Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών

Παρουσίαση με θέμα: "Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ιστορία Εκπαίδευσης και Παιδαγωγικών Ιδεών Ενότητα 3: Σοφιστές Μπεκιάρη Αλεξάνδρα Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού 1

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3 3

4 ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Να αναγνωριστεί η παιδαγωγική δράση των Σοφιστών, να τονιστούν τα διδασκόμενα μαθήματα, καθώς και η χρησιμοθηρική επιδίωξη της αγωγής τους. 4 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Η παιδαγωγική προσέγγιση της διδασκαλίας των Σοφιστών. Διδασκόμενα μαθήματα. Χρησιμοθηρική επιδίωξη της αγωγής. 5 5

6 ΤΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΣΟΦΙΣΤΕΣ Ένα από τα πλέον σημαντικά ρεύματα της αρχαιότητας το οποίο θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε και αρχαιοελληνικό Διαφωτισμό. Διδάσκαλοι διαφόρων επιστημονικών κλάδων, οι οποίοι δίδασκαν στις ελληνικές πόλεις, πάντοτε με αμοιβή. 6 6

7 ΣΟΦΙΣΤΕΣ (1) Η πρώτη ευρεία παιδαγωγική κίνηση της αρχαιότητας.
Έδωσαν νέα κατεύθυνση στη φιλοσοφία και την αγωγή. Με την εμφάνισή τους θεμελιώθηκε η βαθμίδα της ανώτερης εκπαίδευσης στην Αθήνα, που είναι η συνέχεια της στοιχειώδους και της μέσης. 7 7

8 ΣΟΦΙΣΤΕΣ (2) Επίσης οι Σοφιστές:
Δίδασκαν πρακτικές γνώσεις που ήταν χρήσιμες για τη ζωή. Προσέφεραν γνώσεις σ’ αυτούς που επιθυμούσαν να διακριθούν και να ασχοληθούν με την πολιτική και να ανέλθουν σε υψηλές θέσεις στην κοινωνία. 8 8

9 ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΟΦΙΣΤΩΝ
Αρνητικά στοιχεία Σοφιστικής διδασκαλίας: Υποκειμενισμός Σχετικοκρατία Ωφελισμός 9 9

10 ΘΕΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΣΟΦΙΣΤΩΝ
Θετικές θέσεις Σοφιστών: Ανέτρεψαν την παλιά αντίληψη για την αρετή (ότι είναι προνόμιο της αριστοκρατικής τάξης) και πέτυχαν έτσι τη δημοκρατικοποίηση της αγωγής. Συνέβαλαν στην ανάπτυξη της φιλολογίας, της γραμματικής και στην προαγωγή της ρητορικής. 10 10

11 ΣΟΦΙΣΤΕΣ (3) Επίσης οι Σοφιστές:
Απευθύνονταν κυρίως προς εκείνους, που επιθυμούσαν να θριαμβεύσουν στον πολιτικό στίβο. Πολλοί νεόπλουτοι επιδίωκαν με την αγωγή των Σοφιστών να υπερπηδήσουν κάθε μειονέκτημα προερχόμενο από τη μη αριστοκρατική τους καταγωγή και να αναδειχθούν σε ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες. Επιδίωξη των Σοφιστών ήταν η μόρφωση του πολιτικού άνδρα. 11 11

12 ΣΟΦΙΣΤΕΣ (4) Διδασκόμενα μαθήματα: Γραμματική Διαλεκτική Αριθμητική
Γεωμετρία Αστρονομία Μουσική Ρητορική (ιδιαίτερα) 12 12

13 ΣΟΦΙΣΤΕΣ (5) Η ρητορική τέχνη για τους Σοφιστές:
Η δύναμη της ρητορικής είναι το ισχυρότερο όπλο για την πολιτική επικράτηση. Η ρητορική υπερέχει από όλες τις άλλες επιστήμες και τέχνες. Αποτελεί το κέντρο της διδασκαλίας των Σοφιστών. Με την ρητορική τέχνη επιδιώκουν να καταστήσουν ικανούς τους μαθητές τους να επιβάλλουν τις απόψεις τους με ευλογοφανή επιχειρηματολογία, ακόμη και σε περιπτώσεις που δεν είναι αληθοφανείς. 13 13

