ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Νοέμβριος 1-7, 2014.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Νοέμβριος 1-7, 2014."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΘΗΛΑΣΜΟΥ Νοέμβριος 1-7, 2014

2 Ένας νικητήριος στόχος για τη ζωή! Εβδομάδα μητρικού θηλασμού 2014
Μητρικός Θηλασμός: Ένας νικητήριος στόχος για τη ζωή! Ε.Μ.Θ. 1-7/11 2014 Εβδομάδα μητρικού θηλασμού 2014

3 Ο Μητρικός θηλασμός είναι:
δώρο αγάπης,που διαρκεί μια ζωή συνέχεια της διατροφής & προστασίας που λάμβανε το μωρό μέσω του Ο.Λ. προνόμιο ευχαρίστησης & ικανοποίησης κάθε μητέρας δικαίωμα κάθε βρέφους, επένδυση για όλη την οικογένεια, υποχρέωση της κάθε κοινωνίας.

4 Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στο
ΜητρικOς ΘηλασμOς Είναι ο ιδανικότερος τρόπος διατροφής κάθε βρέφους. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στο “υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας και στη διασφάλιση της καλύτερης διατροφής“ Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Άρθρο 24,1989

5 Ο Μητρικός θηλασμός είναι ο "πρώτος εμβολιασμός" του βρέφους και η πιο αποτελεσματική και οικονομική σωτήρια παρέμβαση που υπήρξε ποτέ. Δεν υπάρχει καμία άλλη “παρέμβαση” για την υγεία που να έχει τόσο μεγάλο όφελος για τα βρέφη και τις μητέρες που θηλάζουν και συγχρόνως να κοστίζει τόσο λίγο για τις κυβερνήσεις” Geeta Rao Gupta, Γ.Γ. UNICEF,2013 “Εάν υπήρχε εμβόλιο διαθέσιμο, φθηνό, ασφαλές, χορηγούμενο από το στόμα, που θα μπορούσε να αποτρέψει κάθε χρόνο 1εκ. και πλέον βρεφικούς θανάτους, θα γινόταν άμεση επιταγή για τη δημοσία υγεία.”

6 Σχεδόν, κάθε μητέρα μπορεί να θηλάσει, αρκεί να της προσφερθεί:
 κατάλληλη συμβουλευτική  πρακτική υποστήριξη. Κάθε νεογέννητο χρειάζεται::  γάλα από το στήθος της μητέρας,  ζεστασιά από την αγκαλιά της,  ασφάλεια και σιγουριά από την παρουσία της

7 Κατηγορίες μητρικού θηλασμού
Κατηγορίες μητρικού θηλασμού   Αποκλειστικός: το βρέφος θηλάζει ή λαμβάνει μόνο μητρικό γάλα, με μόνη εξαίρεση βιταμίνες, μέταλλα ή φάρμακα. Σχεδόν αποκλειστικός ή επικρατής: το βρέφος θηλάζει ή λαμβάνει κυρίως μητρικό γάλα, ίσως και άλλα υγρά όπως νερό, χυμό, αφεψήματα και βιταμίνες, μέταλλα ή φάρμακα. Συμπληρωματικός μητρικός θηλασμός: το βρέφος θηλάζει ή λαμβάνει κυρίως μητρικό γάλα και επίσης λαμβάνει στέρεες τροφές ή formula (μετά την εισαγωγή στερεών τροφών στη διατροφή του) Μικτός θηλασμός: το βρέφος θηλάζει ή λαμβάνει κυρίως μητρικό γάλα σε συνδυασμό με formula ή άλλη τροφή. Σίτιση με μπουκάλι: το βρέφος λαμβάνει μητρικό ή τεχνητό γάλα ή άλλη τροφή που έχει τοποθετηθεί σε μπιμπερό. WHO, 2003

8 Ο WHO, η UNICEF & Επιστημονικές εταιρείες, συνιστούν :
αποκλειστικό μητρικό θηλασμό, για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής συμπληρωματικό θηλασμό, μέχρι τα 2 έτη και για όσο ακόμα επιθυμούν η δυάδα – μητέρα/παιδί.

