ΕΑΔΣΑ Β Basic Design ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ.

ΕΑΔΣΑ Β Basic Design ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ Υπάρχουν θεμελιώδεις νόμοι αρμονίας των χρωμάτων;
Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον υπάρχουν θεμελιώδεις νόμοι αρμονίας των χρωμάτων. Διάφορα θέματα που σχετίζονται με το χρώμα θεωρούνται σημαντικά για την κατανόηση της ανάπτυξης των ιδεών που αφορούν την χρωματική αρμονία, όπως η κυκλική διάταξη των αποχρώσεων, η φύση των πρωταρχικών χρωμάτων, και η έννοια των συμπληρωματικών χρωμάτων. Το σίγουρο είναι, ότι είναι αδύνατο να διαχωριστεί το θέμα της αρμονίας του χρώματος από το πλαίσιο της τέχνης και του design. Ακόμη όμως και σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί φρονούν, ότι αυτό που θεωρείται αρμονικό είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα της μόδας, της προσωπικής προτίμησης και άλλων πολιτισμικών επιρροών. Όταν μιλάμε για αρμονία των χρωμάτων ουσιαστικά πρόκειται για μια εκτίμηση της ταυτόχρονης δράσης δυο ή περισσοτέρων χρωμάτων προκειμένου το αποτέλεσμα να είναι ευχάριστο. Πειράματα και δοκιμές υποκειμενικών χρωματικών αρμονιών δείχνουν πως διαφορετικά άτομα μπορούν να έχουν διαφορετικές απόψεις σε ότι αφορά την αρμονία ή το αντίθετό της, τη δυσαρμονία. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι κρίσεις του τύπου ευχάριστο-δυσάρεστο ή συμπαθητικό-αντιπαθητικό, είναι απλώς προσωπικές γνώμες χωρίς αντικειμενική αξία. Η έννοια της χρωματικής αρμονίας, στο περιβάλλον μας, έχει νόημα να ξεφεύγει από το υποκειμενικό συναίσθημα και να εκφράζεται με αντικειμενική νομοτέλεια. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικά Συστήματα
Η αναζήτηση για κανόνες των αρμονιών των χρωμάτων έχει απασχολήσει την σκέψη κάποιων από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες και επιστήμονες. Στην παρουσίαση αυτή θα εξετάσουμε περιληπτικά τρεις από τις σημαντικότερες συμβολές στη συζήτηση για το θέμα της χρωματικής αρμονίας, αυτές των Ostwald, Munsell και Itten. Κοινός παρονομαστής στις προηγούμενες θεωρήσεις, είναι η χρήση μιας χρωματικής διάταξης ή συστήματος προκειμένου να αναπαρασταθούν οι σχέσεις μεταξύ των χρωμάτων. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Ένα από τα πρώτα χρωματικά συστήματα αναπτύχθηκε από τον Γερμανό Philip Otto Runge ( ), που ήταν ζωγράφος. Εκείνος, βασιζόμενος στη χρωματική θεωρία του Goethe, χρησιμοποίησε έναν δωδεκαμερή χρωματικό τροχό σε συνδυασμό με έναν κεντρικό πυρήνα του γκρι μεσαίας αξίας. Εδώ τα χρώματα διαβαθμίζονται σε τόνους του γκρι προς τον πυρήνα του οποίου το άνω σημείο είναι λευκό και το χαμηλότερο μαύρο. Προκειμένου να έχει μια εικόνα του συνόλου της τάξης των χρωμάτων, ο Runge ανέπτυξε την προηγούμενη κατασκευή σε μια χρωματική σφαίρα η οποία φαίνεται να είχε μια ιδεαλιστική βάση και όχι μια λογική αναγκαιότητα. Αργότερα, ο Itten για να στηρίξει τη δική του χρωματική θεωρία, την οποία θα εξετάσουμε προσεχώς, χρησιμοποίησε τη χρωματική σφαίρα του Runge.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ OSTWALD ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικό Σύστημα
Έναν αιώνα μετά τον Runge αναπτύχτηκαν τα χρωματικά συστήματα των Munsell και Ostwald. Ο χρωματικός κύκλος του Wilhelm Ostwald ( ), που ήταν χημικός, αποτελούνταν από 24 ταξινομημένες αποχρώσεις, γύρω από μια σπονδυλική στήλη αχρωματικών περίπου όπως στου Runge. Στην περιφέρεια ενός κύκλου, που είναι χωρισμένη σε 24 ίσα τόξα, τοποθετούνται τα χρώματα κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η διαφορά στην απόχρωση δυο γειτονικών χρωμάτων να διατηρείται σταθερή. Τα 24 αυτά χρώματα συγκροτούν 8 τριάδες διαδοχικών χρωμάτων, στις οποίες τα μεσαία χρώματα ονομάζονται «κύρια χρώματα». Στο κέντρο του κύκλου τοποθετήθηκε λευκό χρώμα. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Ο χρωματικός κύκλος Ostwald βασίζεται σε τέσσερις κύριες αποχρώσεις: κίτρινο, κόκκινο, μπλε και πράσινο. Αργότερα, στον επίπεδο κύκλο, προστέθηκε ένας κάθετος άξονας στο κέντρο του. Πάνω στον άξονα τοποθετήθηκαν τα αχρωματικά χρώματα. Το άσπρο μετακινήθηκε στο πάνω άκρο του άξονα, ενώ στο άλλο άκρο τοποθετήθηκε το μαύρο. Η απόσταση άσπρου-μαύρου χωρίστηκε αυθαίρετα σε 8 ίσα τμήματα (8 γκρι), στη μέση, δε, αυτής της απόστασης βρίσκεται ο χρωματικός κύκλος. Με τον τρόπο αυτό σχηματίστηκε ένας διπλός κώνος.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ OSTWALD ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικό σύστημα
Δημιουργήθηκε με αυτόν τον τρόπο ένα σύστημα πολικών συντεταγμένων με την απόχρωση να αντιστοιχεί σε μια πολική γωνία θ, ενώ ως δεύτερη συντεταγμένη ορίστηκε ο βαθμός κόρου, ο οποίος αυξάνεται κατά μήκος της ακτίνας του κύκλου. Δηλαδή στην περιφέρεια του κύκλου βρίσκονται τα χρώματα με τον μέγιστο βαθμό κόρου. Το χρωματικό αυτό σύστημα περιλαμβάνει συνολικά 680 χρώματα. Κάθε χρώμα δηλώνεται με τη βοήθεια τριών συντεταγμένων: η πρώτη δείχνει τη θέση του στον χρωματικό κύκλο (απόχρωση), η δεύτερη δίνει την περιεκτικότητά του σε άσπρο (τίντα), και η τρίτη την περιεκτικότητα σε μαύρο (σκιά). Η απλότητα του συστήματος είναι ο κυριότερος λόγος της χρήσης του από τους καλλιτέχνες. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ OSTWALD ΑΡΜΟΝΙΑ RING STAR Χρωματικό σύστημα
Για τον Ostwald η αρμονία των χρωμάτων είναι συνώνυμη με την τάξη των χρωμάτων. Για να βρούμε όλες τις δυνατές αρμονίες, πρέπει να αναζητήσουμε κάθε δυνατή τάξη μέσα σε χρωματικά σχήματα. Όσο απλούστερη είναι η τάξη, τόσο πιο σαφής ή αυτονόητη είναι η αρμονία. Ο Ostwald ανέπτυξε κάποιες ιδέες για την αρμονία των χρωμάτων, βασιζόμενος στο σύστημά του, που μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Τα χρώματα εναρμονίζονται εάν βρίσκονται σε ίση απόσταση από το μαύρο και το άσπρο Τα χρώματα εναρμονίζονται εάν έχουν ίση περιεκτικότητα σε λευκό Τα χρώματα εναρμονίζονται εάν έχουν ίση περιεκτικότητα σε μαύρο Τα χρώματα εναρμονίζονται εάν έχουν ίση περιεκτικότητα σε απόχρωση ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ RING STAR

