Εκτίμηση Βιοποικιλότητας και Βιοπαρακολούθηση Ειδών & Οικοτόπων Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γεώργιος Μήτσαινας.

Παρουσίαση με θέμα: "Εκτίμηση Βιοποικιλότητας και Βιοπαρακολούθηση Ειδών & Οικοτόπων Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γεώργιος Μήτσαινας."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εκτίμηση Βιοποικιλότητας και Βιοπαρακολούθηση Ειδών & Οικοτόπων Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γεώργιος Μήτσαινας Λέκτορας

2 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Αντικείμενα που θα μας απασχολήσουν: Παραδείγματα μεθοδολογίας και τεχνικών για τη δειγματοληψία, παρακολούθηση και μέτρηση της βιολογικής ποικιλότητας συγκεκριμένων ομάδων οργανισμών (Αμφίβια, Ερπετά, Θηλαστικά-Χειρόπτερα). Περιγραφή μεθόδων δειγματοληψίας.

3 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Εφαρμογή: Βιοπαρακολούθηση Βασικές έννοιες Βιοπαρακολούθηση: Επαναλαμβανόμενη (τακτική ή όχι) εποπτεία, η οποία υλοποιείται για να αποφασισθεί ο βαθμός συμμόρφωσης με μία προαποφασισμένη τιμή ή ο βαθμός απόκλισης από μία αναμενόμενη φυσιολογική τιμή. Πρέπει να έχει συγκεκριμένους στόχους, που απαιτεί τις τιμές- στόχους (standards) να έχουν προσδιοριστεί εξαρχής. Απαιτεί: Tον προσδιορισμό των συνιστωσών που ενδιαφέρουν το πρόγραμμα (features): ενδιαιτήματα, είδη, αθροίσματα ειδών. Τον προσδιορισμό των ιδιοτήτων τους (attributes): π.χ. πληθυσμιακό μέγεθος και δομή, περιοχή εξάπλωσης ειδών κ.λπ. Τον προσδιορισμό των τιμών που θα αποτελούν αντικείμενο παρακολούθησης (standards).

4 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Συνοπτικά, η Βιοπαρακολούθηση μπορεί να: Διαπιστώσει κατά πόσο οι τιμές-στόχος ικανοποιούνται. Εντοπίσει παρεκκλίσεις και να δρομολογήσει διορθωτικά μέτρα, εάν κάποιες από τις αλλαγές είναι μη επιθυμητές. Συνεισφέρει στην διάγνωση των αιτιών των αλλαγών. Αξιολογήσει την επιτυχία των μέτρων που ελήφθησαν για τη τήρηση των τιμών-στόχων ή για την αναστροφή των ανεπιθύμητων αλλαγών και, όπου απαιτείται, να συνεισφέρει στη βελτίωσή τους. Εφαρμογή: Βιοπαρακολούθηση Βασικές έννοιες

5 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Καταρτίζοντας το πλάνο εργασίας Διάγραμμα ροής (flow chart):

6 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας 1.1 Υπάρχει πιθανότητα η μέθοδος να είναι επιζήμια για το περιβάλλον; Θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα ώστε η επιλεγμένη μεθοδολογία να μην είναι επιζήμια! Ενδεικτικά: Να μην βλάπτονται κατά τη δειγματοληψία οι ιδιότητες-στόχοι (π.χ. το πληθυσμιακό μέγεθος) και να ελαχιστοποιείται η όχληση σε άλλα είδη και ενδιαιτήματα. Να λαμβάνονται υπόψη άλλα είδη και ενδιαιτήματα υπό καθεστώς προστασίας και να μην διαταράσσονται. Να ελαχιστοποιείται η διέλευση οχημάτων εκτός αν έχουν ταυτοποιηθεί κατάλληλες η διέλευση μέσω των οποίων δεν προκαλεί επιβαρύνσεις. Να αποφεύγεται η υπερβολική επανάληψη των επισκέψεων σε περιοχές δειγματοληψίας. Να αποφεύγονται καταστροφικές μέθοδοι δειγματοληψίας κ.λπ. Καταρτίζοντας το πλάνο εργασίας 1. Επιλογή μεθοδολογίας για την καταγραφή/παρακολούθηση κάθε ιδιότητας

7 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας 1.2 Απαιτούνται δειγματοληψίες; Ναι, στην περίπτωση που για διάφορους λόγους δεν είναι δυνατή η πλήρης αξιολόγηση μίας ιδιότητας (π.χ. η πλήρης καταμέτρηση των ατόμων ενός είδους). Πράγματι, είναι σπάνια δυνατό ή απαραίτητο να γίνουν συνολικές καταμετρήσεις. Αντ’ αυτού καταφεύγουμε σε δειγματοληψίες (αναλύονται παρακάτω) προκειμένου να προκύψουν γενικευμένα συμπεράσματα για όλη τη συνιστώσα, με βάση τις παρατηρήσεις και τα δεδομένα που προκύπτουν από τη καταγραφή και μελέτη των δειγμάτων. Καταρτίζοντας το πλάνο εργασίας 1. Επιλογή μεθοδολογίας για την καταγραφή/παρακολούθηση κάθε ιδιότητας

8 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας 1. Επιλογή μεθοδολογίας για την καταγραφή/παρακολούθηση κάθε ιδιότητας 1.3 Θα παρέχει η μέθοδος τον κατάλληλο τύπο καταμέτρησης; Ονομαστική (Nominal) Παρουσία - Απουσία Τακτικές (κατηγοριοποίηση σε τάξεις (Ordinal) Π.χ. σπάνιο, περιστασιακό, κοινό, άφθονο. Συγκριτικά πιο χρονοβόρα. Ποσοτική (Quantitative) Παρέχει περισσότερη πληροφορία από τις παραπάνω, εντούτοις απαιτεί περισσότερο χρόνο και πόρους για την υλοποίησή της. Άμεσοι και έμμεσοι τρόποι καταγραφής Π.χ. απευθείας καταμέτρηση ατόμων πληθυσμού, έναντι εκτίμησης μέσω βιοδηλωτικών ιχνών, όπως τα περιττώματα, η οποία παρέχει μία ένδειξη (index) του πληθυσμιακού μεγέθους. Καταρτίζοντας το πλάνο εργασίας

