ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

Παρουσίαση με θέμα: "ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΕΛΟΥΡΓΙΑ, ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΥΤΙΚΟΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΑ ΣΠΙΡΙΤΣΟΥΑΛΣ , ΣΤΟ ΓΚΟΣΠΕΛ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΡΟΚ

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η λέξη μουσική με την ίδια έννοια, είναι σε χρήση σ’ όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου. Παραφρασμένη σύμφωνα με τις γλωσσικές διαφοροποιήσεις των λαών, η λέξη μουσική διαδόθηκε στον ευρωπαϊκό χώρο κατά την περίοδο του Μεσαίωνα. Στην αρχαία Ελλάδα πρωτοχρησιμοποιήθηκε τον 5ο προ Χριστού αιώνα σε κείμενα που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Για τους αρχαίους Έλληνες, Μουσική ήταν η τέχνη η προστατευόμενη απ’ τις Μούσες. Οι πρόγονοί μας τη θεωρούσαν πολύμορφη τέχνη που περιλάμβανε τη μουσική, την ποίηση, το χορό κ.ά. Όμως για την τέχνη των ήχων οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν τον όρο Αρμονική. Απ’ την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι θεωρητικοί θέλησαν να δώσουν ένα συγκεκριμένο ορισμό για να εκφράσουν το τι είναι Μουσική. Όμως, πέρα απ’ το πόσο περισσότερο ή λιγότερο ικανοποιητικός είναι ο καθένας απ’ αυτούς τους ορισμούς, εμείς λέμε πώς: Μουσική είναι η τέχνη που εκφράζει την πραγματικότητα με καλλιτεχνικά ακούσματα. Τόσο ο πλούτος της κλασικής όσο και αυτός της παραδοσιακής μουσικής, που συσσωρεύτηκε στην πορεία των αιώνων, ανήκει στα επιτεύγματα του πνευματικού πολιτισμού της ανθρωπότητας. Η πολύχρονη ιστορία της ανθρωπότητας καθρεφτίζεται ιδιόμορφα στα έργα της μουσικής τέχνης. Τα σπουδαία σε ποιότητα έργα κλασικής και παραδοσιακής μουσικής αποτελούν πρότυπα αληθινής, ρεαλιστικής έκφρασης της ζωής με μουσικές παραστάσεις.

3 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η μουσική χρησιμοποιήθηκε ως μέσο έκφρασης και της χριστιανικής λατρείας και από την εποχή των πρώτων Χριστιανών έως σήμερα έχουν διαμορφωθεί στο πέρασμα των χρόνων εξαίρετοι ύμνοι και ποικίλα μουσικά έργα που υμνούν τον Τριαδικό Θεό και την Παναγία εμπνευσμένα από πλήθος επεισόδια της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.

4 ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ Μουσικη και υμνογραφια των πρώτων Χριστιανών.
Στα πρώιμα της αρχαίας Εκκλησίας και της Ελληνικής μουσικής μαρτυρείται, εκτός από τα άλλα, ότι: 1.) Στις χώρες έζησαν και δημιούργησαν τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες οι μελωδοί και η τοπική μουσική ήταν η ελληνική και 2.) όλοι οι μελωδοί και οι υμνογράφοι της χριστιανικής αρχαιότητας ήταν γνωστές της ελληνικής μουσικής και της ελληνικής παιδείας και δημιούργησαν από την αρχή τους πρώτους χριστιανικούς ύμνους, τους οποίους χρησιμοποιούσαν σε χριστιανικά κείμενα, στοιχεία γνήσια της αρχαίας ελληνικής μουσικής και τέχνης. Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα συστήματα της αρχαίας ελληνικής μουσικής διασώθηκαν όπως ήταν παλαιότερα. Θεωρούσαν πολλοί ότι η χριστιανική μουσική ήταν εβραϊκή αλλά έκαναν λάθος γιατί ήταν ελληνική, αφού η Παλαιστίνη είχε εξελληνιστεί από τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου. Ιστορείται ότι κατά τη δεύτερη εκατονταετία όλος ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Μακκαβαίων εξελληνίστηκε και μεγάλη μερίδα των Εβραίων υιοθέτησε τα ελληνικά ήθη και έθιμα. Οι ίδιοι οι Εβραίοι στην Αγία Γραφή περιγράφουν όλο το σύστημα του εξελληνισμού της Παλαιστίνης και αποκαλούσαν τον βασιλιά των Σελευκιδών, βασιλιά των Ελλήνων. Οι Εβραίοι πριν από την ίδρυση της χριστιανικής Εκκλησίας είχαν εξελληνιστεί και χρησιμοποιούσαν την ελληνική γλώσσα στην ανάγνωση της Αγίας Γραφής και στα συγγράμματά τους. Η Εβραϊκή μουσική ενσωματώθηκε στην ελληνική μετά την κατάργηση του Ιουδαϊσμού από τους Ρωμαίους και την διασπορά των Εβραίων σε διάφορες χώρες.

5 Δεν ισχύει επίσης η άποψη ότι η χριστιανική μουσική ήταν ρωμαϊκής καταγωγής γιατί οι Ρωμαίοι είχαν επηρεαστεί από την ελληνική μουσική πριν γεννηθεί ο Χριστός. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες προστάτευαν την ελληνική μουσική και την καλλιέργησαν ιδιαίτερα. Ο Καλιγούλας και ο Κλαύδιος προσκαλούσαν στις γιορτές μουσικούς από την Ελλάδα και τους πλήρωναν πλουσιοπάροχα. Οι Ρωμαίοι κατά την ίδρυση της Εκκλησίας είχαν πλήρως υιοθετήσει την ελληνική μουσική. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η μουσική της πρώτης Χριστιανικής μουσικής δεν ήταν ούτε Εβραϊκής ούτε Ρωμαϊκής αλλά Ελληνικής καταγωγής.

6 ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ   Από τα πρώτα κιόλας χριστιανικά χρόνια κείμενα των Αποστόλων και μάλιστα του Παύλου, μας δίνουν στοιχεία πως ψάλλονταν στις πρώτες χριστιανικές εκκλησίες ψαλμοί και ύμνοι και ωδές πνευματικές. Μπορούμε να οριοθετήσουμε μία πρώτη περίοδο της μουσικής της εκκλησίας από τον πρώτο αιώνα μέχρι την κτίση της Κωνσταντινούπολης. Η εποχή αυτή χαρακτηρίζεται γενικά ως περίοδος εξάπλωσης του ελληνικού πνεύματος στα υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία μεσογειακά εδάφη. Αλεξάνδρεια και Αντιόχεια είναι το ένα μετά το άλλο τα δύο μεγάλα κέντρα που καλλιεργούνται τα ελληνικά γράμματα και οι επιστήμες. Στη μουσική υπάρχουν τα θεωρητικά συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων ή διδασκαλία των Πυθαγορείων αφενός, που αποβλέπουν στη << θεία φύση των διαστημάτων >> - τα οποία και σώζονται στην πράξη μέχρι σήμερα στη φωνητική μουσική και στα χαρακτηριστικά όργανα της Ανατολής. – και του Αριστόξενου και της σχολής του από το άλλο μέρος, που πρώτος καθώς παρατηρεί ο Σ. Καράς, θεμελιώνει το συγκερασμό των μουσικών διαστημάτων – πράγμα το οποίο θεωρητικά και πρακτικά μέχρι σήμερα ακολουθεί η δυτική Μουσική.

