Θεωρία Παραγωγής Γραπτού Λόγου

Παρουσίαση με θέμα: "Θεωρία Παραγωγής Γραπτού Λόγου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Θεωρία Παραγωγής Γραπτού Λόγου
Θεωρία Παραγωγής Γραπτού Λόγου

2 Κατηγορίες κειμένων Οι γενικές κατηγορίες στην παραγωγή λόγου, προφορικού ή γραπτού κατατάσσει τα κείμενα σε 4 μεγάλες κατηγορίες: Στα αφηγηματικά Στα περιγραφικά Στα πραγματολογικά Στα επιχειρηματολογικά Με τους όρους περιγραφικό, αφηγηματικό και επιχειρηματολογικό κείμενο δεν προσδιορίζουμε είδη κειμένων αλλά κατηγορίες κειμένων. Γιατί κάθε μια από τις κατηγορίες αυτές έχει αρκετά είδη. Τα επιχειρηματολογικά λόγου χάρη κείμενα διακρίνονται σε αποδεικτικά, στοχαστικά, λόγου πειθούς, δικαστικές αποφάσεις, και γενικά σε όσα πάρα πολλά άλλα περιλαμβάνουν επιχειρήματα.

3 Τα περιγραφικά χωρίζονται:
α) σε εκείνα που περιγράφουν ένα ή περισσότερα υλικά αντικείμενα, β) σε εκείνα που περιγράφουν νοητικά αντικείμενα, όπως τον χαρακτήρα ενός ατόμου, μια διαδικασία ή λειτουργία που φαίνεται (εξωτερική), ή που δεν φαίνεται (εσωτερική) όπως αυτή κατά την οποία τα ηλεκτρόνια θερμαίνουν ένα σύρμα όταν διέρχονται μέσα από τα μόριά του, και τέλος γ)σε εκείνα που περιγράφουν - αναφέρουν απόψεις, χωρίς όμως να υπεισέρχονται στο εάν αυτές ή κάποια από αυτές είναι σωστή ή λαθεμένη, χωρίς δηλαδή να αποδεικνύουν ή να απορρίπτουν κάποια από αυτές τις απόψεις . Τα αφηγηματικά τέλος, σε μια πρώτη κατάταξη σε είδη διακρίνονται: α) σε αφήγηση δράσης προσώπου ή προσωποποιημένου έμβιου ή μη έμβιου αντικειμένου, β) σε αφήγηση διαδικασίας που τέθηκε από κάποιο λόγο σε ενέργεια - δράση και γ) σε αφήγηση που αναφέρει και απόψεις - αποφάνσεις που είπε κάποιο από τα πρόσωπα που αναφέρονται στην αφήγηση.

4 Αφηγηματικά κείμενα Τι είναι:
Η αφήγηση είναι ένα είδος λόγου που χρησιμοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις, που καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα της ανθρώπινης επικοινωνίας. Τι μπορεί να περιλαμβάνει: Εξιστορήσεις προσωπικών περιστατικών, επιστολογραφία, ειδησεογραφία, ιστορικές αφηγήσεις, κείμενα λογοτεχνικής εξιστόρησης, διαφημίσεις, παραμύθια, μύθοι, παραδόσεις, αναδιηγήσεις, διηγήματα κλπ., οργανώνονται με βάση τον αφηγηματικό λόγο. Κυριαρχεί στο παιδικό βιβλίο. Αντικείμενο της αφήγησης είναι η εξιστόρηση, με μιαν ορισμένη σειρά, συμβάντων που μεταβάλλουν μια αρχική κατάσταση πραγμάτων ή ενεργειών, πράξεων που σκόπιμα διαπράττονται από τους "ήρωες" μιας ιστορίας. Η αφήγηση είναι "τέχνη" του χρόνου.

5 Είδη αφήγησης: Η αφήγηση έχει 3 βασικές μορφές: α) η μυθοπλαστική: Κυριαρχεί η φαντασία και ο μύθος και συναντάται στη λογοτεχνία β) η ιστορική: Συνδέεται με την παρουσίαση γεγονότων του παρελθόντος και θα τη συναντήσει κανείς σε βιβλία Ιστορίας γ) η ρεαλιστική: Παρουσιάζει με σαφή και πειστικό τρόπο γεγονότα του παρόντος και συναντάται σε καθημερινές , ιδιωτικές ή δημόσιες συζητήσεις, στα ρεπορτάζ των ειδήσεων κτλ. Ο όρος αφήγηση καλύπτει στη γλώσσα μας ένα ευρύ φάσμα εννοιών. Πρώτα απ’ όλα, η αφήγηση ορίζεται ως διαδικασία, ως «η πράξη επικοινωνίας με την οποία παρουσιάζεται προφορικά ή γραπτά ένα γεγονός ή μια σειρά γεγονότων, πραγματικών ή μυθοπλαστικών».

6 Η κειμενική επικοινωνία για τα αφηγηματικά κείμενα:
Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει τη συμμετοχή διαφόρων παραγόντων, όπως ο πομπός (=αφηγητής), ο δέκτης (=αποδέκτης της αφήγησης) και το μήνυμα (=θέμα, περιεχόμενο). Αυτό το τελευταίο στοιχείο, το περιεχόμενο μπορεί να δηλωθεί με τον όρο αφήγηση. Τέλος, ως αφήγηση μπορεί να χαρακτηριστεί «το προϊόν αυτής της διαδικασίας, δηλαδή το κείμενο». Η κειμενική επικοινωνία για τα αφηγηματικά κείμενα: Αναφέρεται στην αναζήτηση των δομικών στοιχείων και των σχημάτων των κειμένων. Εκλαμβάνει ως κείμενο κάθε οργανωμένο σύστημα ανεξάρτητων γλωσσικών υπο-μονάδων, όπως είναι η λέξη και η πρόταση, οι οποίες εκχωρούν τη θέση τους στη μέγιστη σημασιολογική μονάδα που είναι το κείμενο. Σαν συνιστώσες της κειμενικής επικοινωνίας ορίζει α) το κείμενο, β) το συγγραφέα ή υποκείμενο της γραφής και γ) τον αναγνώστη ή αντικείμενο της γραφής. Τα α.β και γ αποτελούν τη φύση του κειμένου και τους παράγοντες που το αποτελούν.