9 Σύνθεση μητρικού γάλακτος [1]
Διαφοροποιείται από μέρα σε μέρα, από γεύμα σε γεύμα, αλλά και κατά τη διάρκεια του ίδιου γεύματος, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε βρέφους. Το πύαρ ή πρωτόγαλα, κίτρινο-πορτοκαλί χρώματος λόγω της παρουσίας β-καροτίνης, παράγεται την 1η-4η ημέρα μετά τον τοκετό. Κάθε ml περιέχει 10χιλ.- 13εκ. κύτταρα, με το 13-70% του συνόλου των κυττάρων να είναι λευκοκύτταρα. Περιέχει επίσης πρωτεΐνες (λακτοφερίνη, γαλακτοαλβουμίνη), πλήθος ανοσοσφαιρινών, λεμφοκύτταρα, λιποδιαλυτές βιταμίνες, νουκλε-οτίδια, ανόργανα άλατα, μέταλλα. Συμβάλλει στην παθητική ανοσία και στην απομάκρυνση του μηκωνίου. Το μεταβατικό γάλα, υποκίτρινου χρώματος, παράγεται την 4η - 14η ημέρα, έχει ενδιάμεση σύσταση πρωτογάλατος και ώριμου γάλακτος. Daly S., 1993

10 Σύνθεση μητρικού γάλακτος [2]
Το ώριμο γάλα παράγεται μετά τη 14η ημ., είναι λευκού χρώματος και αποτελείται από 87% νερό και 13% στερεά συστατικά: λίπος χοληστερόλη, τριγλυκερίδια, πολυακόρεστα λιπαρά οξέα βραχείας & μακράς αλύσου (συντελούν στην ανά-πτυξη του εγκεφάλου, του Κ.Ν.Σ. και του αμφιβληστροειδούς χιτώνα) πρωτεΐνες καζεΐνη 20% πρωτεΐνες ορού 80% λακτοφερίνη, α-λευκωματίνη, λυσοζύμη ανοσοσφαιρίνες , ελεύθερα αμινοξέα, γλουταμίνη, ταυρίνη, καρνιτίνη, νουκλεοσίδες, υδατάνθρακες λακτόζη (καθιστά το γάλα εύπεπτο και προωθεί την ανάπτυξη μικροοργανισμών στο έντερο που παράγουν οξέα και συνθέτουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β) ολιγοσακχαρίτες (προστατεύει το βρέφος από ουρολοιμώξεις) βιταμίνες, μέταλλα (Fe, Ca, P, Mg, Na, K), λευκοκύτταρα με ικανότητα ανο-σολογικής απόκρισης σε ενδεχό-μενη λοίμωξη. Hassiotou F.,2013

11 ΕΛΠΙΔΑ Ανιχνεύθηκε σε δείγματα φρέσκου μητρικού γάλακτος, σε διάφορα στάδια της γαλουχίας, η παρουσία βλαστοκυττάρων, ζωντανών πολυδύναμων αρχέγονων κύτταρων (μέχρι και 30% του συνόλου των κυττάρων). Δυνητικά, τα κύτταρα αυτά μπορεί να διαφοροποιηθούν όχι μόνο σε ειδικά του μαστού, αλλά και σε κύτταρα διαφορετικών κυτταρικών τύπων, όπως: ινσουλινοπαραγωγά β-κύτταρα του παγκρέατος, ηπατοκύτταρα, νευρώνες και γλοιακά κύτταρα του εγκεφάλου, κύτταρα των οστών και του χόνδρου, λιποκύτταρα, καρδιακά κύτταρα. Επομένως, η χρησιμοποίηση των κυττάρων του μητρικού γάλακτος στην έρευνα του καρκίνου του μαστού και της αναγεννητικής ιατρικής, με μη επεμβατική και εύκολα προσβάσιμη διαδικασία, είναι η ελπιδοφόρα υπόθεση εργασίας για το μέλλον, το ελπιδοφόρο μήνυμα. Twigger A., Hassiotou F.,  2013

12 Οφέλη Μητρικού θηλασμού
Νεογέννητο/Παιδί Κοινωνία Μητέρα

13 Οφέλη μητρικού θηλασμού 
Κατάσταση Επίπτωση Διάρκεια θηλασμού Απώλεια αίματος μετά τον τοκετό  Παλινδρόμηση της μήτρας  Αντισυλληπτική προστασία Δημιουργία ψυχικού δεσμού Επιλόχειας κατάθλιψη Ρευματοειδής αρθρίτιδα  50% > 24 μήνες Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ  4%-12% για κάθε έτος Υπέρταση  11% Υπερλιπιδαιμία 19% για μήνες Καρδιαγγειακή νόσος  10% Καρκίνος ωοθηκών  2% για κάθε μήνα Καρκίνος μαστού (προεμμηνοπαυσιακά) 4,3% + 7% για κάθε 12 μήνες για κάθε τοκετό Απώλεια βάρους, οστεοπόρωση ???????