7 ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ Ο όσιος Ρωμανός ο Μελωδός (6ος αι.) είναι ο ονομαστότερος ποιητής κοντακίων. Ο κορυφαίος των υμνογράφων της εκκλησίας , διάκονος της εκκλησίας της Βηρυττού γεννήθηκε στην Έμεσσα της Συρίας. Άκμασε τον Στ’ αιώνα που είναι ο χρυσός αιώνας της εκκλησιαστικής υμνογραφίας. Ο Ρωμανός υπήρξε γονιμότατος ,διότι εξύμνησε όλες τις γιορτές του έτους και τους περισσότερους των Αγίων. Θαυμάζουμε στους ύμνους του το βάθος του συναισθήματος και τη μεγαλοπρέπεια της γλώσσας. Ευρωπαίοι μελετητές τον ονόμασαν ΄΄νέο Πίνδαρο’’. Δημιούργησε ύμνους για τις δεσποτικές , θεομητορικές εορτές και τις εορτές των επιφανών αγίων. Περίφημος είναι ο ύμνος του Ρωμανού για τη Γέννηση του Χριστού του οποίου η πρώτη στροφή αποτέλεσε το γνωστό Κοντάκιο των Χριστουγέννων. Ο Ρωμανός χρησιμοποίησε το ποιητικό εκείνο είδος που λέγεται εκκλησιαστικός Ύμνος και του χάρισε την τελειότερη μορφή. Ο ύμνος αποτελείται από το Κοντάκιο , τους Οίκους και το Εφύμνιον και στηρίζεται πάνω στο νόμο της Ισοσυλλαβίας και ομοτονίας. Μαζί με το ποιητικό κείμενο συνέθετε ο ίδιος και τη μουσική ή έδρευε το νέο ποίημα πάνω σε παλαιότερη μουσική σύνθεση. Θεματικό το έργο του αναφέρονταν περισσότερα σε γεγονότα της ζωής του Χριστού και σε ιερά πρόσωπα της Γραφής, όπως και σε βίους Αγίων. Το είδος αυτό της ποίησης κυριαρχεί και σήμερα στην εκκλησιαστική ποίηση. Ο Ρωμανός ο Μελωδός συνέθεσε πάνω από χίλια Κοντάκια από τα οποία τα πιο σημαντικά είναι ‘’ Η παρθένος σήμερον’’, ΄΄Επεφάνης σήμερον’’ , ¨Την εν πρεσβείαις ακοίμητον Θεοτόκον¨ κ.ά.

8 Δεν ήταν εισηγητής του Κοντακίου στην εκκλησία αλλά όμως διαμόρφωσε το είδος σε τέτοιο βαθμό ώστε κανείς άλλος δεν μπόρεσε ποτέ να το ξεπεράσει. Χρησιμοποίησε έργο προγεννέστερων ποιητών και συγκεκριμένα του Εφραιμ του Σύρου το οποίο καλλιέργησε, το τροποποίησε και το βελτίωσε και ως αποτέλεσμα είχε να παράγει έξοχα και πρωτότυπα καλλιτεχνήματα, τα οποία τον ανέδειξαν ως τον κορυφαίο Χριστιανό Μελουργό όλων των εποχών. Καταπολέμησε σφοδρά όλους τους αιρεσιάρχες Χριστιανούς καθώς και τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Η γλώσσα του είναι τρέχουσα Βυζαντινή, φιλολογική της εποχής του Ιουστινιανού, με οφθαλμοφανή στοιχεία της αττικής διαλέκτου. Ως υλικό για τη σύνθεση Κοντακίων, Οίκων και Ύ μνων χρησιμοποίησε βιογραφίες μαρτύρων, τα σχετικά υπομνήματα και όπως οι περισσότεροι εκκλησιαστικοί ραψωδοί, το υλικό της Ιουδαϊκής παράδοσης. Η έλλειψη, ίσως, πλουσιότερης μελωδικής ποικιλίας στο κοντάκιο συντελεί στην αντικατάστασή του από τον κανόνα, ένα πολύστροφο ποίημα, χωρισμένο σε εννέα ωδές κατά τα πρότυπα των εννέα ωδών της Παλαιάς Διαθήκης. Κάθε ωδή αποτελείται από τον ειρμό και τα τροπάρια. Ο ειρμός στον κανόνα αποτελεί το μετρικό και μελωδικό πρότυπο για τα τροπάρια κάθε ωδής. Σπουδαίοι ποιητές κανόνων είναι οι άγιοι Ανδρέας, Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, Ιωάννης ο Δαμασκηνός, Κοσμάς, Επίσκοπος Μαϊουμά, ο Θεόδωρος Στουδίτης, οι Γραπτοί , ο Ιωσήφ ο Υμνογράφος. Στιχερά εξ άλλου εκτός από τους ποιητές των κανόνων γράφουν ο Πατριάρχης Σωφρόνιος, ο Πατριάρχης Γερμανός, ο αυτοκράτορας Λέων ο Σοφός, η Κασσιανή και άλλοι. Υπάρχουν άλλα είδη τροπαρίων όπως τα απολυτίκια (ύμνοι απολύσεως), τα καθίσματα , τα ευλογητάρια, τα εξαποστειλάρια, τα αντίφωνα, τα δοξαστικά (στιχηρά στα οποία προτάσσεται η μικρή Δοξολογία). Τα στιχηρά διακρίνονται με βάση το περιεχόμενό τους. Η διαφορετική μελική τους φόρμα τα διακρίνει σε ιδιόμελα, που έχουν δικό τους (ίδιον) μέλος και σε αυτόμελα που το μέλος και ο ρυθμός τους αποτελούν πρότυπα, πάνω στα οποία ψάλλονται τα τροπάρια που ονομάζονται προσόμοια.

9 ΟΚΤΩΗΧΟΣ Εκείνο που χαρακτηρίζει τη δεύτερη περίοδο είναι η δημιουργία ή ανασύνταξη και αναδιάρθρωση της Οκτωήχου, έργου που αποδίδεται στον άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό. Το έργο αυτό αποτελεί τη βάση του συστήματος της Οκτωηχίας (στην πραγματικότητα πολυηχίας). Με τη λέξη ήχος οι βυζαντινοί αντικαθιστούν τη λέξη τρόπος των αρχαίων. Οι ήχοι της βυζαντινής μουσικής διακρίνονται σε τέσσερις κύριους (πρώτος, δεύτερος, τρίτος, τέταρτος και τέσσερις πλαγίους (πλάγιος του Ά, του ΄Β, του ΄Γ( ή βαρύς), του ΄Δ). Ωστόσο οι κύριοι ήχοι έχουν ακόμα μέσους, παραμέσους και παραπλάγιους ήχους, ενώ οι πλάγιοι, δίφωνους, τρίφωνους, τετράφωνους , πεντάφωνους. Έτσι διαμορφώνεται το σύστημα της πολυηχίας.

10 ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΦΘΟΓΓΟΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Οι φθόγγοι της Βυζαντινής μουσικής είναι 7(ΠΑ,ΒΟΥ,ΓΑ,ΔΙ,ΚΕ,ΖΩ,ΝΗ). Ο πρώτος είναι το ΠΑ , ο οποίος καθιερώθηκε από 3 διδασκάλους ,τους Χρυσάνθιο , Γρηγόριο και Χουρμούζιο καθώς και οι υπόλοιποι φθόγγοι , οι οποίοι αντικατάστησαν τους έως τότε πολυσύλλαβους φθόγγους . Οι νέοι φθόγγοι δημιουργήθηκαν από τα πρώτα 7 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου και έχουν ακόμη στοιχεία από φθόγγους της αρχαίας ελληνικής , ευρωπαϊκής , ινδικής μουσικής. Ο φθόγγος ΒΟΥ είναι ο δεύτερος και αντιστοιχεί στην αρχαία ελληνική μουσική προς το φθόγγο ΤΑ. Το ΓΑ είναι ο τρίτος μουσικός φθόγγος από του ΠΑ αρχομένης κλίμακας της σύγχρονης βυζαντινής μουσικής. Το ΔΙ είναι ο τέταρτος φθόγγος της σύγχρονης βυζαντινής μουσικής και αντιστοιχεί στην αρχαία ελληνική μουσική προς το φθόγγο ΤΩ. Το ΚΕ είναι ο πέμπτος φθόγγος της σύγχρονης βυζαντινής μουσικής , ο οποίος χρησιμοποιείται ως τονική βάση του πλάγιου α΄ ήχου. Το ΖΩ είναι ο έκτος ανιών φθόγγος . Το ΝΗ είναι ο έβδομος φθόγγος που έχει τονική βάση του πλάγιου δ΄ ήχου.

11 ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΦΘΟΓΓΟΣΗΜΑ Σε αυτό υπάγονται τα σύντομα σε μορφή βυζαντινά μέλη , που κάθε συλλαβή του κειμένου ανταποκρίνεται σε ένα φθόγγο της μελωδίας. Για αυτό το λόγο το άσμα δεν παρουσιάζει ενιαία ρυθμική διαίρεση. Κατά το ειρμολογικό μέλος ψάλλονται κανόνες ειρμοί, καθίσματα, δοξολογίες κ.α. Το σύντομο ειρμολογικό είδος μελών είναι το αρχαιότερο και ασφαλώς το γνησιότερο βυζαντινό μέλος που διατηρήθηκε ανά τους αιώνες με την προφορική μουσική.

