IST BTEC Professional Diploma in Therapeutic Counseling Δρ. Χαρά Τσέκου Ενότητα 7 Συγκριτικές Θεωρίες και Προσεγγίσεις στη Συμβουλευτική.

Παρουσίαση με θέμα: "IST BTEC Professional Diploma in Therapeutic Counseling Δρ. Χαρά Τσέκου Ενότητα 7 Συγκριτικές Θεωρίες και Προσεγγίσεις στη Συμβουλευτική."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 IST BTEC Professional Diploma in Therapeutic Counseling Δρ. Χαρά Τσέκου Ενότητα 7 Συγκριτικές Θεωρίες και Προσεγγίσεις στη Συμβουλευτική

2 Κριτική σκέψη και κλινική ψυχολογία Εισαγωγή στην ψυχολογία των αποκλινόντων Εισαγωγή στην ψυχολογία των αποκλινόντων Ιστορική αναδρομή αντιμετώπισης ψυχικών διαταραχών Ιστορική αναδρομή αντιμετώπισης ψυχικών διαταραχών Μοντέλα ψυχολογίας > προσωπικότητα και διαταραχή Μοντέλα ψυχολογίας > προσωπικότητα και διαταραχή Διάγνωση: ταξινόμηση > επιστήμη και ηθική / κοινωνικές επιρροές Διάγνωση: ταξινόμηση > επιστήμη και ηθική / κοινωνικές επιρροές

3 Ψυχολογία των αποκλινόντων Κλινική ψυχολογία: Κλινική ψυχολογία: Χορήγηση τεστ, ψυχικές διαταραχές, διάγνωση, θεραπεία Παρουσίαση ψυχολόγων ως θεραπευτών > εικόνα που ενισχύεται από ΜΜΕ

4 Καθήκον κλινικού Ψ: «Θεραπεία» ατόμων που δεν είναι «φυσιολογικά»  Υιοθέτηση ιατρικού μοντέλου για ψυχολογική λειτουργία  Πλαίσιο πολιτικής υγείας, ασφαλιστικών εταιριών κ.α.

5 Ιστορική αναδρομή «τρέλα» εξαιτίας: Αρχαιότητα: πνεύματα και δαιμονική κατοχή Αρχαιότητα: πνεύματα και δαιμονική κατοχή «θεραπεία» από θρησκευτικούς παράγοντες Προϊστορικά χρόνια: διάτρηση εγκεφάλου Προϊστορικά χρόνια: διάτρηση εγκεφάλου Αρχαία Αίγυπτος, εβραϊκός πολιτισμός, χριστιανισμός: εξορκισμοί Αρχαία Αίγυπτος, εβραϊκός πολιτισμός, χριστιανισμός: εξορκισμοί

6 Αρχαία Ελλάδα Στους Δελφούς προστασία Στους Δελφούς προστασία Ιπποκράτης: θεωρία «χυμών» Ιπποκράτης: θεωρία «χυμών» Έλλειψη ισορροπίας σωματικών υγρών> βιολογική εστίαση Σωματικές θεραπείες: δίαιτα, άσκηση Πλάτωνας και Αριστοτέλης: νομικό πλαίσιο για ψυχική ασθένεια Πλάτωνας και Αριστοτέλης: νομικό πλαίσιο για ψυχική ασθένεια

7 Μεσαίωνας (500-1500 μ.Χ.) Μεσαίωνας (500-1500 μ.Χ.) Υπερφυσικές θεωρίες 17 ος αι.: Προ-Ουμανιστική περίοδος 17 ος αι.: Προ-Ουμανιστική περίοδος Απαρχή αντιμετώπισης ως νόσος> όχι κυνήγι μαγισσών Άσυλα> δέσιμο, εκπαίδευση για επετεία

8 Βιομηχανική επανάσταση 18 ος αι.: Γαλλία: Pinel > αφαίρεση αλυσίδων Γαλλία: Pinel > αφαίρεση αλυσίδων Αγγλία: Tuke > νoσηλεία και εργασιοθεραπεία Αγγλία: Tuke > νoσηλεία και εργασιοθεραπεία ΗΠΑ: Rush > ηθική διαχείρηση ΗΠΑ: Rush > ηθική διαχείρηση Ψυχική νόσος ως απόρροια ηθικών πιέσεων Dix > Kίνημα Ψυχικής Υγιεινής Dix > Kίνημα Ψυχικής Υγιεινής Εξειδικευμένα ιδρύματα

