Επιμέλεια: Μιχαήλ Αναστασία

Παρουσίαση με θέμα: "Επιμέλεια: Μιχαήλ Αναστασία"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Επιμέλεια: Μιχαήλ Αναστασία
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

2 Μαθαίνω για τη δραματική ποίηση και το θέατρο παίζοντας

3 Είδη του αρχαίου ποιητικού λόγου
Το έπος Η λυρική ποίηση Το δράμα * * Προορίζεται για παράσταση, ζωντανεύει ένα γεγονός   που εξελίσσεται μπροστά στους θεατές. Συνθέτει στοιχεία και από το έπος και από τη λυρική ποίηση. (δράμα <δράω –δρῶ = πράττω)

4 Ποια είναι τα είδη της Δραματικής ποίησης:
Η Τραγωδία: ο ηρωικός άνθρωπος που συγκρούεται με υπέρτερες δυνάμεις. Τα θέματα είναι παρμένα από τους μύθους. Η Κωμωδία: προκαλεί το γέλιο μέσα από την κριτική της σύγχρονης πραγματικότητας Το Σατυρικό Δράμα: διακωμώδηση της τραγωδίας και των μύθων, χυδαιότητα. Ο Χορός του αποτελείται από Σάτυρους με κορυφαίο τον πατέρα τους, τον Σειληνό.

5 Θρησκευτική λατρεία και Δραματική Ποίηση:
Το δράμα προήλθε από τις θρησκευτικές τελετές, τα δρώμενα (= ιερές συμβολικές πράξεις ) προς τιμήν του δημοφιλούς θεού Διόνυσου. Χαρακτηριστικά της λατρείας του: ιερή μανία που προκαλεί την έκσταση, την επικοινωνία με το θεό θεοληψία, δηλαδή κατοχή από το πνεύμα του θεού, θεία έμπνευση έξαλλος ενθουσιασμός των πιστών μίμηση που εκφράζει συναισθηματικές καταστάσεις μεταμφίεση των πιστών σε Σάτυρους

6 Διθύραμβος Θρησκευτικό - λατρευτικό άσμα (τραγούδι) από τον ιερό θίασο των πιστών του Διονύσου (50 χορευτές, μεταμφιεσμένοι σε τράγους, εκτελούσαν κυκλικά το διθύραμβο) με συνοδεία αυλού. Ο πρώτος των χορευτών, ο εξάρχων,  ίσως απέδιδε  και κάποια αφήγηση σχετική με τη ζωή του θεού. Αρχικά ο διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιος και άτεχνος.

7 Αρίων: ευρετής του τραγικού τρόπου -6ος αι. π.Χ.
Πρώτος συνέθεσε διθύραμβο, του έδωσε λυρική μορφή και αφηγηματικό περιεχόμενο και παρουσίασε τους χορευτές μεταμφιεσμένους σε Σατύρους, δηλαδή με χαρακτηριστικά τράγων. Οι τραγόμορφοι αυτοί τραγουδιστές ονομάζονταν τραγωδοί(< τράγων ωδή)

8 ΘΕΣΠΗΣ: Ο πατέρας της τραγωδίας 6ος αι. π. Χ
ΘΕΣΠΗΣ: Ο πατέρας της τραγωδίας 6ος αι. π.Χ. Ο πρώτος που συνδιαλέχθηκε με στίχους με το Χορό. Στη θέση του εξάρχοντα έβαλε άλλο πρόσωπο, εκτός Χορού, τον υποκριτή (υποκρίνομαι = αποκρίνομαι) ηθοποιό που έκανε διάλογο με το Χορό, συνδυάζοντας το επικό στοιχείο (λόγος) με το λυρικό (μουσική). Αποτέλεσμα αυτής της καινοτομίας ήταν η γέννηση της τραγωδίας.

9 Παραστάσεις Τραγωδιών στην Αρχαία Αθήνα:
Στις γιορτές του Διονύσου: Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια= νέες τραγωδίες Λήναια = τραγικοί και κωμικοί αγώνες/νέες Μικρά ή κατ' αγρούς Διονύσια= επαναλήψεις Ανθεστήρια= αργότερα δραματικοί αγώνες.