14 ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ Οι περισσότεροι Σοφιστές δεν ήταν Αθηναίοι και οι πιο γνωστοί από αυτούς ήταν οι: Πρωταγόρας Ξενιάδης Γοργίας Πρόδικος Ιππίας Αντιφών Θρασύμαχος Κριτίας Αντισθένης Λύκόφρων 14 14

15 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΟΦΙΣΤΩΝ
Επρόκειτο για επαγγελματίες πλανόδιους δασκάλους που δίδασκαν αντί αμοιβής την τέχνη του σκέπτεσθαι και του αγορεύειν περί δημοσίων και ιδιωτικών υποθέσεων. Εργάστηκαν κυρίως στην Αθήνα καθώς το δημοκρατικό καθεστώς της πόλης ευνοούσε την καλλιέργεια της σκέψης και του λόγου, επιδεικνύοντας αντοχή στις διαφορετικές απόψεις. 15

16 ΓΝΩΣΗ (1) Λόγω των καιρών φαίνεται να απαιτούνταν μια ανώτερη μόρφωση και σκοπός των Σοφιστών ήταν η μετάδοση αυτής της ολόπλευρης μόρφωσης. Έστρεψαν το ενδιαφέρον τους προς τον άνθρωπο και την ικανότητα του λόγου του να επηρεάζει τη διαμόρφωση του ανθρώπινου κόσμου. 16

17 ΓΝΩΣΗ (2) Επεδίωκαν να απομακρυνθούν από το παραδοσιακό ιδεώδες που θέλει τον πολίτη να ταυτίζεται με τους θεσμούς της πόλης-κράτους. Προκειμένου ο άνθρωπος να υπερασπίσει τη δική του αλήθεια, έπρεπε να γνωρίζει δύο βασικές τέχνες σύμφωνα με τους Σοφιστές: τη ρητορική και τη διαλεκτική. 17

18 ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Κατέδειξε την υποκειμενική διάσταση της γνώσης.
Για τη ρήση του «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος» κατηγορήθηκε ως σχετικιστής. Η ρήση χαρακτηρίζει την πεποίθηση ότι η αλήθεια δε θα μπορούσε να στηριχτεί σε αντικειμενικά θεμέλια και ότι το κέντρο της γνώσης δε βρίσκεται σε κάποιες εκτός υποκειμένου δυνάμεις. 18 18

19 ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (1)
Οι Σοφιστές αναγνώριζαν ένα καθοριστικό ρόλο της παιδείας στη διαμόρφωση του ανθρώπου και της κοινωνίας. «Δίδασκαν την τέχνη του στοχασμού και προσπαθούσαν να αναπτύξουν στους μαθητές τους τον εθισμό να στηρίζονται στον ανθρώπινο λόγο και την κρίση τους, αντί να στηρίζονται στην παράδοση και τις παλιές συνήθειες.» (Μπογκομόλοφ, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, εκδ. Ειρμός) 19 19

20 ΑΝΤΙΦΩΝ «Το πρώτο ανάμεσα στα ανθρώπινα πράγματα είναι η παιδεία. Γιατί όταν ξεκινήσει ένα οποιοδήποτε πράγμα σωστά, είναι φυσικό αυτό το πράγμα να έχει και καλή κατάληξη. Ανάλογη λ.χ. με το σπόρο που θα σπείρει κανείς, θα είναι και η συγκομιδή που πρέπει να προσδοκά. Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν κάποιος εμφυτεύσει σε ένα νέο άνθρωπο μια καλή παιδεία, αυτή ζει και βλασταίνει σ’ όλη τη διάρκεια του βίου του, και ούτε η βροχή την εμποδίζει ούτε η αναβροχιά» (Αντιφών, DK87,B60) 20 20