9 20 ος αιώνας Ανάπτυξη επιστημονικής έρευνας Ανάπτυξη επιστημονικής έρευνας Αναφορές από ασθενείς Αναφορές από ασθενείς Emil Kraeplin (1856 -1926) Emil Kraeplin (1856 -1926) Ιδρυτής σύγχρονης ψυχιατρικής Η ψυχική νόσος προέρχεται από βιολογικές και γενετικές διαταταχές Ταξινόμηση διαταραχών Φαρμακοθεραπεία

10 Ψυχολογία θεωρίες προσωπικότητας και κλινική ψυχολογία Ψυχοθεραπεία Αρχαία ελλάδα: Στωικοί φιλόσοφοι, Επίκουρος, Αριστοτέλης Αρχαία ελλάδα: Στωικοί φιλόσοφοι, Επίκουρος, Αριστοτέλης > επιρροή σύγχρονων ψυχοθεραπευτικών μοντέλων Σύγχρονη ψυχοθεραπεία: Ψυχανάλυση Freud > ιατρικός προσανατολισμός Σύγχρονη ψυχοθεραπεία: Ψυχανάλυση Freud > ιατρικός προσανατολισμός

11 Σχολές ψυχοθεραπείας Μοντέλα ψυχοπαθολογίας > συσχέτηση με προσέγγιση της δομής της προσωπικότητας του ανθρώπου Μοντέλα ψυχοπαθολογίας > συσχέτηση με προσέγγιση της δομής της προσωπικότητας του ανθρώπου Άμεσα συνδεδεμένες με κλινική πράξη, παρατηρήσεις από μεμονομένα περισταστικά, ηθικές κρίσεις ως προς την ανθρώπινη φύση Άμεσα συνδεδεμένες με κλινική πράξη, παρατηρήσεις από μεμονομένα περισταστικά, ηθικές κρίσεις ως προς την ανθρώπινη φύση Διαφορετική προσέγγιση ως προς την ψυχολογία ως επιστήμη > διαφορετική μεθοδολογία Διαφορετική προσέγγιση ως προς την ψυχολογία ως επιστήμη > διαφορετική μεθοδολογία

12 Εξέλιξη μελέτης προσωπικότητας Παραδοσιακά μοντέλα προσωπικότητας στα πλαίσια ψυχολογικών θεωριών, που περιέχουν και αναπτυξιακά μοντέλα και θεώρηση ως προς της ψυχοπαθολογία > παρέμβαση Ψυχοδυναμική, Συμπεριφορική, Ουμανιστική Ψυχοδυναμική, Συμπεριφορική, Ουμανιστική

13 Σύγχρονα μοντέλα προσωπικότητας Πιο εξειδικευμένα > εξετάζουν τη δομή Πιο εξειδικευμένα > εξετάζουν τη δομή Εστιάζουν σε συγκεκριμένους παράγοντες Εστιάζουν σε συγκεκριμένους παράγοντες Πχ Cattell (1942), Costa McCrae (1992) -εξωστρέφεια -προσήνεια-συνέπεια-νευρωτισμός -δεκτικότητα στην εμπειρία Χρήση επιστημονικής μεθοδολογίας στη διερεύνηση των χαρακτηριστικών Χρήση επιστημονικής μεθοδολογίας στη διερεύνηση των χαρακτηριστικών

14 Μοντέλα ψυχοπαθολογίας στην Ψυχολογία Ιατρικό Αιτιολογικοί παράγοντες: Αιτιολογικοί παράγοντες: Ασθένειες, οργανικοί παράγοντες, βιοχημικοί, εγκεφαλική δυσλειτουργία Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Σύμπτωμα, σύνδρομο, ασθένεια Αντιμετώπιση: Αντιμετώπιση: Φαρμακοθεραπεία, νοσηλεία, παρέμβατικές μέθοδοι (ΕΣΘ)

15 Ψυχοδυναμικό Αιτιολογικοί παράγοντες: Αιτιολογικοί παράγοντες: Εσωτερική ψυχική σύγκρουση Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Εμμονή, σύμπλεγμα Αντιμετώπιση: Αντιμετώπιση: Ενόραση μέσω των ερμηνιών

16 Συμπεριφορικό Αιτιολογικοί παράγοντες: Αιτιολογικοί παράγοντες: Μη λειτουργική μάθηση Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Δυσλειτουργική συμπεριφορά, ερέθισμα, αντίδραση, περιβάλλον Αντιμετώπιση: Αντιμετώπιση: Τεχνικές που εφαρμόζουν νόμους μάθησης

