Burnout: Η "νόσος" που προσβάλλει τους εκπαιδευτικούς

Παρουσίαση με θέμα: "Burnout: Η "νόσος" που προσβάλλει τους εκπαιδευτικούς"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Burnout: Η "νόσος" που προσβάλλει τους εκπαιδευτικούς
ΕΙΡΗΝΗ ΒΛΑΣΤΑΡΗ τ.Σχολική Σύμβουλος 4ης Περιφέρειας Νομού Κυκλάδων τ.Διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ν. Κυκλάδων

2 Τo επάγγελμα του εκπαιδευτικoύ
κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στον κατάλογο των στρεσογόνων επαγγελμάτων. Οι δε εκπαιδευτικοί ανήκουν στην ομάδα των επαγγελματιών που είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στο Burnout ή όπως αποδίδεται στα ελληνικά "σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης".

3 Έρευνες στην Αμερική και την Ευρώπη έχουν δείξει ότι από το σύνολο των εργαζομένων σε ανθρωπιστικά επαγγέλματα, οι εκπαιδευτικοί πλήττονται ιδιαίτερα. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία το 5-25% των εκπαιδευτικών υποφέρει από το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης.

4 Στην Ελλάδα το 10% των εκπαιδευτικών βιώνει υψηλή συναισθηματική εξάντληση, το 15-17% μέτρια ως υψηλή αποπροσωποποίηση που εκδηλώνεται με τη δημιουργία απρόσωπων σχέσεων με τους μαθητές, και το 30-35% αισθάνεται ότι δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό στην εργασία του.

5 Το Burnout δεν έχει φύλο και πλήττει εξίσου άντρες και γυναίκες.
Οι ανύπαντροι, οι πρωτοδιόριστοι και οι εκπαιδευτικοί με πολλά xρόνια υπηρεσίας είναι αυτοί που απειλούνται περισσότερο από το Burnout.

6 Τι είναι επαγγελματική εξουθένωση ;
Τι είναι επαγγελματική εξουθένωση ; Είναι ένα σύνδρομο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης στα πλαίσια του οποίου ο εκπαιδευτικός κατακλύζεται από συναισθήματα άγχους, χάνει το ενδιαφέρον του και τα όποια θετικά συναισθήματα έχει για τους μαθητές του, διαμορφώνει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ανακύπτουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία

7 Τρία τα χαρακτηριστικά της επαγγελματικής εξουθένωσης: α) n συναισθηματική εξάντληση που εκδηλώνεται με μία συνεχή αίσθησn έντασnς και ψυχικής κόπωσnς, β) n αποπροσωπoπoίησn που εκδηλώνεται με τη δημιουργία απρόσωπων σχέσεων με τους μαθητές και τους γονείς και γ) n έλλειψη προσωπικών επιτευγμάτων που εκδηλώνεται με την μείωση της απόδοσης του.

8 Το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης δεν έχει αιφνίδια έναρξη, αντίθετα ακολουθεί τέσσερα διαδοχικά στάδια:

9 α) το πρώτο στάδιο είναι αυτό του ενθουσιασμού.
Ο νεοδιόριστος εκπαιδευτικός εισέρχεται στον εργασιακό χώρο με πολύ υψηλούς στόχους και μεγάλες απαιτήσεις από τον εαυτό του, τους μαθητές, τους συναδέλφoυς, τη διοίκηση.

10 β) στο δεύτερο στάδιο κυριαρxoύν η αμφιβολία και η αδράνεια.
Ο εκπαιδευτικός αμφιβάλει αν η εργασία του ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του και στις βαθύτερες ανάγκες του. Αρχίζει να προβάλλει ζητήματα αμοιβών και ορών εργασίας, αρνούμενος να αναθεωρήσει τις υπερβολικά υψηλές προσδοκίες του.

11 γ) η απογοήτευση και η ματαίωση είναι το τρίτο στάδιο.
Ο εκπαιδευτικός αναρωτιέται αν και πόσο αξίζει τον κόπο να διδάσκει κάτω από συνθήκες πίεσης άγχους και απογοήτευσης και θεωρεί κάθε προσπάθεια μάταια..

12 δ) το τελευταίο στάδιο, είναι η απάθεια.
Ο εκπαιδευτικός παραμένει στο σχολείο, παίρνει τον μισθό του, αδιαφορώντας για κάθε εκπαιδευτική καινοτομία και για τις ανάγκες και τα προβλήματα των μαθητών.