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ OSTWALD ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικό σύστημα
Εντούτοις, το σύστημα Ostwald δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη ζωγραφική και στις εφαρμοσμένες τέχνες γιατί στον κανόνα του παραβλέπει τους υποκείμενους στη φυσιολογία νόμους του μετεικάσματος και της ταυτόχρονης αντίθεσης. Στον χρωματικό κύκλο Ostwald απέναντι στο μπλε αντιπαρατίθεται το κίτρινο, που ως χρωματική μίξη δίνει πράσινο. Σύμφωνα με τους νόμους της ανάμιξης των χρωμάτων τα αντικριστά χρώματα οφείλουν να είναι συμπληρωματικά και να δίνουν γκρίζο με την ανάμιξή τους. Ένα άλλο πρόβλημα που παρουσίαζε ήταν ότι δεν μπορούσε να υποστηρίξει τη μεταγενέστερη ανάπτυξη των χρωστικών και βαφών υψηλότερου κορεσμού. Παρά το γεγονός ότι το σύστημα Ostwald ήταν δημοφιλές για πολλές δεκαετίες, σε μεγάλο βαθμό αντικαταστάθηκε από άλλα συστήματα όπως αυτό του Munsell. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ MUNSELL ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικό Σύστημα
Από τα πιο ανεπτυγμένα και διαδεδομένα συστήματα σε πολλούς τομείς εφαρμογών είναι το Munsell από το όνομα του δημιουργού του, Αμερικανού δάσκαλου της τέχνης και ζωγράφου Albert Munsell ( ). Το καινοτόμο σύστημα πρωτοδημοσιεύτηκε το 1905 και το 1915 δημοσιεύτηκε ο ομώνυμος άτλαντας. Το έργο του Munsell συνεχίστηκε και εμπλουτίστηκε και μετά το θάνατό του μέχρι το Έγινε γνωστό ως ένα σύστημα για την περιγραφή και την επικοινωνία του χρώματος και έτυχε διεθνούς αναγνώρισης, ιδιαίτερα στο χώρο της τέχνης, του design, της φωτογραφίας, των εκτυπώσεων κλπ. Χρησιμοποιείται ευρέως στην επιστήμη των χρωμάτων ως μοντέλο ομοιόμορφου χρωματικού χώρου και αποτελεί αντικείμενο σπουδών και έρευνας. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Το σύστημα Munsell υποδεικνύει έναν δρόμο ακριβούς ορισμού των χρωμάτων και συγκρίσεων μεταξύ χρωμάτων. Κάθε χρώμα στο σύστημα έχει τρεις ιδιότητες ή παραμέτρους: την απόχρωση (hue), την αξία (value), και το χρώμα (chroma) κατ’ αντιστοιχία με τους όρους απόχρωση, αξία/φωτεινότητα και κορεσμό όπως γνωρίζουμε Συχνά μπορεί να συναντήσουμε το σύστημα Munsell και ως μοντέλο HVC από τα αρχικά των παραμέτρων του