9 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας 1.4 Είναι η μέθοδος επιρρεπής σε σημαντικά σφάλματα-αποκλίσεις (bias) στην καταμέτρηση; Παρατηρητής Απόκλιση (bias): Η συστηματική πηγή λάθους που καταλήγει στην υπό- ή υπερ-εκτίμηση της ιδιότητας που καταμετράται Λανθασμένη αναγνώριση ειδών. Αποτυχία στον εντοπισμό και στην καταμέτρηση όλων των ατόμων για ένα συγκεκριμένο είδος που μελετάται. Διαφορετικοί παρατηρητές που κάνουν παρόμοιες παρατηρήσεις με διαφορετικό τρόπο. Διαφορετικοί παρατηρητές που είναι εξειδικευμένοι σε διαφορετικά πεδία, επηρεάζοντας την ερμηνεία που δίνουν για τις παρατηρήσεις που καταγράφουν. Ποικιλία στην προσπάθεια που καταβάλει ο παρατηρητής (π.χ. ταχύτητα αξιολόγησης). Καταρτίζοντας το πλάνο εργασίας 1. Επιλογή μεθοδολογίας για την καταγραφή/παρακολούθηση κάθε ιδιότητας

10 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας 1.4 Είναι η μέθοδος επιρρεπής σε σημαντικά σφάλματα-αποκλίσεις (bias) στην καταμέτρηση; Τοποθεσία Μελέτη ειδών εκεί που είναι κοινά. Εάν αγνοηθούν οι περιοχές όπου είναι σπάνια, τότε η πλήρης διασπορά δεν γίνεται γνωστή και δεν μπορούν να γίνουν εκτιμήσεις για την πλήρη εξάπλωση στην περιοχή. Η χρήση μιας υποκειμενικής και μικρής περιοχής δειγματοληψίας, όταν η συνολική περιοχή δεν είναι ομοιογενής. Είδη φυτών μπορεί να είναι πιο εύκολα εντοπίσιμα σε ένα ενδιαίτημα σε σχέση με ένα άλλο. Μερικά ενδιαιτήματα μπορεί να είναι πιο προσπελάσιμα από άλλα. Μερικά είδη μπορεί να είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμα από άλλα. Διαφορές ενδιαιτημάτων Διαφορές ειδών Χρονικές πηγές απόκλισης – κακός καιρός. Η χρονική στιγμή που διενεργείται η καταμέτρηση μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα. Πολλά είδη παρουσιάζουν σημαντικές εποχιακές διακυμάνσεις σε ιδιότητές τους. Συμπεριφορά παρατηρητή, ειδών, ικανότητα εντοπισμού ειδών σε κακοκαιρία. Καταρτίζοντας το πλάνο εργασίας 1. Επιλογή μεθοδολογίας για την καταγραφή/παρακολούθηση κάθε ιδιότητας

11 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Σχεδιάζοντας τη στρατηγική δειγματοληψίας H επιλογή των θέσεων δειγματοληψίας θα είναι κατά κρίση, τυχαία, ή συστηματική;

12 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Τα πιο κοινά λάθη κατά την υλοποίηση καταγραφών 1. Η μη επαρκής γνώση του είδους -στόχου 2. Ασαφής αίσθηση ως προς το για πιο λόγο γίνεται η καταγραφή Ποιο είναι το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί και τι είδους δεδομένα πρέπει να συλλεχθούν προς αυτόν το σκοπό; Παρουσίαση-ανάλυση δεδομένων. 3. Η υλοποίηση μετρήσεων σε μία ή λίγες, μεγάλες περιοχές αντί για πολλές μικρές Μία ή λίγες μετρήσεις δεν δίνει εκτίμηση της συνολικής ποικιλότητας και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η σημασία των διαφόρων αλλαγών. 4. Η μη ακριβής περιγραφή ως προς τις θέσεις δειγματοληψίας 5. Η υλοποίηση δειγματοληψιών μόνο στις θέσεις όπου τα είδη είναι άφθονα Αν αγνοηθούν οι θέσει, όπου ένα είδος είναι σπάνιο δεν μπορούν να γίνουν εκτιμήσεις, π.χ. της πληθυσμιακής πυκνότητας. 6. Η αλλαγή της μεθοδολογίας στο μέσο ενός πολυετούς προγράμματος παρακολούθησης. Απώλεια δυνατότητας υλοποίησης συγκρίσεων στα δεδομένα διαφορετικών ετών.