10 Συντελεστές των δραματικών αγώνων:
Πριν και μετά την παράσταση Α) Ο επώνυμος άρχων: Επέλεγε 3 ποιητές απ΄ αυτούς που είχαν υποβάλει αίτηση ( κάθε ποιητής διαγωνίζονταν με μία τετραλογία δηλ. 3 τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα. Στη συνέχεια έδιδε χορό σε κάθε ποιητή και του υποδείκνυε το χορηγό. Β) Ο χορηγός: Χορηγοί ήταν πλούσιοι Αθηναίοι που αναλάμβαναν τα έξοδα της παράστασης Γ) Οι κριτές:  Ήταν 10 και ορίζονταν με κλήρωση (1 από κάθε φυλή)

11 Οι συντελεστές της παράστασης
Α) Οι υποκριτές (ηθοποιοί):  Ήταν μόνο άντρες. Αρχικά υπήρχε μόνο 1 υποκριτής. Ο Αισχύλος πρόσθεσε τον δεύτερο και ο Σοφοκλής τον τρίτο. Ήταν επαγγελματίες οργανωμένοι σε συντεχνία και απολάμβαναν πολλά προνόμια ως θεράποντες του Διονύσου. Β) Ο Χορός: Ήταν μόνο άντρες. Αρχικά 50, αργότερα 12 και από το Σοφοκλή έγιναν 15.Ο Χορός έμπαινε στην ορχήστρα από τη δεξιά πάροδο με σχηματισμό 3 Χ 5 ή 5 Χ 3 με επικεφαλής τον αυλητή. Εκτελούσε την κίνηση και την όρχηση εκφράζοντας συναισθήματα. Ο Κορυφαίος διαλεγόταν με τους υποκριτές και εξέφραζε την κοινή γνώμη. Γ) Ο αυλητής: Συνόδευε με τον αυλό την εκτέλεση των λυρικών μερών του δράματος.

12 Τα μέρη του αρχαίου θεάτρου
Το κοίλον: Ήταν ο χώρος των θεατών, ημικυκλικά απέναντι από τη σκηνή. Τα καθίσματα λεγόταν εδώλια. Το κοίλον χωριζόταν από μεγάλους οριζόντιους διαδρόμους (διαζώματα) σε ζώνες. Τα καθίσματα (εδώλια), που ήταν κτισμένα αμφιθεατρικά, διέκοπταν κλίμακες (σκάλες )από τις οποίες οι θεατές ανέβαιναν στις υψηλότερες θέσεις. Τα σφηνοειδή τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες λεγόταν κερκίδες. Η ορχήστρα: Ήταν ο χώρος του χορού. Είχε κυκλικό ή ημικυκλικό σχήμα και στο κέντρο του υπήρχε ο βωμός του Διονύσου, η θυμέλη. Η σκηνή:  Ήταν ξύλινο ορθογώνιο οικοδόμημα στη μια πλευρά της ορχήστρας και προς τους θεατές, εικόνιζε την πρόσοψη ναού ή ανακτόρου και είχε ειδικό χώρο βοηθητικό των υποκριτών. Ο χώρος ανάμεσα στη σκηνή και την ορχήστρα ήταν υπερυψωμένος και ονομαζόταν λογείο. Εκεί δρούσαν οι ηθοποιοί. Πάνω στη σκηνή υπήρχε υπερυψωμένη εξέδρα, το θεολογείο και εκεί εμφανίζονταν οι θεοί. Τα μέρη του αρχαίου θεάτρου

13

14 Πάροδοι- Μηχανήματα Πάροδοι: Μεταξύ της σκηνής και της ορχήστρας υπήρχαν 2 διάδρομοι, οι πάροδοι, από τις οποίες  έμπαιναν ο Χορός και οι υποκριτές που δεν ήταν μέσα στη σκηνή. Από τη δεξιά ως προς τον θεατή πάροδο έμπαιναν αυτοί που έρχονταν από την πόλη ή το λιμάνι, ενώ από την αριστερή αυτοί που έρχονταν από τους αγρούς ή μια ξένη χώρα. Μηχανήματα: Το εκκύκλημα: Ήταν τροχοφόρο δάπεδο, πάνω στο οποίο παρουσίαζαν ομοιώματα νεκρών. Ο γερανός ή αιώρημα: Είδος γερανού με τη βοήθεια του οποίου εμφανίζονταν οι θεοί. Το βροντείο ή κεραυνοσκοπείο για τη μηχανική αναπαραγωγή της βροντής ή της αστραπής. Οι περίακτοι: ξύλινοι πρισματικοί στύλοι για την εναλλαγή του σκηνικού. Χαρώνειες κλίμακες.