21 ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (2)
Η παιδεία που παρέχουν οι σοφιστές αποσκοπεί στη διαρκή βελτίωση των ανθρώπων. Ο Πρωταγόρας υπόσχεται στον νέο που επιθυμεί να μαθητεύσει σε αυτόν: «Ε νεαρέ, αν μείνεις κοντά μου, θα μπορείς από τη μέρα που θ’ αρχίσεις να με συναναστρέφεσαι, να επιστρέφεις στο σπίτι σου καλύτερος, και την επομένη το ίδιο, και κάθε μέρα να βελτιώνεσαι όλο και περισσότερο...» (Πλάτων. Πρωταγόρας, 318a). 21 21

22 ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (3)
Σκοπός της παιδείας θεωρείται: η μετάδοση γνώσεων η διαρκής βελτίωση του νέου στην ικανότητα να ανταποκρίνεται στις πρακτικές απαιτήσεις της ζωής, στην αναγκαιότητα διευθέτησης των ιδιωτικών και δημόσιων υποθέσεών του. 22 22

23 ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (4)
Γνώσεις: Εκείνες που αποκτά ο άνθρωπος αυτές θα πρέπει να είναι βαθιές και όχι επιδερμικές «Δεν βλασταίνει η μόρφωση στην ψυχή, αν δεν προσχωρήσει κανείς σε μεγάλο βάθος» (Πρωταγόρας DK 80, B11). 23 23

24 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1)
Η κατεύθυνση τους είναι μονόπλευρα πρακτική. Ακόμη και στη γνώση τους ενδιαφέρει περισσότερο το πρακτικά αξιοποιήσιμο παρά το τι είναι αληθινό και ψεύτικο. 24 24

25 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2)
Ρητορική, δηλαδή τέχνη του λόγου με σκοπό την πειστική παρουσίαση ενός πράγματος Πολιτειογνωσία ή Τέχνη της Πολιτικής. Διδάσκουν: Γραμματική, δηλαδή γνώση της γλώσσας Διαλεκτική, δηλαδή άσκηση στη χρήση των λέξεων 25 25

26 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (3)
Γραμματική Διαλεκτική Ρητορική Πολιτειογνωσία Οι επιστήμες αυτές μαζί με την αριθμητική, την αστρονομία, τη γεωμετρία και τη μουσική θα αποτελέσουν το ικτρίωμα της γενικής ανώτερης παιδείας. 26

27 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (1) Οι σοφιστές πίστευαν ότι ο ανθρώπινος λόγος παίζει αποφασιστικό ρόλο στην κοινωνική ζωή. Ο Γοργίας δίδασκε ότι ο λόγος «είναι ένας μεγάλος δυνάστης που ενώ έχει το πιο μικρό και αφανές σώμα, επιτελεί τα έργα τα πιο θεϊκά γιατί μπορεί και το φόβο να σταματήσει και τη λύπη να διώξει και χαρά να προκαλέσει και τον οίκτο να αυξήσει» (Γοργίας DK 82,B11). 27

28 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (2) Για τους Σοφιστές η λέξη είναι το παν. Αυτό που φαίνεται να τους ενδιαφέρει είναι λιγότερο το ίδιο το πράγμα και περισσότερο η επιτήδεια και πετυχημένη παρουσίαση του. Θεωρούν τη λέξη το πρωταρχικό μέσο στον αγώνα της ζωής. Ο λόγος τους ενδιαφέρει όχι από τη σκοπιά της συνάφειάς του αλλά από αυτή της άμεσης επιρροής που μπορεί να ασκήσει. 28 28

29 ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (3) Ο Πρωταγόρας:
πίστευε στην ικανότητα της χρήσης της πειθούς στην κοινή ζωή και στο ότι αυτή η πειθώ ήταν μια από τις κεντρικές αρχές της ανθρώπινης κοινωνικής ύπαρξης. 29 29