13 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Τα πιο κοινά λάθη κατά την υλοποίηση καταγραφών 7. Το να μην υπάρχουν θέσεις-control κατά την εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων. 8. Το να μην είμαστε απόλυτα ‘ειλικρινείς’ ως προς τον τρόπο με τον οποίο υλοποιούμε την εργασία πεδίου για τν καταγραφή Μπορεί να χρησιμοποιήσουμε συγκεκριμένες προσεγγίσεις στο πεδίο για να αυξήσουμε την πιθανότητα επιτυχίας, αλλά ας ενημερώσουμε για αυτό! 9. Το να πιστεύουμε ότι η πληθυσμιακή πυκνότητα των μετρούμενων ατόμων ισούται με την συνολική πληθυσμιακή πυκνότητα. 10. Το να πιστεύουμε ότι η αποτελεσματικότητα της δειγματοληψίας είναι ίδια σε διαφορετικούς βιοτόπους. Διαφορές στα φυσικά χαρακτηριστικά ή στα χαρακτηριστικά βλάστησης ενός βιοτόπου θα επηρεάσουν με σιγουριά την αποτελεσματικότητα. 11. Η παρέκκλιση από τις οριοθετημένες διαδρομές καταγραφής 12. Το να μη γνωρίζουμε τους περιορισμούς και τις υποθέσεις που πρέπει να ισχύουν για την εφαρμογή κάθε μεθόδου

14 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Τα πιο κοινά λάθη κατά την υλοποίηση καταγραφών 13. Το να νομίζουμε ότι κάποιος άλλος θα αναγνωρίσει τα δείγματα που συλλέγουμε 14. Το να υποθέτουμε ότι επόμενοι ερευνητές θα συλλέξουν δεδομένα με ακριβώς τον ίδιο τρόπο με εμάς 15. Το να είμαστε πολύ φιλόδοξοι ως προς τις προσδοκίες του προγράμματος που θα υλοποιηθεί 17. Η μη ορθή αποθήκευση των δεδομένων ώστε να είναι αξιοποιήσιμα στο μέλλον 18. Το να κρατάμε για τον εαυτό μας αυτά που βρήκαμε 16. Το να πιστεύουμε τα αποτελέσματα χωρίς να τα αξιολογούμε Ανακοινώσεις σε συνέδρια, επιστημονικές δημοσιεύσεις, ημερίδες, σεμινάρια κ.λπ.

15 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι για τα είδη Τύποι διαδρομών και σημειακών καταγραφών

16 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι για τα είδη Τύποι διαδρομών και σημειακών καταγραφών Αδρός διαχωρισμός μεθόδων, αναλόγως με το αν τα είδη-στόχοι είναι εδραία ή κινητικά.

17 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι μέτρησης για τα είδη Συνολικές καταγραφές Χρονομετρημένες καταγραφές Στην περίπτωση φανερών, σπανίων ειδών ή ειδών που συσσωρεύονται σε συγκεκριμένη περιοχή (π.χ. πληθυσμός ενός είδους ορχιδέας σε ένα λιβάδι ή πτηνών στο στάδιο της αναπαραγωγής). Είναι μάλλον σπάνιο να επιτυγχάνεται με σιγουριά η πλήρης καταγραφή των ατόμων Στην περίπτωση που δεν μπορούν να εφαρμοστούν άλλες μέθοδοι (διαδρομές – σημειακές καταγραφές) η χρήση χρονομετρημένων καταγραφών εισάγει μία δυνατότητα τυποποίησης. Π.χ. καταμέτρηση της σχετικής αφθονίας των Οδοντόγναθων ενός υγρότοπου ή πτηνών πάνω από ένα ακρωτήρι, όπου ο ορισμός διαδρομών είναι τουλάχιστον προβληματική! Καταγράφεται η παρουσία-απουσία ή ο αριθμός ατόμων /μονάδα χρόνου κ.λπ.

18 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι μέτρησης για τα είδη Καταμετρήσεις σε πλαίσια Επιλογή πλαισίων κατά κρίση, τυχαία ή συστηματικά. Οι μετρήσεις που θα γίνουν εξαρτώνται από το είδος που μελετάται και τους σκοπούς του προγράμματος που υλοποιείται. Παρουσία-απουσία: συχνότητα εμφάνισης, πυκνότητα/πλαίσιο, φυτοκάλυψη κ.λπ. Το μέγεθος του πλαισίου επηρεάζει την μέτρηση της συχνότητας εμφάνισης. Θα πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε να αποφεύγονται τα ακραίο ποσοστά (πάντα παρόν- πάντα απόν). Θα πρέπει επίσης να διατηρείται σταθερό σε επαναλαμβανόμενες καταγραφές. Το μέγεθος πλαισίου δεν επηρεάζει τη μέτρηση πυκνότητας, εκτός αν είναι πολύ μεγάλο. Τελικά, η επιλογή του μεγέθους θα πρέπει να υπολογίζεται και με βάση το χρόνο που απαιτείται για την καταγραφή εντός αυτού.

19 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι μέτρησης για τα είδη Μόνιμα πλαίσια Η επιλογή τους μειώνει την μεταξύ πλαισίων ποικιλότητα, όταν παρακολουθούνται αλλαγές για μεγάλες χρονικές περιόδους. Δίνουν μια πιο ακριβή καταγραφή της αλλαγής. Επίσης προτιμούνται για την καταγραφή και παρακολούθηση σπανίων και εδραίων οργανισμών που καταλαμβάνουν λίγες γνωστές περιοχές. Η επιλογή τους δεν πρέπει να περιορίζεται στην κατά κρίση προσέγγιση, καθώς π.χ. δεν θα καταγράφεται η επέκταση του είδους και σε νέες περιοχές. Δεν θα πρέπει να έχουν μόνιμη παρουσία στο πεδίο, αλλά η θέση τους να σημειώνεται με μη παρεμβατικό και ταυτόχρονα ακριβή τρόπο (GPS, φωτογραφίες, χρώμα, χαρτογράφηση, θαμμένοι ή μη πάσσαλοι κ.λπ.), ώστε να ‘ξαναστήνονται’ σε κάθε επόμενη καταμέτρηση. Το μέγεθος πλαισίου δεν επηρεάζει τη μέτρηση πυκνότητας, εκτός αν είναι πολύ μεγάλο. Τελικά, η επιλογή του μεγέθους θα πρέπει να υπολογίζεται και με βάση το χρόνο που απαιτείται για την καταγραφή εντός αυτού. Καταμετρήσεις σε πλαίσια