12 ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΗΧΟΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ Β΄ΗΧΟΥ Ο δεύτερος από τους 4 πλάγιους ήχους ο οποίος ανήκει στο χρωματικό γένος και ακολουθεί την ίδια κλίμακα με το Β΄ ήχο. ΒΑΡΥΣ ΗΧΟΣ Έτσι ονομάζεται ο 7ος ήχος της καθιερωμένης Οκτάηχου στην Ορθόδοξη εκκλησία. Στους αρχαίους αναφέρεται ως υποφρύγιος και διακρινόμενος λόγω του αρρενωπού του μέλους. ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ Δ΄ΗΧΟΥ Ο τελευταίος εκ των 4 πλάγιων ήχων της βυζαντινής μουσικής που ανήκει στο διατονικό γένος και ακολουθεί αντίστοιχη με το ΝΗ κλίμακα. Τα άσματα αυτού του ήχου εντάσσονται στο οκτάχορδο σύστημα. ΠΡΩΤΟΒΑΡΟΣ ΗΧΟΣ Ή ΠΡΩΤΟΒΑΡΥΣ Η ονομασία του προέρχεται από ιδιαίτερη διάρθρωση μελών του α΄ ήχου. Σύμφωνα με αυτή τη διάρθρωση η εντελής και τελική κατάληξη του άσματος πραγματοποιείται στην κατιούσα από την κανονική βάση του ήχου. ΠΡΩΤΟΣ ΗΧΟΣ Ο πρώτος από τους 8 ήχους της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής ταυτίζεται τονικώς προς το φρύγιο τρόπο της αρχαίας ελληνικής μουσικής . ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΗΧΟΣ Ο δεύτερος ήχος ανήκει στο χρωματικό γένος και εκφράζει συνήθως συναισθήματα μετάνοιας και ταπεινώσεως. ΤΡΙΤΟΣ ΗΧΟΣ Ο τρίτος ήχος ανήκει στο εναρμόνιο γένος και η τονική του βάση είναι το ΓΑ. ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΗΧΟΣ Ο τελευταίος από τους τέσσερις ήχους της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής ταυτίζεται τονικά με τον δώριο τρόπο της αρχαίας ελληνικής. ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ Α΄ΗΧΟΥ Ο πλάγιος από τους Α παραγωγούς κύριους ήχους της βυζαντινής μουσικής που ανήκει στο διατονικό γένος. Κάθε κύριος ήχος βρίσκεται σε τονική και μορφολογική ανταπόκριση με τον πλάγιό του.

13 ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός , ο διαρρυθμιστής και ανακαινιστής της Ιερής Βυζαντινής Μουσικής (676μΧ-756μΧ),ήταν Σύρος μοναχός και πρεσβύτερος. Γεννήθηκε στη Δαμασκό εξού και το προσωνύμιο του και άνηκε σε εξέχουσα οικογένεια. Με προτροπή του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Ιωάννη χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και εγκαταστάθηκε στη μονή του Αγίου Σάββα, κοντά στα Ιεροσόλυμα. Εκεί έζησε όλη του τη ζωή μελετώντας και συγγράφοντας, κυρίως μουσικά έργα. Ο Δαμασκηνός συνέταξε τον Οκτώηχο κατά τους οχτώ ήχους που δημιουργήθηκαν με τροποποίηση από τα πολυάριθμα είδη των ήχων της ελληνικής μουσικής. Για τους οχτώ ήχους επινόησε και αγκιστροειδή παρασημαντική. Οι χαρακτήρες του Δαμασκηνού ήταν γριφώδεις όμοιοι με τα ιερογλυφικά των αρχαίων Αιγυπτίων. Στον Δαμασκηνό αποδίδονται τα ‘’Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια ‘’ Ιδού ο Νυμφίος έρχεται’’, ‘’Ότε οι ένδοξοι μαθηταί’’ κ.ά. Χάρη στην ευγλωττία του ονομάστηκε και ‘’Χρυσορρόας’’ ,ενώ για το πλούσιο μουσικό του έργο ονομάστηκε ‘’Μαιστωρ’’ της Μουσικής’’. Η ορθόδοξη και καθολική εκκλησία γιορτάζουν την μνήμη του στις 4 Δεκεμβρίου. Επίσης θεωρείται ως Άγιος από την Λουθηρανικη και την Αγγλικανική εκκλησία.

14 ΜΟΝΗ ΣΤΟΥΔΙΟΥ Στην ιστορία της εκκλησιαστικής μουσικής κατέχει επιφανή θέση η μονή του Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη στην οποία από τον Θ΄αιώνα μ. Χ. οι μοναχοί ασχολούνταν με τη σύνταξη εκκλησιαστικών ύμνων και ασμάτων, τα οποία στερούνται το ύψος και την πρωτοτυπία του Ρωμανού του Μελωδού ή την τέχνη και την ακρίβεια του Ιωάννη Δαμασκηνού και διακρίνονται για το κάπως πομπώδες ύφος και τα πολλά επίθετα που χρησιμοποιούν. Στη μονή ήκμασε ο Θεόδωρος ο Στουδίτης ,ο οποίος ανέδειξε πολλούς μαθητές. Ο Θεόδωρος Στουδίτης έγραψε και τον Επιτάφιο θρήνο: « Η Ζωή εν Τάφω ». Στο μοναστήρι του Στουδίου είχε η εκκλησιαστική υμνογραφία την τελευταία άξια λόγου αναλαμπή της.

15 Κασσιανη Η Κασσιανή ή Κασ(σ)ία, ή Εικασία, ή Ικασία (μεταξύ 805 και 810μ.Χ - πριν το 865μ.Χ.) ήταν βυζαντινή ηγουμένη, ποιήτρια, συνθέτρια, και υμνογράφος στην οποία κα αποδίδεται το ψαλλόμενο την Μεγάλη Τρίτη τροπάριο που αρχίζει με τις λέξεις: "Κύριε η εν πoλλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή..". Η ζωή και το έργο της καλύπτεται από μια ασάφεια. Αρχικά, το όνομά της, το οποίο απαντάται στις πηγές με τις τέσσερις προηγούμενες παραλλαγές. Το πρώτο, (Κασσιανή), προέκυψε επειδή ίσως το όνομά της δεν ήταν συνηθισμένο και της δόθηκε όνομα καλογερικό, δηλαδή η θηλυκή μορφή του γνωστού καλογερικού ονόματος Κασσιανός. Το δεύτερο, (Κασ(σ)ία) , χρησιμοποιείται από την ίδια στην ακροστιχίδα του μοναδικού σωζόμενου κανόνα της. Τέλος οι δύο τελευταίες παραλλαγές, (Εικασία ή Ικασία), προέκυψαν από το λάθος ενός αντιγραφέα που προσέθεσε το γράμμα «Ι»[1]. Πρώτος βυζαντινός χρονογράφος που παρέχει στοιχεία περί της ζωής της Κασσιανής είναι ο Συμεών ο Μάγιστρος, τον οποίο και ακολουθούν πολλοί άλλοι μεταξύ δε αυτών ο Λέων ο Γραμματικός, ο Ιωάννης Ζωναράς κ.ά. Η Κασσιανή είναι μία από τους πρώτους μεσαιωνικούς συνθέτες τα έργα των οποίων σώζονται αλλά και μπορούν να ερμηνευτούν από σύγχρονους ειδικούς και μουσικούς. Περίπου 50 από τους ύμνους έχουν διασωθεί και 23 από αυτούς περιλαμβάνονται στα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο ακριβής αριθμός τους είναι εξαιρετικά δυσχερές να προσδιοριστεί, καθώς πολλοί ύμνοι αποδίδονται σε διαφορετικά πρόσωπα σε διάφορα χειρόγραφα, ενώ συχνά δε σώζεται το όνομα του υμνογράφου. Επιπλέον, σώζονται 789 μη λειτουργικοί της στίχοι. Πρόκειται κυρίως για «γνωμικά», όπως για παράδειγμα το παρακάτω: «Απεχθάνομαι τον πλούσιο άντρα που γκρινιάζει σαν να ήταν φτωχός.» Τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία σαν αγία στις 7 Σεπτεμβρίου.[2]