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ MUNSELL ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικό σύστημα
O Munsell οργάνωσε τα δείγματά του με τη μορφή ενός δέντρου όπου ο κορμός αντιπροσωπεύει τα αχρωματικά από το μαύρο μέσω του γκρι ως το άσπρο, και όπου κάθε κλάδος αντιπροσωπεύει μιαν απόχρωση. Όσο πιο μακριά από τον κορμό βρίσκεται το δείγμα τόσο πιο «καθαρό» είναι το χρώμα. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Όλα τα χρώματα, μεταβάλλοντας κάθε παράμετρο του συστήματος ανεξάρτητα από τις άλλες, μπορούν να τοποθετηθούν σε έναν τρισδιάστατο χώρο. Τα αχρωματικά χρώματα καταλαμβάνουν τον κάθετο άξονα μαύρου-λευκού. Οι διάφορες αποχρώσεις τοποθετούνται στην περιφέρεια του κύκλου και ο κορεσμός αυξάνεται πάνω σε ακτίνα κάθετη στον άξονα του μαύρου-λευκού. Το σύστημα Munsell βασίστηκε σε πέντε βασικά χρώματα: κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, μπλε και μοβ.

O Munsell οργάνωσε τα δείγματά του με τη μορφή ενός δέντρου όπου ο κορμός αντιπροσωπεύει τα αχρωματικά από το μαύρο μέσω του γκρι ως το άσπρο, και όπου κάθε κλάδος αντιπροσωπεύει μιαν απόχρωση. Όσο πιο μακριά από τον κορμό βρίσκεται το δείγμα τόσο πιο «καθαρό» είναι το χρώμα. ΑΡΜΟΝΙΑ Μια απόχρωση στο σύστημα Munsell συμβολίζεται με τα αρχικά γράμματα των τριών παραμέτρων HV/C, π.χ. ένα φωτεινό κίτρινο μπορεί να αποδοθεί ως 5Y9/16 ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Όλα τα χρώματα, μεταβάλλοντας κάθε παράμετρο του συστήματος ανεξάρτητα από τις άλλες, μπορούν να τοποθετηθούν σε έναν τρισδιάστατο χώρο. Τα αχρωματικά χρώματα καταλαμβάνουν τον κάθετο άξονα μαύρου-λευκού. Οι διάφορες αποχρώσεις τοποθετούνται στην περιφέρεια του κύκλου και ο κορεσμός αυξάνεται πάνω σε ακτίνα κάθετη στον άξονα του μαύρου-λευκού. Το σύστημα Munsell βασίστηκε σε πέντε βασικά χρώματα: κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, μπλε και μοβ.

Τα δείγματα του Munsell παρουσιάζονται σε ένα βιβλίο, τον άτλαντα Munsell, έτσι ώστε κάθε σελίδα να περιλαμβάνει δείγματα της ίδιας απόχρωσης. Πρόκειται για μια συλλογή έγχρωμων λωρίδων, ταξινομημένων σύμφωνα με βαθμολογημένες παραμέτρους και περιλαμβάνει περιορισμένη γκάμα αποχρώσεων. Εδώ το χρώμα οποιουδήποτε έγχρωμου υλικού μπορεί να καθοριστεί, όταν συγκριθεί με τις έγχρωμες λωρίδες κάτω από ορισμένο φωτισμό και συνθήκες παρατήρησης, καταλαμβάνοντας μια υπάρχουσα θέση ή να καταταχθεί ανάμεσα σε δυο. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Με τη βοήθεια σύγχρονων προγραμμάτων σε υπολογιστές είναι δυνατή η μετατροπή των κωδικών του συστήματος Munsell στους κωδικούς αριθμούς άλλου συστήματος πχ CIELAB, RGB, CMYK κλπ.

Όπως και άλλοι επαγγελματίες ερευνητές του χρώματος εκείνη την εποχή, ο Munsell υπέθεσε ότι μια εικόνα θα φαινόταν αρμονική αν παρήγαγε μια γενική εντύπωση η οποία θα επικεντρώνονταν στο γκρίζο, κατά προτίμηση μέσης αξίας γκρι. Για να εξασφαλιστεί αυτό, υπολόγισε την χρωματική δύναμη μιας χρωματικής περιοχής ως προϊόν της φωτεινότητας και του κορεσμού της. Έτσι, μια μικρή περιοχή υψηλής χρωματικής δύναμης θα εξισορροπήσει μια μεγάλη περιοχή με χαμηλή χρωματική δύναμη. Στην ισορροπία των χρωματικών τομέων, ένα ισχυρό χρώμα θα πρέπει να καταλαμβάνει μικρότερο χώρο για να εξισορροπήσει ένα αδύναμο χρώμα. Για να γίνει αυτό, οι περιοχές θα πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογες με το γινόμενο της αξίας (value) Munsell V και του κορεσμού (chroma) Munsell C. Μαθηματικά αυτό δίνει: Όπου το Α δηλώνει έναν τομέα/περιοχή και οι δείκτες αναφέρονται σε δύο διαφορετικά χρώματα. MUNSELL Οι πρακτικές αρχές του Munsell που αφορούν τη χρωματική αρμονία βασίστηκαν στην ιδέα ότι τα χρώματα μπορούν να εναρμονιστούν μόνο όταν βρίσκονται σε μια συγκεκριμένη διαδρομή στο χρωματικό χώρο Munsell. Αυτές οι διαδρομές περιλαμβάνουν: ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Χρώματα στην κλίμακα του γκρι Χρώματα της ίδιας απόχρωσης (Munsell hue) και κορεσμού (Munsell chroma) Συμπληρωματικά χρώματα που έχουν την ίδια αξία (Munsell value) και κορεσμό (Munsell chroma) Χρώματα ακολουθιών όπου το κάθε χρώμα έχει «πέσει» ένα βήμα στην αξία (Munsell value) και στο κορεσμό (Munsell chroma) Χρώματα που διαγράφουν μια ελλειπτική πορεία στο χρωματικό χώρο Munsell.