20 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι μέτρησης για τα είδη Καταμετρήσεις σε πλαίσια Προσωρινά πλαίσια Εντοπίζονται γρήγορα, προκαλούν λιγότερες ζημιές στο γύρω περιβάλλον, και αν επιλεγούν σωστά λειτουργούν αντιπροσωπευτικά για το σύνολο του βιοτόπου. Προτιμούνται π.χ. για φυτά με εφήμερη παρουσία ή για κινητικά είδη που διανύουν μικρές αποστάσεις. Καταμετρήσεις σε απόσταση (distance sampling) Μέθοδος με την οποία καταγράφεται η πυκνότητα ενός πληθυσμού, υπολογίζοντας την απόσταση των ατόμων από μία γραμμή ή ένα σημείο. Το κύριο πλεονέκτημα είναι ότι ο εντοπισμός δεν είναι απαραίτητο να είναι πλήρης, καθώς προβλέπεται ένας τρόπος εκτίμησης του αριθμού των ατόμων που δεν εντοπίζονται σε συγκεκριμένη απόσταση από τον παρατηρητή. Χρησιμοποιείται για περισσότερο κινητικά είδη (πτηνά-θηλαστικά), αλλά και λιγότερο κινητικά ή και εδραία). Η επιλογή γραμμικών ή σημειακών διαδρομών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (διαθέσιμος χρόνος, κινητικότητα, πυκνότητα κ.λπ. είδους, αριθμός ειδών που μελετώνται, ποικιλότητα και ανάγλυφο βιοτόπου κ.ά.)

21 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι για τα είδη Τύποι διαδρομών και σημειακών καταγραφών Αδρός διαχωρισμός μεθόδων, αναλόγως με το αν τα είδη-στόχοι είναι εδραία ή κινητικά.

22 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι μέτρησης για τα είδη Καταμετρήσεις σε απόσταση (distance sampling) Παραδοχές: Τα αντικείμενα μελέτης πρέπει να κατανέμονται στο χώρο με τυχαίο τρόπο ως προς τη θέση των γραμμικών ή σημειακών διαδρομών (εφαρμογή πολλών διαδρομών για τη λήψη αντιπροσωπευτικού δείγματος. Αποφυγή δρόμων, μονοπατιών κ.λπ.). Αυτά που βρίσκονται επί της γραμμής ή του σημείου θα πρέπει να εντοπίζονται με βεβαιότητα. Θα πρέπει να εντοπίζονται πριν μετακινηθούν σημαντικά (πλησιάζοντας ή φεύγοντας), αντιδρώντας στον παρατηρητή που πλησιάζει. Οι αποστάσεις πρέπει να υπολογίζονται με ακρίβεια (Εκπαίδευση-σχετικός εξοπλισμός). Πότε προτιμώνται σημειακές και πότε γραμμικές διαδρομές; (μορφολογία βιοτόπου, χρόνος, μέγεθος δείγματος, παρέκκλιση λόγω λαθών στις μετρήσεις) Σημαντικό να υπολογίζεται σωστά ο χρόνος υλοποίησης σημειακών διαδρομών ή η ταχύτητα κίνησης στις γραμμικές διαδρομές (Καταγράφεται ότι υπάρχει μέσα στη διαδρομή τη στιγμή που γίνεται η καταμέτρηση-snapshot).

23 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι για τα είδη Άτομα του πληθυσμού αφαιρούνται από αυτόν, μέσω παγίδευσης. Με διαδοχικές παγιδεύσεις καταγράφεται ο αριθμός των ατόμων που κάθε φορά συλλέγεται και τα στοιχεία αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση του πληθυσμιακού μεγέθους. Μέθοδος αφαίρεσης ατόμων από τον πληθυσμό.

24 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Γενικές αρχές και μέθοδοι για τα είδη Δείγμα ζώων συλλέγεται, σημαίνεται και απελευθερώνεται. Σε επόμενο συλλεχθέν δείγμα, η αναλογία των ατόμων που έχουν ξανασυλληφθεί προς τα άτομα που θα συλλεχθούν για πρώτη φορά επιτρέπει μία εκτίμηση του συνολικού πληθυσμιακού μεγέθους. Προϋποθέτει ότι τα άτομα διασπείρονται σε όλον τον πληθυσμό και ότι όλα τα ζώα έχουν την ίδια πιθανότητα να συλληφθούν. Μέθοδος σύλληψης-σήμανσης-επανασύλληψης. Οι μέθοδοι που εφαρμόζονται, βασίζονται στην παραπάνω απλή ιδέα, αν και συνήθως δεν περιορίζονται σε δύο γεγονότα παγιδεύσεων άλλα σε περισσότερα.

25 Λισσαμφίβια Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

26 Τάξη Άποδα ή Γυμνοφίονα Κοινή ονομασία: Καικιλίες ή Καικίλια Περιλαμβάνει περίπου 180 είδη με εξάπλωση σε τροπικά δάση Ν. Αμερικής, Αφρικής, Ν.Α. Ασίας και Ινδίας. Επιμήκεις οργανισμοί με μακρύ και λεπτό σώμα, χωρίς άκρα, πολλούς σπονδύλους και το άνοιγμα της αμάρας στο οπίσθιο άκρο του σώματος. Φέρουν κοντή ή καθόλου ουρά. Διαβιούν μέσα σε στοές του εδάφους ή είναι υδρόβια. Μάτια μικρά ή απόντα. Τρέφονται με σκώληκες και μικρά ασπόνδυλα. Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