15 Τα κατά ποσόν μέρη: Πρόλογος: πρώτος λόγος του υποκριτή ή και διάλογος που εισάγει τους θεατές στην υπόθεση του έργου (δεν υπήρχε στις παλαιότερες τραγωδίες) Πάροδος: άσμα, δηλαδή τραγούδι που τραγουδά ο Χορός μπαίνοντας στην ορχήστρα με ρυθμικό βηματισμό. Επεισόδια: τα τμήματα που αναφέρονται στη δράση των ηρώων (2-5 στον αριθμό) και προωθούν την υπόθεση. Παρεμβάλλονται ανάμεσα στα άσματα που ψάλλει ο Χορός. Στάσιμα: (= στάση) άσματα που ψάλλει ο Χορός μετά τα επεισόδια (αφού έπαιρνε τη θέση του) Έξοδος: επισφραγίζει τη λύση της τραγωδίας και ακολουθείται από το εξόδιο άσμα του Χορού. Άλλα Λυρικά: μονωδίες και διωδίες(άσματα των υποκριτών), κομμοί (θρήνοι του Χορού και των υποκριτών μαζί)

16 Τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας αφορούν την ανάλυση, την ποιότητα του έργου.:
Μύθος: η υπόθεση του έργου, το σενάριο. Ήθος: οι χαρακτήρες των ηρώων, ποιόν συμπεριφοράς Διάνοια: οι ιδέες, οι σκέψεις, τα επιχειρήματα που εκφράζουν τα πρόσωπα- διαχρονικός χαρακτήρας Λέξις: εκφραστικοί τρόποι -ύφος- γλώσσα Μέλος: η μελωδία, η μουσική επένδυση του έργου Όψη: τα σκηνικά και τα κουστούμια

17 Αισχύλος- Σοφοκλής- Ευριπίδης Οι Τρεις Μεγάλοι Τραγικοί
Καινοτομίες του Ευριπίδη (ο τραγικότατος των ποιητών) Εισήγαγε τον αφηγηματικό πρόλογο και επίλογο (αναπτύσσεται η δράση). Χρησιμοποίησε  τον «από  μηχανής θεό» (δίνει λύση στα αδιέξοδα). Μείωσε την έκταση των χορικών και τα αποσύνδεσε από τα επεισόδια (υποβάθμιση του Χορού). Αύξησε τις λυρικές μονωδίες των υποκριτών. Διασκεύασε ελεύθερα τους μύθους μεταφέροντας τους στο επίπεδο της καθημερινής ζωής. Έφερε καινοτομίες στη μουσική. Χειρίστηκε τους ήρωες του με ρεαλιστικό τρόπο: τους κατέβασε από τα "βάθρα" και τους παρουσίασε πιο ανθρώπινους (ρεαλισμός).

18 Χαρακτηριστικά Ευριπίδη
Χαρακτηριστικά Ευριπίδη 1. Κριτικό πνεύμα, αμφισβήτηση μυθολογικών αντιφάσεων και προλήψεων – Επιρροές από τη σοφιστική.  2. Βαθιά φιλοσοφική διάθεση, έντονος προβληματισμός. Ονομάστηκε «από σκηνής φιλόσοφος».  3. Λεπτή ευαισθησία και πλούσια δημιουργική φαντασία, ποιητικοί νεωτερισμοί.  4. Υψηλή αντίληψη για το Θείο και ιδεολογικός πλούτος.   5. Γλώσσα εύηχη και εύρυθμη, ύφος απλό, νευρώδης διάλογος, εικόνες.  6. Βαθύς ανατόμος ανθρώπινης ψυχής – Ικανότητα στην περιγραφή έντονων συναισθημάτων και παθών – Ρεαλισμός.  7. Ικανότητα στην απεικόνιση των χαρακτήρων, ανδρικών και γυναικείων.  8. Οι ήρωές του ανθρώπινοι («οἷοί εἰσιν») και υπεύθυνοι, μόνοι απέναντι στις πράξεις και το πεπρωμένο τους, ρεαλιστικοί και έντονα τραγικοί.  Κυριαρχούνται από πάθη και πάσχουν οδυνηρά, αγωνίζονται, αλλά δεν ορίζουν τη μοίρα τους. Γι’ αυτό ο Αριστοτέλης θεωρεί τον Ευριπίδη ως«τραγικώτατον τῶν ποιητῶν» («Περὶ Ποιητικῆς», 1453α 30). Είναι ο πατέρας του σύγχρονου δράματος.  9. Αδυναμία των έργων του η έλλειψη στέρεης ενότητας, επειδή παρεμβάλλει άλλα θέματα.  10. Σατιρική διάθεση, κάποτε σαρκαστικός. Λαϊκότερος από τους προκατόχους του. Εισαγωγή στη Δραματική Ποίηση: Μιχαήλ