16 Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

17 ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΖΕΛΗΣ Ο Ιωάννης Κουκουζέλης είναι άγιος και σπουδαίος υμνογράφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας , ο οποίος έζησε τον αιώνα μΧ. Τον αποκαλούσαν επίσης ΄΄αγγελιοφόρο’’ και ‘’Καλλικέλαδο’’. Θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος μελοποιός μετα τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Ώσον αφορά το έργο του ο Ιωάννης ο Κουκουζέλης επέφερε τροποποιήσεις και μεταβολές ή προσθαφαιρέσεις σε σημεί ατης συμβολικής γραφής των μελωδιών , που είχε καθιερώσει ο Ιωάννης Δαμασκηνος. Στο έργο του περιλαμβάνετε η συγγραφή του θεωρητικού έργοε περί Μουσικής τέχνης, και βιβλίο με μουσικά σημεία, περιέχει εκκλησιαστικά άσματα. Δημιούργησε τον λεγόμενο Μέγα Ίσον της Παπαδικής, και κατά τη διάρκεια , του 18 αιώνα μεταφέρθηκε σε νεότερη μουσικη παρασημαντική από τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο. Εκτός αυτού συνέθεσε τον κυκλικό Μέγιστο Τροχό της μουσικής, ο οποίος έχει γύρω του τους άλλους 4 μικρότερους Τροχούς,καθένας από τους οποίους παριστάνει με μαρτυρίες τη πλάγια πτώση του κάθε πλάγιου ήχου προς τον κύριο ήχο του. . Επιπλέον μουσούργησε κατά τους 8 ήχους Χερουβικά σύντομα και μακρά έντεχνα. Από αυτά σώζεται ένα σε ήχο πλάγιο του δευτέρου ένα κοινωνικό ‘’Αινείτε’’ σε ήχο πλάγιο του πρώτου, και ένα ‘’Γεύσασθε’’ σε ήχο πλάγιο του πρώτου. Σώζονται ακόμα τα μεγάλα και έντεχνα Ανοιξαντάρια , το αργό ‘’Μακάριος ανήρ’’ ,’’Χαίρε Κεχαριτωμένη’’ κατά αναγραμματισμό σε ήχο Ά τετράφωνο ,το ‘’Ανωθεν οι Προφήται’’, η φήμη ‘’Τον δεσπότη και αρχιερέα’’ πολυέλεοι, δοχές, πασαπνοάρια κτλ.

18 ΠΑΡΑΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΗΜΕΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (Σύμβολα Δαμασκηνου-Κουκουζελη)

19

20 ΠΕΤΡΟΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΣ Ο Πέτρος Πελοποννήσιος ή Πέτρος Λαμπαδάριος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της μεταβυζαντινής παραδόσεως κατά τον 18ου αιώνα. Γεννήθηκε περί το 1730 πιθανώς στο χωριό Γαράνο Λακωνίας και απεβίωσε από επιδημία πανώλης το 1778 σύμφωνα με χειρόγραφο που ανέφερε την ημερομηνία θανάτου του. Χαρακτηρίζεται ως χαλκέντερος εργάτης της μουσικής ο οποίος εθαυμάζετο υπό των συγχρόνων αυτού δια την έξοχου μουσικήν αυτού αντίληψην και μίμησην που μπορούσε μάλιστα να διαφυλάξει πιστά με τη γραφή οποιοδήποτε μέλος που ψαλλόταν έστω και μία φορά από άλλον. Το έργο του Πέτρου διαχωρίζεται σε δύο μεγάλες θεματικές ενότητες , την εκκλησιαστικη και κοσμική μουσική. Ακόμα, απλοποίησε την παρασημαντική του Κουκουζέλη και του Τραπεζούντου. Η διαμόρφωση της αναλυτικής σημειογραφίας του Πέτρου είναι σημαντική για τη συμβολή στην εξέλιξη της εκκλησιαστικής μουσικής αφού τελικά σήμερα αποτελεί τον κορμό της εκκλησιαστικής μουσικής παραδοσης. Με αυτόν τον τρόπο η παράδοση θα περάσει στα βιβλία όπου από τον 19ο αιώνα αρχίζουν να εκδίδονται. Το έργο του επίσης θεωρείται εκπληκτικό σε όγκο και ποιότητα και συνίσταται κυρίως σε πρωτότυπες συνθέσεις στο ύψος της βυζαντινής μουσικής και σε επεξεργασία παλαιοτέρων μουσικών διδασκάλων. Το γνωστότερο έργο του είναι το ειρμολόγιο. Ο ίδιος υπήρξε σπουδαίος συνθέτης και της δημοτικής μουσικής όπου τα τραγούδια του αποτελούν σπάνια δείγματα της παλαιότερης εκκλησιαστικής και δημοτικής μουσικής μας παράδοσης που σημείωσαν μάλιστα μεγάλη επιτυχία στην εποχή του και τραγουδηθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και στα άλλα αστικά κέντρα της Ανατολής μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

21 ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΚΑΡΑΝΤΖΗ Η Νεκταρία Καραντζή κατάγεται από την Λακωνία. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης, με master στον Τομέα Ποινικού Δικαίου από την Νομική Σχολή Αθηνών, είναι σήμερα υποψήφια διδάκτωρ, με ειδίκευση στα θέματα Ποινικής Προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων (δηλαδή θέματα που αφορούν σε παντός είδους καλλιτεχνικές δημιουργίες), με τα οποία και αποκλειστικά πλέον ασχολείται, σε ό,τι αφορά στο χώρο της Νομικής. Αριστούχος με διάκριση από την Σχολή Βυζαντινής Μουσικής της Ι.Μ. Πειραιά, είναι ψάλτρια από τα 9 της χρόνια σε διάφορους ναούς, μεταξύ των οποίων ο Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής Μαλακάσας, το Ι.Η. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο Μήλεσι Ωροπού (γνωστό ως μοναστήρι του Γέροντα Πορφυρίο) και ο Ι.Ν Παναγίας « Ρόδον το Αμάραντον » στην Καλλίπολη Πειραιά, στον οποίο ψάλλει έως σήμερα. Στην Βυζαντινή Μουσική μαθήτευσε κυρίως κοντά στον πρωτοψάλτη Β.Μ., φιλόλογο-θεολόγο κ. Δημήτρη Βερύκιο. Από το 2004, συνεργάζεται, μόνιμα σε συναυλίες και δισκογραφία, με τον μεγάλο δάσκαλο της δημοτικής μας παράδοσης Χρόνη Αηδονίδη, στον οποίο μαθήτευσε στο παραδοσιακό τραγούδι Θράκης, Μ. Ασίας και Μακεδονίας.

22 Νεκταρια Καραντζη

23 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΝΕΚΤΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΝΤΖΗ ΣΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ( Από την ιστοσελίδα:www.mousicorama gr./)

24 ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΙΔΗ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ(ΜΟΥΣΙΚΗ) Η λειτουργία δεν είναι μια καθαρή μουσική φόρμα αλλά πρόκειται στην ουσία για τη θεία λειτουργία της Καθολικής Εκκλησίας οπότε και ως μουσικό είδος πρέπει να ακολουθήσει το καθολικό τυπικό. Αρχικά η Λειτουργία ήταν μια σύνθεση α cappella, κατά το 17ο αιώνα όμως εισάγεται η οργανική συνοδεία από εκκλησιαστικό όργανο και αργότερα έχουμε μια ολόκληρη ορχήστρα που συνοδεύει τους σολίστες – τραγουδιστές και τη χορωδία. Μια από τις γνωστότερες λειτουργίες είναι η «Λειτουργία του Πάπα Μαρκέλου» που έγραψε ο Παλεστρίνα και που ήταν η αιτία να διασωθεί η πολυφωνία στη Δυτική Μουσική. Λειτουργιες (missae) έγραψαν ο Μπετόβεν , ο Μπαχ , ο Χαυδν, ο Μότσαρτ , ο Σούμαν, ο Λιστ κ.α. Τα βασικά μέρη της λειτουργίας ,που το κείμενο της είναι στα λατινικά είναι πέντε. Kyrie ( Κύριε) Gloria (Δόξα) Credo (Πιστεύω) Sanctus-Benedictus(Άγιος, άγιος) Agnus dei (Ο αμνός του θεού)

25

26 Missa solemnis του Λ.Β.Μπετόβεν
Η MissaSolemnis συντέθηκε από τον Ludwig van Beethoven.Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 7 Απριλίου 1824 στην Αγ.Πετρούπολη , υπό την αιγίδα του προστάτη Πρίγκιπα του Μπετόβεν Nikolai Galitzin.Μια ελλιπής παράσταση δόθηκε στη Βιέννη στις 7 Μαΐου 1824, όταν το Kyrie, Credo, και agnus Dei δημιουργήθηκαν από τον συνθέτη. Γενικά θεωρείται ως ένα από τα ανώτερα επιτεύγματα του συνθέτη. Αναμφισβήτητα ένα μεγάλο έργο που εκπροσωπεί τον Μπετόβεν στο απόγειο των δυνάμεών του. ΟΡΑΤΟΡΙΟ Το ορατόριο είναι μεγάλης κλίμακας λυρικής μουσικής σύνθεση για ορχήστρα, σόλο, φωνές, και χορωδία. Η δομή του είναι πανομοιότυπη με αυτή της όπερας, διαφέρει όμως στο ότι δεν περιέχει καθόλου σκηνική θεατρική δράση. Επιπλέον, η πλοκή των ορατορίων είναι κατά κανόνα λιγότερο σύνθετη από την δραματική πλοκή μιας όπερας.

