατικής οικογένειας Το άτεκνο ζευγάρι μπορεί να οργανώσει την ιδιωτική του ζωή είτε μιμούμενο την πυρηνική εσωστρεφή και σχετικά απομονωμένη οικογένεια, είτε να ενταχθεί σε μία οικογένεια με εκτεταμένη μορφή.

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Μονογονεϊκή οικογένεια Αν και θεωρείται πρόσφατος σχηματισμός, στην πραγματικότητα αποτελεί πολύ παλιό και συνηθισμένο οικογενειακό σχήμα που είναι κατά κύριο λόγο γυναικεία υπόθεση. Μπορεί να προκύψει μέσα από τρεις καταστάσεις: τη χηρεία το διαζύγιο την αγαμία Σε παλαιότερα χρόνια οι μονογονεϊκές οικογένειες ήταν λιγότερες γιατί αυξάνονταν οι οικογένειες από δεύτερο γάμο. Σήμερα το αυξημένο ποσοστό οφείλεται στην εδραίωση του πυρηνικού οικογενειακού σχήματος και στη μεγαλύτερη ανεξαρτησία των γυναικών.

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Η μονογονεϊκή οικογένεια αντιμετωπίζεται τόσο από την κοινωνία όσο και από τους επιστήμονες ως μια εκτροπή, ως μια κατάσταση παθολογική που αφορά άτομα που είναι ή που θα εξελιχθούν σε προβληματικά. Η συνειδητοποίηση ότι μπορεί να είναι αποτέλεσμα επιλογής και επομένως άρνησης της συμβατικής συζυγικής οικογένειας μεταβάλει την ανησυχία. Εκείνο που απασχολεί είναι οι επιπτώσεις του σχήματος αυτού στη συζυγική οικογένεια και μέσω αυτής στο κοινωνικό σύνολο. Με εξαίρεση την περίπτωση της χηρείας, γιατί ο όρος «μονογονεϊκή οικογένεια» δεν θεωρείται σαφής;

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Σημαντικότερα προβλήματα μονογονεϊκών οικογενειών: Ψυχολογικά Πρακτικά Οικονομικά Θετικά στοιχεία μονογονεϊκών οικογενειών: Αποφυγή συζυγικών συγκρούσεων Στενότερη συναισθηματική σχέση γονέα-παιδιού Δυνατότητα ανάπτυξης και ολοκλήρωσης της προσωπικότητας του γονέα Που έγκειται η ρευστότητα αυτού του σχήματος;

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 1.Μουσούρου, Λ Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικογένειας. Αθήνα: Gutenberg 2.Νόβα-Καλτσούνη, Χ. (επ.), 2004, Κείμενα κοινωνιολογίας του γάμου και της οικογένειας, Αθήνα: Τυπωθήτω-Δαρδάνος 3.Sayres, W Τι είναι τελικά η οικογένεια; In: Χ. Νόβα- Καλτσούνη (επ.), Κείμενα κοινωνιολογίας του γάμου και της οικογένειας, Αθήνα: Τυπωθήτω-Δαρδάνος, σσ Sullerot, E Le statut matrimonial : les conséquences juridiques, fiscales et sociales. Rapport du Conseil Economique et Social