17 Ουμανιστικό Αιτιολογικοί παράγοντες: Αιτιολογικοί παράγοντες: Εμπόδια στην ανάπτυξη της προσωπικότητας Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Πίεση, αναπαράσταση εαυτού, εσωτερίκευση Αντιμετώπιση: Αντιμετώπιση: Σχέση με θεραπευτή, αυτοεκτίμηση

18 Γνωσιακό Αιτιολογικοί παράγοντες: Αιτιολογικοί παράγοντες: Δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Ορολογία ψυχολογικού προβλήματος: Αυτόματες αρνητικές σκέψεις, σχήματα Αντιμετώπιση: Αντιμετώπιση: Τροποποίηση ερμηνείας γεγονότων

19 Θεωρίες ψυχολογίας: Θεωρίες ψυχολογίας: μοντέλα προσωπικότητας ι θεωρίες ψυχοπαθολογίας και μοντέλα παρέμβασης θεωρίες ψυχοπαθολογίας και μοντέλα παρέμβασης Ψυχολογία των αποκλινόντων

20 Γιατί να ορίσουμε την απόκλιση; Για να προσδιορίσουμε τον εαυτό μας (φιλοσοφία) Για να προσδιορίσουμε τον εαυτό μας (φιλοσοφία) Για την επίτευξη κοινωνικού ελέγχου Για την επίτευξη κοινωνικού ελέγχου Για θεραπεία και πρόληψη Για θεραπεία και πρόληψη

21 Κριτήρια ορισμού απόκλισης Στατιστικά > απόκλιση από μ.ο. πληθυσμού Στατιστικά > απόκλιση από μ.ο. πληθυσμού Παράβαση κοινωνικών συμβάσεων Παράβαση κοινωνικών συμβάσεων Προσωπική δυσφορία Προσωπική δυσφορία Δυσλειτουργία Δυσλειτουργία

22 Στατιστικά > απόκλιση από μ.ο. πληθυσμού Ποσοτικά, ελέγξιμα Ποσοτικά, ελέγξιμα Αλλά, υπάρχουν «καλές» εξαιρέσεις Αλλά, υπάρχουν «καλές» εξαιρέσεις Δείγμα; Δείγμα; Ορισμός μεταβλητών; Πχ συναίσθημα Ορισμός μεταβλητών; Πχ συναίσθημα

23 Παράβαση κοινωνικών συμβάσεων Ορισμός της διαταραχής με βάση το κοινωνικό πλαίσιο; Ορισμός της διαταραχής με βάση το κοινωνικό πλαίσιο;Ανθρωποφαγία; Θρησκευτικές τελετουργίες; Πολλές διαταραχές δεν προσβάλλουν κοινωνικά ήθη, πχ κατάθλιψη Πολλές διαταραχές δεν προσβάλλουν κοινωνικά ήθη, πχ κατάθλιψη Ηθικές αξίες: προσωπικό σύστημα αξιών, διαφορετικότητα Ηθικές αξίες: προσωπικό σύστημα αξιών, διαφορετικότητα

24 Προσωπική δυσφορία Πολλές φορές συναίσθημα κατάλληλο με περίσταση, πχ πένθος Πολλές φορές συναίσθημα κατάλληλο με περίσταση, πχ πένθος Διαταραχές που δεν υπάρχει δυσφορία> παιδοφιλία Διαταραχές που δεν υπάρχει δυσφορία> παιδοφιλία Υποκειμενική αξιολόγηση Υποκειμενική αξιολόγηση

25 Δυσλειτουργία Ως προς τη λειτουργικότητα σε βασικούς τομείς της ζωής του ατόμου Ως προς τη λειτουργικότητα σε βασικούς τομείς της ζωής του ατόμου Εργασία / Σχέσεις Εργασία / Σχέσεις Κοινωνικοί ρόλοι; Κοινωνικοί ρόλοι; Ανεργία> κατάθλιψη; Ανεργία> κατάθλιψη;

26 Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) APA APA DSM-I: 1952 / DSM-5: 2013 DSM-I: 1952 / DSM-5: 2013 ΠΟΥ ICD-10 ΠΟΥ ICD-10 Κατάταξη ψυχικών διαταραχών με βάση συσχετίσεις συμπτωμάτων Κατάταξη ψυχικών διαταραχών με βάση συσχετίσεις συμπτωμάτων Συνεχώς αυξανόμενος αριθμός διαταραχών: 1952:198 >1994:340 Συνεχώς αυξανόμενος αριθμός διαταραχών: 1952:198 >1994:340

