Ο Karl Marx και η Πολιτική Οικονομία στην Ελλάδα Εκδήλωση Περιοδικού Ξενοφών, 3o Τεύχος Πανεπιστήμιο Πειραιά, 25.06.2018 Θεόδωρος Μαριόλης Τμήμα Δημόσιας.

Παρουσίαση με θέμα: "Ο Karl Marx και η Πολιτική Οικονομία στην Ελλάδα Εκδήλωση Περιοδικού Ξενοφών, 3o Τεύχος Πανεπιστήμιο Πειραιά, 25.06.2018 Θεόδωρος Μαριόλης Τμήμα Δημόσιας."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ο Karl Marx και η Πολιτική Οικονομία στην Ελλάδα Εκδήλωση Περιοδικού Ξενοφών, 3o Τεύχος Πανεπιστήμιο Πειραιά, Θεόδωρος Μαριόλης Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο Ομάδα Μελέτης Σραφφαϊανών Οικονομικών & Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών Δημήτρης Μπάτσης

2 ΔΟΜΗ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ I. Οι Δύο Πρωτεύουσες Συμβολές του Karl Marx στην Επιστήμη = Οι Δύο Μαρξικοί Νόμοι Κίνησης ΙI. Η Θετική Κριτική του Μαρξικού Νόμου Κίνησης του Κεφαλαιοκρατικού Τρόπου Παραγωγής III. O Marx «στην Ελλάδα»

3 Ι. Οι Δύο Μαρξικοί Νόμοι Κίνησης
Ν1. Νόμος Κίνησης της Ανθρώπινης Ιστορίας: «Νόμος της Αναγκαίας Αντιστοιχίας των Παραγωγικών Σχέσεων προς το Χαρακτήρα-Βαθμίδα Ανάπτυξης των Παραγωγικών δυνάμεων» (Πρόλογος στο: Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας,1859) ----> Συγκρότηση της Επιστήμης του «Ιστορικού Υλισμού». Ν2. Νόμος Κίνησης του Κεφαλαιοκρατικού Τρόπου Παραγωγής = Ανακάλυψη της «Υπεραξίας-Υπερεργασίας», η οποία λαμβάνει τη μορφή του: «Κέρδους» ----> Εφαρμογή (i) του Ιστορικού Υλισμού, και (ii) της Φιλοσοφικής Μεθόδου του, δηλαδή του «Διαλεκτικού Υλισμού», σε έναν συγκεκριμένο Τρόπο Παραγωγής.

4 ΙΙ. Θετική Κριτική του Δεύτερου Μαρξικού Νόμου Δύο Ζητήματα-Ερωτήματα
ΙΙ.1. Ποια η Επιστημολογική Καταγωγή και τα Θεμέλια αυτού του Νόμου? ΙΙ.2. Είναι αυτά τα θεμέλια ευσταθή? Τι έχει «να μας πει», στο μεταξύ, η μετά-Marx Κριτική Πολιτική Οικονομία?

5 ΙΙ. 1. Ποια η Επιστημολογική Καταγωγή και τα Θεμέλια αυτού του Νόμου
ΙΙ.1. Ποια η Επιστημολογική Καταγωγή και τα Θεμέλια αυτού του Νόμου? Ο εν λόγω Νόμος αναπτύσσεται βάσει ενός Τριπλού Συστήματος εννοιών και μεγεθών, το οποίο κατάγεται από τις συμβολές των Αριστοτέλη, William Petty ( ), François Quesnay ( ), και David Ricardo ( ). Αυτό το σύστημα αναφέρεται στις: Σ1. Υλικές ποσότητες: ακαθάριστο προϊόν, καθαρό προϊόν, αναγκαίο προϊόν και υπερπροϊόν, εκφρασμένα σε φυσικές μονάδες μέτρησης (χ τόρνοι, ψ μετρικοί τόνοι σταριού κ.λπ.). Σ2. Εργασιακές αξίες: οι μονάδες εργασίας, οι οποίες απαιτούνται, άμεσα και έμμεσα, για την παραγωγή των ως άνω ποσοτήτων εμπορευμάτων. Σ3. Χρηματικές αξίες: οι ως άνω ποσότητες εμπορευμάτων εκφρασμένες σε χρηματικές μονάδες, μέσω των αγοραίων τιμών τους.