Η δύναμη της συνεισφοράς Munsell ήταν ότι, σε αντίθεση με μεγάλο μέρος του έργου των συγχρόνων του, ακόμη και των διαδόχων του, στο σύστημά του λαμβάνονται υπόψη και οι τρεις ιδιότητες του χρώματος. Το σύστημα Munsell είχε διεθνή επιτυχία ως μέθοδος για την επικοινωνία μέσω του χρώματος και εξακολουθεί να είναι πολύ δημοφιλές ακόμη και σήμερα. Η εμπορική επιτυχία του συστήματος Munsell ως χρώματος επικοινωνίας επισκίασε κάπως τη συμβολή του στη χρωματική αρμονία.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ITTEN ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικό Σύστημα
Το 1839 ο χημικός Eugène Chevreul ( ) δημοσίευσε τη χρωματική θεωρία, που έγινε κλασική, «The Law of Simultaneous Color Contrast» μια από τις πρώτες συστηματικές σπουδές της αντίληψης των χρωμάτων και των αρχών που διέπουν το χρώμα. Εδώ σημειώνονται παρατηρήσεις που αφορούν την αλληλεπίδραση των χρωμάτων και την οπτική μίξη όταν συνορεύουν μεταξύ τους. Εκείνος απέδειξε ότι το χρώμα θα δώσει τη συμπληρωματική χροιά του όταν βρεθεί σε ουδέτερο περιβάλλον (ταυτόχρονη αντίθεση). Επίσης, ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τη χρωματική αρμονία την οποία ουσιαστικά εξομοίωσε με τη μέγιστη αντίθεση συμπληρωματικών, προωθώντας ως τέτοια τα ζεύγη κόκκινο-πράσινο, πορτοκαλί-μπλε και κίτρινο-βιολετί. Νεο-ιμπρεσιονιστές (Seurat, Signac) και Ορφιστές (Delauney) επηρεάστηκαν σημαντικά από τα γραπτά του Chevreul. ITTEN Στα 1730 ο Γερμανός χαράκτης Jakob Christof LeBlon (1667–1741) ανακάλυψε ότι τα χρώματα κόκκινο, κίτρινο και μπλε είναι πρωταρχικά στο μείγμα των χρωστικών ουσιών. Συνδυασμοί τους παράγουν τα λεγόμενα δευτερεύοντα χρώματα πορτοκαλί (κόκκινο + κίτρινο), πράσινο (κίτρινο + μπλε), και βιολετί (κόκκινο + μπλε). Όταν ένα πρωτεύον χρώμα αναμιγνύεται με το δευτερεύον που δημιουργήθηκε από τα υπόλοιπα δυο πρωτεύοντα δίνει ένα ουδέτερο χρωματικά αποτέλεσμα. Χρώματα τα οποία, όταν αναμειγνύονται μαζί παράγουν ένα ουδέτερο χρώμα λέγονται συμπληρωματικά. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Για τον Johannes Itten ( ) ο οποίος ήταν ένας από τους πρώτους δασκάλους του στο Bauhaus η ιδέα της αρμονίας συνοψίζεται ως εξής: Αρμονία σημαίνει ισορροπία, συμμετρία δυνάμεων. Οι ιδέες του για τη χρωματική αρμονία βασίστηκαν στον Chevreul και παράλληλα είχε υπόψη του και τα πρακτικά αποτελέσματα της ανάμιξης των χρωμάτων του LeBlon.

Στη θεώρηση αυτή, η λύση του προβλήματος προσεγγίζεται μέσω της μελέτης των φυσιολογικών διαδικασιών της όρασης κατά τη διάρκεια της χρωματικής αντίληψης. Κατά συνέπεια φαινόμενα όπως η διαδοχική αντίθεση, η ταυτόχρονη αντίθεση που οφείλονται στο μετείκασμα δείχνουν ότι τα ανθρώπινο μάτι είναι ικανοποιημένο μόνον εάν υλοποιηθεί ο νόμος των συμπληρωματικών. Ένα χρώμα που αναμιγνύεται με το συμπληρωματικό του δίνει το σύνολο των χρωμάτων, άρα το λευκό. Όταν αναμιγνύουμε οργανικά συμπληρωματικά χρώματα, η μίξη τους δίνει ένα γριζόμαυρο. Εκείνος, όπως και ο Munsell, αποδέχτηκε αυτό που υποστήριξαν οι φυσιολόγοι της όρασης, ότι δηλαδή το μάτι και ο εγκέφαλος απαιτούν το μέτριο γκρίζο, ή ότι ανησυχούν όταν απουσιάζει. Σύμφωνα με τους προηγούμενους, το μέτριο γκρίζο ανταποκρίνεται στην κατάσταση ισορροπίας που απαιτείται από το οπτικό μας αισθητήριο. «Μέσα στην αισθητηριακή οπτική μηχανή μας, η αρμονία αποτελεί μια κατάσταση ισορροπίας ψυχο-φυσική, όπου διαφοροποίηση και εξομοίωση της οπτικής ουσίας είναι εξίσου μεγάλες». ITTEN Ο Itten, στο σύστημά του, τόνισε τη σημασία των χρωματικών αντιθέσεων προσθέτοντας εμπειρική γνώση μέσω των ασκήσεων. Η μέθοδός του αποτελείται από τις επτά χρωματικές αντιθέσεις: ΑΡΜΟΝΙΑ Αντίθεση του χρώματος καθαυτό Αντίθεση ανοιχτού-σκούρου Αντίθεση θερμού-ψυχρού Αντίθεση των συμπληρωματικών Ταυτόχρονη αντίθεση Ποιοτική αντίθεση Ποσοτική αντίθεση ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Για τον Itten η βασική αρχή της αρμονίας πηγάζει από τον νόμο των συμπληρωματικών τον επιβαλλόμενο από την φυσιολογία της όρασης. Δυο ή περισσότερα χρώματα είναι αρμονικά όταν, αναμιγνυόμενα μεταξύ τους, δίνουν ένα ουδέτερο γκρίζο.

