Πολυπαραγοντικά νοσήματα

Παρουσίαση με θέμα: "Πολυπαραγοντικά νοσήματα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Πολυπαραγοντικά νοσήματα Συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού συστήματος (πειραματική προσέγγιση)

2 Πολυπαραγοντικά νοσήματα
Παράγοντες κινδύνου πολλαπλά επίπεδα κοινωνικό κοινοτικό προσωπικό βιολογικό/γενετικό

3 «Ετερογένεια» σύνθετων ασθενειών
Πολυγονιδιακό νόσημα με γενετική ετερογένεια Γονίδιο - Επίσταση Γονίδιο + σύνθετος φαινότυπος Πρόσληψη αλάτων Ψυχοκοινωνική πίεση (stress) Διατροφή Άλλοι παράγοντες Περιβαλλοντικοί παράγοντες

4 Χαρακτηριστικά σποραδικά οικογενή (μη μεντελική κληρονομικότητα)
περιβαλλοντικοί παράγοντες μείωση/αύξηση κινδύνου μεγαλύτερη συχνότητα σε ένα φύλο (μη φυλογενετικό) συγγενείς 1ου βαθμού ατόμων που νοσούν και ανήκουν στο σπάνια επηρεαζόμενο φύλο έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν εμφάνιση κατά εθνικότητα

5 Υψηλός βαθμός επανεμφάνισης Χαμηλός βαθμός επανεμφάνισης
Σπάνια Γενετικά απλά Μονοπαραγοντικά Υψηλός βαθμός επανεμφάνισης Κοινά Γενετικά περίπλοκα Πολυπαραγοντικά Χαμηλός βαθμός επανεμφάνισης GENETIC ENVIRONMENTAL Duchenne muscular dystrophy Haemophilia Osteogenesis imperfecta Club foot Pyloric stenosis Peptic ulcer Diabetes Tuberculosis Phenylketonuria Galactosaemia Spina bifida Ischaemic heart disease Ankylosing spondylitis Scurvy

6 Πολυπαραγοντικά νοσήματα
Ανίχνευση – συσχέτιση μεταλλάξεων άμεσο έλεγχο στατιστική ανάλυση TDT επιδημιολογία περιβαλλοντικοί παράγοντες

7 Γενετική πολυπαραγοντικών νοσημάτων
Δυσκολίες στη μελέτη Ανάλυση σύνδεσης στον άνθρωπο Αιτιολογία νόσου Ανάλυση οικογενειών και/ή ζευγών αδελφών: ● Δυνατότητα μεγάλου αριθμού ασθενών (?) ● Μέτρια ανάλυση Πολλαπλά γονίδια: Αλληλεπίδραση, Επίσταση Πολυγονιδιακό: ήπια επίδραση σε μεμονωμένα γονίδια Ατελής διεισδυτικότητα Ηλικία εμφάνισης Περιβαλλοντικοί παράγοντες Γενετική ετερογένεια Έλλειψη δυναμικού Υψηλή πολυπλοκότητα

8 Καθορισμός γενετικών τόπων για ανάλυση γονοτύπου υψηλής πυκνότητας
Πιθανές λύσεις Μελέτες συσχέτισης μεγάλης κλίμακας TDTs TDT μεταξύ αδελφών Μελέτες συσχέτισης σε ποσοτικά χαρακτηριστικά Στατιστική ανάλυση υψηλού βαθμού Μοντέλα σε πειραματόζωα Ελεγχόμενο γενετικό υπόβαθρο Ελεγχόμενο περιβάλλον Ελεγχόμενα δεδομένα Μεγάλος αριθμός απογόνων Μειωμένη ετερογένεια Εύρεση υποψήφιων περιοχών Ελάττωση πολυπλοκότητας Μελέτες συσχέτισης Συγκριτικοί «χάρτες» Καθορισμός γενετικών τόπων για ανάλυση γονοτύπου υψηλής πυκνότητας

9 Συγκριτική Βιολογία Άνθρωπος Ποντίκι Αρουραίος
Γονίδια και γονιδιακός χειρισμός: σχετικά με την ασθένεια στον άνθρωπο Γονίδια, φυσιολογία και φαρμακολογία σχετικά με την ασθένεια στον άνθρωπο Ποντίκι Αρουραίος