7 Δομικά Στοιχεία Αφήγησης
Τα δομικά στοιχεία της αφήγησης είναι δώδεκα και παρουσιάζονται παρακάτω: 1] το χωροχρονικό πλαίσιο 2] οι χαρακτήρες 3] η περιγραφή αρχικής κατάστασης και η εμφάνιση προβλήματος που ανατρέπει την αρχική κατάσταση (ή αλλιώς το γεγονός που υποκινεί τη δράση) – απρόσμενο γεγονός* 4] τα εμπόδια στην επίλυση του προβλήματος 5] η εσωτερική αντίδραση των χαρακτήρων στα προβλήματα 6] η εξωτερική αντίδραση των χαρακτήρων για την επίλυση του προβλήματος

8 7] η αποτελεσματικότητα των προσπαθειών
8] η κορύφωση της δράσης 9] η φθίνουσα δράση 10] η λύση του προβλήματος 11] το επιμύθιο που συσχετίζει τα γεγονότα της ιστορίας με τα δεδομένα του χρόνου και του αναγνώστη (dénouement / τελική έκβαση ) 12] η αξιολόγηση (αποτίμηση γεγονότων και χαρακτήρων)

9 Απρόσμενο γεγονός Ο συγγραφέας πρέπει:
α) να αποφασίσει σε ποιο σημείο εξέλιξης της ιστορίας θα εντάξει το απρόσμενο γεγονός και β) να αποφασίσει ποιο ρόλο θα παίξει το απρόσμενο γεγονός στην εξέλιξη της ιστορίας. Ρόλοι απρόσμενου γεγονότος: να προσφέρει, ως ο από μηχανής θεός, τη λύση στο πρόβλημα, να επιδεινώσει το υπάρχον πρόβλημα, να δημιουργήσει νέο πρόβλημα να δώσει προς στιγμή την εντύπωση ότι επιλύει το πρόβλημα χωρίς, τελικά, να το επιλύσει.

10 Περιγραφικά κείμενα Περιγραφή είναι η προσπάθεια να αναπαραστήσουμε, μέσα από το λόγο (γραπτό ή προφορικό) ή και με κινήσεις, κάποιο χώρο-τοπίο, πρόσωπο, αντικείμενο, φαινόμενο κ.λπ.. Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται κυρίως με το χώρο. Η περιγραφή, λοιπόν, είναι «τέχνη του χώρου», αναπαριστά δηλαδή τα πράγματα μέσα στο πλαίσιο ενός πραγματικού χώρου (φυσικού ή γεωγραφικού, π.χ. περιγραφή ενός τοπίου) ή συμβολικού χώρου (κοινωνικού χώρου, π.χ. περιγραφή της κατάστασης που επικρατεί μέσα στην σχολική τάξη). Η περιγραφή διακρίνεται σε αντικειμενική και υποκειμενική, ανάλογα με το βαθμό που αυτός που περιγράφει παρεμβαίνει στην περιγραφή.

11 Αντικειμενική περιγραφή έχουμε όταν αυτός που περιγράφει (ομιλητής ή συγγραφέας) αναπαριστά το αντικείμενο της περιγραφής χωρίς να διατυπώνει προσωπικές απόψεις ή κρίσεις και χωρίς να εκφράζει τα συναισθήματα που γεννιούνται μέσα του, καθώς το βλέπει και το περιγράφει. Και αυτό γίνεται γιατί σκοπός της περιγραφής είναι να αποδώσει πιστά και αντικειμενικά τις ιδιότητες του αντικειμένου της περιγραφής, χωρίς καμιά απολύτως παρέμβαση του προσώπου που κάνει την περιγραφή. Τις περιγραφές αυτές τις συναντάμε σε κείμενα με πληροφοριακό (λήμματα εγκυκλοπαιδειών, τεχνικά εγχειρίδια, δελτία καιρού, ρεπορτάζ, κ.λπ.) ή επιστημονικό χαρακτήρα (περιγραφή πειραμάτων, περιγραφή φαινομένων κ.λπ.) και χρησιμοποιούν κυρίως το τρίτο ρηματικό πρόσωπο, το οποίο δίνει στο λόγο αντικειμενικότητα.

12 Ειδικότερα, η συνοχή ενός περιγραφικού κειμένου επιτυγχάνεται με:
Υποκειμενική περιγραφή έχουμε όταν, παράλληλα με τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στο αντικείμενο της περιγραφής, εκφράζονται και προσωπικές σκέψεις ή συναισθήματα του ομιλητή - συγγραφέα. Οι περιγραφές αυτές έχουν σκοπό να προκαλέσουν αισθητική συγκίνηση, χρησιμοποιούν κυρίως το πρώτο ρηματικό πρόσωπο και τις συναντάμε κατά βάση σε λογοτεχνικά κείμενα ή έχουν σκοπό να πείσουν για την αξία του αντικειμένου που περιγράφεται (π.χ. οι περιγραφές στις διαφημίσεις προϊόντων). Η συνοχή ενός περιγραφικού κειμένου διασφαλίζεται με τη σωστή οργάνωση της περιγραφής. Έτσι, όταν οργανώνουμε σωστά τα βήματα της περιγραφής και χρησιμοποιούμε και τα κατάλληλα συνδετικά μέσα πετυχαίνουμε τη συνοχή και συνεκτικότητα ενός περιγραφικού κειμένου. Ειδικότερα, η συνοχή ενός περιγραφικού κειμένου επιτυγχάνεται με:

13 α) Συνδετικές (διαρθρωτικές) λέξεις οι οποίες σχετίζονται και αποδίδουν κατά βάση τη διάταξη των λεπτομερειών του περιγραφόμενου αντικειμένου στο χώρο. Τέτοιες λέξεις είναι κυρίως: επιρρηματικά και προθετικά σύνολα που προσδιορίζουν χωροταξικά το αντικείμενο, που δηλώνουν διάταξη στο χώρο, π.χ. «μπροστά, πίσω, πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, εδώ, εκεί, δίπλα, στο σημείο αυτό, από πίσω, στο βάθος, στο φόντο, μέσα στο, κ.λπ.»,  λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν γενικευτική ή ειδικότερη αναφορά, π.χ. «γενικότερα, ειδικότερα, πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στο, κ.λπ.», λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν προσθήκη / συμπλήρωση / πρόσθεση, π.χ. «επίσης, επιπλέον, παράλληλα, ακόμη, στην αρχή, στη συνέχεια, κ.λπ.», λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση, προκειμένου να αποδώσουν τις τυχόν αντιθετικές σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των στοιχείων της περιγραφής, π.χ. «όμως, ωστόσο, αλλά, αντίθετα κ.λπ.»,

14 βεβαίωση, π.χ. «βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα κ.λπ.»,
παράδειγμα, π.χ. «για παράδειγμα, λόγου χάρη κ.λπ.», βεβαίωση, π.χ. «βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα κ.λπ.», έμφαση, π.χ. «και κυρίως, κατά κύριο λόγο, πρέπει να τονιστεί, κ.λπ.» , λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα - συμπέρασμα, προκειμένου να διατυπώσουμε κρίσεις σχετικές με κάποια συμπεράσματα που προκύπτουν από τη διαδικασία της περιγραφής, π.χ. «έτσι, λοιπόν, το αποτέλεσμα είναι, με συνέπεια να, κ.λπ.». Η γλώσσα της περιγραφής εξαρτάται και αυτή από το αντικείμενο της περιγραφής, την πρόθεση αυτού που περιγράφει και την επικοινωνιακή περίσταση. Ωστόσο, κάποια βασικά χαρακτηριστικά της γλώσσας που πρέπει να χρησιμοποιούμε στα περιγραφικά κείμενα είναι: α) Η σαφήνεια και ακρίβεια των λέξεων που επιλέγουμε, ώστε να αποδίδουν με τη μέγιστη δυνατή πιστότητα τα χαρακτηριστικά του αντικειμένου που περιγράφουμε και τις πληροφορίες που θεωρούμε ότι είναι αναγκαίες και επαρκείς.