27 Τα ορατόρια χαρακτηρίζονται από μια θεματολογία βασισμένη σε βιβλικές αναφορές και είναι κατά βάση ένα είδος θρησκευτικής μουσικής. Το κείμενο που ανάγεται σε ορατόριο λέγεται λιμπρέτο. Οι κύριες διαφορές μεταξύ όπερας και ορατόριου είναι: Καταρχάς η όπερα έχει κοινωνικό περιεχόμενο σε αντίθεση με το ορατόριο το οποίο περιλαμβάνει συνθέσεις θρησκευτικού περιεχομένου. Η όπερα παρουσιάζει σκηνική δράση ενώ στο ορατόριο δεν υπάρχει η δυνατότητα κίνησης πάνω στη σκηνή. Και τα 2 χρησιμοποιούν επαγγελματίες σολίστ. Υπάρχει η ορχήστρα και η χορωδία που εκπροσωπεί συνήθως τη λαϊκή γνώμη και άποψη. Το ορατόριο όπως και η όπερα έχουν «δανειστεί» αρκετά στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας. JOHAN SEBASTIAN BACH Ο Γερμανός συνθέτης και οργανιίστας της περιόδου του Μπαρόκ,Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ,εμπλούτισε την γερμανική μουσική της εποχής του με μια εντυπωσιακή αντιστικτική τεχνική,ένα φαινομενικά αβίαστο έλεγχο της μοτιβικής και αρμονικής οργάνωσης και με προσαρμογή ύφους και ρυθμών από άλλες χώρες,κυρίως από Ιταλία και Γαλλία.Τα έργα του καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από την οργανική μουσική(έργα για Τσέμπαλο,εκκλησιαστικό όργανο,κοντσέρτα)ως φωνητική μουσική(ορατόρια,λειτουργίες,Πάθη,καντάτες κ.α.).Ως χαρακτηριστικά έργα του Μπαχ μπορούν να αναφερθούν:τα κατά Ματθαίον Πάθη,τα Βραδεμβούργια κοντσέρτα,οι δύο τόμοι του καλώς συγκερασμένου κλειδοκύμβαλου και η τέχνη της φούγκας. AVE MARIA To Ave Maria προέρχεται από τις δύο πρώτες λέξεις προσευχής των καθολικών προς την Παναγία.Είναι εμφανές ότι το πρώτο μέρος της προσευχής προέρχεται από το Ευαγγέλιο του Λουκά που είναι ο χαιρετισμός προς την Παρθένο Μαρία συμπληρούμενος από την αναφώνηση της Ελισάβετ.Επίσης με τον τίτλο Ave Maria υπάρχουν αρκετοί ύμνοι και προσευχές στη Θεοτόκο.Οι λέξεις αυτές επέδρασαν βαθύτατα στη φαντασία των καλλιτεχνών,κυρίως της Δύσεως,εκ των οποίων άλλοι μεν ζωγράφοι και άλλοι δε μουσουργοί τιτλοφόρησαν τα έργα τους με θέμα Ave Maria,έργα που αποτελούν αθάνατα αριστουργήματα τέχνης.Απ’τα περισσότερα έργα εξέχουσα θέση κατέχουν οι ομώνυμοι πίνακες του Ντα Βίντσι,του Ραφαήλ,του Μιχαήλ Άγγελου,του Τιτσιάνο,του Θεοτοκόπουλου και άλλων.Ενώ από τις μουσικές συνθέσεις διακρίνονται αυτές του Σαρλ Γκουνώ,του Λουίτζι Κερουμπίνι και του Βέρντι.

28 ΚΑΝΤΑΤΑ Είναι είδος μουσικής φωνητικής σύνθεσης θρησκευτικού ή κοσμικού περιεχομένου με οργανική ή ορχηστρική συνοδεία. Οι καντάτες αποτελούνται από αρκετά μουσικά μέρη, ενώ συχνή είναι η χρήση της χορωδίας. Η σημασία του όρου δεν είναι ταυτόσημη σε όλες τις εποχές της κλασικής μουσικής. Έφτασε στην ακμή της κατά την περίοδο του Μπαρόκ με κύριο εκπρόσωπο τον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, ο οποίος έγραψε πάνω από 200. Ο όρος καντάτα εμφανίζεται στις αρχές του 17ου αιώνα, παράλληλα με την όπερα και το ορατόριο. Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, καντάτες για 1η και 2η σόλο φωνές και συνοδεία κοντινού, αποτελούσαν την κύρια έκφραση της ιταλικής φωνητικής μουσικής δωματίου. Στην αρχική της αυτή μορφή, η δομή της περιελάμβανε την έναρξη με κάποιο αναγγελτικού ύψους ρετσιτατίβο καθώς και κάποια πρώιμα είδους άρια ως σχόλιο των προλεχθέντων . Σε πολλές περιπτώσεις, οι άριες δεν διαφέρουν από αυτές που βρίσκουμε στην όπερα της εποχής, ενώ η όλη καντάτα λειτουργεί σαν μικρής κλίμακας ορατόριο. Την εποχή του Μπαρόκ η καντάτα αποτέλεσε κύρια μουσική έκφρασης της Λουθηρανικής εκκλησίας, καθώς υπήρξε μέρος της λειτουργίας αλλά και άλλων εκκλησιαστικών περιστάσεων. Δείγματα γραφής σώζονται όχι μόνον από τον Μπαχ αλλά και από άλλους Γερμανούς συνθέτες. Ο όρος αυτός κατά τον 19ο αιώνα χρησιμοποιείται πλέον μόνο για χορωδιακά έργα, ως μέσο διαχωρισμού από τα σολιστικά, ενώ τείνει να αποκλείσει το θρησκευτικό του σκέλος. Από τους συνθέτες της περιόδου διακρίνεται ο Φέλιξ Μέντελσον-Μπαρτόλντυ με έργα του DieersteWalpurgisnacht. Η καντάτα επεκτάθηκε και στη νεότερη εποχή, μέσα από τα έργα επιφανλων συνθετών όπως ο Ραλφ Βων Ουίλιαμς, τον Μπέλα Μπάρτοκ αλλά και τον Άρνολντ Σένμπεργκ.

29 Mότσαρτ: Εκκλησιαστικά έργα
Ο κύκλος των εκκλησιαστικών έργων του Mozart αποτελείται από λειτουργίες, λιτανείες, εσπερινούς καθώς και άλλα ειδικότερα μουσικά κομμάτια, χαρακτηριστικά στη δυτική εκκλησία (καντάτες = πολυμερές έργο για χορωδία, σόλο φωνές και ορχήστρα, μοτέτες = είδος πολυφωνικής, φωνητικής σύνθεσης κτλ.) Τελευταίο έργο αυτού του είδους και τελευταίο έργο του Mozart γενικότερα, αποτελεί η ημιτελής επιμνημόσυνη ακολουθία, κατά τη συγγραφή της οποίας πέθανε ο μεγάλος συνθέτης. Υπάρχουν και άλλα εκκλησιαστικά έργα του Mozart, όπως οι εκκλησιαστικές σονάτες , αλλά επειδή δεν αποτελούν φωνητικά έργα, κυρίως όμως για λόγους οικονομίας, παραλείπουμε μια ειδικότερη αναφορά εδώ και παραπέμπουμε στη βιβλιογραφία. Η υποχρέωση του Mozart να συνθέτει εκκλησιαστική μουσική, ενόργανη ή φωνητική με συνοδεία οργάνων, προέκυπτε από την έμμισθη θέση μουσικού που κατείχε στις υπηρεσίες του πρίγκηπα-επισκόπου του Salzburg. Με την εγκατάλειψη του Salzburg και την εγκατάστασή του στη Βιέννη έπαψε ο Mozart να ασχολείται ουσιαστικά με αυτό το είδος και μόνο ελάχιστα εκκλησιαστικά έργα συνέθεσε πλέον, αφού δεν πήρε έκτοτε κάποια σχετική παραγγελία. Ειδικότερα, όλες οι λειτουργίες γράφτηκαν στο Salzburg με εξαίρεση την ημιτελή σε ντο ελάσσονα) και την επίσης ημιτελή επιμνημόσυνη ακολουθία. Ο Mozart συνέθεσε και τα δύο είδη λειτουργιών: Τη σύντομη λειτουργία  (missa brevis,  και την πανηγυρική λειτουργία  (missa solemnis). Αυτή η διαφοροποίηση έχει την αντίστοιχή της στην ορθόδοξη εκκλησία με τη (σύντομη) λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και την (επίσημη) του Μεγάλου Βασιλείου. Σημειώνουμε εδώ ότι η τυπική δομή της καθολικής λειτουργίας αποτελείται από τα εξής έξι μέρη: 1. Kyrie (Κύριε), 2. Gloria (Δόξα), 3. Credo (Πιστεύω), 4. Sanctus ('Αγιος), 5. Benedictus (Ευλογητός) και 6. Agnus Dei (Αμνός Θεού).