10 Προσέγγιση πολυπαραγοντικών νοσημάτων
Επηρεάζονται συνήθως μονοπάτια αντιδράσεων βιοσύνθεση νουκλεοτιδίων μεταφορά, εισαγωγή, κράτηση ουσιών μεθυλίωση

11 Γονιδίωμα 2,500,000,000 νουκλεοτιδικές βάσεις 30,000 γονίδια
23 ζεύγη χρωμοσωμάτων χιλιάδες – εκατομμύρια αντίγραφα τμημάτων DNA

12 Γενετική ποικιλότητα SNPs (single nucleotide polymorphisms)
CNVs (copy number variations) = 3xSNPs

13 Copy Number Variations (CNVs)
10% γονιδίων μέγεθος: δεκάδες - εκατομμύρια βάσεις καμία εμφανής επίπτωση

14

15 Συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού (CAKUT)
Ανάλυση μεταλλάξεων

16 Ανώτερου ουροποιητικού Κατώτερου ουροποιητικού
Νεφρική αγενεσία Νεφρική υποπλασία Νεφρική δυσπλασία Πεταλοειδής νεφρός Διπλασιασμός πυελοκαλυκικού συστήματος CAKUT Απόφραξη πυελοουρητηρικής ή κυστεοουρητηρικής συμβολής Διπλασιασμός ουρητήρα Πρωτοπαθής κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση Βαλβίδες οπίσθιας ουρήθρας Κατώτερου ουροποιητικού Woolf AS. Kidney International. 2000;58:500–512

17 CAKUT (Congenital Anomalies of Kidney and Urinary tract)
0,5% όλων των κυήσεων Η πλέον συχνή αιτία τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής νόσου στην παιδική ηλικία ≈ 30-40% των παιδιών με χρόνια νεφρική νόσο ή τελικού σταδίου νεφρική νόσο εμφανίζει συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιητικού Song R. Pediatr Nephrol 2011;26: Pope JC 4th. J Am Soc Nephrol. 1999;10:

18 Ανώτερου ουροποιητικού Κατώτερου ουροποιητικού
Νεφρική αγενεσία Νεφρική υποπλασία Νεφρική δυσπλασία Πεταλοειδής νεφρός Διπλασιασμός πυελοκαλυκικού συστήματος CAKUT Απόφραξη πυελοουρητηρικής ή κυστεοουρητηρικής συμβολής Διπλασιασμός ουρητήρα Πρωτοπαθής κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση Βαλβίδες οπίσθιας ουρήθρας Κατώτερου ουροποιητικού Woolf AS. Kidney International. 2000;58:500–512

19 Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση (ΚΟΠ)
ΚΟΠ 5ου βαθμού ΔΕ με ενδονεφρική παλινδρόμηση (δηλαδή μέσα στα αθροιστικά σωληνάρια). Μπορεί να οδηγήσει σε βαριά πυελονεφρίτιδα και νεφρική ουλή. 19

20 ΚΟΠ ο ουρητήρας διατιτραίνει υψηλά το τοίχωμα της κύστης και εκβάλλει χαμηλά στο κυστικό τρίγωνο Στην εικόνα αυτή βλέπουμε την είσοδο των ουρητήρων στην κύστη. Ενώ ο ουρητήρας τρυπά το τοίχωμα της κύστης ψηλά, η εκβολή του είναι χαμηλά στο κυστικό τρίγωνο, διότι φυσιολογικά πορεύεται ενδοτοιχωματικά πριν την εκβολή στα ουτητηρικά στόμια. Αυτό φαίνεται στην επόμενη διαφάνεια. 20

21 Πρωτοπαθής ΚΟΠ Πορεία ουρητήρα ενδοτοιχωματικά και υποβλεννογόνια (στον εξωστήρα μυ της κύστης) Παθητική συμπίεση ενδοτοιχωματικού ουρητήρα στην πλήρωση της κύστης Παρεμπόδιση ΚΟΠ

22 Φυσιολογική Πορεία Ουρητήρα Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση
Πρωτοπαθής ΚΟΠ Φυσιολογική Πορεία Ουρητήρα Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση 22

23 KΟΠ με συνοδό νεφρική υποπλασία/δυσπλασία (ΝΥΔ)
ΑΡ η ΚΟΠ είναι 5ου βαθμού και ΔΕ 1ου (η λήψη στην κυστεογραφία είναι πρόσθια). Στο DMSA η λήψη είναι οπίσθια και βλέπουμε ΑΡ ελαττωμένη διάχυτα πρόσληψη ραδιοφαρμάκου και συνολικά μικρότερο μέγεθος, με φυσιολογικό περίγραμμα νεφρού που σημαίνει ύπαρξη συγγενούς νεφρικής υποπλασίας/δυσπλασίας που συνδυάζεται με μεγάλου βαθμού ΚΟΠ όπως στην εικόνα. 23

24 Μετανεφρικό μεσέγχυμα
Δομές νεφρών Πρόνεφρος Μεσόνεφρος Μετάνεφρος Ουρητηρική καταβολή Μετανεφρικό μεσέγχυμα Μεσονεφρικός αγωγός Perantoni AO. Semin Cell Dev Biol. 2003;14:201-8

25 Νεφρογένεση Vainio S. Nat RevGenet 2002;3:

26 Επαγωγή ουρητηρικής καταβολής
Schedl A. Nat Rev Genet. 2007;8:

27 ROBO2 roundabout, axon guidance receptor, homolog 2 (Drosophila)
Kb Εξόνια: 26  Μήκος μεταγράφου: 8,946 bps  Μήκος πρωτεΐνης: 1,378 aa 27

28 ROBO2 roundabout, axon guidance receptor, homolog 2 (Drosophila)
Yue Υ. Genomics 2006;88:

29 Μελέτες για το γονίδιο ROBO2
Στον άνθρωπο συνδρομική ΚΟΠ: de novo μετάθεση (1 ασθενής) μη-συνδρομική ΚΟΠ: δύο παρανοηματικές μεταλλάξεις (124 οικογένειες) (Lu W. Am J Hum Genet. 2007;80: ) Πειραματόζωα (μύες) Robo2-/- : υπεράριθμες ΟΚ  πολλαπλούς νεφρούς/ουρητήρες Robo2+/-: διατεταμένους ουρητήρες, εισχωρούν περισσότερο πλευρικά στην ουροδόχο κύστη (Grieshammer U. Developmental Cell 2004;6:709–717) μη-συνδρομική ΚΟΠ, ΚΟΠ/CAKUT, ΚΟΠ/ΝΠ: 24 νουκλεοτιδικές αλλαγές, 6 κωδική περιοχή (4 παρανοηματικές, 2 συνώνυμες) (95 ασθενείς) (Bertoli-Avella AM. J Am Soc Nephrol. 2008;19: ) μη-συνδρομική ΚΟΠ, ΚΟΠ/CAKUT: 6 νουκλεοτιδικές αλλαγές που δεν θεωρείται ότι σχετίζονται με την εμφάνιση της ΚΟΠ (54 ασθενείς) (Zu S. Pediatr Nephrol. 2009;24: ) ανάλυση σύνδεσης από τρεις ερευνητικές ομάδες δεν επιβεβαιώθηκε σημαντική συσχέτιση του γονιδίου με ΚΟΠ (Sanna-Cherchi 2005;16:1781–1787, van Eerde 2007;22(8): , Cordell 2010;21(1):113-23)

30 Παράγοντες που επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων
Τροποποιήσεις του DNA κληρονομούμενες ή μη δεν αλλάζουν τη νουκλεοτιδική αλληλουχία ελέγχουν τη δομή της χρωματίνης και την έκφραση των γονιδίων Μεθυλίωση (CpG νησίδες) miRNAs Μεταθετά στοιχεία

31 Μεθυλίωση (CpG νησίδες)

32 miRNAs

33 Μεταθετά στοιχεία Goodier JL. Cell. 2008;135:23-35

34 Σκοπός Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν ο έλεγχος του γονιδίου ROBO2 για: νουκλεοτιδικές αλλαγές στο γονίδιο σε παιδιά με ΚΟΠ και ΚΟΠ-ΝΥΔ παράγοντες που επηρεάζουν επιγενετικά την έκφραση του γονιδίου μεθυλίωση (CpG νησίδες), miRNAs, μεταθετά στοιχεία

35 Ιδιαιτερότητες μελέτης
το γονίδιο ROBO2 για πρώτη φορά εκτιμήθηκε σε ικανό αριθμό παιδιών που εμφάνιζαν εκτός από ΚΟΠ, ΚΟΠ και ΝΥΔ, και μελετήθηκε ως ξεχωριστή ομάδα τα παιδιά της ομάδα ελέγχου βεβαιωμένα δεν εμφάνιζαν CAKUT (φυσιολογικός απεικονιστικός έλεγχος ουροποιητικού) έγινε για πρώτη φορά σύνθετη βιοπληροφορική ανάλυση: α) CpG νησίδες β) miRNAs γ) μεταθετά στοιχεία

36 παρόμοιας ηλικίας με τους ασθενείς
Υλικό 103 ασθενείς (56 αγόρια, 47 κορίτσια) (Μ.Ο=1,5±2,3) σποραδική ΚΟΠ (n=55) ΚΟΠ με συνοδό ΝΥΔ (n=38) οικογενή ΚΟΠ (n=10, 5 οικογένειες) 200 μάρτυρες (68 αγόρια, 132 κορίτσια) παρόμοιας ηλικίας με τους ασθενείς (Μ.Ο=4,7±4,1) 36

37 Διάγνωση KOΠ και ΚΟΠ/ΝΥΔ
ΚΟΠ: ανιούσα κυστεοουρηθρογραφία Διάγνωση ΝΥΔ: U/S και DMSA U/S μικρότερο μέγεθος νεφρού με ομαλό περίγραμμα φυσιολογική ή αυξημένη ηχογένεια φυσιολογική ή διαταραχή φλοιομυελικής διαφοροποίησης 99mTc-DMSA μικρότερο μέγεθος νεφρού φυσ. ή διάχυτη ελάττωση της πρόσληψης ραδιοφαρμάκου ομαλό περίγραμμα σχετική συμμετοχή ≤ 35% (σοβαρότερη ΝΥΔ) Όταν υπάρχει αυξημένη ηχογένεια και μη καλή φλοιομυελική διαφοροποίηση σημαίνει νεφρική δυσπλασία (δηλαδή μικρότερο μέγεθος νεφρού και ιστολογική βλάβη πχ παραμονή αρχέγονων πόρων). Όταν η ηγογένεια και η φλοιμυελική διαφοροποίηση είναι φυσιολογική σημαίνει νεφρική υποπλασία (δηλαδή μικρότερο μέγεθος νεφρού μόνο). Η οριστική διάγνωση μπαίνει με βιοψία η οποία όμως δεν γίνεται στην πράξη. Στο DMSA θεωρούμε ότι είναι ελαττωμένη η νεφρική συμμετοχή όταν είναι <45%. Εμείς συμπεριλάβαμε παιδιά με νεφρικη συμμετοχή <35% για να έχουμε πιο σοβαρές περιπτώσεις νεφρικής υποπλασίας/δυσπλασίας. 37

38 ανάλυση αλληλουχίας DNA
Πειραματική πορεία περιφερικό αίμα DNA Single Strand Conformation Polymorphism (SSCP) ή Multiple Restriction Fragment-SSCP ανάλυση αλληλουχίας DNA

39 Πιθανότατα επηρεάζει τη θέση ματίσματος
Αποτελέσματα Ιντρόνιο Νουκλεοτιδική αλλαγή rs Επίδραση στο μάτισμα 1 IVS1-53G>A rs Καμία 5 IVS5-31A>G rs Πιθανότατα επηρεάζει τη θέση ματίσματος Εδώ να εξηγήσεις ότι το προγονικό στον 1ο πολυμορφισμό είναι το αλλήλιο G και του πολυμορφισμού το Α και αντίστοιχα στο 2 πολυμορφισμό 39

40 Συχνότητα στον ευρωπαϊκό πληθυσμό
IVS1-53 Δ1 Δ2 IVS1-53 [G>A] (rs ) Συχνότητα στον ευρωπαϊκό πληθυσμό [GA] [GG]

41 IVS1-35 Συχνότητες γονοτύπων και αλληλομόρφων
Συνολικάασθενείς (n=103) ΚΟΠ (n=65) ΚΟΠ-ΝΥΔ (n=38) Άρρενες ασθενείς (n=56) Άρρενες ΚΟΠ (n=31) Άρρενες ΚΟΠ-ΝΥΔ (n=25) Θήλεις ασθενείς (n=47) Θήλεις ΚΟΠ (n=34) Θήλεις ΚΟΠ-ΝΥΔ (n=13) Αλλήλια n (%) G 179 (87) 117 (90) 62 (82) 94 (84) 55 (89) 39 (78) 85 (90) 62 (91) 23 (88) A 27 (13)* 13 (10)* 14 (18) 18 (16) 7 (11) 11 (22) 9 (10)* 6 (9)* 3 (12) Γονότυποι GG 76 (74) 52 (80) 24 (63) 38 (68) 24 (77) 14 (56) 38 (81) 28 (82) 10 (77) GA/AA 27 (26) 13 (20)* 14 (37) 18 (32) 7 (23) 11 (44) 9 (19)* 6 (18)* 3 (23) Μάρτυρες (n=200) Άρρενες μάρτυρες (n=68) Θήλεις μάρτυρες (n=132) 322 (80) 114 (84) 208 (79) 78 (20) 22 (16) 56 (21) 129 (64) 49 (72) 80 (61) 71 (36) 19 (28) 52 (39) Βάλε τον πίνακα όπως τον έχεις στη διατριβή. Πρέπει να φαίνονται και οι μάρτυρες. Επειδή δε χωράει κάνε δύο πίνακες σε δύο διαφορετικές διαφάνειες. 1η διαφάνεια: συνολικά ασθενείς ΚΟΠ ΚΟΠ-ΝΥΔ μάρτυρες και 2η διαφάνεια άρρενες και θήλεις *p<0.05 : Σε σύγκριση με τις αντίστοιχες ομάδες των μαρτύρων 41

42 IVS5-31 Δ1 Δ2 IVS5-31 [A>G] (rs ) Συχνότητα [AG] [AΑ]

43 IVS5-31 Βρέθηκε σε έναν ασθενή με μεμονωμένη ΚΟΠ.
Δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στατιστική ανάλυση. In silico ανάλυση SplicePort ESEfinder SRp40 SC35 Προγονικό αλληλόμορφο Α Εδώ πρέπει να εξηγήσεις κάποια πράγματα. Γράψε μου εδώ στις σημειώσεις τι θα Αλληλόμορφο G 43

44 CpG νησίδες (EMBOSS CpGPlot)

45 Ανώριμα miRNAs (συνέχεια)
miRNAs (miRBase) Ανώριμα miRNAs Εξόνιο Όνομα miRNA Αριθμός πρόσβασης Αρχή Τέλος Αλυσίδα Βαθμολογία e-value 2 hsa-mir-5095 MI 961 1000 - 137 6e-04 hsa-mir MI 952 + 124 0,007 hsa-mir MI 959 120 0,016 3 hsa-mir MI 896 946 201 3e-09 hsa-mir-1273a MI 913 183 9e-08 hsa-mir-1273c MI 895 944 178 2e-07 hsa-mir-3908 MI 894 935 174 5e-07 hsa-mir-566 MI 955 999 171 9e-07 hsa-mir-1303 MI 891 153 3e-05 hsa-mir-1273e MI 918 149 6e-05 hsa-mir-1273g MI 911 976 141 3e-04 890 940 hsa-mir-1273d MI 992 118 0,023 hsa-mir-297 MI 85 125 115 0,041 hsa-mir-1277 MI 114 0,05 hsa-mir-1273f MI 953 hsa-mir-4512 MI 910 112 0,073 Ανώριμα miRNAs (συνέχεια) Εξόνιο Όνομα miRNA Αριθμός πρόσβασης Αρχή Τέλος Αλυσίδα Βαθμολογία e-value 7 hsa-mir-586 MI 124 190 + 119 0,019 9 hsa-mir-548f-4 MI 654 708 - 113 0,061 hsa-mir-3673 MI 166 267 111 0,089 12 hsa-mir-558 MI 259 285 117 0,028 14 hsa-mir-1252 MI 818 859 17 hsa-mir-574 MI 832 870 114 0,05 841 20 hsa-mir-3960 MI 799 846 132 0,002 778 829 125 0,006 796 845 0,007 793 844 116 0,034 775 826 22 hsa-mir-297 MI 265 326 130 23 hsa-mir MI 293 369 Ώριμα miRNAs Εξόνιο Όνομα miRNA Αριθμός πρόσβασης Αρχή Τέλος Αλυσίδα Βαθμολογία e-value 2 hsa-miR-5095 MIMAT 981 1000 - 91 0,075 3 hsa-miR-1273a MIMAT 913 936 93 0,051 12 hsa-miR-574-5p MIMAT 259 278 + Η λέξη αλυσίδα δε χωράει καλά σε όλες τις γραμμές. Μορφοποίησέ το λίγο. 45

46 Μεταθετά στοιχεία (UCSC, RepeatMasker)
ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΜΕΤΑΘΕΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Μεταθετά στοιχεία Αριθμός μεταθετών στοιχείων Ποσοστό αλληλουχίας SINEs 229 8% ALUs 123 MIRs 104 Τεμαχισμένα στοιχεία SINEs από ενθέσεις ή ελλείμματα 2 LINEs 140 8,45% LINE1 62 LINE2 68 L3/CR1 7 Τεμαχισμένα στοιχεία LINEs από ενθέσεις ή ελλείμματα 3 LTR στοιχεία 69 4,9% ERVL ERVL-MaLRs 41 ERV_classΙ 23 ERV_classΙΙ Τεμαχισμένα στοιχεία LTR από ενθέσεις ή ελλείμματα Σύνολο 876 21,35% (25,9% + DNA τρανσποζόνια)

47 Συμπεράσματα IVS1-53 IVS5-31
Δε βρέθηκε να είναι υπεύθυνος για την παθογένεια στους ασθενείς της μελέτης. Στατιστικά σημαντική διαφορά υπέρ των μαρτύρων. IVS5-31 Βρέθηκε μόνο σε έναν ασθενή. Νέος πολυμορφισμός, δεν έχει βρεθεί ξανά σε ασθενείς με ΚΟΠ ή ΚΟΠ/ΝΥΔ. Πιθανότατα επηρεάζει το μάτισμα του mRNA. Χρειάζεται μελέτη σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών για ασφαλή συμπεράσματα

48 Η έκφραση του γονιδίου ROBO2 είναι πιθανόν να επηρεάζεται από:
Συμπεράσματα Η έκφραση του γονιδίου ROBO2 είναι πιθανόν να επηρεάζεται από: Μεθυλίωση: περιέχει οκτώ νησίδες CpG (αποσιώπηση ή εκτόπιση μεταγραφικών παραγόντων) miRNAs: ομολογία με 3 ώριμα και 25 ανώριμα (αποσιώπηση γονιδίου ή καταστολή πρωτεϊνοσύνθεσης) Μεταθετά στοιχεία: 21,35% της αλληλουχίας ρετρομεταθετά στοιχεία (μείωση ή διακοπή έκφρασης, εναλλακτικό μάτισμα ή μεταβολή έκφρασης λόγω μεθυλίωσης των μεταθετών στοιχείων)

49 Συμπεράσματα Συνολικά
Το γονίδιο ROBO2 δε βρέθηκε να είναι υπεύθυνο για την παθογένεια στον συγκεκριμένο πληθυσμό μελέτης. Ενισχύθηκαν οι ενδείξεις για ετερογένεια και πολυπαραγοντικότητα της ΚΟΠ και ΝΥΔ. Η έκφραση του γονιδίου ROBO2 πιθανόν να επηρεάζεται επιγενετικά από παράγοντες όπως μεθυλίωση, miRNAs, μεταθετά στοιχεία. Η προσέγγιση των συγγενών ανωμαλιών του ουροποιητικού εκτός από την κλασική γενετική θα πρέπει να συμπληρωθεί και με έρευνα σε πιο ολοκληρωμένα μοντέλα (κυτταρικές σειρές, υλικό από νεφρικό ιστό) 49

50 Εναλλακτικές τεχνικές για CAKUT
Snp Arrays CGH arrays Sequencing (gene, exome, whole genome)