15 β) Κυριαρχία του ενεστώτα και του παρατατικού (εξακολουθητικοί χρόνοι), οι οποίοι έχουν πιο αόριστη διάρκεια και ευκολότερα αποδίδουν την απουσία χρόνου που παρατηρείται στο χώρο (ο χώρος είναι αχρονική διάσταση), αλλά και δίνουν στον δέκτη την αίσθηση πως «βλέπει» μπροστά του τη στιγμή εκείνη το αντικείμενο που περιγράφεται. γ) Η χρήση ρημάτων που δηλώνουν κατάσταση (βλέπουμε, παρατηρούμε, εντοπίζουμε, διακρίνουμε, απεικονίζεται, αναπαρίσταται, φαίνεται, διαφαίνεται, διακρίνεται, αποτυπώνεται, ενυπάρχει κ.λπ.). Τα ρήματα αυτά αποδίδουν την «στατικότητα» που χαρακτηρίζει την περιγραφή (στην περιγραφή αποφεύγονται ρήματα «κίνησης και δράσης», τα οποία ταιριάζουν στην αφήγηση).

16 δ) Η συχνή χρήση του συνδετικού ρήματος είμαι και του βοηθητικού έχω, τα οποία χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν χαρακτηριστικά και ιδιότητες στις λέξεις που προσδιορίζουν. ε) Η χρήση επιθέτων. Τα επίθετα χρησιμοποιούνται στην περιγραφή κυρίως ανάλογα με τον σκοπό και το είδος αυτής. Έτσι, αν σκοπός μας είναι η «αντικειμενική περιγραφή» τα επίθετα χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν κάποιες σταθερές ιδιότητες τού αντικειμένου (π.χ. «βοτσαλωτές» παραλίες) ή να τοποθετήσουν το αντικείμενο στο χώρο, προσδίδοντας βέβαια στο λόγο ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα. Αν όμως σκοπός μας είναι μια «υποκειμενική περιγραφή», τότε τα επίθετα, εκτός από τις σταθερές ιδιότητες τού αντικειμένου, ενδέχεται: 1) να εκφράζουν συναισθήματα ή σκέψεις μας, 2) να αποτελούν προσωπικά σχόλια, 3) να υπερτονίζουν ή να υποβαθμίζουν κάποιες λεπτομέρειες του αντικειμένου κ.λπ.    στ) Η χρήση επιρρημάτων, που αποδίδουν τις προσωρινές ιδιότητες των περιγραφόμενων στοιχείων.

17 ζ) Η κυριολεκτική (δηλωτική) ή μεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας. Ανάλογα δηλαδή με τον σκοπό και το είδος της περιγραφής χρησιμοποιούμε τη γλώσσα κυριολεκτικά (οι λέξεις αποδίδουν ακριβώς το νόημα που έχουν), όπως συμβαίνει στις «αντικειμενικές περιγραφές», ή μεταφορικά (οι λέξεις αποδίδουν άλλα νοήματα και χρησιμοποιούνται αλληγορικά, γίνεται ευρεία χρήση σχημάτων λόγου, όπως είναι οι μεταφορές, οι παρομοιώσεις, οι συγκρίσεις κ.λπ.), όπως συμβαίνει στις «υποκειμενικές περιγραφές». η) Το ειδικό λεξιλόγιο / η ορολογία (ανάλογα με το αντικείμενο της περιγραφής και την επικοινωνιακή περίσταση, π.χ. όταν περιγράφουμε ένα πείραμα στο μάθημα της Φυσικής χρησιμοποιούμε ειδικούς όρους της Φυσικής). θ) Η επιλογή της παθητικής σύνταξης. ι) Το ύφος της περιγραφής ποικίλλει ανάλογα με το είδος και το σκοπό της περιγραφής. Αν για παράδειγμα είναι «υποκειμενική»  και θέλει να προσελκύσει το ενδιαφέρον του δέκτη θα κινηθεί σε ένα ύφος απλό, φιλικό, ζωντανό, άμεσο, παραστατικό, γλαφυρό, λυρικό (λογοτεχνίζον).

18 Αν στοχεύει στην αντικειμενική παράθεση των χαρακτηριστικών του αντικειμένου, τότε γίνεται πιο απρόσωπο, ουδέτερο, επίσημο, σοβαρό. Αντίστοιχα, διαμορφώνεται και με βάση την επικοινωνιακή περίσταση (σε ποιον απευθύνεται αυτός που περιγράφει).    

19 Περιγραφή προσώπου Πρόλογος
Ποιος είναι (αναφέρω το όνομα, φύλο, με τι ασχολείται, το ήθος του ) τι είναι αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα πρόσωπα της ομάδας που ανήκει ποια είναι η σχέση μου με το πρόσωπο αυτό  Κύριο θέμα Γενική εντύπωση που δίνει με την εξωτερική του εμφάνιση (ηλικία, παράστημα, στιλ, αναφέρω ιδιαίτερα εκείνα τα χαρακτηριστικά της εξωτερικής του εμφάνισης που το κάνουν να ξεχωρίζει) Περιγράφω το πρόσωπό του (χρώμα, όψη, χαρακτηριστικά, μάτια, στόμα, χείλη, μύτη, αυτιά, μαλλιά, τονίζοντας ιδιαίτερα τα στοιχεία που το κάνουν να ξεχωρίζει) Περιγραφή χεριών, κορμού, κάτω άκρων, αναφέρω χαρακτηριστικές κινήσεις που κάνει

20 Περιγράφω τον τρόπο που ντύνεται
Περιγράφω τον τρόπο που φέρεται στην εργασία του και στην καθημερινή του ζωή Γράφω για τα ελαττώματα και τα προτερήματά του, τις κλίσεις του, τα χόμπι του, τα ενδιαφέροντά του και τις ασχολίες του Αναφέρω κάποια επεισόδια από τη ζωή του που δείχνουν την προσωπικότητά του Τι κάνουμε μαζί, ποια είναι τα αισθήματά μου για αυτό, πιθανολογώ τα δικά του για μένα Επίλογος Συναισθήματα και σκέψεις