27 Παγκόσμια αποδεκτά συστήματα ταξινόμησης Παγκόσμια αποδεκτά συστήματα ταξινόμησης Η συμπεριφορά εκλαμβάνεται ως προς το πλαίσιο Η συμπεριφορά εκλαμβάνεται ως προς το πλαίσιο Δυσλειτουργία > μετρήσιμη όμως αντικειμενική; Δυσλειτουργία > μετρήσιμη όμως αντικειμενική; δυσφορία > υποκειμενική δυσφορία > υποκειμενική

28 Αντικειμενικότητα; Αντικειμενικότητα; >ένταση; / διάρκεια συμπτωμάτων >ετικετοποίηση; >ως προς την ‘ευεξία’ του ατόμου μέσα στην κοινωνία Μήπως: δυσλειτουργική κοινωνία; >Υπερβολική vs ελλειπής διάγνωση

29 >Προβλήματα στατιστικής μεθοδολογίας -συσχετίσεις, διαψευσιμότητα, δείγμα >Βασισμένο κυρίως στο ιατρικό μοντέλο των ψυχικών διαταραχών > βιο-ψυχο-κοινωνικό

30 Κοινωνική κατασκευή ψυχολογικής γνώσης Η γνώση βασίζεται στην κοινωνική συναίνεση Η γνώση βασίζεται στην κοινωνική συναίνεση Οι κοινωνικές εμπειρίες και αλληλεπιδράσεις επηρεάζουν αυτό που αντιμετωπίζουμε ως πραγματικότητα Ορολογία Ορολογία Ενεργά διαμορφώνει την αντίληψή μας >σχιζοφρενής, τρελός, παρανοϊκός, αντικοινωνικός

31 Διάγνωση Burt (1972) Γλώσσα: Σύστημα σημείων που χρησιμοποιείται από τους ισχυρούς για να χαρακτηρίσει, να προσδιορίσει, να κατατάξει Burt (1972) Γλώσσα: Σύστημα σημείων που χρησιμοποιείται από τους ισχυρούς για να χαρακτηρίσει, να προσδιορίσει, να κατατάξει Foucault (1980) : Κατηγορίες του φυσιολογικού και μη φυσιολογικούκαθορίζουν τα ιδανικά της συμπεριφοράς Foucault (1980) : Κατηγορίες του φυσιολογικού και μη φυσιολογικούκαθορίζουν τα ιδανικά της συμπεριφοράς Τα κυρίαρχα νοήματα δεν είναι τα μόνα, υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι ερμηνείας της συμπεριφοράς από μη κυρίαρχες πολιτισμικές ομάδες (φτωχοί, γυναίκες)

32 Διάγνωση Η κατηγοριοποίηση των διαταραχών βοηθάει την ανάπτυξη της έρευνας Η κατηγοριοποίηση των διαταραχών βοηθάει την ανάπτυξη της έρευνας Θέτει έναν κοινά αποδεκτό ουδό Θέτει έναν κοινά αποδεκτό ουδό «γενικές οδηγίες» από παρομοιες περιπτώσεις «γενικές οδηγίες» από παρομοιες περιπτώσεις Κοινή γλώσσα ανάμεσα στους ειδικούς Κοινή γλώσσα ανάμεσα στους ειδικούς Ποινική / ασφαλιστική χρήση Ποινική / ασφαλιστική χρήση

33 Αλλά: Υποκειμενική ερμηνεία συμπτωμάτων από θεράποντα Υποκειμενική ερμηνεία συμπτωμάτων από θεράπονταΑξιοπιστία; Αλληλεπικάλυψη συμπτωμάτων

34 Πολιτισμικές επιρροές δραπετομανία (ΗΠΑ) δραπετομανία (ΗΠΑ) κλεπτομανία (ΗΠΑ) κλεπτομανία (ΗΠΑ) ανορεξία (δυτικός κόσμος) ανορεξία (δυτικός κόσμος) Κόρο (NA Aσία) Κόρο (NA Aσία) Πρέπει να λαμβάνονται υπ’όψην πολιτισμικές και κοινωνικές επιρροές Διάγνωση ως μέσο προάσπισης συμφερόντων κυρίαρχων τάξεων;