13 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΤΟΥ BURNOUT
Οι κεφαλαλγίες η υπερένταση , οι γαστρεντερικές διαταραxές, οι διαταραxές διατροφής, οι μεταβολές του σωματικού βάρους, οι καρδιαγγειακές διαταραχές, η έντονη αίσθηση κόπωσης και αδυναμίας, οι διαταραχές στον ύπνο, η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, καπνού, αλκοόλ,

14 Σε γνωστικό επίπεδο ο εκπαιδευτικός πιστεύει:
ότι δεν είναι αποτελεσματικός, ότι δεν έχει θετική επιρροή στους μαθητές του, έχει αδυναμία συγκέντρωσης, ξεχνά εύκολα το ονόματα των μαθητών.

15 Σε συναισθηματικό επίπεδο,
ο εκπαιδευτικός αναπτύσσει έντονη αποθάρρυνση, αίσθημα ανεπάρκειας, ενοχών και αδικίας.

16 Σε επίπεδο συμπεριφοράς ο εκπαιδευτικός συμπεριφέρεται με απρόσωπο και ψυχρό τρόπο,
αποφεύγει να ενημερώνει τους γονείς για την πρόοδο των μαθητών. Οι οικογενειακές συγκρούσεις, οι εντάσεις στις σχέσεις με τους συναδέρφους, οι δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, η κοινωνική απόσυρση, η μειωμένη ερωτική - σεξουαλική διάθεση είναι συμπτώματα που εμφανίζονται σε κοινωνικό επίπεδο. Τα συμπτώματα αυτά δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά παρά μόνο στα δύο τελευταία στάδια.

17 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ
Τα αίτια εμφάνισης, του συνδρόμου πρέπει να αναζητηθούν τόσο στη δομή και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος όσο και στην προσωπικότητα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού.

18 Οι στρεσογόνες συνθήκες εργασίας,
η πολυετή εργασία των εκπαιδευτικών στην πρώτη γραμμή που πολλές φορές ξεπερνά τις τρεις δεκαετίες, σε συνδυασμό με τις περιορισμένες ευκαιρίες για υπηρεσιακή εξέλιξη, η δυσκαμψία του εκπαιδευτικού συστήματος, η απουσία καινοτόμων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, η μείωση του δημόσιου κύρους των εκπαιδευτικών, η έλλειψη υποστήριξης, εποπτείας και συνεχούς εκπαίδευσης, η απουσία ίσων ευκαιριών, η κομματοποίηση και ο χαμηλός μισθός.

19

20 Πιο έντονο το φαινόμενο στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου υπάρχει ο έντονα ανταγωνιστικός χαρακτήρας των κοινωνικών σχέσεων, ο μεγάλος βαθμός αποξένωσης των ανθρώπων μεταξύ τους, οι ποικίλες ψυχοτραυματικές εμπειρίες, το συνεχές άγχος της καθημερινότητας, η δέσμευση του ελεύθερου χρόνου σε επιπλέον εργασία.

21 «κυνήγι της ύλης» και το σύστημα αξιολόγησης.
Οι περισσότεροι από τους μισούς εκπαιδευτικούς μας, εξήγησε μια ψυχολόγος , θεωρούν ως ιδιαίτερα στρεσογόνο παράγοντα το «κυνήγι της ύλης» και το σύστημα αξιολόγησης.

22 «Οι εκπαιδευτικοί βιώνουν ένα σχολικό θεσμό, που βρίσκεται σε διαρκή κρίση σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του. Στο αυστηρά γραφειοκρατικό, υπερσυγκεντρωτικό ελληνικό σύστημα προστίθεται η ανάληψη διοικητικών εργασιών, εκτός διδακτικών καθηκόντων. Μεγάλη απογοήτευση επίσης προκαλεί και η έλλειψη επικοινωνίας με τους μαθητές αλλά και τους γονείς. Σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του burnout παίζει, όμως, και η προσωπικότητα του κάθε εκπαιδευτικού, π.χ. οι εσωστρεφείς, οι τελειομανείς με τάσεις ελέγχου και αυτοί που συστηματικά αποδίδουν τις δυσκολίες τους σε εξωτερικούς παράγοντες είναι πιο επιρρεπείς στο σύνδρομο».

23 Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ BURNOUT Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη. Για το λόγο αυτό το Υπουργείο Παιδείας οφείλει να διενεργήσει και να καταγράψει πανελλήνια και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, όχι μόνο την έκταση και τους παράγοντες που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση του συνδρόμου, αλλά και τις συνιστώσες εκείνες που μπορούν να προβλέψουν την εμφάνιση της επαγγελματικής εξουθένωσης.

24 Επιπρόσθετα θα προτείναμε την, αναδόμηση του συστήματος,
τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό του εκπαιδευτικού έργου, τη συνεχή επιμόρφωση τους, την καθιέρωση του θεσμού της εποπτείας σε επίπεδο σχολικής μονάδας, την παροχή ευκαιριών υπηρεσιακής εξέλιξης, και τέλος την εκπόνηση και χρησιμοποίησης ειδικών "εργαλείων" ελέγχου του συνδρόμου.

25 Ο ίδιος ο εκπαιδευτικός
ως επαγγελματίας οφείλει να καταβάλει προσπάθεια ελέγχου των παραμέτρων που προκαλούν επαγγελματικό άγχος, να αναγνωρίσει εγκαίρως τα συμπτώματα και να ζητήσει βοήθεια από ειδικούς.

26 Ο καθηγητής Ψυχοκοινωνιολογίας του Σχολείου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Θανάσης Τσιπλητάρης αναφέρει σε έρευνα που έγινε σε δείγμα 495 εν ενεργεία δασκάλων της Αττικής και της περιφέρειας Ανατολικής Ελλάδας:

27 *Η ενασχόληση του δάσκαλου με τους μαθητές είναι «ευχάριστη και χαρούμενη» αλλά και «πολύ κουραστική έως εξαντλητική» (90%). *Η συμπεριφορά των γονιών στις σχέσεις τους με το δάσκαλο «δυσχεραίνει το έργο» τους (58%). *Οι δραστηριότητες των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων, πολλές φορές υπερβαίνουν τα «εσκαμμένα» και επηρεάζουν αρνητικά την εκπαιδευτική δυναμικότητα του δασκάλου (46%).

28 *Οι εκπαιδευτικοί έχουν ανάγκη ύπνου μετά το σχολείο, και οι περισσότεροι κοιμούνται 1-2 ώρες (80%). *Το 52% των δασκάλων χαρακτηρίζει την οικονομική τους κατάσταση ως «χρόνια μιζέρια», η οποία τους απογοητεύει και τους μειώνει το αυτοσυναίσθημα για την κοινωνική τους οντότητα. *Το 74% δηλώνει ότι η οικονομική τους κατάσταση δεν ανταποκρίνεται στις κοινωνικές και βιοτικές τους ανάγκες. Το έλλειμμα αυτό αναγκάζει το δάσκαλο να ασκεί και δεύτερη δουλειά, συνήθως φροντιστήρια σε σπίτια μαθητών, πράγμα που τον εξουθενώνει κυριολεκτικά.

29 *Το 54% θεωρεί ότι ο δάσκαλος αισθάνεται ατομικά υποβαθμισμένος, κοινωνικά ανασφαλής και «συναισθηματικά τραυματισμένος». *Οι συχνές αλλαγές στη διοίκηση και λειτουργία των σχολείων και της σχολικής τάξης λόγω της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής, καθώς και ο τρόπος επιλογής του διοικητικού και συμβουλευτικού δυναμικού απογοητεύουν και αποδυναμώνουν τον δάσκαλο (60%-80%).

30 Η έρευνα δεν κατέδειξε μόνο αρνητικές παραμέτρους στην εκπαιδευτική και κοινωνική συγκρότηση των δασκάλων. Υπάρχουν ασφαλώς και οι θετικές πλευρές: *Το 72% δηλώνει ότι θα διάλεγε ξανά το επάγγελμα του δασκάλου εάν βρισκόταν και πάλι στην αρχή. Μόνο το 16% δηλώνει ότι θα άλλαζε επάγγελμα. *Το 81% πιστεύει ότι η παιδαγωγική κατάσταση του δασκάλου, η στάση και απόδοσή του στην εκπαιδευτική λειτουργία είναι «ικανοποιητική λόγω της θελκτικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας». *Οι σχέσεις δασκάλου-μαθητών είναι αρμονικές (80%), έτσι που μέσα στη σχολική τάξη «αναπτύσσεται ένα ευχάριστο κλίμα».

31 Η επιστημονική κατάρτιση του δασκάλου παρουσιάζεται αναβαθμισμένη
*Η επιστημονική κατάρτιση του δασκάλου παρουσιάζεται αναβαθμισμένη. Το 68% γνωρίζει μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες. *Η εργασιακή κατάσταση του δασκάλου (αριθμός μαθητών ανά τάξη) είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική. *Το 75% των δασκάλων προέρχεται από αγροτικά και εργατικά κοινωνικά στρώματα και μόνο το 10% από την υπαλληλική τάξη.

32 Ο γυναικείος πληθυσμός στο επάγγελμα υπερέχει από τον ανδρικό κατά 20%
*Ο γυναικείος πληθυσμός στο επάγγελμα υπερέχει από τον ανδρικό κατά 20%. *Το 80% είναι νέοι από 25 έως 44 ετών και το 60% οικογενειάρχες. Ο δείκτης γεννήσεων είναι 1,26 παιδιά ανά οικογένεια. *Οι σύζυγοί τους είναι δημόσιοι υπάλληλοι σε ποσοστό 82% (25% εκπαιδευτικοί) και μόνο 18% άλλων επαγγελμάτων.