21 Περιγραφή αντικειμένου
Πρόλογος Πού το πρωτοείδα, πότε και πώς το απόκτησα Πού βρίσκεται Κύριο θέμα Γράφω για τη γενική εντύπωση που δίνει το αντικείμενο Περιγράφω το χώρο μέσα στον οποίο βρίσκεται, τη θέση του σε σχέση με μένα που το περιγράφω Τα βασικά χαρακτηριστικά του σχήματος, του χρώματος, άλλες λεπτομέρειες Πώς κατασκευάζεται Πού και πώς χρησιμοποιείται Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα  Κάποια περιστατικά ιστορικά ή προσωπικά για το αντικείμενο Επίλογος Συναισθήματα και σκέψεις 

22 Περιγραφή χώρου Όταν περιγράφουμε χώρους, πρέπει να αναφέρουμε:
Όταν περιγράφουμε χώρους, πρέπει να αναφέρουμε: πού βρίσκεται αυτός ο χώρος πώς είναι(εξωτερικά - εσωτερικά) ποιους συναντούμε σ' αυτόν τι κάνουν οι άνθρωποι μέσα σ' αυτόν τον χώρο γιατί πηγαίνουμε και τι κάνουμε εκεί (αν έχουμε γνωρίσει το χώρο ή έχουμε προσωπική σχέση) σκέψεις και συναισθήματα μας γι' αυτό το χώρο. Να θυμάσαι ότι:  αναφέρουμε πρώτα την εξωτερική εμφάνιση του χώρου και μετά την εσωτερική χρησιμοποιούμε συνήθως ενεστώτα στις περιγραφές. Αν όμως περιγράφουμε χώρους που δεν υπάρχουν πια ή για γεγονότα που έχουν συμβεί στο χώρο, τότε

23 χρησιμοποιούμε παρελθοντικούς χρόνους
χρησιμοποιούμε εικόνες που έχουν σχέση με τις αισθήσεις μας (οπτικές, γευστικές, οσφρητικές κλπ) χρησιμοποιούμε συχνά επίθετα και επιρρήματα (συνήθως τοπικά) όπως: μέσα, έξω, πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, ψηλά, χαμηλά, εδώ, εκεί, πουθενά, εμπρός, πίσω, δίπλα, μακριά, κοντά, πλάι, απέναντι, ανάμεσα, γύρω, παντού, οπουδήποτε, βόρεια, νότια, κ.α.

24 Πραγματολογικά κείμενα
Ως πραγματολογικά κείμενα χαρακτηρίζουμε κάθε είδους κείμενα που αναφέρονται σε θέματα του φυσικού κόσμου και του κοινωνικού βίου. Από τα σχολικά κείμενα αυτά της ιστορίας, των θρησκευτικών και των φυσικών είναι πραγματολογικά κείμενα. Περιλαμβάνουν δομικά στοιχεία που αναφέρονται στη συνέχεια: Παροχή πληροφοριών: Σκοπός των πραγματολογικών κειμένων είναι η παροχή οργανωμένων και έγκυρων πληροφοριών, που αφορούν καταστάσεις, φαινόμενα, πρόσωπα, γεγονότα και διαδικασίες. Αίτιο-αποτέλεσμα: Τα κείμενα αυτά προσπαθούν να εξηγήσουν τις αιτίες των φαινομένων. Για το λόγο αυτό κάνουν σαφή διάκριση αιτίου και αποτελέσματος.

25 Σκοπός, κίνητρα και δράση: Προσπαθούν να ερμηνεύσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, στα κίνητρα και το σκοπό της ανθρώπινης δράσης. Ορισμός: Για να έχει το κείμενο σαφήνεια θα πρέπει οι έννοιες που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή και την ανάλυση των θεμάτων του κειμένου να οριοθετούνται. Ένταξη σε εννοιολογικό πλαίσιο: Για να αναδειχθούν οι σχέσεις μεταξύ των εννοιών καλό θα είναι η κάθε έννοια να εντάσσεται σε πλαίσια ευρύτερων σχέσεων. Όροι – προϋποθέσεις: Τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα αναπτύσσονται μέσα σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις και κάτω από συγκεκριμένους όρους, οι οποίοι θα πρέπει να αναφέρονται. Παραδείγματα: Τα παραδείγματα αναδεικνύουν τα χαρακτηριστικά των εννοιών και καθορίζουν τα όριά τους. Σύγκριση – αντίθεση: Για την καλύτερη περιγραφή και ανάδειξη των χαρακτηριστικών των εννοιών ενδείκνυνται οι συγκρίσεις και οι αντιθέσεις.

26 Λογική αιτιολόγηση: Τα φαινόμενα εκτός της περιγραφής θα πρέπει να αιτιολογούνται ικανοποιητικά.
Υποθέσεις: Βασικό στοιχείο είναι η διατύπωση υποθέσεων, οι οποίες στη συνέχεια υπόκεινται σε έλεγχο, για να επιβεβαιωθούν ή να απορριφθούν. Συμπέρασμα: Απόρροια του ελέγχου των υποθέσεων είναι η διατύπωση συμπερασμάτων. Πραγματολογικά κείμενα είναι: α) τα κείμενα σκόπιμης δράσης, που συναντάμε στην ιστορία. β) τα κείμενα ανάλυσης (προβληματικών ή μη) καταστάσεων, οπού προτείνουν λύσεις σε κάποια κατάσταση. γ) τα κείμενα επεξηγηματικής περιγραφής, τα οποία συναντάμε στις εγκυκλοπαίδειες και τα σχολικά βιβλία.

27 δ) τα κείμενα αιτιοκρατικής εξήγησης, αξιολογικής αποτίμησης και δεοντολογικής τεκμηρίωσης. Τα κείμενα αιτιοκρατικής εξήγησης κάνουν μια διαπίστωση και στη συνέχεια παραθέτουν λόγους για τους οποίους ισχύει η διαπίστωση αυτή. Τα κείμενα αξιολογικής αποτίμησης δεν αναφέρονται σε διαπιστώσεις αλλά ο συγγραφέας διατυπώνει στην αρχή μια κρίση και έπειτα επιχειρεί να τη στηρίξει με αντικειμενικά δεδομένα και προσωπικές εκτιμήσεις. Τα κείμενα δεοντολογικής τεκμηρίωσης διατυπώνουν στην αρχή μια δεοντολογική θέση, μια ιδέα, και έπειτα τη στηρίζουν με λογικά στοιχεία. ε) τα κείμενα ανάπτυξης εννοιών, όπως για παράδειγμα κείμενα που αναπτύσσουν την έννοια της δημοκρατίας (κοινωνική αγωγή) ή την έννοια της κλασματικής μονάδας (μαθηματικά), κ.α. στ) τα κείμενα σύγκρισης, που συγκρίνουν δύο έννοιες, καταστάσεις ή πρόσωπα και βρίσκουν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους.