30 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΩΝ (1)
«προήλθε εν μέρει από τις εμπειρίες τους από διαφορετικές κουλτούρες. Πίστευαν και δίδασκαν ότι οι έννοιες της αλήθειας έπρεπε να προσαρμοστούν στους τρόπους ενός συγκεκριμένου κοινού σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και με ένα συγκεκριμένο σύνολο πεποιθήσεων και νόμων» (1991, xv). Η Susan Jarratt παρατηρεί ότι η ικανότητα των σοφιστών στη διδασκαλία της ρητορικής: 30 30

31 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΩΝ (2)
Ο Eric Havelock υποστηρίζει πως αν και οι σοφιστές δίδασκαν τη ρητορική: το βασικό τους ενδιαφέρον ήταν πιο κοντά σε μια μορφή πραγματιστικής πολιτικής και ότι η σοφιστική κοσμοθεωρία δεν ήταν «αδίστακτη πειθώ» αλλά μάλλον πολιτικές τεχνικές. 31 31

32 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΩΝ (3)
Στη μομφή εναντίον των σοφιστών ως διαφθορείς των νέων διότι δίδασκαν την τέχνη της αμφιβολίας καθώς και τη ρητορική ικανότητα να παρουσιάζει κανείς ως αλήθεια αυτό που ήταν προς το συμφέρον του, στάθηκε και ο πλατωνικός Σωκράτης λέγοντας: «Όλοι αυτοί οι ιδιωτικοί με μισθό δάσκαλοι, που τους ονομάζει ο λαός σοφιστές και αντιτέχνους, δεν κάνουν άλλο παρά να διδάσκουν τα ίδια δόγματα που ακολουθά και ο όχλος στις συγκεντρώσεις του κι αυτό είναι που το λένε σοφία». (Πλάτων, Πολιτεία,493a). 32 32

33 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΩΝ (4)
Αν κάποιος πιστεύει σε μια αμετάβλητη πραγματικότητα, τότε τα επιχειρήματα των σοφιστών αποτελούν μια μορφή απάτης, που προσπαθούν να πείσουν χωρίς αναφορά στην Αλήθεια. Όπως και να έχει ωστόσο, οι σοφιστές υπήρξαν καινοτόμοι στοχαστές που άνοιξαν στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό νέους πνευματικούς ορίζοντες. 33 33

34 ΚΡΙΤΙΚΗ Ασκήθηκε αυστηρή κριτική στις σοφιστικές παιδαγωγικές θέσεις:
Οι Σοφιστές προτιμούσαν τη χρησιμοθηρική επιδίωξη της αγωγής από την πνευματική καλλιέργεια. Γι’ αυτό στις παιδαγωγικές τους θέσεις ασκήθηκε αυστηρή κριτική από τον Σωκράτη. Ο Σωκράτης, φορέας και εκφραστής της αριστοκρατικής παράδοσης, αντέταξε με πείσμα την υπεροχή της αλήθειας έναντι του γήινου ωφελισμού των Σοφιστών. Η πολεμική του Πλάτωνα δεν ήταν ηπιότερη από εκείνη του διδασκάλου του. 34 34

35 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Reble, Α. (2005). Ιστορία της παιδαγωγικής, Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα. Παυλίδης, Π. (2008). Θεμελίωση της παιδείας στη φιλοσοφική σκέψη, Εκδόσεις Τμήμα εκδόσεων ΑΠΘ. Πελεγρίνης, Θ. (2006). Αρχές Φιλοσοφίας, Εκδόσεις ΟΕΔΒ. Σακελλαρίου, Κ. & Μπεκιάρη, Α. (2001). Εισαγωγή στην επιστήμη της αγωγής. Αθήνα, Εκδόσεις Leader Books. Ρήγας, Α. (2000). Σύγχρονα ρεύματα στην επιστήμη της αγωγής, τ. Α΄. Αθήνα. Παπάς, Α. (1994). Σύγχρονη θεωρία και πράξη της αγωγής, τ. Α΄ & Β΄. Αθήνα, Εκδόσεις Δελφοί. Ξωχέλλης, Π. (1997). Εισαγωγή στην παιδαγωγική. Θεμελιώδη προβλήματα της παιδαγωγικής επιστήμης. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Κυριακίδη. 35

36 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Τέλος Ενότητας 36