Ο Itten προκειμένου να αποδώσει την συνολική τάξη των χρωμάτων χρησιμοποίησε τη χρωματική σφαίρα του Runge ως την πρακτικότερη φόρμα για την παρουσίασή της. Τα κριτήρια αυτής της επιλογής του είναι η απλότητα και η συμμετρική δομή της σφαίρας που επιτρέπουν την παρουσίαση του νόμου των συμπληρωματικών, την απεικόνιση των θεμελιωδών σχέσεων των χρωμάτων μεταξύ τους, καθώς και τις σχέσεις τους με το άσπρο και το μαύρο. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Η προβολή της χρωματικής σφαίρας σε επίπεδο χώρο υποδηλώνεται μέσω του χρωματικού αστεριού. Για την σαφή παρουσίαση της τάξης των χρωμάτων στη χρωματική σφαίρα, αρκούν έξι παράλληλοι και δώδεκα μεσημβρινοί. Στη ζώνη του ισημερινού, μέσα σε δώδεκα ίσους τομείς μεταφέρονται τα καθαρά χρώματα του δωδεκαμερούς χρωματικού κύκλου. Στις πολικές ζώνες τοποθετούνται το άσπρο (πάνω) και το μαύρο (κάτω). Καθένα από τα δώδεκα χρώματα κλιμακώνεται με βάση τη θεμελιώδη αξία του δικού του ανοιχτού-σκούρου. Μεταξύ των παραλλήλων δημιουργούνται δυο χρωματικές ζώνες ανοιχτόχρωμες και δυο ζώνες σκουρόχρωμες των δώδεκα χρωμάτων, με διαφορετικές τονικές αξίες στο εσωτερικό της κάθε ζώνης.

Αριστερά απεικονίζεται η μια όψη της χρωματικής σφαίρας. Στη ζώνη του ισημερινού βρίσκονται τα καθαρά χρώματα, τα οποία προς την κατεύθυνση του λευκού πόλου έχουν αναμιχθεί με άσπρο και προς την κατεύθυνση του μαύρου πόλου έχουν σκουράνει με μαύρο. Με αντίστοιχο τρόπο απεικονίζεται δεξιά η αντίθετη όψη της σφαίρας.

Αριστερά απεικονίζεται η οριζόντια τομή στη ζώνη του ισημερινού της χρωματικής σφαίρας. Στο κέντρο βρίσκεται η ζώνη του ουδέτερου γκρίζου και εξωτερικά το δαχτυλίδι των καθαρών χρωμάτων. Στις δυο ενδιάμεσες ζώνες βρίσκονται οι σβησμένοι/ουδέτεροι τόνοι που προέρχονται από τις αναμίξεις των συμπληρωματικών χρωμάτων. Εννοείται ότι τέτοιες τομές μπορούν να γίνουν σε καθεμιά από τις πέντε ζώνες χρωματικών διαβαθμίσεων της σφαίρας. Στο κέντρο της σφαίρας αναπτύσσεται κατακόρυφα, σύμφωνα με τον άξονα, η σειρά των γκρίζων τόνων μεταξύ του άσπρου και του μαύρου πόλου ενώ η βαθμίδα 4 αντιστοιχεί με τη μεσαία γκρίζα αξία και βρίσκεται στο κέντρο της σφαίρας. Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή λαμβάνουμε το ίδιο γκρίζο αναμιγνύοντας δυο συμπληρωματικά χρώματα. Δεξιά απεικονίζεται η κατακόρυφη τομή της χρωματικής σφαίρας στη χρωματική ζώνη του κοκκινοπορτοκαλιού-μπλεπράσινου. Οδηγούμενοι προς το μεσαίο άξονα υπάρχουν δυο βαθμίδες ανάμιξης των δυο καθαρών χρωμάτων. Οι επτά τόνοι του ισημερινού που λαμβάνονται με αυτόν τον τρόπο ανοίγουν προς το άσπρο και σκουραίνουν προς το μαύρο. Τέτοιες κατακόρυφες τομές μπορούν να γίνουν μέσα από κάθε συμπληρωματικό ζευγάρι και μέσα από τους πόλους μαύρο και άσπρο.