28 Επιχειρηματολογικά κείμενα
Επιχειρηματολογικά λέγονται τα κείμενα στα οποία παρουσιάζουμε την άποψή μας, τη γνώμη μας (θετική ή αρνητική) για κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα και επιδιώκουμε να πείσουμε τον αναγνώστη για την ορθότητα της άποψής μας με λογικά επιχειρήματα. Αρχικά αναφέρουμε ποιο είναι το θέμα που μας απασχολεί και παρουσιάζουμε την άποψή μας, τη θέση μας πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα χρησιμοποιώντας φράσεις όπως: Πιστεύω πως/ότι … Νομίζω πως/ότι … Θεωρώ πως/ότι … Η άποψή μου είναι πως/ότι… Η γνώμη μου είναι πως/ότι … Έχω την άποψη πως/ότι … Έχω τη γνώμη πως/ότι … / Κατά τη γνώμη μου … Μου φαίνεται πως/ότι …

29 Στη συνέχεια παραθέτουμε ένα ένα τα επιχειρήματά μας, παρουσιάζουμε δηλαδή τους συλλογισμούς μας με τους οποίους θα υποστηρίξουμε την άποψή μας. Για να παρουσιάσουμε ολοκληρωμένα τους συλλογισμούς μας φροντίζουμε κάθε φορά να τους αιτιολογούμε με τις κατάλληλες αιτιολογικές προτάσεις (γιατί, αφού, επειδή, διότι, καθώς…) Στο ίδιο πλαίσιο χρησιμοποιούμε παράλληλα και φράσεις που δηλώνουν τα συναισθήματά μας ή με τις οποίες προσπαθούμε να προκαλέσουμε κάποια ανάλογα με τα δικά μας συναισθήματα στον αναγνώστη. Καταλήγουμε σε ένα αιτιολογημένο και λογικό συμπέρασμα. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φράσεις όπως: Επομένως… Άρα… Συμπεραίνουμε ότι … Καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως … Συμπερασματικά προκύπτει ότι … Γι’ αυτό … Έτσι …

30 Τα δομικά στοιχεία των επιχειρηματολογικών κειμένων:
Θέση: Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψή του πάνω σε ένα αμφισβητούμενο θέμα. Δεδομένα: Ο συγγραφέας επικαλείται λογικά επιχειρήματα, εμπειρικά δεδομένα, μαρτυρίες, γνωματεύσεις ειδικών, στατιστικά στοιχεία και χαρακτηριστικά παραδείγματα για να στηρίξει την άποψή του. Επίσης παραθέτει και τα αντεπιχειρήματα επειδή παρουσιάζουν το θέμα από διαφορετική σκοπιά. Επικυρωτικές αρχές: Περιλαμβάνει κανόνες, σχέσεις και αρχές για να πείσει ότι τα δεδομένα στηρίζουν τις θέσεις του. Στήριξη συμπεράσματος: Επικαλείται λόγους που στηρίζουν το λογικό συμπέρασμα. Ανασκευή: Ο συγγραφέας, στο τέλος, ανασκευάζει τις αντίθετες απόψεις και επαναπροσδιορίζει τις θέσεις του, και διατυπώνει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η θέση του ισχύει.

31 Διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου
Στάδια: Προ-συγγραφικό (το στάδιο του σχεδιασμού) Συγγραφικό (το στάδιο της παραγωγής μιας πρώτης εκδοχής) Μετα-συγγραφικό (το στάδιο της επεξεργασίας με στόχο τη βελτίωση και τη δημιουργία του τελικού κειμένου)

32 Στάδια παραγωγής γραπτού λόγου
1. Προσυγγραφικό Στάδιο: Το προσυγγραφικό στάδιο αποτελείται από τρεις φάσεις Τη φάση αυθεντικοποίησης του κειμένου Τη φάση της παραγωγής των ιδεών Τη φάση της οργάνωσης των ιδεών

33 Φάση Αυθεντικοποίησης Κειμένου
Σ’ αυτή την αρχική φάση, ο συγγραφέας παίρνει τις εξής αποφάσεις: • να επιλέξει το θέμα του. • να καθορίσει τον ειδικό ρόλο και το μήνυμα που θα επιδιώξει να εκφράσει με το κείμενο του (αυτό ονομάζουμε «προθετικότητα»). • να καθορίσει το περιεχόμενο, τη δομή και το ύφος του κειμένου με βάση τις γνώσεις, τις προσδοκίες και τα λοιπά χαρακτηριστικά των αποδεκτών του κειμένου του. • να συνειδητοποιήσει τι είδους κείμενο επιβάλλει η επικοινωνιακή κατάσταση, να αναπτύξει και να αναγνωρίσει τα δομικά στοιχεία του συγκεκριμένου κειμενικού είδους.

34 Η «προθετικότητα» αναφέρεται απλά στις προθέσεις του συγγραφέα ενός κειμένου. Ο συγγραφέας θα διαμορφώσει το κείμενό του ανάλογα με το μήνυμα ή την κεντρική ιδέα που θέλει να δώσει. Αν ο συγγραφέας δεν έχει κάποιο σαφή σκοπό στο μυαλό του, τότε οι πιθανότητες να παράξει ένα αποτελεσματικό κείμενο μειώνονται δραστικά. Πρέπει λοιπόν να ξεκαθαρίσει τη λειτουργία και το μήνυμα του κειμένου που έχει σκοπό να γράψει. Ποια είναι η κεντρική λειτουργία του κειμένου; Να περιγράψει κάτι, να αφηγηθεί μια ιστορία ή να κατευθύνει τους αναγνώστες του σε συγκεκριμένες στάσεις και συμπεριφορές; Και ποιο μήνυμα θα κατέχει την κεντρική θέση μέσα στο κείμενο; Οι αποδέκτες, δηλαδή οι αναγνώστες του κειμένου, είναι το δεύτερο σημαντικό στοιχείο μετά την προθετικότητα το οποίο καθορίζει τη δομή, το ύφος και το περιεχόμενο του κειμένου. Ο συγγραφέας θα πρέπει να έχει συνέχεια στο μυαλό του σε ποιον απευθύνεται όταν γράφει.

35 Φάση Παραγωγής Ιδεών Τεχνική εικόνων Τεχνική ερωτήσεων
Στη φάση αυτή ο συγγραφέας παράγει ιδέες με τη βοήθεια διαφόρων τεχνικών παραγωγής που ακολουθούν: Τεχνική εικόνων Τεχνική ερωτήσεων Τεχνική αφηγηματικού σχήματος Τεχνική δημιουργικής απομίμησης Τεχνικές τροποποίησης και ανατροπής μοτίβων Τεχνική ημιτελών και (εκτός) λογικής σειράς φράσεων Τεχνική αρχικής παραγράφου ή τελικής φράσης Τεχνική γραφικών αναπαραστάσεων Τεχνική συσχετιζόμενων λέξεων Τεχνική γραπτών οδηγιών

36 Τεχνική γάντζων Τεχνική χορήγησης βασικών λέξεων Τεχνική φανταστικών διωνύμων Τεχνική γονιμοποιητή Τεχνική ιδεοθύελλας Τεχνική συζήτησης Τεχνική μελέτης πηγών Τεχνική ομαδικής δημιουργικής σύνθεσης Για την καλύτερη οργάνωση των ιδεών και αφού ο συγγραφέας επιλέξει την τεχνική που θα τον βοηθήσει στην παραγωγή των ιδεών του, μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες τεχνικές οργάνωσης όπως ο εννοιολογικός χάρτης, το αφηγηματικό σχήμα, ο ιστός και το σχεδιάγραμμα που αποτελεί και την πιο απλή μορφή τεχνικής οργάνωσης ιδεών.