6 II. 2. Είναι αυτά τα θεμέλια ευσταθή
II.2. Είναι αυτά τα θεμέλια ευσταθή? Τι έχει «να μας πει», στο μεταξύ, η μετά-Marx Κριτική Πολιτική Οικονομία? Στις δεκαετίες άρχισε να συγκροτείται, εντός της ακαδημαϊκής Πολιτικής Οικονομίας, ένα διακριτό ρεύμα ή, ίσως, «Σχολή Δημιουργικής Επιστροφής και Ανάπτυξης» στις αναλύσεις των Κλασσικών Οικονομολόγων και του Marx, και ταυτοχρόνως εμμενούς-εσωτερικής κριτικής (i) της ακαδημαϊκά κυρίαρχης θεωρίας, δηλαδή της Νεοκλασικής Θεωρίας, και (ii) της ακαδημαϊκά κυρίαρχης εκδοχής της Κεϋνσιανής Θεωρίας. Οι δεσπόζουσες μορφές αυτής της «Σχολής Δημιουργικής Επιστροφής και Ανάπτυξης» είναι οι εξής:

7 Piero Sraffa (1898-1983), Cambridge

8 Joan Robinson (1903-1983), Cambridge

9 Richard M. Goodwin (1913-1996), Harvard, Cambridge, Siena

10 Michio Morishima (1923-2004), LSE

11 Nobuo Okishio ( ), Kobe

12 Pierangelo Garegnani (1930-2011), Rome III

13 Luigi L. Pasinetti (1930-), Università Cattolica Milano

14 Το τελικό συμπέρασμα αυτής της γραμμής έρευνας είναι ότι στη μαρξική διερεύνηση ενέχονται σημαντικά επιτεύγματα αλλά και ελλιπείς, αντιφάσκουσες και εσφαλμένες προτάσεις. Ειδικότερα: (i). Βασική πηγή θεωρητικών προβλημάτων είναι η ελλιπής πραγμάτευση του Συστήματος των Εργασιακών Αξιών (Σ2), η εσφαλμένη πραγμάτευση του Συστήματος των Τιμών (Σ3) και, κατά συνέπεια, η αντιφατική ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα σε αυτά τα δύο συστήματα. Ωστόσο, οι εργασίες, οι οποίες συνεχίζονται έως σήμερα, δεν έχουν οδηγήσει σε προσβολή ούτε της «Λογικής του Τριπλού Συστήματος» ούτε του Πυρήνα της μαρξικής διερεύνησης του ΚΤΠ.

15 (ii). Βασική πηγή εμπειρικών προβλημάτων είναι το γεγονός ότι, από τη δεκαετία του και έως σήμερα, οι κεφαλαιοκρατικές εθνικές οικονομίες χαρακτηρίζονται από μη-μειούμενη παραγωγικότητα κεφαλαίου. Αυτό το γεγονός ανάγεται στη συνδυασμένη εμφάνιση του «Δευτέρου Κύματος της Βιομηχανικής Επανάστασης» (δεκαετία 1870) και του «Μονοπωλιακού Ανταγωνισμού-Ιμπεριαλισμού» (Lenin, , 1917). Σημαίνει δε ότι ένας, επιμέρους νόμος του ΚΤΠ, δηλαδή, ο «Νόμος της Πτωτικής Τάσης του Ποσοστού Κέρδους», τον οποίο πρώτος ανακάλυψε ο Marx, έπαψε να ισχύει. Αυτό το γεγονός έχει συνέπειες για τις προβλέψεις που έκανε ο Marx (Κεφ. 23, 1ος Τόμος Κεφαλαίου) σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη του ΚΤΠ, και την υπέρβασή του από έναν «ανώτερο τρόπο παραγωγής», δηλαδή τον «Κομμουνιστικό Τρόπο Παραγωγής».

16 Ωστόσο, στο Κεφάλαιο (2ος τόμος, και Κεφ
Ωστόσο, στο Κεφάλαιο (2ος τόμος, και Κεφ. 15, 3ος τόμος), σε συνδυασμό με το έργο του Λένιν για τον «Ιμπεριαλισμό», υπάρχουν πολύ σημαντικά στοιχεία για την ανάλυση του σύγχρονου ΚΤΠ, τα οποία εστιάζουν σε ζητήματα «Ενεργού Ζητήσεως» (Michał Kalecki ( ), J. M. Keynes). Η σύγχρονη Μετακεϋνσιανή θεωρία έχει αποδείξει πόσο γόνιμη είναι αυτή η γραμμή έρευνας: A. Bhaduri A. K. Dutt N. Kaldor ( ) S. Marglin R. Rowthorn J. Steindl ( )

17 III. O Marx «στην Ελλάδα»
Μελέτη της συμβολής του Marx στην Οικονομική Επιστήμη «σήμερα», σημαίνει ανασύνθεση αυτής της συμβολής μέσα από το έργο όλων των προαναφερθέντων οικονομολόγων – αυτών που προηγήθηκαν του Marx και εκείνων που ακολούθησαν. Εάν ανατρέξουμε στην ελληνική βιβλιογραφία (ακαδημαϊκή και μη- ακαδημαϊκή), θα διαπιστώσουμε ότι τα ακόμα και τα ονόματα των περισσοτέρων από αυτούς τους οικονομολόγους αγνοούνται. Έτσι, ό,τι ευδοκίμησε και ευδοκιμεί είναι μία παραφθορά της μαρξικής συμβολής, η οποία βαθμιαία άρχισε, έτσι, να αποβάλλεται, με εξαιρετική ευκολία, από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα ως παρωχημένη ή και άχρηστη.

18 Ειδικότερα, στην Ελλάδα οι εκθέσεις του μαρξικού έργου εμφανίζονται με τις ακόλουθες τρεις, κατά βάση, μορφές: 1. Της «εξ ανάγκης» ή «χάριν πληρότητας» αναφοράς σε εγχειρίδια Οικονομικής Σκέψης ή Πολιτικής Οικονομίας, κάπου μετά τον Ricardo και κάπου πριν τους Νεοκλασικούς και Αυστριακούς Οικονομολόγους (L. Walras ( ), W. S. Jevons ( ), Carl Menger ( ), A. Marshall ( )). 2. Της εν περιλήψει κριτικής προσέγγισης της εποχής των γραπτών του Ladislaus J. Bortkiewicz ( ), τα οποία δημοσιεύτηκαν το (!). 3. Της «εξ αποκαλύψεως» ή «μεσσιανικής» εκδοχής: Ό,τι έγραψε ο Marx ισχύει και θα ισχύει εις τον αιώνα τον άπαντα (Ισχυρή Διατύπωση) ή έκανε μερικά λάθη, αλλά είναι ποσοτικού χαρακτήρα και, τελικά, ασήμαντα – δεν χρειάζεται να ανησυχούμε (! – Ασθενής Διατύπωση).

19 Όλες αυτές οι μορφές έχουν, όμως, κάτι κοινό: Απαγορεύουν την κατανόηση της ένταξης του μαρξικού έργου στην Οικονομική Επιστήμη και της πρωτοπόρας και ειδικής συμβολής του σε αυτήν Δηλαδή: (i). Ποια είναι τα συγκεκριμένα ζητήματα που επιχείρησε να λύσει? (ii). Γιατί καταπιάστηκε με αυτά τα ζητήματα και όχι με άλλα? (iii). Σε ποιο βαθμό επετεύχθη η λύση και γιατί? (iv). Ποιες οι θετικές και αντιθετικές σχέσεις του με τις άλλες Σχολές τις Πολιτικής Οικονομίας? Στο συγκεκριμένο χώρο που ήταν διαθέσιμος, το αφιέρωμά μας στο περιοδικό Ξενοφών θέλησε να απαντήσει στα ως άνω ερωτήματα ή και να υποδείξει στο πού βρίσκεται η απάντηση.

20 Εν κατακλείδι, ο καλύτερος τρόπος για να ελέγξει κανείς μία θεωρία είναι να τη χρησιμοποιήσει στη λύση συγκεκριμένων θεωρητικών ή εμπειρικών προβλημάτων. Στον ελλαδικό χώρο, υπάρχουν ελάχιστα τέτοια παραδείγματα. Σε αυτά οπωσδήποτε ανήκουν τα ακόλουθα τρία (3), τα οποία είναι πρωτοπόρα για την εποχή τους, ακόμα και με διεθνή μέτρα και σταθμά: 1. Το έργο του Δημήτρη Μπάτση ( ), Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα, Αθήνα, Εκδόσεις Νέα Βιβλία, Ορισμένα άρθρα και μελέτες, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Ανταίος ( ) – κυρίως από τους Νίκο Κιτσίκη ( ), Δ. Μπάτση, Σεραφείμ Μάξιμο ( ). 3. Ο συλλογικός τόμος, σε επιμέλεια του Ν. Κιτσίκη: Η Θύελλα της Κοινής Αγοράς, Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1962, στον οποίο αναλύονται η – τότε – «Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά» και οι επιπτώσεις που θα έχει στην Ελληνική Οικονομία.