14 Οφέλη μητρικού θηλασμού 
Κατάσταση Επίπτωση Διάρκεια θηλασμού Μέση ωτίτιδα  50% Αποκλειστικός θηλασμός Λοιμώξεις αναπνευστικού συστήματος  77-63% > 6-4 μήνες Άσθμα  26-40% > 3 μήνες Βακτηριακή μηνιγγίτιδα  74% > 4 μήνες NEC (ειδικά στα πρόωρα βρέφη)  77% Γαστρεντερίτις  64% Ατοπικής δερματίτιδα  27-42% Φλεγμονώδης νόσου εντέρου  31% Παιδική παχυσαρκία  24% SIDS  36% > 1 μήνα Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου Ι & ΙΙ 30 &40% Κοιλιοκάκη 52% > 2 μήνες Λευχαιμία 20-15% >6 μηνών Νευροαναπτυξιακά οφέλη 

15 Οικονομικά οφέλη Ο θηλασμός συμβάλλει στην περιστολή των δαπανών για την υγεία, διότι θωρακίζεται η υγεία της δυάδας-βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Για κάθε βρέφη που δεν θηλάζουν, καταγράφονται ιατρικές επισκέψεις, 609 συνταγογραφήσεις και 212 ημέρες νοσηλείας σε νοσοκομείο. Ball T.,(1999). Pediatrics.103(4): Εάν, στις ΗΠΑ ο αποκλειστικός θηλασμός εφαρμοζόταν: Ποσοστά θηλασμού Εξοικονόμηση Βρεφικοί θάνατοι 80% 10,5 δισ.$/έτος 741 90% 13 δισ.$/έτος 911 Bartick M.(2010) Pediatrics. 2010, 125(5):e

16 Οικονομικά οφέλη Εάν το 45% των τελειόμηνων βρεφών και το 75% των βρεφών που νοσηλεύονται σε ΜΕΝΝ, θηλάσουν αποκλειστικά για 4 μήνες, τότε κάθε χρόνο: θα νοσηλεύονται λιγότερα βρέφη και θα γίνονταν λιγότερες επισκέψεις σε παιδίατρο, λόγω γαστρεντερίτιδας  εξοικονόμηση πάνω από 3,6εκ. £ θα νοσηλεύονται λιγότερα βρέφη και θα γίνονταν λιγότερες επισκέψεις σε παιδίατρο, λόγω αναπνευστικών προβλημάτων  εξοικονόμηση πάνω από 6,7εκ. £ θα επισκέπτονται τον παιδίατρο λιγότερα βρέφη, λόγω μέσης ωτίτιδας  εξοικονόμηση πάνω από £ θα νοσηλεύονται 361 λιγότερα βρέφη, λόγω NEC  εξοικονόμηση πάνω από 6 εκ. £ Unicef.org.uk/breastfeeding,UK;2012

17 Διατροφή  Υγιεινή μαστών
Η διατροφή της θηλάζουσας είναι εκείνη που της προσφέρει kcal/ημερησίως, επιπλέον, καμία προετοιμασία της θηλής στη διάρκεια της κύησης, αρκεί το καθημερινό ντους, αποφυγή χρήσης σαπουνιών στις θηλές, καλό συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό συχνή αλλαγή επιθεμάτων στήθους, στέγνωμα των θηλών, αποφυγή χρήσης στενών στηθόδεσμων, εφαρμογή γάλακτος σε ερεθισμένες θηλές και όχι χρήση αλοιφών ή spray, έλεγχος μαστού για ασυνήθη εμφάνιση National Health Medical Research Council, Australia, 2012

18 Διαδικασία θηλασμού Το κλειδί για την οικοδόμηση ικανής παραγωγής γάλακτος και την πρόληψη των προβλημάτων του θηλασμού, είναι ο θηλασμός του βρέφους κάθε φορά που εκείνο επιθυμεί (8-12/24ωρο) και η πλήρης κένωση του στήθους. Στο βρέφος προσφέρεται το στήθος, κάθε φορά που δείχνει σημάδια πείνας (εγρήγορση, κίνηση των ματιών, πιπίλισμα στον ύπνο, χέρια στο στόμα) κατά τη διάρκεια και της ημέρας και της νύχτας. Πρέπει, να αφήνεται να ολοκληρώσει το θηλασμό στο δικό του χρόνο, καθώς η πρόσληψη ενέργειας αυτορυθμίζεται από το βρέφος που θηλάζει. Κάθε δυάδα βρίσκει την «ιδανική» για εκείνη θέση.

19 Διαδικασία θηλασμού Ο θηλασμός δεν είναι συνυφασμένος με πόνο και οι αρχές της σωστής διαδικασίας θηλασμού τον απομακρύνουν: το πηγούνι του βρέφους πιέζει το μαστό, το στόμα πολύ καλά ανοικτό με τη γλώσσα μπροστά, πάνω από τα ούλα, η θηλή πάνω από τη γλώσσα και τα χείλια εφαρμόζουν στη θηλαία άλω σαν «βεντούζα». το στήθος του βρέφους βρίσκεται απέναντι από το στήθος της μη-τέρας και δημιουργείται μια νοητή ευθεία, αυτί-άνω-κάτω άκρο η κατάποση είναι ακουστή και η αναπνοή του ήρεμη.

20 Διαδικασία θηλασμού Οι ανάγκες σίτισης του βρέφους είναι ανάλογες με την ηλικία του 1η ημέρα 5-7ml 10η ημέρα 69-81ml 3η ημέρα 22-27ml Θεωρείται φυσιολογική, η απώλεια βάρους έως και 7-10% του Β.Γ. την 1η εβδ. της ζωής. Το βρέφος αρχίζει να ανακτά βάρος μετά την 4η -6η ημέρα της ζωής και σε 2 εβδομάδες επιστρέφει στο βάρους γέννησης.

21 Αντενδείξεις μητρικού θηλασμού
Οι περισσότερες Μητέρες μπορούν να θηλάσουν, εκτός : θετικές σε HIV, στις αναπτυγμένες χώρες. Αν και μπορεί να χορηγηθεί το γάλα, αφού παστεριωθεί θετικές σε HCV, με πληγωμένες ή αιμορραγούσες θηλές χρήστες εθιστικών ουσιών εκείνες υπό αγωγή με ραδιενεργά ισότοπα, αντιμεταβολίτες, χημειοθεραπευτικά σκευάσματα πάσχουσες από ενεργό φυματίωση, χωρίς θεραπεία πάσχουσες από ενεργό ερπητική λοίμωξη στο στήθος τους, με το θηλασμό να επιτρέπεται από τον υγιή μαστό μέχρι την αποθεραπεία πάσχουσες από ανεμευλογιά, όταν αυτή ορίζεται ως λοιμογόνος, πάσχουσες από HTLV1 (ανθρώπινος ιός της λευχαιμίας Τ- λεμφοκυττάρων τύπου 1). 0 θηλασμός αντενδείκνυται για τα βρέφη με γαλακτοζαιμία. AAP, 2009

22 Δέκα βήματα για επιτυχή θηλασμό Μαθητές 3ου Δ.Σ. Γλυκών Νερών 2007-8
Ο WHO το 1989, σε συνεργασία με την UNICEF, στην προσπάθειά του να προωθήσει, να προστατεύσει, να υποστηρίξει και να ενισχύσει την «κουλτούρα του θηλασμού», ώστε να παρέχεται σωστή αρχή σε κάθε βρέφος, πρότεινε: Δέκα βήματα για επιτυχή θηλασμό Μαθητές 3ου Δ.Σ. Γλυκών Νερών

23 1ο ΒΗΜΑ Γραπτή πολιτική για τον μητρικό θηλασμό που να ακολουθείται απ’ όλους τους φορείς του μαιευτηρίου, που ασχολούνται με τη φροντίδα του νεογέννητου.

24 Επαγγελματιών Υγείας, ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσουν την
2ο ΒΗΜΑ Εκπαίδευση των Επαγγελματιών Υγείας, ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσουν την πολιτική για το μητρικό θηλασμό.

25 3ο ΒΗΜΑ Να ενημερώνονται όλες οι έγκυες
για τα πλεονεκτήματα και τη διαχείριση του μητρικού θηλασμού.

26 4ο ΒΗΜΑ Ο μητρικός θηλασμός να ξεκινάει τη
πρώτη ώρα μετά τον τοκετό με τη βοήθεια του εκπαιδευμένου προσωπικού.

27 οι μητέρες πως να θηλάζουν και την γαλουχία ακόμη και όταν πρέπει
5ο ΒΗΜΑ Να εκπαιδεύονται οι μητέρες πως να θηλάζουν και πως να διατηρούν την γαλουχία ακόμη και όταν πρέπει για ιατρικούς λόγους να αποχωρίζονται τα βρέφη τους.

28 να δίνεται αποκλειστικά εκτός αν υπάρχει ειδικός,
6ο ΒΗΜΑ Στο νεογέννητο να δίνεται αποκλειστικά μητρικό γάλα εκτός αν υπάρχει ειδικός, ιατρικός λόγος.

29 7ο ΒΗΜΑ Πολιτική ROOMING IN, δηλαδή, συνδιαμονή
μητέρας-βρέφους όλο το 24ωρο.

30 απεριόριστος θηλασμός.
8ο ΒΗΜΑ Να ενθαρρύνεται ο ελεύθερος και απεριόριστος θηλασμός.

31 9ο ΒΗΜΑ Όχι στις πιπίλες ή σε άλλα αντικείμενα
στο στόμα του βρέφους που θηλάζει.

32 10ο ΒΗΜΑ Σύσταση ομάδων υποστήριξης μητρικού θηλασμού, σημείο αναφοράς
μητρικού θηλασμού, σημείο αναφοράς για τη μητέρα μετά την έξοδο της από το μαιευτήριο

33 Συστάσεις [1] Όλες οι έγκυες γυναίκες να ενημερώνονται για τα οφέλη του μητρικού θηλασμού και να εκπαιδεύονται στις διαδικασίες του, για να αποφασίζουν με πλήρη συναίσθηση τον τρόπο σίτισης των βρεφών τους και να αποκτούν εμπιστοσύνη στην ικανότητα τους να θηλάσουν, να συστήνεται αποκλειστικός θηλασμός για 6 μήνες και στη συνέχεια θηλασμός ​​για 2 έτη ή όσο διάστημα είναι επιθυμητό από τη δυάδα, να συστήνονται και να εφαρμόζονται πολιτικές και πρακτικές που βελτιστοποιούν την έναρξη του θηλασμού των βρεφών, όπως: άμεση επαφή (δέρμα με δέρμα) αμέσως μετά τον τοκετό για το πρώτο θηλασμό, ανεξάρτητα από τον τρόπο τοκετού καθυστέρηση των διαδικασιών ρουτίνας (ζύγισμα, μέτρηση, μπάνιο, αιμοληψίες, εμβόλια, προφύλαξη ματιών, Ε.Μ. χορήγηση βιταμίνης K), για μετά τον πρώτο θηλασμό

34 ABM Clinical Protocol 7, 2010 - ABM Clinical Protocol 5, 2013
Συστάσεις [2] συνδιαμονή μητέρας - βρέφους και σίτιση 8-12/ 24ωρο (ημέρα & νύχτα) παρακολούθηση & αξιολόγηση του θηλασμού από Επαγγελματίες υγείας τουλάχιστον ανά 8ωρο (σωστή τοποθέτηση, σύλληψη) αποφυγή συμπληρωμάτων (νερό, γλυκόζη, formula ή άλλα υγρά), εκτός εάν ενδείκνυται ιατρικά αποφυγή χρήσης πιπίλας τις 4 πρώτες εβδομάδες και τοποθέτηση του βρέφους με την πλάτη στο λίκνο (θέση ύπνου) σίτιση μέσω άντλησης και αποθήκευση-συντήρηση του γάλακτος, όταν το βρέφος νοσηλεύεται σε ΜΕΝΝ όλες οι μητέρες να ενημερώνονται για τις δομές που είναι αρωγοί του θηλασμού, μετά την έξοδο τους από το μαιευτήριο όλα τα βρέφη, μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, να εξετάζονται από παιδίατρο σε ώρες και να συστήνεται χορήγηση βιταμίνης D 400 IU /ημερησίως, Ρ.Ο. ABM Clinical Protocol 7, ABM Clinical Protocol 5, 2013

35 ΓΥΝΑΙΚΕΣ Κύκλοι υποστήριξης θηλασμού 2013-2014
Κύκλοι της υποστήριξης για μητέρες και παιδιά ΓΥΝΑΙΚΕΣ Κύκλοι υποστήριξης θηλασμού

36 Οι περισσότερες μητέρες είναι ικανές να θηλάσουν με τη σωστή βοήθεια
ΠΡΙΝ ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ Οι επαγγελματίες υγείας είναι εκεί για να: συζητήσετε το σχέδιο διατροφής του μωρού σου σου εξηγήσει τα οφέλη του θηλασμού για εσένα & το μωρό σου σου προσφέρει βοήθεια να προσπαθήσεις πάλι αν δεν κατάφερες να θηλάσεις το προηγούμενο μωρό σου. Οι περισσότερες μητέρες είναι ικανές να θηλάσουν με τη σωστή βοήθεια