35 Διαγνωστικές ετικέτες / Στίγμα Αίτια προβλήματος μέσα στο άτομο > δε λαμβάνεται υπόψην το πλαίσιο Αίτια προβλήματος μέσα στο άτομο > δε λαμβάνεται υπόψην το πλαίσιο Εσωτερίκευση ετικέτας στην ταυτότητα του ατόμου Εσωτερίκευση ετικέτας στην ταυτότητα του ατόμου Δευτερογενή οφέλη λόγω αναπηρίας Δευτερογενή οφέλη λόγω αναπηρίας Ενίσχυση «διαταραγμένης» συμπεριφοράς Ενίσχυση «διαταραγμένης» συμπεριφοράς Φαύλος κύκλος

36 Rosenhan (1973) ‘On being insane in sane places’ (Science) συνεργάτες του >υποδύθηκαν τους ψυχικά ασθενείς με σκοπό να εισαχθούν σε ψυχιατρικές κλινκές συνεργάτες του >υποδύθηκαν τους ψυχικά ασθενείς με σκοπό να εισαχθούν σε ψυχιατρικές κλινκές ψευτο-ασθενείς εισήχθησαν σε νοσοκομεία των ΗΠΑ ψευτο-ασθενείς εισήχθησαν σε νοσοκομεία των ΗΠΑ μετά την είσοδο τους άρχισαν να συμπεριφέρονται φυσιολογικά> είπαν στο προσωπικό ότι αισθάνονταν καλά και ότι τα συμπτώματα τους υποχώρησαν. μετά την είσοδο τους άρχισαν να συμπεριφέρονται φυσιολογικά> είπαν στο προσωπικό ότι αισθάνονταν καλά και ότι τα συμπτώματα τους υποχώρησαν.

37 Οι γιατροί δεν αναγνώρισαν ούτε έναν από τους υποτιθέμενους ασθενείς. Οι γιατροί δεν αναγνώρισαν ούτε έναν από τους υποτιθέμενους ασθενείς. Χορήγηση αγωγής Χορήγηση αγωγής 20 ημέρες νοσηλείας 20 ημέρες νοσηλείας

38 2 ο πείραμα Ένα προσβεβλημένο νοσοκομείο να τους στείλει ψευτο-ασθενείς που το προσωπικό θα εντόπιζε. Ένα προσβεβλημένο νοσοκομείο να τους στείλει ψευτο-ασθενείς που το προσωπικό θα εντόπιζε. Εκείνος συμφώνησε αλλά δεν έστειλε κανένα Εκείνος συμφώνησε αλλά δεν έστειλε κανένα Μέσα στις επόμενες βδομάδες εισήχθησαν 193 ασθενείς στο νοσοκομείο. Μέσα στις επόμενες βδομάδες εισήχθησαν 193 ασθενείς στο νοσοκομείο. 41 θεωρήθηκαν ψευτο-ασθενείς > υποψία για περισσότερους 41 θεωρήθηκαν ψευτο-ασθενείς > υποψία για περισσότερους

39 Συμπέρασμα μελέτης Είναι σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσουν οι υγιείς από τους μη σε ψυχιατρικά ιδρύματα Είναι σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσουν οι υγιείς από τους μη σε ψυχιατρικά ιδρύματα εναντίον της χρήσης ετικετών εναντίον της χρήσης ετικετών Πρότεινε να εστιάσουν οι γιατροί σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και πρόβληματα Πρότεινε να εστιάσουν οι γιατροί σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και πρόβληματα Συνέστησε εκπαίδευση για τους εργαζομένους ώστε να γίνουν περισσότερο γνώστες του τι επικρατεί στο νοσοκομείο. Συνέστησε εκπαίδευση για τους εργαζομένους ώστε να γίνουν περισσότερο γνώστες του τι επικρατεί στο νοσοκομείο.

40 Άρα προσοχή στη χρήση διαγνωστικών όρων Άρα προσοχή στη χρήση διαγνωστικών όρων Αναγνώριση κοινωνικών και πολιτισμικών επιρροών Αναγνώριση κοινωνικών και πολιτισμικών επιρροών Συνεχής εκπαίδευση και σκεπτικισμός > επιστημονική γνώση Συνεχής εκπαίδευση και σκεπτικισμός > επιστημονική γνώση Προσοχή στις προκαταλήψεις > ηθικές κρίσεις Προσοχή στις προκαταλήψεις > ηθικές κρίσεις Εστίαση στον άνθρωπο και τις ιδιαιτερότητές του Εστίαση στον άνθρωπο και τις ιδιαιτερότητές του Βίο-ψύχο-κοινωνικό μοντέλο Βίο-ψύχο-κοινωνικό μοντέλο