30 ΡΕΚΒΙΕΜ Με τον όρο Ρέκβιεμ εννοούμε μια νεκρώσιμη ακολουθία της καθολικής εκκλησίας, της οποίας το εισοδικό αρχίζει με μια παρακλητική φράση. Η ονομασία της νεκρώσιμης ακολουθίας είναι «Λειτουργία υπέρ τεθνεώτων» . Η λέξη αυτή αποτελεί σήμερα διεθνή έκφραση με τη σημασία νεκρώσιμη τελετή. Η μουσική Ρέκβιεμ περιγράφει τη μουσική σύνθεση για τη νεκρώσιμη Θεία Λειτουργία. Η σύνθεση αυτή αποτελείται από 5 ψαλτά μέρη της νεκρώσιμης λειτουργίας. Αυτά είναι : Εισοδικό, Ρέκβιεμ, Ντόμινε, Σάνκτους κ.α.

31 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΡΕΚΒΙΕΜ ΤΟΥ ΜΟΤΣΑΡΤ
Λοιπόν κάποτε, επεσκέφθη τον Μότσαρτ ένας μασκοφόρος και του παρήγγειλε να συνθέσει ένα Ρέκβιεμ (νεκρική λειτουργία), δινοντας του ένα πουγγί γεμάτο χρυσά νομίσματα σαν προκαταταβολή. Θα του έδινε ένα παρόμοιο πουγγί όταν το Ρέκβιεμ θα ήταν έτοιμο. Ο μασκοφόρος αρνήθηκε να φανερώσει την ταυτότητά του, που έμεινε μυστήριο για πολλά χρόνια. Ο Μότσαρτ βιαζόταν να τελειώσει το Ρέκβιεμ όσο το δυνατό γρηγορότερα επειδή χρειαζόταν τα χρήματα .Αλλά δεν πρόφθασε. Τον πήρε ο χάρος στις 5 Δεκεμβρίου 1791 αφού είχε συνθέσει μόνο το ένα τέταρτο του όλου έργου, αν και είχε σχεδιάσει σε γενικές γραμμές τα διάφορα μέρη που θα το αποτελούσαν. Όταν πέθανε ο Μότσαρτ, η χήρα του του, έχοντας μεγάλη χρηματική ανάγκη, zήτησε από τον πολύ ικανό πρώην μαθητή του Μότσαρτ να το συμπληρώσει, δίνοντας του το χειρόγραφο. Μετά από 3 μέρες ο Joseph Eybler επέστρεψε το χειρόγραφο λέγοντας πως δεν είναι δική του δουλειά και είναι ανίκανος να το δουλέψει .

32 ΣΠΙΡΙΤΣΟΥΑΛΣ Όταν οι Αφρικανοί εκχριστιανίστηκαν στην Αφρική από τους ιεραποστόλους πέρασαν στην θρησκευτική τους μουσική έναν τρόπο ερμηνείας που τον ονόμασαν «σπιρίτσουαλς», ένα στυλ που βασιζόταν έντονα στον αντιχρονισμό, τις ερωταπαντήσεις και την επανάληψη συγκεκριμένων μοτίβων. Στις ερωταπαντήσεις ο επικεφαλής ,αυτοσχεδιάζοντας τις περισσότερες φορές, τραγουδάει την ερώτηση και ο χορός απαντά. Σπιρίτσουαλς δηλαδή είναι ένα είδος λαϊκού «μαύρου» αφροαμερικάνικου τραγουδιού με έντονο θρησκευτικό περιεχόμενο. Συγκοπτόμενοι ρυθμοί, πολυρρυθμική δομή και μελωδίες σε πεντατονική κλίμακα είναι βασικά χαρακτηριστικά των σπιρίτσουαλς. Είναι έντονα συναισθηματικά και μελαγχολικά τραγούδια και οι στίχοι τους βασίζονται σε βιβλικά κείμενα. Η μουσική αυτή συνδέεται τόσο με τα μπλουζ όσο και με τη τζαζ μουσική και αποτελούν έκφραση θρησκευτικής πίστης .

33 Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται είναι τρομπέτα, κλαρινέτο, σαξόφωνο, τρομπόνι, κιθάρα, πιάνο, κοντραμπάσο, και κρουστά. Είδη της είναι : Ράγκαϊμ ,Τζαζ, Μπούγκι κ.α. Στη διαμόρφωση της τζαζ σημαντικό ρόλο έπαιξε η θρησκευτικότητα των νέγρων. Αυτή η μουσική τους έδωσε ελπίδα και τους πρόσφερε λυτρωτική διέξοδο. Επίσης, παρατήρησαν αρκετές ομοιότητες μεταξύ της δικής τους καταπίεσης και της καταπίεσης των Εβραίων της Βίβλου. Λόγω του μουσικού τους ενστίκτου που είχαν να συνθέτουν απλές μελωδίες συνέθεταν αυτά τα τραγούδια.

34 Γκοσπελ Μουσική των μαύρων της Αμερικής(γκόσπελ=ευαγγέλιο), η οποία προήλθε από την παράδοση της εκκλησιαστικής λειτουργίας, από τα σπιρίτσουαλ και τα μπλούζ. Φαίνεται ότι η μουσική γκόσπελ ήταν αποτέλεσμα της διάδοσης των εκκλησιών των Πεντηκοστιανών στις ΗΠΑ από τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι Πεντηκοστιανοί περιέρχονται σε έκσταση η οποία συνδέεται με την πίστη τους στην του <<λαλείν γλώσσας >> και με την παράδοση των κυκλικών αφρικανικών χορών. Δίσκοι με κηρύγματα Πεντηκοστιανών ιεροκηρύκων που συνδέονταν από όργανα, χορωδίες και τις αντιδράσεις του πληρώματος, έγιναν πολύ δημοφιλείς ανάμεσα στο μαύρο πληθυσμό των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1920 και με την πάροδο του χρόνου η μουσική αυτή έγινε γνωστή και στους λευκούς. Η φωνή του μαύρου ιεροκήρυκα είχε επηρεαστεί από τους μαύρους τραγουδιστές της κοσμικής μουσικής. Οι Πεντηκοστιανές εκκλησίες, ακολουθώντας την επιταγή του Ψαλμού 150 της Π.Διαθήκης επέτρεψαν τη χρήση στις εκκλησίες τους μουσικών οργάνων, όπως το ντέφι, το πιάνο, το εκκλησιαστικό όργανο, το μπάντζο, την κιθάρα, άλλα έγχορδα και χάλκινα πνευστά, ενώ γυναικείες φωνές όλου του φάσματος συνόδευαν αντιφωνικά το κήρυγμα. Η μουσική Γκόσπελ χαρακτηρίζεται από εκφραστικούς αυτοσχεδιασμούς σε ρετσιτατίβο, από το μελισματικό τραγούδι και την πληθωρική εκφραστικότητα. Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της μουσικής Γκόσπελ ήταν ο παραγωγικότατος και πολύ δημοφιλής συνθέτης Τόμας Ντόρσυ.

35 ΜΠΛΟΥΖ Με τον όρο Μπλουζ αναφέρεται το φωνητικό και οργανικό μουσικό ιδίωμα που εκφράζεται με «Μπλουζ» νότες. Γεννήθηκε στις αφροαμερικάνικες κοινότητες των Η.Π.Α ως ανάμειξη στοιχείων με αφρικανικές ρίζες, εκκλησιαστική μουσική, ύμνους του εμφυλίου πολέμου κ.α. μουσικά ιδιώματα. Το μπλουζ επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την ύστερη αμερικάνικη και δυτικοευρωπαϊκή μουσική και συνδέθηκε με άλλα είδη όπως η Τζαζ, Ποπ και το Χιπ Χοπ. Για πολλά χρώμια το μπλουζ καταγραφόταν μόνο από μνήμης, ζωντανό και σε προσωπικό επίπεδο. Γεννήθηκε στο δέλτα του βορείου Μισισιπή από τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Επηρεασμένο από τις αφρικανικές ρίζες του, μπαλάντες και ρυθμικούς χορούς, εξελίχθηκε σταδιακά σε μουσική για έναν τραγουδιστή που δημιούργησε διάλογο ανάμεσα στη φωνή και την κιθάρα του, τραγουδώντας έναν στίχο και απαντώντας οργανικά. Τα πρώτα μπλουζ ακολούθησαν ακανόνιστο ρυθμό της φωνής. Στη δεκαετία του 30 και του 40 τα μπλουζ κατέκτησαν τον Βορρά και πέρασαν στο ρεπερτόριο της ρπιγκ μπαντ τζαζ. Η εισαγωγή του ηλεκτρικού ενισχυτή και η χρήση της τονικότητας της τζαζ άλλαξε ριζικά τη μορφή του «ηλεκτρικού» πλέον μπλουζ. Ο ιστορικός Τζόζεφ Μάκλις αναφέρει ότι το μπλουζ είναι γηγενές μουσικό ιδίωμα, χωρίς άμεσα εμφανείς ευρωπαίους ή αφρικανούς προγόνους.