37 Σχεδιάγραμμα κειμένου
Πρόλογος (εισαγωγή στο κείμενο, σύνδεση με το κύριο θέμα): 1 Κύριο θέμα (κεντρικές ιδέες παραγράφων που θα αναπτυχθούν στο κείμενο): 2 3 4 5 Επίλογος (κλείσιμο κειμένου, σκέψεις συναισθήματα):

38 Φάση Οργάνωσης Ιδεών Με την οργάνωση των ιδεών του, ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη νοηματική συνεκτικότητα του κειμένου που θα συνθέσει. Για να εξασφαλίσει αυτή τη συνεκτικότητα, θα πρέπει: (α) να επιλέξει τον κατάλληλο άξονα συσχέτισης και (β) να φροντίσει τις μικροδομές των προτάσεων, τις μεσοδομές των παραγράφων και τις μακροδομές του κειμένου. Ο άξονας εσωτερικής συσχέτισης των δεδομένων διαφέρει ανάλογα με το κειμενικό είδος. Στα αφηγηματικά κείμενα, για παράδειγμα, τοποθετούμε τα δεδομένα πάνω σ’ ένα άξονα χρονικής συσχέτισης. Οργανώνουμε δηλαδή τη χρονική διαδοχή των γεγονότων με βάση ερωτήσεις του τύπου «τι έγινε πρώτα», «τι μετά», «τι αργότερα» και τι στο τέλος.

39 Στα περιγραφικά κείμενα συσχετίζουμε τα δεδομένα πάνω σε άξονα χωρικής συσχέτισης. Αν περιγράφουμε για παράδειγμα ένα κτίσμα, αποφασίζουμε αν θα ξεκινήσουμε την περιγραφή μας από το εξωτερικό και μετά να προχωρήσουμε στο εσωτερικό ή αντίθετα. Στα επιχειρηματολογικά δε κείμενα, όπως είναι φυσικό, η οργάνωση γίνεται πάνω σε ένα άξονα λογικής συσχέτισης. Όσον αφορά τις δομές των προτάσεων, των παραγράφων και των κειμένων, ο συγγραφέας κάνει οργανωτικές τοποθετήσεις σε αυτή τη φάση, τις οποίες βελτιώνει στο συγγραφικό και μετασυγγραφικό στάδιο. Διαδικασίες οργάνωσης γίνονται σε όλη τη διάρκεια της συγγραφικής διαδικασίας και όχι μόνο σ’ αυτή τη φάση.

40 Συγγραφικό στάδιο Κατά το συγγραφικό στάδιο ο συγγραφέας: Μετασχηματίζει τις ιδέες σε συνεχή λόγο. Συμπληρώνει πληροφορίες. Αναδεικνύει λεπτομέρειες. Εκφράζει προσωπικές θέσεις και συναισθήματα. Επιλέγει στοιχεία που θα αξιοποιηθούν στην αρχή, στο μέσο και στο τέλος του κειμένου. Επιλέγει αν θα τηρήσει αντικειμενική ή προσωπική στάση. Επιλέγει το ύφος γραφής. Τεχνική που βοηθάει το συγγραφέα κατά το συγγραφικό στάδιο στα αφηγηματικά κείμενα είναι αυτή του οργανογράμματος κειμένου, που ακολουθεί.

41 Οργανόγραμμα αφηγηματικού κειμένου
Πρόλογος Γενικότερο πλαίσιο. Καταστάσεις που προηγήθηκαν Χωροχρονικό πλαίσιο αφήγησης και ήρωες. Χαρακτηρισμός περιστατικού Κυρίως θέμα Εναρκτήριο γεγονός που δημιουργεί το πρόβλημα Αντίδραση, εξωτερική και εσωτερική, ηρώων Αποτέλεσμα δράσης Επιπλοκή κατάστασης – Απρόσμενο γεγονός Νέα δράση ηρώων Λύση προβλήματος Επίλογος Κλείσιμο ιστορίας Προσωπικές τοποθετήσεις

42 Μετα-συγγραφικό στάδιο
Τεχνική αυτο-βελτίωσης Διορθώσεις λαθών σε επίπεδο λέξεων και προτάσεων Πρόσθεση συμπληρωματικών στοιχείων (επίθετα, προσδιορισμούς για εμπλουτισμό των κειμένων, διάλογους) ή αφαίρεση περιττών. Φάση βελτίωσης αρχικού κειμένου: Οι κυριότερες μορφές που παίρνει η βελτίωση του αρχικού κειμένου είναι: η διόρθωση των λαθών η προσθήκη συμπληρωματικών στοιχείων ή η αφαίρεση περιττών η αναδιάταξη της αρχικής οργάνωσης η αναδιατύπωση προτάσεων, πληροφοριών, παραδειγμάτων και αναλογιών

43 Βελτιώσεις στο Επίπεδο των Λέξεων
(α) Αντικατάσταση Λέξεων που Επαναλαμβάνονται Συχνά οι συγγραφείς επαναλαμβάνουν τις ίδιες λέξεις κατά την ανάπτυξη του κειμένου. Σε αυτή την περίπτωση η χρήση συνωνύμων δε λύνει το πρόβλημα. Υπάρχουν δύο παρεμβάσεις. Πρώτον, η οργάνωση της πληροφόρησης γύρω από τον κυρίαρχο άξονα, που βοηθά τους συγγραφείς να ξεπεράσουν την επαναληπτική χρήση των λέξεων και της αποσπασματική παράθεση προτάσεων. Έτσι, κατανοούν πως τα αφηγηματικά κείμενα έχουν χρονικό άξονα συσχέτισης, τα περιγραφικά το χωρικό, τα παραγματολογικά τον αιτιοκρατικό και τα επιχειρηματολογικά το διαλεκτικό. Δεύτερον, ο συγγραφέας επιμένει στην ακριβολογία, εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του και να απαλλάσουν τα κείμενά του από επαναλήψεις κοινόχρηστων λέξεων.