Εντούτοις υποστηρίζει ότι όλες οι άλλες χρωματικές συνθέσεις, που με τη μεταξύ τους μίξη δεν δίνουν γκρίζο, έχουν εξπρεσσιονιστικό ή δυσαρμονικό χαρακτήρα. Οι αρετές του συστήματος αυτού είναι: Τα καθαρά χρώματα βρίσκονται στη ζώνη του ισημερινού, στην επιφάνεια της σφαίρας. Περιλαμβάνονται αναμίξεις χρωμάτων με άσπρο και μαύρο καθώς και ζώνες φωτεινότητας. Περιλαμβάνονται αναμίξεις των ζευγαριών συμπληρωματικών χρωμάτων. Περιλαμβάνονται αναμίξεις συμπληρωματικών που γίνονται ανοιχτόχρωμα προς το άσπρο ή σκουρόχρωμα προς το μαύρο.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ITTEN ΑΡΜΟΝΙΑ
Χρωματικές Συγχορδίες ITTEN Συγχορδίες δυο τόνων: Πρόκειται για δυο χρώματα τα οποία είναι διαμετρικά αντίθετα στον χρωματικό κύκλο ή συμμετρικά αντίθετα σε σχέση με το κέντρο της χρωματικής σφαίρας. Συγχορδίες τριών τόνων: Πρόκειται για τρία χρώματα που το σχήμα σύνδεσής τους είναι είτε το ισόπλευρο είτε το ισοσκελές τρίγωνο. Μπορούμε επίσης να τα φανταστούμε εγγεγραμμένα στη χρωματική σφαίρα και να τα στρέψουμε κατά βούληση. Στην οριακή περίπτωση που η κορυφή του τριγώνου βρίσκεται στο λευκό ή το μαύρο οι άλλες κορυφές βρίσκονται στην πρώτη βαθμίδα σκούρου ενός συμπληρωματικού χρωματικού ζευγαριού αποδεικνύοντας την αποφασιστική αντίθεση ανοιχτού-σκούρου. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

Χρωματικές Συγχορδίες ITTEN Συγχορδίες τεσσάρων τόνων: Όταν χρωματικά ζευγάρια συνδέονται με ευθείες κάθετες μεταξύ τους σε σχήμα τετραγώνου ή ορθογωνίου παραλληλογράμμου το οποίο περιλαμβάνει δυο συμπληρωματικά ζεύγη. Ένα τρίτο σχήμα σύνδεσης μπορεί να είναι το τραπέζιο. Δυο χρώματα βρίσκονται δίπλα-δίπλα και δυο αντίθετα χρώματα βρίσκονται δεξιά και αριστερά δίπλα στα συμπληρωματικά τους. Τοποθετώντας και περιστρέφοντας τα σχήματα σύνδεσης μέσα στη χρωματική σφαίρα μπορούν να μας δώσουν μεγάλο αριθμό νέων συγχορδιών. Συγχορδίες έξι τόνων. Η κατάλληλη διαχείριση εξαγωνικών σχημάτων μέσα στον χρωματικό κύκλο ή την χρωματική σφαίρα μπορεί να δώσει πολυπλοκότερες χρωματικές συγχορδίες ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Όλες οι παραπάνω συγχορδίες μπορούν να εμπλουτιστούν, όταν προσθέσουμε αχρωματικά χρώματα.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ITTEN ΑΡΜΟΝΙΑ Χρωματικές Συγχορδίες

O Itten βασιζόμενος στις προηγούμενες αρχές, υπέδειξε τρόπους για την αξιοποίηση δυνατοτήτων για παραλλαγές συγχορδιών έχοντας πάντα σαν αρχή την κατάλληλη επιλογή αντιθέτων χρωμάτων οι οποίες, δίνουν το ισχυρότερο χρωματικό αποτέλεσμα. Τέτοιες δυνατότητες μπορεί να προκύψουν: Παραλλαγές Συγχορδιών ITTEN Με αλλαγή της θέσης των χρωμάτων Με πρόσθεση στη βασική συγχορδία αμαυρώσεων των καθαρών χρωμάτων. Με ποιοτική αντίθεση Με πρόσθεση ανοιχόχρωμων και σκουρόχρωμων έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια αντίθεση ανοιχτού-σκούρου Με τη χρήση ποσοτικής αντίθεσης ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Οι παραλλαγές αυτές μπορούν να πολλαπλασιαστούν κατά βούληση, αποδεικνύοντας, πάντα σύμφωνα με τον Itten, «…ότι οι κανόνες των συγχορδιών δεν περιορίζουν τη φαντασία, αλλά είναι μάλλον ένας δρόμος προς την ανακάλυψη των πλέον διαφορετικών δυνατοτήτων έκφρασης των χρωμάτων».