37 Κοιμήσου δίπλα στο μωρό σου & θήλασέ το κάθε φορά που επιθυμεί.
ΟΤΑΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΤΟ ΜΩΡΟ ΣΟΥ Οι επαγγελματίες υγείας είναι εκεί για να σε: ενθαρρύνει στην επαφή δέρμα με δέρμα, αμέσως μετά τον τοκετό βοηθήσει να αναγνωρί-ζεις τα σημάδια πείνας του μωρού σου δείξει τις κατάλληλες στάσεις θηλασμού. Κοιμήσου δίπλα στο μωρό σου & θήλασέ το κάθε φορά που επιθυμεί.

38 ΟΤΑΝ ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Οι επαγγελματίες υγείας είναι εκεί για να: ενισχύσει την αυτοπεποί-θηση σου & σε υποστηρίξει στη συνέχιση του θηλασμού σε διαβεβαιώσει ότι το γάλα σου καλύπτει τις ανάγκες του μωρού για υγιή ανάπτυξη τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του σε συνδράμει να επιλύσεις τα όποια προβλήματα & τις ανησυχίες σου, ώστε ο θηλασμός να είναι θετική εμπειρία. Ενώ ο θηλασμός είναι φυσιολογική διαδικασία, μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να μάθεις και βοηθά πραγματικά να δεχτείς υποστήριξη από επαγγελματίες υγείας

39 ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΜΑΜΑΔΕΣ
Πριν γεννήσεις, μάθε τα πάντα σχετικά με το θηλασμό. Όταν γεννηθεί το μωρό σου προσπάθησε να θηλάσεις μέσα σε μια ώρα. Για την εκμάθηση του θηλασμού θα χρειαστείς βοήθεια. Μην φοβάσε να τη ζητήσεις. Προσπάθησε να κατά-ναλώνεις υγιεινά τρόφιμα, άφθονο νερό και ξεκουρά-σου.

40 ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ
Βοήθα στο σπίτι, μείωσε το άγχος της συντρόφου σου & φρόντισε να ξεκουράζεται αρκετά. Βάλτε το μωρό να ρευτεί μετά από ένα γεύμα - το στήθος του πατέρα είναι ιδανικό γι’ αυτό. Φρόντισε το μωρό με άλλους τρόπους [μπάνιο, αλλαγή πάνας, βόλτες] 

41 ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΦΙΛΟΙ
Προσφέρετε συναισθη-ματική υποστήριξη & πρακτική βοήθεια [ψώ-νια, μαγείρεμα, καθάρι-σμα σπιτιού]. Φροντίστε τα μεγαλύτε-ρα παιδιά. Ακούστε & υποστηρίξτε την. Ανεβάστε την αυτό-πεποίθηση της μαμάς για το θηλασμό.

42 ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Ο ΧΩΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Δώστε αρκετό χρόνο στις μητέρες να εγκαθιδρύσουν το θηλασμό Διευκολύνετε τις μητέρες που επιστρέφουν στην εργασία τους, παρέχοντας τους χρόνο και τόπο να θηλάζουν ή να αντλούν & να αποθηκεύουν το γάλα τους Υποστηρίξτε τους συναδέλ-φους σας, ενώ θηλάζουν. Δεν είναι πάντα εύκολο να εξισορ-ροπηθεί η εργασία και η μητρότητα.

43 Συμπερασματικά Η σίτιση του βρέφους δεν πρέπει να θεωρείται επιλογή τρόπου ζωής, αλλά βασικό ζήτημα δημόσιας υγείας. Είναι υπόθεση όλης της κοινωνίας, που με επίκεντρο πάντα τη γυναίκα, θα πρέπει να προάγει, να προασπίζει και να υποστηρίζει το μητρικό θηλασμό, προκειμένου ολοένα και περισσότερες μητέρες να καταφέρνουν να θηλάσουν τα παιδιά τους! Το μητρικό γάλα αποτελεί αναμφίβολα έναν ανεξερεύνητο «φυσικό θησαυρό», που σε μεγάλο βαθμό κρύβει πολλά ακόμη πλούτη για την υγεία.

44 Επιλογή για τις γενιές που έρχονται
ΜΗΤΡΙΚΟ ΓΑΛΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ Επιλογή για τις γενιές που έρχονται Διαβατήριο για τη ζωή! ! !