44 (β) Αντικατάσταση Κοινότυπων Λέξεων
Οι λέξεις αποδίδουν υλική υπόσταση στις άυλες ιδέες της σύλληψης και γι’ αυτό το λόγο είναι αναγκαία η χρήση εξειδικευμένων λέξεων που να εκφράζουν με σαφήνεια την ιδέα ή την έννοια που θέλουμε να εκφράσουμε. Οι συγγραφείς εντοπίζουν στο κείμενό τους κοινότυπες λέξεις και τις αντικαθιστούν ανάλογα με το σκοπό τους και τους αποδέκτες. Μετά, συγκρίνουν το αρχικό με το τελικό κείμενο για να διαπιστώσουν το βαθμό βελτίωσης που επέφερε η εξειδικευμένη χρήση των λέξεων. (γ) Χρήση Επιθέτων Τα επίθετα χωρίζονται στα αξιολογικώς ουδέτερα επίθετα που αναδεικνύουν με αντικειμενικό τρόπο τα χαρακτηριστικά των πραγμάτων και στα αξιολογικώς φορτισμένα επίθετα που αποκαλύπτουν τις αξιακές και αισθητικές επιλογές του συγγραφέα. Σε κάθε περίπτωση, η χρήση των επιθέτων πρέπει να γίνεται με φειδώ. Τέλος, σχετικά με τα επίθετα, πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ της κυριολεκτικής και της μεταφορικής χρήσης τους.

45 (δ) Χρήση Συνωνύμων Οι συγγραφείς με την άσκησή τους στην αντικατάσταση λέξεων με τα συνώνυμά τους, βοηθούνται να καταλήξουν σε επιλογές που συμβάλλουν στην ακριβολογία (ή και στην επιλεγμένη αοριστία) και προσδίδουν δύναμη στο λόγο. (ε) Χρήση Σχημάτων Λόγου Τα σχήματα λόγου δίνουν ζωντάνια στα λογοτεχνικά κείμενα. Μια ενδιαφέρουσα άσκηση που θα μπορούσε να γίνει από τους συγγραφείς είναι να μετατρέψουν επικοινωνιακά κείμενα σε λογοτεχνικά και αντίστροφα, με ή χωρίς χρήση της υπερβολής. (στ) Χρήση Διαλόγου Ο διάλογος χρησιμοποιείται κυρίως στις αφηγήσεις, για να ζωντανέψει τα πρόσωπα και το κλίμα της ιστορίας. Γι’ αυτό ενδείκνυται η χρήση του σε επιλεγμένα τμήματα της αφήγησης.

46 Βελτιώσεις στο Επίπεδο Πρότασης
(α) Σύνδεση και Οργάνωση Κύριων Προτάσεων Οι, μικρής ηλικίας, συγγραφείς γράφουν συνήθως μόνο κύριες προτάσεις, τις οποίες παραθέτουν χωρίς σύνδεση μεταξύ τους. Άρα, ένα πρώτο βήμα είναι να ασκηθούν στους τρόπους σύνδεσης των κύριων προτάσεων. Ένα δεύτερο βήμα είναι το στοιχείο της ολικής οργάνωσης των προτάσεων. Οι διεργασίες που έχουν γίνει στα προηγούμενα στάδια μπορούν να αποβούν πολύ χρήσιμες κι εδώ. Έτσι, στα αφηγηματικά κείμενα οι προτάσεις οργανώνονται γύρω από το χρονικό άξονα συσχέτισης των γεγονότων. Στα μη αφηγηματικά που η δυσκολία είναι μεγαλύτερη, βοηθά η χρήση σχεδιαγραμμάτων που αποδίδουν τη δομή των κειμένων. (β) Χρήση Προσδιορισμών Οι συγγραφείς καλούνται να εμπλουτίσουν προτάσεις προσθέτοντας λέξεις που μας πληροφορούν για το «ποιος», «πού», «πώς», «πότε», «με τι» και «γιατί».

47 (γ)Χρήση Δευτερευουσών Προτάσεων
Οι συγγραφείς ασκούνται στο να συμπληρώσουν τις κύριες προτάσεις τους με αιτιολογικές, χρονικές, αναφορικές, εναντιωματικές, τελικές ή υποθετικές δευτερεύουσες προτάσεις. Ένας πρακτικός τρόπος είναι να αναγράφουμε στο δεξιό περιθώριο της σελίδας του γραπτού μας σύνδεσμους που εισάγουν τους διάφορους τύπους δευτερεύουσων προτάσεων έτσι ώστε να ανατρέχουμε εύκολα σ’ αυτούς. (δ) Χρήση Προτάσεων Σχολιασμού Ο αφηγηματικός λόγος εμπλουτίζεται ιδιαίτερα με υποθετικές προτάσεις, προτάσεις πρόβλεψης, ερμηνείας και αξιολόγησης της συμπεριφοράς των ηρώων. Το αρχικό κείμενο μπορεί να εμπλουτιστεί επίσης με αναφορές σε αντίθετες καταστάσεις. Αναδεικνύεται έτσι η «άλλη» όψη των πραγμάτων.

48 (ε) Τεχνική της «Κινηματογραφοποίησης»
Οι συγγραφείς καλούνται να φανταστούν και να περιγράψουν λεπτομερώς την εξέλιξη των γεγονότων ώστε με βάση το κείμενο ένας σκηνοθέτης να μπορεί να «γυρίσει» ταινία. Μ’ αυτό τον τρόπο αναγκάζονται να περιγράψουν και τις λεπτομέρειες. (στ) Επιλογή Ρημάτων και Καθορισμός Χρόνου Με βάση το είδος του κειμένου, επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε και τα ανάλογα ρήματα. Έτσι για παράδειγμα, τα αφηγηματικά κείμενα χρησιμοποιούν ρήματα πράξης, αλλά και ρήματα που αναφέρονται στο τι είπαν, τι σκέφτηκαν και πώς αισθάνθηκαν τα δρώντα πρόσωπα της ιστορίας. Τα περιγραφικά κείμενα χρησιμοποιούν συνήθως ρήματα κατάστασης καθώς και σημαντικά ρήματα αισθήσεων (π.χ. ακούω, βλέπω, διακρίνω). Οι συγγραφείς θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν το κείμενό τους με βάση μια συγκεκριμένη λίστα ρημάτων.

49 Βελτιώσεις στο Επίπεδο Παραγράφου
Η γλωσσική συνοχή και η νοηματική συνεκτικότητα εδράζονται, πέρα από τη σύνδεση των προτάσεων, και στη σύνδεση των παραγράφων, οι οποίες πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται και να αλληλοερμηνεύονται. (α) Δομή της Παραγράφου Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι χρήσιμη η αναθεώρηση μια παραγράφου με βάση τον τυπικό τρόπο οργάνωσης των στοιχείων μιας παραγράφου ο οποίος έχει το σχήμα : • θεματική περίοδος ή πρόταση • προτάσεις ανάπτυξης και στήριξης της θεματικής • πρόταση κατακλείδα (β) Παραγραφοποίηση Κάθε στοιχείο της δομής ενός κειμένου μπορεί να αντιστοιχεί σε μια παράγραφο.

50 (γ) Ανάπτυξη Ατελών Παραγράφων
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις γραφικές αναπαραστάσεις στην παραγωγή ιδεών αλλά και για να οπτικοποιήσουμε την παραγραφοποίηση του κειμένου, που θα προκύψει από τη μετατροπή των ιδεών αυτών σε κείμενο. (γ) Ανάπτυξη Ατελών Παραγράφων Η ανάπτυξη των ατελών παραγράφων στηρίζεται και πάλι στο είδος του κειμένου που καλείται ο συγγραφέας να αναπτύξει. Έτσι, στα περιγραφικά κείμενα συμπληρώνουμε προτάσεις που αναφέρονται: • σε συμπληρωματικά δομικά στοιχεία • στις σχέσεις των στοιχείων • σε χαρακτηριστικές λεπτομέρειες • σε εντυπώσεις και συναισθήματα. Στα αφηγηματικά κείμενα προσθέτουμε προτάσεις που αναφέρονται: • στην περιγραφή της δράστης των ηρώων • στην ερμηνεία της συμπεριφοράς των ηρώων

51 • στις συνέπειες της συμπεριφοράς των ηρώων
στην αξιολόγηση της συμπεριφοράς των ηρώων • στις συνέπειες της συμπεριφοράς των ηρώων στα συναισθήματα για πρόσωπα και γεγονότα • σε σκέψεις και προτάσεις του γράφοντος Στα πραγματολογικά κείμενα προσθέτουμε προτάσεις ή αναπτύσσουμε υπάρχουσες για να δώσουμε όλες τις βασικές πλευρές της κεντρικής ιδέας και να παραθέσουμε συμπληρωματικά στοιχεία που στηρίζουν την κεντρική και τις επιμέρους ιδέες. (δ) Σύνδεση Παραγράφων Και πάλι ανάλογα με το κειμενικό είδος, οι συγγραφείς μπορούν να ενσωματώσουν λέξεις που συμβάλλουν στη σύνδεση παραγράφων: • Χρονικές σχέσεις: έπειτα, αργότερα, ύστερα, εν τω μεταξύ κτλ. • Συμπέρασμα: επομένως, συνεπώς, λοιπόν κτλ. • Αιτιοκρατικές σχέσεις: επειδή, διότι, έτσι, γι’ αυτό το λόγο κτλ.

52 Επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια κτλ.
Αντίθεση: αντίθετα, αν και, αλλά, όμως κτλ. Επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια κτλ. Απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον κτλ. Σύνοψη: συμπερασματικά, με λίγα λόγια κτλ Επίσης ο συγγραφέας μπορεί να απαντήσει στις εξής ερωτήσεις για να δει να αξιολογήσει το κείμενό του: Τι μου άρεσε από όσα έχω γράψει; Τι δεν ακούγεται καλά; Τι λείπει; Ποιες βελτιώσεις πρέπει να κάνω; Έγραψα όσα είχα κατά νου; Είναι κατανοητά από τους άλλους; Είναι η ιστορία ενδιαφέρουσα; Πέτυχα το σκοπό μου;

53 Τεχνική αλληλο-βελτίωσης
Καλό είναι το τελικό κείμενο ο συγγραφέας να το δώσει για να το διαβάσουν κάποιοι που βρίσκονται στην ίδια ηλικιακή ομάδα με αυτούς που απευθύνεται το κείμενο. Οι αναγνώστες πρέπει να κάνουν τις δικές τους διορθώσεις - ανατροφοδοτήσεις σε κάποια από τα παρακάτω στοιχεία: Μια κεντρική θέση ή ιδέα ή μια βασική πληροφορία που το κείμενο διατυπώνει με πληρότητα και σαφήνεια. Δύο σημεία που τους άρεσαν ιδιαίτερα. Δύο σημεία που θέλουν διασάφηση ή συμπλήρωση. Αλλαγές και προσθήκες που κρίνουν αναγκαίο να γίνουν στη δόμηση του κειμένου, τις οποίες και αιτιολογούν. Αν υπάρχει η «άλλη άποψη» και αν γίνεται περιγραφή λεπτομερειών και έκφραση συναισθημάτων.

54 Αν οι παράγραφοι συνδέονται λογικά και αν οι συνδετικοί κρίκοι αναδεικνύουν τη σχέση της νέας παραγράφου με την προηγούμενη. Αν υπάρχουν προτάσεις σαφείς. Αν γίνεται άστοχη και άσκοπη χρήση λέξεων. Φάση αξιολόγησης Υπάρχουν 3 μορφές αξιολόγησης ενός κειμένου: • η ολιστική αξιολόγηση • η αξιολόγηση των δομικών στοιχείων • η αναλυτική αξιολόγηση

55 (α) Ολιστική Αξιολόγηση της Επικοινωνιακής Καταλληλότητας του Κειμένου
Στηρίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα είναι κάτι ενιαίο κι άρα πρέπει να αξιολογείται στο σύνολό της. Χρησιμοποιεί ως κριτήριο αξιολόγησης το κατά πόσον το κείμενο πραγματοποίησε τον επικοινωνιακό σκοπό για τον οποίο γράφτηκε. Τα κείμενα ανάλογα με τον επικοινωνιακό σκοπό, τον αποδέκτη και το συγγραφέα τους, αναμένεται να έχουν αντίστοιχο περιεχόμενο, δόμηση, επίπεδο ύφους και λεξιλόγιο. (β) Αξιολόγηση της Νοηματικής Συνεκτικότητας του Κειμένου Όταν το κείμενο έχει πλήρη και ορθή εσωτερική δομή, τότε λέμε ότι έχει νοηματική συνεκτικότητα. Γι’ αυτό ως κριτήριο αξιολόγησης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις δομές των κειμενικών ειδών που παραθέτουν με οργανωμένο τρόπο τα δομικά στοιχεία του είδους τους.

56 Τα δομικά στοιχεία είναι τα εξής:
1. Χωροχρονικό πλαίσιο 2. Στόχοι 3. Αρχικό επεισόδιο 4. Εμπόδια 5. Εσωτερικές αντιδράσεις ηρώων 6. Προσπάθειες επίλυσης προβλήματος 7. Αποτελέσματα 8. Εξωτερικές αντιδράσεις 9. Άλλα γεγονότα 10.Λύση μύθου

57 (γ) Αξιολόγηση της Γλωσσικής Συνοχής του Κειμένου
Ο όρος γλωσσική συνοχή χρησιμοποιείται κάπως ελεύθερα για να εκφράσει το βαθμό σύνδεσης της γλώσσας του κειμένου. Ένας τρόπος για να εξετάσουμε το βαθμό γλωσσικής συνοχής ενός κειμένου είναι να μελετήσουμε τον τρόπο σύνδεσης των προτάσεων, αν δηλαδή κυριαρχεί η κατά παράταξη (παρατακτική) ή η καθ’ υπόταξη (υποτακτική) σύνδεση. Τα σημεία που παρατηρούμε είναι: Αριθμός προτάσεων Αριθμός κυρίων προτάσεων Αριθμός απλών προτάσεων Αριθμός δευτερεύουσων προτάσεων Αριθμός σύνθετων προτάσεων Αριθμός περιόδων Αριθμός παραγράφων