27 Τάξη Ουρόδηλα ή Ουροδελή Περιλαμβάνει αμφίβια με ουρά, ήτοι τις σαλαμάνδρες και τους τρίτωνες. Συνολικά περίπου 560 είδη. Εξαπλώνονται κυρίως σε βόρειες περιοχές της εύκρατης ζώνης, αλλά και σε τροπικές περιοχές. Μέγεθος από λίγα εκατοστά μέχρι και 1,5 μέτρο (γιγάντια σαλαμάνδρα Ιαπωνίας)! Φέρουν τέσσερα πόδια, ίσια σε μέγεθος μεταξύ τους, ενώ σε μερικές είναι ατροφικά ή απουσιάζουν. Εμφανής λαιμός μεταξύ κεφαλής και κορμού. Σαρκοφάγοι οργανισμοί. Τρέφονται με σκώληκες, μικρά Αρθρόποδα και μαλάκια. Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

28 Τάξη Άνουρα ή Άκερκα Περιλαμβάνει τους βάτραχους και τους φρύνους. Συνολικά περίπου 5.400 είδη με σχεδόν παγκόσμια εξάπλωση, με εξαίρεση πολικά και υποαρκτικά ενδιαιτήματα. Μέγεθος κεφαλοκορμού από 1 cm (Eleutherodactylus iberia) έως 30 cm (Conraua goliath)! Φέρουν τέσσερα πόδια, εκ των οποίων τα οπίσθια σημαντικά μεγαλύτερα, και προσαρμοσμένα για άλματα στην ξηρά και κολύμβηση στο νερό. Απουσία λαιμού μεταξύ κεφαλής και κορμού. Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

29 Λισσαμφίβια Ανάλογα με την εξεταζόμενη ομάδα Λισσαμφιβίων, επιλέγονται διαφορετικές τεχνικές δειγματοληψίας, λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη βιολογία των ειδών. Κρυπτικά είδη, είδη που ζουν κάτω από τη γη, ελάχιστα γνωστά είδη, ανάδυση/μόνο σε κάλλιστες συνθήκες, χειμερία νάρκη-διαθέριση, εποχιακή δραστηριότητα, ιδιαίτερη συμπεριφορά κατά την αναπαραγωγική περίοδο, ποικίλη σχέση με το υγρό στοιχείο κ.ά.! Σε πολλές περιπτώσεις είναι πιο εύκολη η καταγραφή αυγών και προνυμφών, παρά ενήλικων ατόμων. Μειονεκτήματα; Σημαντική παράμετρος που πρέπει να συνυπολογίζεται και να αναγνωρίζεται ως σημαντική στις καταγραφές είναι η πιθανότητα εντοπισμού. Μπορεί να επηρεάζεται από λόγους που σχετίζονται με τη βιολογία του είδους, ή από λόγους που σχετίζονται με την ικανότητα, τον ενθουσιασμό και την υπευθυνότητα του παρατηρητή!

30 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Λισσαμφίβια Καταγραφή μέσω της ξεχωριστής αναγνώρισης κάθε ατόμου Κόψιμο δακτύλων (πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα), καταγραφή/ φωτογράφιση χρωματικού προτύπου, χρήση ελαστικών ταινιών, ταμπέλων που προσδένονται στο γόνατο, σήμανση με φθορίζουσες χρωστικές, τατουάζ, μεταμόσχευση δέρματος, τοποθέτηση έγχρωμων εμφυτευμάτων, μαρκάρισμα με καυτό ή ψυχρό μέταλλο κ.λπ. Η κάθε μέθοδος εφαρμόζεται με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία σε διαφορετικά είδη, είναι λιγότερο ή περισσότερο παρεμβατικη, με ποικιλία ως προς το κόστος εφαρμογής, την απαιτούμενη εξειδίκευση, την ταχύτητα σήμανσης, τη διάρκεια σήμανσης κ.λπ.

31 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Λισσαμφίβια

32 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Λισσαμφίβια Τοποθέτηση φραχτών παρεμβολής (Drift fencing) Κουβάδες σε απόσταση 3-5 m μεταξύ τους, περιμετρικά θέσης αναπαραγωγής. Τρύπες στον πάτο για αποστράγγιση. Έλεγχος 1-2 φορές ημερησίως (αποφυγή θηρευτών). Προσθήκη υλικών που επιτρέπουν το κρύψιμο των ζώων. Πλεονεκτήματα: Πολύ αποτελεσματική μέθοδος. Είναι δυνατή η μελέτη της συμπεριφοράς-κινητικότητας των ζώων. Μειονεκτήματα: Ακριβή και χρονοβόρα μέθοδος. Δεν καταγράφονται τα ζώα που μπορούν να περάσουν από πάνω.

33 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Λισσαμφίβια Αναζήτηση με σάρωση περιοχής (scan searching) Αφορά σε καταγραφή σε θέσεις αναπαραγωγής ή σε περιοχές με μεγάλη αφθονία ατόμων. Εμπεριέχει τη συστηματική αναζήτηση ατόμων (αριθμός ατόμων/ερευνητή ή /μονάδα χρόνου). Μπορεί να συνδυάζονται δύο ερευνητές ταυτόχρονα, ώστε ο δεύτερος να επιβεβαιώνει τις μετρήσεις του πρώτου. Καταγραφή αρσενικών, μέσω των γαμήλιων καλεσμάτων (περιορισμοί;) Συχνή υλοποίηση το σούρουπο με φακούς, οπότε και παρατηρείται μεγάλη δραστηριότητα. Καταγραφή ομάδων εναποτεθειμένων αυγών. Σε πολλά είδη τα αρσενικά είναι πιο δραστήρια από τα θηλυκά. Σε πολλά είδη, τα αρσενικά καταφθάνουν σε διαφορετικό χρόνο από ό,τι τα θηλυκά στους χώρους αναπαραγωγής. Λόγοι απόκλισης:

34 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Λισσαμφίβια Σύλληψη με απόχες Η προσπάθεια πρέπει να περιλαμβάνει το σύνολο της υδάτινης μάζας. Πρέπει να γίνεται προσπάθεια να μην τραυματισθεί η υδρόβια βλάστηση. Φθηνή και απλή μέθοδος, εντούτοις πολλά είδη αποφεύγουν τις απόχες, η χρήση τους μπορεί να είναι επιζήμια για τον βιότοπό τους και ορισμένα είδη ή μορφές ειδών (προνύμφες με εξωτερικά βράγχια) είναι ευάλωτα σε αυτές. Απευθείας σύλληψη ατόμων Τοποθετούνται παγίδες στο έδαφος ή εντός του νερού, εκμεταλλευόμενοι την έντονη κινητικότητα των ζώων. Διάφοροι τύποι προσεγγίσεων, ανάλογα με την ομάδα ενδιαφέροντος. Π.χ. Pitfall traps, Ξύλινες σανίδες για την προσέλκυση σαλαμάνδρων κ.λπ. Ο τρόπος τοποθέτησης είναι σημαντικός π.χ. Funnel traps (σχήμα χωνιού). Φθηνή και απλή μέθοδος, εντούτοις κοπιαστική και πολλές φορές με λίγα ποσοστά επιτυχίας. Αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας, αν οι παγίδες δεν ελέγχονται τακτικά.

35 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Λισσαμφίβια Δειγματοληψία με καταγραφή σε διαδρομές ή σε πλαίσια. Κατάλληλη για χερσόβια Λισσαμφίβια. Απλή και γρήγορη μέθοδος, αλλά κοπιαστική. Καταγραφές καλεσμάτων Απλή και οικονομική μέθοδος, απαιτεί εξοικείωση με τα καλέσματα διαφορετικών ειδών, εμπλοκή εθελοντών. Καταγράφονται μόνο αρσενικά. Διαφορετικά είδη έχουν διαφορετική συμπεριφορά ως προς την χρήση γαμήλιων καλεσμάτων. Καταγραφή με αφαίρεση ατόμων. Χρήση διαφορετικών, ταυτόχρονα, μεθόδων

36 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Ερπετά Τα ερπετά είναι εξώθερμοι οργανισμοί, συνεπώς θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι καιρικές συνθήκες κατά την υλοποίηση των καταγραφών. Οι πιο κοινές μέθοδοι εμπεριέχουν τη σύλληψη των ατόμων για δύο λόγους: Τα περισσότερα είδη είναι ιδιαιτέρως κινητικά, ντροπαλά και κρυπτικά, οπότε η πιθανότητα σε μία επίσκεψη να εντοπιστούν όλα τα άτομα του πληθυσμού είναι ελάχιστη. Καταγράφει κανείς πολλά περισσότερα στοιχεία με την απευθείας σύλληψη ενός ατόμου, παρά με την οπτική παρατήρηση (σωματικές μετρήσεις και βάρος, φύλο, αναπαραγωγική κατάσταση κ.λπ.) Σύλληψη ατόμων

37 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Ερπετά Τρόποι σύλληψης ατόμων Κατάλληλη για μικρές σαύρες, φίδια και χελώνες. Απλή, φθηνή και με καλά αποτελέσματα μέθοδος, αλλά κοπιαστική. Μπορεί να επισύρει σημαντικές διαταραχές στο βιότοπο, εάν οι θέσεις αναζήτησης δεν επιστρέφουν στην αρχική τους μορφή. Διαφορετικοί ερευνητές έχουν διαφορετική ικανότητα σε αυτή τη μορφή σύλληψης. Σύλληψη με το χέρι Θέσεις αναζήτησης; Συμπεριφορά στο πεδίο; Χρόνος αναζήτησης; Εξοπλισμός; Παραλλαγές, ανάλογα με την ομάδα (δηλητηριώδη φίδια, κροκοδείλια, χελώνες χερσόβιες και υδρόβιες;)

38 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Ερπετά Τρόποι σύλληψης ατόμων Κατάλληλη για σαύρες που είναι δύσκολες στη σύλληψη με το χέρι (δενδρόβια είδη, υπόγειας διαβίωσης, έντονα κινητικά είδη κ.λπ.) Απλή, φθηνή και με καλά αποτελέσματα μέθοδος, αλλά ενδεχομένως, κοπιαστική. Πιο αποτελεσματική σε σαύρες με ευδιάκριτο λαιμό. Σύλληψη με η χρήση θηλιάς Κλωστή αναρτάται σε μακρύ στέλεχος και γίνεται προσπάθεια η θηλή να περαστεί στο λαιμό της σαύρας. Πολλές φορές η σαύρα θα βάλει το κεφάλι της μέσα στη θηλιά από μόνη της! Παραλλαγή της μεθόδου είναι το ‘ψάρεμα’ με τη χρήση κατάλληλου δολώματος π.χ. ενός εντόμου, ή την εφαρμογή κόλλας (π.χ. ίδιας που χρησιμοποιείται σε ποντικοπαγίδες) στο άκρο βέργας!

39 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Ερπετά Τρόποι σύλληψης ατόμων Για χερσόβια είδη, ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος είναι η χρήση παγίδων pitfall. Καλό είναι να επενδύονται με στρωμνή φύλλων για το κρύψιμο των ζώων και την προσέλκυση θηραμάτων! (μορφή παγίδων, θέση τοποθέτησης, συμπεριφορά σε περίοδο μη χρήσης;). Χρήση σε συνδυασμό με με drift fences. Χρήση κόλλας. Χρήση δόκανων για μεγάλα ερπετά (κροκοδείλια). Παγίδευση Σήμανση ατόμων Συνήθως με τη χρήση κάποιας χρωστικής. Επίσης με αρκετές από τις μεθόδους που αναφέρθηκαν για τα αμφίβια (αφαίρεση δακτύλων, αφαίρεση/καυτηρίαση φολίδων, τατουάζ κ.λπ.

40 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Θηλαστικά Τεράστια ποικιλία μορφών, μεγεθών, οικολογικών προτιμήσεων, βιολογικού κύκλου, συνθηκών διαβίωσης, συμπεριφοράς κ.λπ. Οι πιο κοινές μέθοδοι εμπεριέχουν τη σύλληψη των ατόμων για τους λόγους που αναφέρθηκαν και για τα ερπετά. Σύλληψη ατόμων με τη χρήση παγίδων Για πολλά είδη η άμεση καταγραφή είναι ιδιαιτέρως δύσκολη, λόγω κρυπτικότητας, σπανιότητας, διαβίωσης σε δύσκολα προσεγγίσιμους βιοτόπους, ελλιπούς γνώσης της βιολογίας του εκάστοτε είδους, δυσκολίες απόκτησης/κατασκευής του κατάλληλου εξοπλισμού παγίδευσης κ.λπ. Μεγάλη ποικιλία ως προς τους τρόπους και τους μηχανισμούς παγίδευσης. Πολλές φορές απαιτείται η απόκτηση ιδιαίτερης εμπειρίας και πειραματισμού ως προς την επιλογή της κατάλληλης παγίδας, θέσης παγίδευσης, δολώματος, εποχής, κ.λπ., ανάλογα με το είδος/ομάδα ειδών- στόχος.

41 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Θηλαστικά Τύποι παγίδων

42 Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Θηλαστικά Έμμεσες παρατηρήσεις μέσω βιοδηλωτικών ιχνών Υπολείμματα τροφής, Σημάδια λήψης τροφής από φυτοφάγα, περιττώματα, ίχνη πατημασιών, runways, φωλιές, εμέσματα πτηνών κ.λπ. Χρήση ειδικών κατασκευών για λήψη τριχών. Ακολουθεί παράδειγμα εξειδίκευσης εφαρμοζόμενης μεθοδολογίας: Χειρόπτερα (νυχτερίδες) Π.χ. σωλήνες με κολλητικές ταινίες ή με αγκαθωτό σύρμα, τοποθετημένοι στα περάσματα π.χ. μεγάλων σαρκοφάγων όπως αρκούδες. Χρήση καλεσμάτων για την προσέλκυση απόκρισης, π.χ. τσακαλιών

43 Τάξη Χειρόπτερα: Βιολογικός κύκλος Βιολογικός κύκλος Χαμηλός ρυθμός αναπαραγωγής (συνήθως 1 μικρό το χρόνο) και μεγάλη διάρκεια κύησης ( έως και δύο μήνες). Με τη λήξη της χειμερίας νάρκης τα έγγυα θηλυκά σχηματίζουν αναπαρα- γωγικές αποικίες (nursery colonies). Κατά το Μάιο-Ιούνιο γεννούν μαζικά. Τα αρσενικά άτομα βρίσκονται μακριά από τα θηλυκά, είτε μόνα τους, είτε σχηματίζοντας ομάδες. Στους όρχεις τους αρχίζει η παραγωγή σπέρματος (διαρκεί όλο το καλοκαίρι), το οποίο αποθηκεύεται για μήνες στη συνεχώς διογκούμενη επιδιδυμίδα. Τα νεαρά άτομα απογαλακτίζονται στα μέσα με τέλη καλοκαιριού και αρχίζουν να πετούν, παραμένοντας όμως ακόμα εξαρτώμενα από τη μητέρα τους. Ευαίσθητη περίοδος για την αποικία, καθώς η διαθέσιμη τροφή θα πρέπει να είναι άφθονη. Βιολογικός κύκλος ειδών εύκρατων ζωνών Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

44 Τάξη Χειρόπτερα: Βιολογικός κύκλος Βιολογικός κύκλος Με την έναρξη του φθινοπώρου οι αναπαραγωγικές αποικίες διαλύονται και τα αρσενικά με τα θηλυκά άτομα συναθροίζονται, μακριά από τις περιοχές θήρευσης, σε μεγάλους αριθμούς, π.χ. πετώντας μπροστά από ανοίγματα σπηλιών (autumn swarming). Σε αυτές τις συναθροίσεις τα αρσενικά υπερτερούν αριθμητικά. Βιολογικός κύκλος ειδών εύκρατων ζωνών Πιθανοί λόγοι swarming: Επίδειξη και ζευγάρωμα: Η περίοδος συμπίπτει με την μέγιστη συσσώρευση σπέρματος στα αρσενικά. Σπάνια όμως παρατηρείται ζευγάρωμα. Εξερεύνηση χειμερινών καταλυμάτων (winter roosts): Εξασφάλιση ότι τα παλιά καταλύματα υπάρχουν ή εύρεση εναλλακτικών. Οι θέσεις συνάθροισης δεν αποτελούν όμως απαραίτητα και θέσεις χειμερίας νάρκης. Απόκτηση εμπειρίας από τα άπειρα, νεαρά άτομα: Καθώς οι περιοχές συνάθροισης έχουν χαρακτηριστικά χειμερινών καταλυμάτων, η επανειλημμένη επίσκεψη αυτών εντυπώνει στην μνήμη τη θέση τους. Κοινωνική συναναστροφή και ανταλλαγή πληροφοριών: Σχετικά με κατάλληλα χειμερινά καταλύματα. Οι θέσεις συνάθροισης μπορεί να αποτελούν σταθερές θέσεις σε έναν εικονικό χάρτη με τις τοποθεσίες που επισκέπτεται η νυχτερίδα κάθε χρόνο. Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

45 Βιολογικός κύκλος Κατά τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο πραγματοποιείται η σύζευξη και τα άτομα προετοιμάζονται για τη χειμερία νάρκη, αυξάνοντας το βάρος τους με την εναπόθεση λίπους. Επίσης κρίσιμη περίοδος για την αποικία, καθώς κατά τη χειμερία νάρκη περισσότερο από το 1/3 του σωματικού βάρους θα χαθεί. Κατά τον Οκτώβριο-Νοέμβριο τα άτομα μετακινούνται στα χειμερινά καταλύματα και μπαίνουν σε διαδικασία χειμερίας νάρκης. Βιολογικός κύκλος ειδών εύκρατων ζωνών Με τον ερχομό της άνοιξης γίνεται η γονιμοποίηση των θηλυκών από το σπέρμα που έχουν αποθηκεύσει το φθινόπωρο κατά τη σύζευξη και ξεκινά άμεσα η κυοφορία. Εναλλακτικά, γίνεται η καθυστερημένη εμφύτευση του εμβρύου στη μήτρα για τη συνέχιση της κυοφορίας. Τάξη Χειρόπτερα: Βιολογικός κύκλος Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

46 Παράδειγμα: Χειρόπτερα (νυχτερίδες) Ζωική ομάδα Πληθυσμιακό μέγεθος Άλλες ιδιότητες Αποτελεσμα- τικότητα ΑκρίβειαΑπόκλισηΑπαιτούμενη εξειδίκευση ΠλεονεκτήματαΜειονεκτήματα Καταγραφές κατά την έξοδο από την φωλιά (roost) Όλα τα είδη Εκτίμηση-ΚαλήΠοικίλειΜικρή για μεγάλες αποικίες Αναγνώριση (ειδών, ήχων) Άμεση εκτίμηση του μεγέθους των ομάδων (cluster size) Απαιτεί εποχιακές επισκέψεις. Οι νυχτερίδες χρησιμοποιούν περισσότερες της μίας φωλιάς Χειμερινές καταγραφές Όλα τα είδη Ένδειξη-ΦτωχήΚαλή, εάν μία περιοχή ερευνά- ται εύκολα Ευνοεί τα είδη που διαχειμά- ζουν σε κτήρια, σπήλαια, ορυχεία Αναγνώριση ειδών που πέφτουν σε χειμερία νάρκη Απλή μεθοδολογία Οι περισσότερες θέσεις δεν ερευνώνται εύκολα. Παράγει μόνο ένδειξη. Μπορεί να τις ενοχλήσει Καταγραφές την περίοδο του swarming Όλα τα είδη N/A-ΚαλήΠοικίλειΕυνοεί είδη που το κάνουν πιο συχνά ή έντονα Η αναγνώριση χρήσιμη, άλλα όχι απαραίτητη Απλή μεθοδολογία. Μπορεί να καταστήσει εύκολο τον εντοπισμό θέσεων φωλιάς και χειμερίας νάρκης Δύσκολο να προσδιοριστεί πόσες νυχτερίδες εισέρχονται στο χώρο φωλιάς (roost). Απαιτεί περαιτέρω μελέτες. Καταγραφές από τεχνητές φωλιές (bat boxes) Όλα τα είδη Ένδειξη-Απαιτεί επίσκεψη σε κάθε φωλιά Πολύ υψηλή Μπορεί να ξεφύγουν είδη που δεν τις χρησιμοποι- ούν Αναγνώριση ειδών Θετική αναγνώριση ειδών. Αποκάλυψη ειδών που είναι πολύ ήσυχα για εντοπισμό με bat detector Ενοχλεί τις νυχτερίδες Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας

47 Ζωική ομάδα Πληθυσμιακό μέγεθος Άλλες ιδιότητες Αποτελεσμα- τικότητα ΑκρίβειαΑπόκλισηΑπαιτούμενη εξειδίκευση ΠλεονεκτήματαΜειονεκτήματα ΔιαδρομέςΌλα τα είδη Παρουσία/ πιθανή απουσία Ένδειξη δραστη- ριότητας ΦτωχήΧαμηλήΜερικά είδη/άτομα δεν καταγρά- φονται Αναγνώριση ήχων Ικανοποιητική μέθοδος για την διαπίστωση παρουσίας ειδών σε μία περιοχή. Αναγνώριση περιοχών τροφοληψίας και διαδρομών κυκλοφορίας Τα αποτελέσματα δεν υπολογίζουν το πληθυσμιακό μέγεθος Έμμεσες αξιολογήσεις παρουσίας π.χ. περιττώματα Όλα τα είδη Παρουσία/ πιθανή απουσία -Ποικίλη ποιότητα Ποικίλει-Γνώση των βιοδηλωτικών ιχνών που υποδεικνύουν την παρουσία των νυχτερίδων Μπορεί να χρησιμοποιείται ολοχρονικά Διαχειμάζουσες νυχτερίδες αφήνουν ελάχιστα ή λίγα ίχνη Ραδιοανίχ- νευση Όλα τα είδη --ΥψηλήΠολύ υψηλή -Απαιτούνται υψηλά επίπεδα εξειδίκευσης Απαίτηση για ακριβό εξοπλισμό και υψηλά επίπεδα εξειδίκευσης Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας Παράδειγμα: Χειρόπτερα (νυχτερίδες)

48 Μεθοδολογία Παρατήρηση-Φωτογράφιση Σύλληψη ατόμων Αναγνώριση ειδών- εκπαίδευση-λήψη μετρήσεων Συναρμολόγηση εξοπλισμού παγίδευσης Απελευθέρωση-Ηχογράφηση Συμπλήρωση πρωτοκόλλου Ηχογράφηση Μέθοδοι και Τεχνικές Δειγματοληψίας και Μέτρησης της Βιολογικής Ποικιλότητας