36 Σύμφωνα με τον Λώρενς Λέβον υπήρξε μια άμεση σχέση ανάμεσα στην εθνική ιδεολογική έμφαση στο άτομο, τις διδασκαλίες του Μπούκερ Ταφαλιέρο Ουάσινγκτον και την εμφάνιση των μπλουζ. Ψυχολογικά, κοινωνικά, και οικονομικά οι αφροαμερικάνοι απέκτησαν τη δική τους κουλτούρα και εξατομικεύθηκαν. Η πρώτη σκηνή για τη μουσική των αφροαμερικάνων ήταν το «θέαμα των γιατρικών» όπου χρησιμοποιούνταν για να προσελκύσουν πελατεία στους διάφορους πλανόδιους «γιατρούς» και τα γιατρικά τους.

37 MISA CRIOLLA Η λειτουργiα των Κρεολων τησ Αργεντινησ
Στο χώρο της μουσικής η λέξη misa σημαίνει λειτουργία. Στην κλασσική μουσική υπάρχουν θαυμάσια έργα μεγάλων δημιουργών, με κορυφαίο ίσως απ’ αυτά την MISA SOLEMNIS (επίσημη λειτουργία) του Μπετόβεν. Αξιοθαύμαστο όμως είναι και το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια, κυρίως του αιώνα που μας πέρασε, δημιουργήθηκαν υπέροχα λυρικά έργα, από εμπνευσμένους δημιουργούς, τα οποία στηρίχθηκαν σε εθνικές μουσικές και σε κείμενα θρησκευτικά και στίχους σπουδαίων ποιητών. Είναι οι λειτουργίες των λαών.Τον Οκτώβριο του 1964 στο Μπουένος ’ϊρες της Αργεντινής ο Αριέλ Ραμίρεθ συνέθεσε τη Misa Criolla λειτουργία των Κρεολών της Αργεντινής. Η λειτουργία γράφτηκε πάνω σε ισπανικό κείμενο. Είναι δοσμένη σε ρυθμούς λαϊκούς της Αργεντινής και γενικότερα της Λατινικής Αμερικής. Ό,τι υπάρχει στον Αργεντίνικο χώρο των Κρεολών, είναι μουσική, χορός και γλώσσα. Ελάχιστα έχουν επηρεαστεί από ξένη κουλτούρα.

38 Με πεισματικό τρόπο κρατούν στην κουλτούρα τους ιθαγενή και παλιά, πρωτογενή, ισπανικά στοιχεία. Αυτό δείχνει πως η ιδέα του Αριέλ Ραμίρεθ να δώσει μια ψαλλόμενη λειτουργία σε ρυθμό πρωτογενή και με γνήσια ιθαγενή στοιχεία, μόνο στη Misa Criolla θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Η μουσική και τα κείμενα της Misa Criolla προέρχονται κατευθείαν από το Αργεντίνικο φολκλόρ. Όταν συνέθετε όμως ο Αριέλ Ραμίρεθ, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι πραγματευόταν ένα έργο με διεθνείς ρίζες. Δεν είχε υπολογίσει επίσης την τρομερή επιτυχία που θα ακολουθούσε. Η Misa Criolla είναι μια σύνθεση εκπληκτική.

39 Αποτελειται απο τα παρακατω 5 μερη:
1.ΚΥΡΙΕ Ω ΚΥΡΙΕ. 2. GLORIA-ΔΟΞΑ 3. CREDO- ΠΙΣΤΕΥΩ 4. SANCTUS- ΑΓΙΟΣ 5. AGNUS DEI- ΑΜΝΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

40 Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Ο Αριέλ Ραμίρεθ, γεννήθηκε το 1921 στη Σάνταφέ της Αργεντινής. Στις πρώτες σπουδές του τον απασχόλησε η Αμερικάνικη λαϊκή μουσική. Το 1950 κάνει το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη, όπου ασχολήθηκε διεξοδικά με τη λαϊκή μουσική της Ευρώπης. Αργότερα προσκλήθηκε από το Ινστιτούτο κουλτούρας της Μαδρίτης, για να ανακαλύψει στην Ισπανία τις βασικές ευρωπαϊκές ρίζες της Αργεντίνικης μουσικής. Έδωσε κονσέρτα σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα ένα κονσέρτο με Αργεντίνικη μουσική στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα του Βατικανού.

41 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΡΟΚ ΜΟΥΣΙΚΗ
Η Χριστιανική ροκ είναι ένα είδος της ροκ μουσικής που παίζεται από συγκροτήματα που τα μέλη τους είναι Χριστιανοί και οι στίχοι τους έχουν να κάνουν με θέματα σχετικά με τη Χριστιανική πίστη. Ο βαθμός στον οποίο οι στίχοι είναι ρητά χριστιανικοί, ποικίλλει μεταξύ των συγκροτημάτων. Η Χριστιανική ροκ σχετίζεται αρκετά με τη σύγχρονη χριστιανική μουσική σκηνή, αλλά υπάρχουν και ανεξάρτητα συγκροτήματα. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά υπάρχουν και μερικά Χριστιανικά συγκροτήματα που έχουν παγκόσμια δημοφιλία. Άλλα μουσικά είδη που σχετίζονται με τη Χριστιανική ροκ είναι η Χριστιανική Εναλλακτική Ροκ, η Χριστιανική Μέταλ, η Χριστιανική Πανκ και η Χριστιανική Σκα.

42 Η ΡΟΚ ΟΠΕΡΑ: « Ιησουσ Χριστοσ Υπερλαμπρο αστρο» του αντριου Λοιντ Βεμπερ.
κινηματογράφο. Στο μεταξύ όμως η ταινία παίχτηκε στο Μπρόντγουει. Ο σκηνοθέτης επέλεξε μία μινιμαλιστική γραμμή τόσο στα σκηνικά όσο και στα κοστούμια θέλοντας να τονίσει έτσι τη θεατρικότητα του έργου αλλά και την μόδα της εποχής. Τα κεντρικά πρόσωπα είναι ο Ιησούς και ο Ιούδας. Η σκηνή του θείου δράματος ίσως να φαντάζει γραφική λόγω των χίπηδων που περιφέρονται και χορεύουν στην έρημο, όμως οι ερμηνείες των πρωταγωνιστών είναι συγκλονιστικές, τα τραγούδια είναι όλα πολύ δυνατά, ενώ βλέποντας την ταινία δεν μπορεί να μην σκεφτεί κανείς ότι τόσα χρόνια πριν οι κινηματογραφιστές ήταν πολύ πιο τολμηροί σε σχέση με σήμερα. Όταν ανέβηκε το έργο « Jesus Christ Superstar»(ροκ- όπερα που ανέβηκε για πρώτη φορά στο Mark Hellinger Theatre του Broadway στις 12 Οκτωβρίου 1971 και μεταφέρθηκε από το αμερικάνικο θέατρο στον κινηματογράφο το 1973,σε μουσική του Άντριου Λόιντ Βέμπερ και λιμπρέτο του Τιμ Ράις) εκδηλώθηκαν αντιδράσεις από τους χριστιανικούς κύκλους ,γιατί θεώρησαν προκλητική την σύνθεση της ζωής του Ιησού με την τρισκατάρατη ροκ. Επίσης, υπήρξαν αντιδράσεις και από Έλληνες πολίτες στους χώρους προβολής της ταινίας. Η ταινία «Jesus Christ Superstar» ξεκίνησε το 1970 όταν ο σκηνοθέτης Νόρμαν Τζουίσον εντυπωσιάστηκε από την ιδέα και αποφάσισε να την μεταφέρει στον

43 Το 1969 ξεκίνησε η ιστορία του «Jesus Christ Superstar» το οποίο το συνέθεσαν ο Andrew Lloyd Webber και ο Tim Rice.Αυτή ήταν μια από τις πιο γνωστές όπερες στην ιστορία της ροκ μουσικής. Οι συνθέτες έδωσαν το ρόλο του Χριστού στον Ian Gillan,καθώς ήρθαν σε ασυμφωνία με τον John Lennon.To ρόλο του Ιούδα πήρε o Murray Head,αυτόν του αρχιερέα ο Garry Glitter,τον βασιλιά Ηρώδη υποδύθηκε ο Michael d’Abo και την Μαρία Μαγδαληνή η Yvonne Elliman.Οι μουσικές φόρμες που χρησιμοποιήθηκαν από τον Webber συνδύασαν μαεστρικά τα κλασσικά μοτίβα με τις ροκ εξάρσεις Πιάνοντας τον σφυγμό της εποχής ο Λόιντ Βέμπερ έφτιαξε την απόλυτη «κινηματογραφική ψυχεδελική» μουσική συνδυάζοντας ορχηστρικά μέρη, όπου κυριαρχούν τα έγχορδα, με άγριες ροκ κιθάρες που θα ζήλευε ακόμα και ο Τζίμι Χέντριξ. Ο Ράις γύρισε την Καινή Διαθήκη ανάποδα, δίνοντας τον ρόλο του αφηγητή στον... Ιούδα! . Και ο σκηνοθέτης Νόρμαν Τζιούισον (που αργότερα αναλώθηκε σε εμπορικές περιπέτειες όπως το «Rollerball» και το «F.I.S.T.» με τον Σιλβέστερ Σταλόνε) ακολούθησε ακόμα πιο ακραίες επιλογές. Το μιούζικαλ παρουσιάζει τις έξι τελευταίες ημέρες της ζωής του Ιησού μέσα από τη ματιά του Ιούδα και όχι από τη συνήθη σκοπιά των Γραφών. Αλλωστε στην αρχή της δεκαετίας του '70 το συγκεκριμένο φιλμ μπήκε στο «ψυγείο» από τη λογοκρισία της εποχής, γιατί θεωρήθηκε ότι προσβάλλει τα Θεία...

44 ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΩΝ ΜΑΥΡΩΝ ΣΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ELVIS PRESLEY
Ο Elvis Presley χαρακτηρίζεται ως ο βασιλιάς της ροκ,<<αγριόγατα της κάντρι>>,<<ο σπουδαιότερος μπλουζίστας>>,θρύλος, αξεπέραστος, μοναδικός και πολλά άλλα. Ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης έχει σημαδέψει μουσικά και αισθητικά τον 20ο αιώνα όσο κανείς άλλος. Το λευκό φτωχόπαιδο από το Τούπελο του Μισισίπη με τη νεγρική φωνή του συντάραξε τις καρδιές των νέων της εποχής του, χάρισε αξεπέραστα τραγούδια στα οποία ενσωμάτωσε αριστοτεχνικά των κάντρι, το γκόσπελ, το ροκ και το μπλουζ αναγκάζοντας τους Beatles να υποκλιθούν στο ταλέντο του. Ήταν αντιφατική προσωπικότητα και αυτοκαταστροφικός στην ιδιωτική τους ζωή. Ο Elvis ενσάρκωσε τον απόλυτο στάρ και απογείωσε το Rock n’ Roll. O Elvis ήταν ο λευκός από το νότο που τραγουδούσε με το soul των μαύρων μουσικών, που δανείστηκε με τρομερή ευκολία και δημιουργικότητα μουσικές τόσο αυστηρά καθορισμένες: την θρησκευτική πνευματικότητα, των γκόσπελ με την σωματική σεξουαλική ορμή του Rock n’ Roll, την βουκολική κάντρι της υπαίθρου με το βίαιο και αστικό ρυθμό του μπλούζ.

45 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια της χώρας μας γράφτηκαν με τη βοήθεια του Θεού, της Παναγιάς, του Ιησού και αρκετών αγίων. Η επίκληση του Θεού είναι χαρακτηριστική στα τραγούδια των διαφόρων χωρών, ενώ υπάρχουν μεγάλες μουσικές επιτυχίες με θρησκευτικά θέματα στον διεθνή χώρο που έχουν προκαλέσει και έντονες αντιπαραθέσεις με τον στίχο τους. Και σήμερα πάρα πολλοί συνθέτες συχνά καταφεύγουν σε εμπειρίες τους γύρω από τη θρησκεία και τις εκφράζουν με διαφορετικούς τρόπους μέσα από τα τραγούδια τους. Όπως και στις άλλες θρησκείες έτσι και στην χριστιανική η λατρεία προς τον Θεό συνδέθηκε από την αρχή με μουσικές εκφράσεις, οι οποίες εμφάνισαν μια τεράστια ποικιλομορφία, καλλιεργήθηκαν συστηματικά , δημιούργησαν ολόκληρες παραδόσεις και σχολές εκτεινόμενες σε όλη την υφήλιο, όπου βρέθηκαν και εγκαταστάθηκαν Χριστιανοί. Εμείς οι Έλληνες διαθέτουμε την βυζαντινή παράδοση η οποία διαχέεται και επηρεάζει και την νεώτερη μουσική μας παράδοση, τα δημοτικά και τα γνήσια άσματα του λαού.

46 ερωτηματολογιο Δόθηκε ερωτηματολόγιο στους μαθητές του Γενικού Λυκείου Κυπαρισσίας με ερωτήματα σχετικά με την εκκλησιαστική και χριστιανική, γενικότερα, μουσική και από τις απαντήσεις που δόθηκαν διαμορφώθηκαν τα παρακάτω εικονιζόμενα αποτελέσματα. ΦΥΛΟ 1.ΑΡΡΕΝ 2.ΘΗΛΥ

47

48 ΕΙΔΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ 1.ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.ΞΕΝΑ 3.ΑΠ ΟΛΑ
ΕΙΔΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ 1.ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2.ΞΕΝΑ ΑΠ ΟΛΑ

49 ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΠΩΣ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΟΥ ΑΚΟΥΤΕ ΣΑΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ? 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ
ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΠΩΣ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΟΥ ΑΚΟΥΤΕ ΣΑΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ? 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ

50

51 Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΥΜΝΩΝ
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΥΜΝΩΝ .ΑΠΟ ΤΟΝ 4ο ΑΙΩΝΑ ΕΓΙΝΕ ΠΛΟΥΣΙΟΤΕΡΗ ΣΕ ΜΕΛΩΔΙΕΣ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΔΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ.ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΠΟΙΟΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ? 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ

52 Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΚΤΗΜΑ: A)ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ Β)ΤΩΝ ΑΡΑΒΟΦΩΝΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ Γ)ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΡΟΥΜΑΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΚΑΙ ΣΕ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΣΕΡΒΩΝ Δ)ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ

53   ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΧΕΙ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗ? 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ

54 ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΜΟΥΣΙΚΟΥΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΕΠΗΡΕΑΣΤΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ? 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ
5 10 15 20 25 ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ Series1

55 ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΟΤΙ Η ΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΣΥΝΟΔΕΙΑ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ ΤΗΝ ΚΑΝΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΚΑΤΑΝΟΗΤΗ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ? Α)ΠΟΛΥ Β)ΛΙΓΟ Γ)ΚΑΘΟΛΟΥ

56 ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Α)ΣΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ Β)ΣΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ

57 ΤΑ ΓΚΟΣΠΕΛΣ ΕΙΝΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ Α)ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Β)ΤΩΝ ΜΑΥΡΩΝ

58 ΠΟΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΕΙΔΗ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΧΕΙ ΚΑΘΑΡΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Α)ΟΠΕΡΑ Β)ΟΡΑΤΟΡΙΟ Γ)ΚΟΝΣΕΡΤΟ Δ)ΣΥΜΦΩΝΙΑ

59 ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΤΟΥΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΡΟΚ ΜΟΥΣΙΚΗ 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ

60 ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΡΟΚ ΜΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΘΕΜΑ 1
ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΡΟΚ ΜΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΘΕΜΑ 1.ΝΑΙ 2.ΟΧΙ

61 Κρυπτολεξο Ο Κ Τ Ω Η Χ Σ Ε Ζ Α Ι Μ Λ Ψ Δ Γ Ξ Ρ Β Π Υ Ν Θ Φ ΓΚΟΣΠΕΛ
ΕΓΚΩΜΙΟ ΚΑΝΤΑΤΑ ΚΟΝΤΑΚΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΠΛΟΥΖ ΝΟΤΑ ΙΕΡΟΨΑΛΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΜΟΥΣΙΚΗ ΟΡΓΑΝΟΥΜ ΟΚΤΩΗΧΟΣ ΡΕΚΒΙΕΜ ΥΜΝΟΣ ΦΘΟΓΓΟΣ ΨΑΛΜΟΣ ΩΔΗ