Αναζητώντας τη σύγχρονη άποψη που επιχειρεί να βοηθήσει στη δημιουργία αρμονικών συνδυασμών, κυρίως μετά από έρευνα σε εξειδικευμένους ιστοχώρους στο διαδίκτυο που απευθύνονται στους designers, αποκαλύπτεται ότι οι περισσότεροι επικεντρώνονται στις σχέσεις μόνο μεταξύ των αποχρώσεων (hues) και υποδεικνύουν ρητούς κανόνες για τη δημιουργία αρμονιών οι οποίοι στηρίζονται σε χρωματικούς κύκλους. Στις θεωρήσεις αυτές, αναλύονται βασικά οι σχέσεις των καθαρών χρωμάτων, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η αξία/φωτεινότητα και ο κορεσμός, οι δυο σημαντικές παράμετροι του χρώματος. Παρά το γεγονός ότι στον οπτικό σχεδιασμό χρησιμοποιούνται οποιεσδήποτε τίντες, σκιές και τόνοι, δίνεται προσοχή μόνο στην παράμετρο της απόχρωσης. Επιπλέον, οι ιδέες της ισορροπίας, των ποσοτικών και ποιοτικών σχέσεων των χρωμάτων συχνά δεν αναφέρονται καθόλου. Η άποψη αυτή μοιάζει να προσπερνά την σύγχρονη αντίληψη της τρισδιάστατης φύσης της χρωματικής αντίληψης και φαίνεται να αγνοεί προηγούμενες θεωρίες και συστήματα που ήδη έχουν προταθεί όπως π.χ. αυτά των Itten και Munsell. Η σύγχρονη άποψη για τη χρωματική αρμονία Πηγή: ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ Η σύγχρονη άποψη για τη χρωματική αρμονία
Τέλος, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε ότι στο διαδίκτυο, υπάρχουν διαθέσιμες εφαρμογές (web applications) οι οποίες μας υπόσχονται να μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε «ευχάριστους χρωματικούς συνδυασμούς αποφεύγοντας τους δυσάρεστους». Στις εφαρμογές αυτές η κλασική θεωρία του χρώματος έχει μετατραπεί σε αλγορίθμους, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του σχεδιασμού εκείνων που παράγουν το έργο τους ηλεκτρονικά. Μονοχρωματικές χρωματικές αρμονίες (τα χρώματα έχουν επιλεγεί με την ίδια ή σχεδόν την ίδια απόχρωση) Συμπληρωματικές χρωματικές αρμονίες (οι αποχρώσεις βρίσκονται ακριβώς απέναντι στο χρωματικό κύκλο) Αναλογικές χρωματικές αρμονίες (τα χρώματα έχουν επιλεγεί με παρόμοιες αποχρώσεις) Split-Συμπληρωματικές αρμονίες (όπου είτε μια απόχρωση συνδυάζεται με τη διπλανή της συμπληρωματικής της είτε υπάρχουν βασικά τρία χρώματα, με τα δύο να βρίσκονται στη θέση παραπλεύρως του συμπληρωματικού του ενός, στον χρωματικό κύκλο) Τριαδικές χρωματικές αρμονίες, (τρεις αποχρώσεις χρωμάτων των οποίων η θέση καθορίζεται από γωνία περίπου 120 μοιρών στον χρωματικό κύκλο) Τετραδικές χρωματικές αρμονίες (ένα διπλό σύστημα συμπληρωματικών) ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Η αρμονία των αποχρώσεων, με αναφορά σε χρωματικούς κύκλους, όπως εκπροσωπείται σε πολλά βιβλία τέχνης και design καθώς και σε ηλεκτρονικές πηγές πληροφοριών και εφαρμογές, περιλαμβάνει τους ακόλουθους κανόνες:

Γίνεται φανερό ότι οι παραπάνω κανόνες σπάνια περιλαμβάνουν ή περιλαμβάνουν αποσπασματικά τις άλλες δυο παραμέτρους του χρώματος. Αν και, πολλοί αναγνωρίζουν ότι η αξία και ο κορεσμός ως χρωματικές παράμετροι έχουν μία σημαντική επίδραση στην αρμονία κάθε χρωματικής παλέτας. Στη σύγχρονη βιβλιογραφία υπάρχει ακόμα η άποψη που σημειώνει ότι οποιεσδήποτε αποχρώσεις μπορούν να συνδυαστούν και να είναι αρμονικές (Holtzschue). Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα χρώματα που χρησιμοποιούνται από κοινού θα είναι αρμονικά στις σχέσεις τους, αλλά, μάλλον, ότι δεν υπάρχουν εγγενώς καλοί ή κακοί συνδυασμοί αποχρώσεων. Πρέπει να εξεταστούν επιπρόσθετα οι αντιθέσεις αξιών και κορεσμών. Όταν εξετάζουμε απομονωμένα την απόχρωση τότε έχουμε ελλιπή ιδέα για την χρωματική αρμονία. Η άποψη αυτή υποστηρίζει τρεις κανόνες για την αξία και την αρμονία: ΑΡΜΟΝΙΑ Διαστήματα αξιών είναι αρμονικά (εφόσον είναι αρκετά διακριτά από το επόμενα. Εδώ υποστηρίζεται ότι ένα εύρος αξιών δεν πρέπει να εκτείνεται από το απόλυτο σκούρο μέχρι το απόλυτο φως για να είναι ευχάριστο.) Οι ενδιάμεσες τιμές είναι αρμονικές (συνεπάγεται ότι αποχρώσεις απόλυτα σκοτεινές ή απόλυτα φωτεινές δεν είναι ευχάριστες) Ίσες αξίες διαφορετικών αποχρώσεων είναι αρμονικές (χρωματικοί συνδυασμοί που είναι παρόμοιοι σε κορεσμό ή έχουν τον ίδιο κορεσμό, επίσης περιγράφονται ως αρμονικοί) ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

Υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις οι οποίες στις προηγούμενες κλασικές σχέσεις αποχρώσεων, προσθέτουν τη σημασία των βασικών αρχών σύνθεσης (ρυθμό, ισορροπία, αναλογία και κλίμακα) (Feisner), καθώς και την απαίτηση για κατηγοριοποιήσεις όπως: απλή, αντιθετική και ισορροπημένη χρωματική αρμονία (Koenig). Η τελευταία άποψη υποστηρίζει τους εξής κανόνες: ΑΡΜΟΝΙΑ Οι απλές αρμονίες βασίζονται σε μικρό αριθμό αποχρώσεων ή ουδέτερων/αχρωματικών. Οι αντιθετικές αρμονίες έχουν την προέλευσή τους στην έννοια είτε συμπληρωματικών αποχρώσεων ή αντιθέσεων θερμών/ψυχρών. Μια ισορροπημένη χρωματική αρμονία είναι μια παλέτα χρωμάτων με αποχρώσεις οι οποίες απέχουν σωστά και λογικά μεταξύ τους στον χρωματικό κύκλο. ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ Ψυχολόγοι, επίσης, πειραματίζονται ώστε να εδραιώσουν θεωρίες χρωματικών αρμονιών βασιζόμενοι στην εμπειρική μελέτη των απαντήσεων απομονωμένων και ζευγαριών χρωματικών δειγμάτων από υποκείμενα. Ωστόσο, ελάχιστα έχουν γίνει προκειμένου να μπορεί να αντικατασταθεί κάποια από τις παραδοσιακές θεωρίες.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ Συμπεράσματα
Πολλές διαφορετικές ιδέες έχουν προταθεί για να εξηγήσουν ή ακόμα και να προβλέψουν γιατί ορισμένοι συνδυασμοί χρωμάτων είναι αρμονικοί ή ευχάριστοι. Οι Goethe, Runge, Chevreul και Itten αποδίδουν σημασία σε συγκεκριμένα χρώματα και τους συνδυασμούς τους, με τις συμπληρωματικές σχέσεις να αναγνωρίζονται ως ιδανικά αρμονικές. Ο Chevreul ανέπτυξε τους συστηματικούς νόμους αρμονίας που περιλαμβάνουν τους νόμους της αντίθεσης και των αναλογικών χρωμάτων. Οι Munsell και Ostwald αποδίδουν σημασία στη διαδοχική οργάνωση, την ισορροπία και τη μαθηματική τάξη. Εντούτοις, καμιά από τις παραπάνω θεωρίες δεν φαίνεται να είναι πλήρης ή θεμελιώδης, και όλες τους έχουν επικριθεί για την έλλειψη τεκμηρίωσης (από την πλευρά της υποστήριξης της θεωρίας) και την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς. Αν και η χρωματική αρμονία είναι μια πολυσχιδής έννοια που αντιπροσωπεύεται από μια σειρά διαφορετικών προσεγγίσεων, εντούτοις ακόμα και μια μη συστηματική έρευνα σε βιβλία και ανακοινώσεις που αναφέρονται στη χρωματική αρμονία αποκαλύπτει ότι η δημοφιλής σύγχρονη αντίληψη αναφέρεται σε ομοιόμορφα κατανεμημένα σημεία μέσα σε ένα χρωματικό σύστημα ταξινόμησης. Επειδή είναι αδύνατο να διαχωριστεί το χρώμα από την ευρύτερη δημιουργική διαδικασία του σχεδιασμού, κατά συνέπεια η μόδα και η προσωπική προτίμηση είναι πρωταρχικές παράμετροι σε αποφάσεις που συνδέονται με τη χρωματική αρμονία. Οι χρωματικοί άτλαντες όπως και οι σχετικές εφαρμογές λογισμικού είναι χρήσιμα εργαλεία για την επιλογή αρμονικών συνδυασμών μόνο στο μέτρο που το χρωματικό δείγμα ενός χρωματικού χώρου με μεθοδευμένο τρόπο μας επιτρέπει να βρούμε εύκολα τα χρώματα που έχουμε κατά νου. Επιπλέον, σύμφωνα με τις σύγχρονες μεθοδολογίες σχεδιασμού ιδίως εκείνες που εστιάζουν στη χρήση και τους υποψήφιους χρήστες (χρηστοκεντρικός σχεδιασμός/user centered design), η επικρατούσα άποψη εξαρτά το χρώμα από τις χρωματικές προτιμήσεις στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων σε μια δεδομένη στιγμή. Φαίνεται συνεπώς πως δεν υπάρχουν καθολικοί νόμοι της αρμονίας χρωμάτων. Από την άλλη, οι περισσότεροι μελετητές θεωρούν ότι υπάρχει μια διαρκής ανάγκη, για τις τέχνες και για τις πρακτικές εφαρμογές, θεωριών χρώματος προκειμένου να επιτευχθεί πρόοδος σε ζητήματα που αφορούν την κατανόηση της αρμονίας των χρωμάτων. ΑΡΜΟΝΙΑ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ

Πηγές Αντωνιάδης, Κ., Ελευθεριάδης, Ι., Σταθάκης, Κ Η Τέχνη και η Επικοινωνία στις Γραφικές Τέχνες, Χρώμα. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα Itten, Johannes Τέχνη του Χρώματος. Εκδόσεις Ένωση Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων, Αθήνα Kϋppers, Harald. “Kϋppers Theory of Color” [Online] Διαθέσιμο από: Li-Chen Ou “Existing Theories of Colour Harmony” [Online] Διαθέσιμο από: MacEvoy, Bruce “Watercolors. Color Theory” [Online] Διαθέσιμο από: Morton, Jill “Colormatters” [Online] Διαθέσιμο από: Westland, S., Laycock, K., Cheung, V., Henry, P., Mahyar, F., “Colour Harmony” άρθρο σε ηλεκτρονικό περιοδικό [Online] Διαθέσιμο από:

ΕΑΔΣΑ Β Basic Design ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ.

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΑΔΣΑ Β Basic Design ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

ΕΑΔΣΑ Β Basic Design ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ.

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΑΔΣΑ Β Basic Design ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΑΡΜΟΝΙΑ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια