«Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών»

Παρουσίαση με θέμα: "«Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών»"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών»
ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Θεωρία και Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών» Ακαδημαϊκό Έτος Κ.Μ: ΕΞΑΜΗΝΟ: Ε’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Υποχρεωτικό Επιλογής ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ Αλέξανδρος Καΐλης

2 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Ιδιότητα του μέλους → νομικό καθεστώς που αναλύεται σε υποχρεώσεις και δικαιώματα, τα οποία απορρέουν από τους ιδρυτικούς κανόνες ενός ΔΟ - ρητή αναφορά στις Καταστατικές Συνθήκες Υποχρεώσεις: Ουσιαστικές: συμμόρφωση των M με τις αποφάσεις των οργάνων του ΔΟ Τυπικές: συμμετοχή των Μ στα όργανα του ΔΟ και τήρηση των κανόνων της διαδικασία λήψης αποφάσεων Υποχρεώσεις που αναφέρονται στη συμπεριφορά των Μελών στο πεδίου των διεθνών σχέσεων (π.χ. αποχή από την απειλή ή χρήση βίας κατά εδαφικής ακεραιότητας) Υλικές Υποχρεώσεις: καταβολή εισφορών Δικαιώματα: Συμμετοχή σε όλες τις συνόδους του οργάνου πλήρους συνθέσεως και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων των οργάνων που μετέχει Δικαίωμα να εκλέγεται μέλος των διαφόρων συλλογικών οργάνων και δικαίωμα να λαμβάνει γνώση του περιεχομένου όλων των εγγράφων

3 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Το καθεστώς της Ιδιότητας των Μελών βασίζεται στην αρχή της νομικής ισότητας των κρατών → η ιδιότητα του μέλους δημιουργεί ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για κάθε κράτος που μετέχει στον Οργανισμό Παραδείγματα παρεκκλίσεων από την αρχή, με βάση πολιτικά κριτήρια (έννοια Μεγάλων Δυνάμεων) και αμιγώς αντικειμενικά κριτήρια που έχουν να κάνουν με την οικονομική, βιομηχανική, τεχνολογική ανάπτυξη των κρατών (χρήση της μεθόδους της σταθμισμένης ψήφου) - π.χ Συμβούλιο Ασφαλείας ΟΗΕ Καθεστώς ιδιότητας μέλους: πλαίσιο ρυθμίσεων, που εξειδικεύεται σε καθορισμένες υποχρεώσεις και δικαιώματα: κατηγορίες μελών, αναγκαία κριτήρια και προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας μέλους, στάδια και διαδικασία εισδοχής νέων μελών, συνέπειες από την ιδιότητα μέλους, θέματα αντιπροσώπευσης, και τερματισμός/λήξη της ιδιότητας μέλους

4 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Κατηγορίες Μελών: α) Πλήρη Μέλη (full members): απολαύουν πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις με βάση την αρχή της νομικής ισότητας των κρατών - συμμετέχουν πλήρως και ισότιμα στη λειτουργία ενός διεθνούς οργανισμού β) Συνδεδεμένα Μέλη (affiliated members): δεν αποκτούν πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις και απέχουν από τις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής. Τα συνδεδεμένα μέλη (κράτη ή διεθνείς οργανισμούς) μέσω της υπογραφής μιας ειδικής συμφωνίας σύνδεσης με τον εκάστοτε οργανισμό (association agreement), αποκτούν τη δυνατότητα να απολαύουν, μέχρι να γίνουν πλήρη μέλη, ορισμένα δικαιώματα, και να αναπτύσσουν συνεργατικές δράσεις σε ένα περιορισμένο φάσμα δραστηριοτήτων του οργανισμού (π.χ. ΕΕ – διμερείς συμφωνίες σύνδεσης με υποψήφιες προς ένταξη τρίτες χώρες) γ) Ατελή Μέλη (partial members): είναι πλήρη μέλη σε ένα ή περισσότερα θεσμικά όργανα ενός διεθνούς οργανισμού, αναπτύσσοντας λειτουργικές δραστηριότητες σε ένα ορισμένο πεδίο - δεν είναι πλήρη μέλη του οργανισμού στο σύνολό του (π.χ. Καταστατικές Συνθήκες των FAO, WHO, UNESCO – η Ελβετία έγινε συμβαλλόμενο μέλος στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης, πριν προσχωρήσει στον ΟΗΕ το 2002) δ) Το Καθεστώς του Παρατηρητή (observer status): τρίτα κράτη και μη κρατικοί δρώντες - περιορισμένο πλαίσιο δικαιωμάτων – σχετική πρόβλεψη: σε εσωτερικούς κανόνες λειτουργίας ενός οργανισμού, σε ειδικές αποφάσεις των οργάνων του, και σε ειδικές συμφωνίες που συνάπτει με τους εκάστοτε παρατηρητές

5 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Προϋποθέσεις – Κριτήρια απόκτησης της ιδιότητας μέλους: τα κριτήρια και οι προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας μέλους προσδιορίζονται, κάθε φορά, ρητώς στην Καταστατική Συνθήκη ενός διεθνούς οργανισμού η απόκτηση της ιδιότητας μέλους ενός διεθνούς οργανισμού δε βασίζεται σε αυστηρά τυποποιημένα και απόλυτα κριτήρια οι προϋποθέσεις απόκτησης της ιδιότητας μέλους καθορίζονται, κάθε φορά, με βάση τη φύση, τις αρμοδιότητες, τον τύπο και τους πρωταρχικούς σκοπούς του εκάστοτε οργανισμού Πιθανά κριτήρια: γεωγραφικά, στην περίπτωση που πρόκειται για προσχώρηση κράτους σε περιφερειακό οργανισμό ποιοτικά, οικονομικής, πολιτικής, ανθρωπιστικής και θρησκευτικής φύσεως (π.χ. Συμβούλιο της Ευρώπης και Σύνδεσμος Αραβικών Κρατών) αντικειμενικά, όπως το μικρό μέγεθος και έκταση του υπό ένταξη κράτους (π.χ. περίπτωση του Λιχτενστάιν, όπου το αίτημα προσχώρησής του στην Κοινωνία των Εθνών το 1920 είχε απορριφθεί)

6 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Η διαδικασία εισδοχής νέων μελών: Ρητή πρόβλεψη στην Καταστατική Συνθήκη του εκάστοτε διεθνούς οργανισμού Εκκίνηση της διαδικασίας: υποβολή της αίτησης εισδοχής του ενδιαφερόμενου κράτους στο αρμόδιο όργανο του οργανισμού Με την υποβολή της αίτησης, το κράτος καθιστά γνωστή τη βούλησή του να αποκτήσει την ιδιότητα μέλους, και συγχρόνως δηλώνει την πρόθεσή του να σεβαστεί τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντα που απορρέουν από την Καταστατική Συνθήκη Η Καταστατική Συνθήκη ενδέχεται να προβλέπει και τη δυνατότητα ενός οργανισμού να καλεί ένα τρίτο κράτος να γίνει μέλος του (π.χ. ο ΟΟΣΑ κάλεσε το την Ιαπωνία να γίνει μέλος του- αποδοχή το 1964) Μία Καταστατική Συνθήκη ενδέχεται να απαριθμεί και μία σειρά από λεπτομερείς προϋποθέσεις εισδοχής [π.χ. Άρθρο 4(1) του ΟΗΕ ..Το κράτος πρέπει να επιθυμεί την ειρήνη….Να αποδέχεται τις υποχρεώσεις του Χάρτη…και κατά τον Οργανισμό Να είναι ικανό και πρόθυμο να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του] Όταν η Καταστατική Συνθήκη ενός οργανισμού δεν προβλέπει ειδικές προϋποθέσεις εισδοχής, αυτή θα τεκμαίρεται από τις αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων του οργανισμού – εφαρμογή του κανόνα της ουσιαστικότητας: τα υποψήφια μέλη θα γίνονται δεκτά, αν η συμμετοχή τους θεωρείται ουσιαστική για την εκπλήρωση των καταστατικών σκοπών του οργανισμού. Η απόφαση για την εισδοχή λαμβάνεται από το αρμόδιο όργανο του οργανισμού ή τα κράτη μέλη, είτε με απλή πλειοψηφία, όταν επιδιώκεται η διεύρυνση του κύκλου των μελών, είτε με ενισχυμένη πλειοψηφία ή και ομοφωνία στις περιπτώσεις που η διεύρυνση συνεπάγεται και επέκταση των υποχρεώσεων των μελών. Για τη λήψη των αποφάσεων εισδοχής ενδέχεται η σύμπραξη δύο οργάνων ενός οργανισμού, ενός που εισηγείται και του άλλου που αποφασίζει [π.χ. άρθρο 4 (2) ΟΗΕ – απόφαση της Γενικής Συνέλευσης , ύστερα από πρόταση του Συμβουλίου Ασφαλείας] Η κτήση της ιδιότητας ολοκληρώνεται με την αποδοχή της Καταστατικής Συνθήκης του οργανισμού από το κράτος που γίνεται μέλος, σύμφωνα με τις εσωτερικές συνταγματικές διαδικασίες του

7 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Παράδειγμα: Ένταξη στην ΕΕ — προϋποθέσεις και κριτήρια προσχώρησης Το άρθρο 49 της ΣΕΕ παρέχει τη νομική βάση για την ένταξη οποιουδήποτε κράτους στην ΕΕ Το άρθρο 2 της ΣΕΕ ορίζει τις αξίες επάνω στις οποίες βασίζεται η ΕΕ Επιλεξιμότητα: η αιτούσα χώρα πρέπει: να είναι κράτος γεωγραφικά εντός της Ευρώπης να σέβεται τις αξίες που αναφέρονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ και να δεσμεύεται από αυτές, ήτοι: σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και του κράτους δικαίου, σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες, και σεβασμός του πλουραλισμού και της απαγόρευσης των διακρίσεων, της ανοχής, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών Να πληροί τα βασικά κριτήρια επιλεξιμότητας (κριτήρια Κοπεγχάγης – Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κοπεγχάγης Ιούνιος 1993) σταθεροί θεσμοί που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα του ανθρώπου και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων λειτουργούσα οικονομία της αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης του ανταγωνισμού και των δυνάμεων της αγοράς στην ΕΕ ικανότητα ανάληψης και ικανοποιητικής εφαρμογής των υποχρεώσεων της ιδιότητας του μέλους, συμπεριλαμβανομένων των στόχων της πολιτικής, οικονομικής και νομισματικής ένωσης

8 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Παράδειγμα: Ένταξη στην ΕΕ — διαδικασία προσχώρησης Εφαρμογή: Υποβάλλεται επίσημο αίτημα στο Συμβούλιο από την ευρωπαϊκή χώρα που πληροί τα κριτήρια που περιέχονται στο άρθρο 2 της ΣΕΕ. Το Συμβούλιο ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και τα εθνικά κοινοβούλια για το αίτημα Καθεστώς χώρας υποψήφιας για ένταξη: Το καθεστώς μιας χώρας ως υποψήφιας για ένταξη αναγνωρίζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κατόπιν ευνοϊκής γνώμης της Επιτροπής και έγκρισης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Διαπραγματεύσεις: Οι διαπραγματεύσεις ξεκινούν κατόπιν ομόφωνης απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και αφού έχει ληφθεί ευνοϊκή εισήγηση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται σε διακυβερνητικές διασκέψεις μεταξύ των κυβερνήσεων των χωρών της ΕΕ και της κυβέρνησης της υποψήφιας χώρας. Το κεκτημένο της ΕΕ διαιρείται σε τομείς πολιτικής, καθένας από τους οποίους τυγχάνει χωριστής διαπραγμάτευσης (επί του παρόντος υπάρχουν 35 τομείς πολιτικής ή «κεφάλαια») - φάση της αναλυτικής εξέτασης (screening) Κατά τη διάρκεια της προενταξιακής φάσης, η Επιτροπή παρακολουθεί τις προσπάθειες της υποψήφιας χώρας να εφαρμόσει το κεκτημένο. Ενημερώνει με ετήσιες εκθέσεις, και συνδράμει τις υποψήφιες χώρες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας με τα χρηματοδοτικά μέσα Προσχώρηση: Η προσχώρηση πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από το Συμβούλιο και να λάβει την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – η συνθήκη προσχώρησης υπογράφεται από κάθε χώρα της ΕΕ και από την προσχωρούσα χώρα και επικυρώνεται από κάθε χώρα της ΕΕ και από την προσχωρούσα χώρα, σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες της καθεμιάς από αυτές

9 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Συνέπειες από την ιδιότητα του μέλους: Με την προσχώρησή του σε έναν διεθνή οργανισμό, το νέο κράτος μέλος καθίσταται υποκείμενο ενός καθεστώτος δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, το οποίο προσδιορίζεται στην Καταστατική Συνθήκη του οργανισμού - άμεσες συνέπειες. Η ιδιότητα του μέλους μπορεί να συνεπάγεται και το δικαίωμα αυτόματης συμμετοχής σε έναν άλλο διεθνή οργανισμό - έμμεση συνέπεια (π.χ. η ιδιότητα του κράτους μέλους στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, δίνει στα εν λόγω κράτη μέλη αυτόματα τη δυνατότητα να αποκτήσουν την ιδιότητα μέλους των Ειδικευμένων Οργανώσεων του ΟΗΕ) Η Ιδιότητα μέλους σε έναν οργανισμό ενδέχεται να αποτελέσει αναγκαία συνθήκη προκειμένου το μέλος αυτό να προσχωρήσει σε έναν άλλο οργανισμό - έμμεση συνέπεια [π.χ. η Διεθνής Εταιρεία Ανάπτυξης (IDA) και η Διεθνής Εταιρεία Χρηματοδότησης (IFC), οι οποίες παραμένουν ανοικτές προς ένταξη μόνο στα κράτη μέλη της Παγκόσμιας Τράπεζας] Η προσχώρηση και μόνο, δε δύναται να θεωρηθεί ότι αποτελεί de jure ή de facto αναγνώριση του νέου μέλους από όλα τα κράτη μέλη ενός οργανισμού - η θέση των κρατών μελών σχετικά με την αποδοχή της προσχώρησης ενός νέου κράτους, δεν ταυτίζεται απαραίτητα με αυτή του οργανισμού

10 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Η αντιπροσώπευση των κρατών μελών: Η αντιπροσώπευση των κρατών μελών στους διεθνείς οργανισμούς δύναται να πραγματοποιηθεί με δύο συμπληρωματικούς, πολλές φορές, τρόπους: από τις μόνιμες αποστολές (permanent missions) των κρατών μελών, οι οποίες εγκαθιδρύονται στην έδρα του οργανισμού (π.χ. μόνιμες αποστολές διαπιστευμένες στον ΟΗΕ, σε Ειδικευμένες Οργανώσεις του ΟΗΕ, και στο Συμβούλιο της Ευρώπης), και/ή με αντιπροσωπείες που αποστέλλονται για να συμμετάσχουν στις εργασίες των οργάνων του οργανισμού Το καθεστώς της αντιπροσώπευσης των κρατών μελών (π.χ. σύνθεση και μέγεθος, προνόμια, διαπιστευτήρια, αρμοδιότητες των αποστολών και αντιπροσωπειών) διέπεται από τη Σύμβαση της Βιέννης για την Εκπροσώπηση των Κρατών στις Σχέσεις τους με Διεθνείς Οργανισμούς Παγκόσμιου Χαρακτήρα, 1975 Kυριότερες αρμοδιότητες μονίμων αποστολών, οι οποίες ισχύουν mutatis mutandis και για τις εθνικές αντιπροσωπείες: διαφύλαξη της εκπροσώπησης και των συμφερόντων του διαπιστεύοντος κράτους στον οργανισμό (Άρθρο 6), διατήρηση δεσμών (σχέσεων) μεταξύ του διαπιστεύοντος κράτους και του οργανισμού (Άρθρο 6), εξασφάλιση της παρακολούθησης των εργασιών και δραστηριοτήτων του οργανισμού, και υποβολή σχετικών εκθέσεων αναφοράς στην κυβέρνηση του διαπιστευμένου κράτους (Άρθρο 6), διαπραγμάτευση με τον οργανισμό και τα όργανά του (Άρθρο 6), προαγωγή της εκπλήρωσης των σκοπών και των αρχών του οργανισμού, σε συνεργασία με το οργανισμό και τα όργανα του, και με τη βοήθεια διπλωματικού, διοικητικού, τεχνικού προσωπικού (Άρθρο 13), πρόβλεψη ορισμένων προνομίων και ασυλιών (Άρθρα Σύμβασης Βιέννης). H Σύμβαση της Βιέννης παρέχει και ένα πλαίσιο διατάξεων που αφορά τις τρίτες χώρες (μόνιμες αποστολές παρατηρητών - permanent observer missions, και αντιπροσωπείες παρατηρητών - observer delegations)

11 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Αναστολή των δικαιωμάτων και προνομίων ενός κράτους μέλους: Η αναστολή των δικαιωμάτων και των προνομιών ενός κράτους μέλους (suspension) προβλέπεται ρητά στις Καταστατικές Συνθήκες των διεθνών οργανισμών – απόφαση του οργάνου πλήρους εκπροσώπησης (συνήθως πλειοψηφία των 2/3 των μελών ή σε κάποιες περιπτώσεις, απλή πλειοψηφία) Αναφέρεται, κυρίως, στον προσωρινό, μερικό ή ολοκληρωτικό, αποκλεισμό του από τις διαδικασίες διαμόρφωσης πολιτικής του οργανισμού, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι απαλλάσσεται από την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του Η αναστολή της ιδιότητας μέλους αποκτά, ουσιαστικά, το χαρακτήρα της απόλυτης ή περιορισμένης κύρωσης, στην περίπτωση που το κράτος μέλος έχει προβεί στην παραβίαση κάποιας βασικής καταστατικής υποχρέωσής του και στη μη συμμόρφωση με τις αρχές και το σκοπό του παράδειγμα: αδυναμία ή καθυστέρηση πληρωμής, από ένα κράτος μέλος, των προβλεπόμενων οικονομικών εισφορών του προς τον οργανισμό Μορφές αναστολής: στέρηση δικαιώματος ψήφου, σε κάποιο ή κάποια όργανα του οργανισμού (π.χ. Άρθρο 19 του Χάρτη του ΟΗΕ, και σχετικές διατάξεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και του Παγκόσμιου Ναυτιλιακού Οργανισμού), αναστολή δικαιώματος εκπροσώπησης στα διάφορα όργανα του οργανισμού (π.χ. Άρθρα 8 και 9 του Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης), και αναστολή δικαιωμάτων και προνομιών (π.χ. Άρθρο 5 του Χάρτη του ΟΗΕ, και σχετικές διατάξεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας και του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας).

12 Το Καθεστώς της Ιδιότητας Μέλους
Τερματισμός της ιδιότητας του μέλους Περιπτώσεις τερματισμού της ιδιότητας μέλους: α) Απώλεια Διεθνούς Προσωπικότητας Ένα κράτος χάνει την ιδιότητα αυτή, όταν πάψει, για οποιοδήποτε λόγο, να αποτελεί υποκείμενο διεθνούς δικαίου, στη βάση θεμελιωμένων και ξεκάθαρων συνθηκών β) Αποχώρηση Το δικαίωμα και η διαδικασία της αποχώρησης (withdrawal) - της εκούσιας εξόδου από έναν οργανισμό - προβλέπεται ρητώς στις περισσότερες Καταστατικές Συνθήκες των διεθνών οργανισμών Το δικαίωμα αυτό ασκείται συνήθως από ένα κράτος μέλος στην περίπτωση που, είτε διαφωνήσει με τον τρόπο που εφαρμόζεται η πολιτική και εκπληρώνονται οι σκοποί του οργανισμού, είτε του το επιβάλλουν εσωτερικές περιστάσεις και αναγκαιότητες γ) Αποβολή Η αποβολή μέλους (expulsion) δύναται να πραγματοποιηθεί στην περίπτωση που το μέλος αυτό προβεί επανειλημμένως στη σοβαρή παραβίαση των καταστατικών διατάξεων του οργανισμού ενεργώντας με τρόπο που αντίκειται στους σκοπούς και τις αρχές του οργανισμού ή αρνηθεί την εκπλήρωση βασικών καταστατικών υποχρεώσεών του (π.χ. Άρθρο 6 Χάρτη ΟΗΕ, και Άρθρο 8 Καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης)

13 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κύρια Βιβλιογραφία
Νάσκου-Περράκη, Π., Αντωνόπουλος, Κ. και Σαρηγιαννίδης, Μ. (2015) Διεθνείς Οργανισμοί. Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη Ραυτόπουλος, Ε. (2011) Θεωρία και Δίκαιο των Διεθνών Θεσμικών Οντοτήτων, Σημειώσεις Πανεπιστημιακών Παραδόσεων. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα Χριστοδουλίδης, Θ. (1984) Εισαγωγή στη Διεθνή Οργάνωση. Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα Μπρεδήμας, Α. και Κυριακόπουλος, Γ. Δίκαιο Διεθνών Οργανισμών. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2016 Συμπληρωματική Βιβλιογραφία Sands, Ph., Klein, P. (2009), Bowett’s Law of International Institutions (Sixth Edition). Sweet & Maxwell Klabbers, I. (2002), An Introduction to International Institutional Law. Cambridge University Press