19 Γενικός χαρακτηρισμός του Ευριπίδη:
Γενικός χαρακτηρισμός του Ευριπίδη:      Ο Ευριπίδης υπήρξε έντονα κριτικός και αμφισβητίας απέναντι σε μύθους και ιδέες, αλλά όχι άθεος, ικανός ηθογράφος και ρεαλιστής, φιλόσοφος και ορθολογιστής, τολμηρός και καινοτόμος, λαϊκότερος αλλά τραγικότατος. Το θέατρό του είναι θέατρο πάθους, προβληματισμού και ιδεών. Τα έργα του είναι διαχρονικά  («από σκηνής φιλόσοφος»).

20 Δραματικότητα Η πλοκή του μύθου έπρεπε να έχει:
Περιπέτεια: μεταστροφή/ μεταβολή της τύχης των ηρώων, συνήθως  από την ευτυχία στη δυστυχία. Αναγνώριση: μετάβαση του ήρωα από την άγνοια στη γνώση, συνήθως μέσα από την αναγνώριση συγγενικών σχέσεων, που γίνεται πάντα με τεκμήρια. Τραγική ειρωνεία: οι θεατές γνωρίζουν την αλήθεια, την πραγματικότητα, την οποία όμως αγνοούν οι ήρωες.

21 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ Η τραγωδία, λοιπόν,  είναι μίμηση, ελεύθερη αναπαράσταση μίας αξιόλογης πράξης, η οποία έχει αρχή, μέση και τέλος και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μελωδίας. Όλα όμως, αυτά τα στοιχεία δεν είναι τυχαία και ανομοιόμορφα διασκορπισμένα, αλλά ακολουθούν μία συγκεκριμένη αλληλουχία. Κυρίαρχο γνώρισμα είναι η δράση, δηλαδή δεν περιορίζεται στην απλή απαγγελία αλλά προχωρά στην μίμηση των ηρώων. Μέσα από τις καταστάσεις του ελέους και του φόβου, επέρχεται η κάθαρση, μία έννοια πολυσύνθετη και πολυδιάστατη. Σύμφωνα με την ευρύτερα παραδεκτή άποψη, η κάθαρση είναι η λύτρωση, η ψυχική ανακούφιση στην οποία φτάνουν οι θεατές με το να συμπάσχουν, να ταυτίζονται και να αγωνιούν για την τύχη των ηρώων. Ο Αριστοτέλης, στην Ποιητική του, καθορίζοντας τα ιδεώδη χαρακτηριστικά της τραγωδίας, δίνει τον εξής ορισμό: «Ἐστὶν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδὼν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν» .

22 ΚΑΘΑΡΣΗ «Κάθαρσιν»: Στο τέλος επιφέρεται η «Κάθαρση- Λύτρωση» από παθήματα. Είναι απαραίτητο ο θεατής να «καθαίρεται» από το άγχος και τις έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις που τον κατακλύζουν, παρακολουθώντας την εξέλιξη του δράματος. Γι’ αυτό το λόγο, ο ήρωας θα πρέπει: να διαλεχτεί με προσοχή όχι κακός και ανέντιμος, γιατί ο θεατής θεωρεί αναπόφευκτη την τιμωρία του και δεν συμπάσχει μαζί του. Όχι αδιάβλητος και εξαίρετος, γιατί ο θεατής οργίζεται με τους θεούς, όταν ο ήρωας δεινοπαθεί χωρίς να φταίει. Ο ήρωας, πρέπει να είναι ένας άνθρωπος με πολλές διακυμάνσεις στον χαρακτήρα του, καλός, δίκαιος, θρασύς, καχύποπτος, ένας συνηθισμένος άνθρωπος.