Η Γνωστική εξελικτική θεωρία του Jean Piaget

Παρουσίαση με θέμα: "Η Γνωστική εξελικτική θεωρία του Jean Piaget"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η Γνωστική εξελικτική θεωρία του Jean Piaget
 Κατατάσσεται στους αναπτυξιακούς ψυχολόγους αφού κύριο έργο του υπήρξε η μελέτη της ψυχοπνευματικής εξέλιξης του παιδιού και του εφήβου  Δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μάθηση αλλά οι θέσεις που διατύπωσε έχουν σχέση με τις εσωτερικές διαδικασίες της μάθησης

2 Νοητική ανάπτυξη  σημαίνει απόκτηση από το άτομο νέων γνωστικών ικανοτήτων, που δεν υπήρχαν πριν  Η απόκτηση των ικανοτήτων αυτών δε γίνεται με την ποσοτική αύξηση προηγούμενων δεξιοτήτων, αλλά με την ποιοτική αλλαγή της δομής της σκέψης

3 ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ PIAGET
Νοητική ανάπτυξη ΒΑΣΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ PIAGET Οι νοητικές δομές - οι οργανωμένες δηλαδή ιδιότητες της σκέψης - σχηματίζονται στο άτομο, στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασής του με το περιβάλλον Κεντρική θέση στη θεωρία του Piaget κατέχει η έννοια σχήμα (schéma) που αποτελεί και το κύριο συστατικό στοιχείο της νοητικής δομής Σχήμα κατά τον Piaget είναι η προσαρμογή που έχει επιτευχθεί σε ορισμένη κατάσταση ως αποτέλεσμα μιας ολόκληρης σειράς δραστηριοτήτων

4 Νοητική ανάπτυξη - Σχήματα
 Τα σχήματα αποτελούν ένα είδος «μικρών ή μεγάλων μονάδων επίγνωσης και επικοινωνίας του οργανισμού με το περιβάλλον του»  Τα σχήματα είναι διαφορετικά σε κάθε ηλικία και επομένως και ο τρόπος σκέψης του παιδιού διαφέρει ριζικά από εκείνον του ενήλικα Τα πρώτα σχήματα του ατόμου σχετίζονται με τα αντανακλαστικά που υπάρχουν σ’ αυτό μόλις γεννηθεί (θηλασμός, κίνηση ματιών και χεριών, αναπνοή κλπ.) Αποτελούν: Βάση για την αρχική αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον Τα πρώτα απλά γνωστικά σχήματα μετατρέπονται προοδευτικά σε πολύπλοκους νοητικούς συλλογισμούς

5 Η νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget Σχηματικά
Πολύπλοκοι νοητικοί μηχανισμοί Σχήματα Περιβάλλον Δομική αλλαγή στη νοητική ανάπτυξη

6 H νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget
 Η νοητική ανάπτυξη είναι μια συνεχής μετάπτωση από καταστάσεις ισορροπίας σε καταστάσεις ανισορροπίας Ανάλογη διαδικασία και στη σχολική μάθηση  Όταν η ισορροπία αποκαθίσταται το άτομο βρίσκεται σε ανώτερο νοητικό επίπεδο σε σχέση με αυτό στο οποίο βρισκόταν προηγουμένως  Οι μεταπτώσεις αυτές είναι συχνές στις μικρές ηλικίες.  Όσο το άτομο πλησιάζει προς την ωριμότητα τόσο οι παραπάνω μεταπτώσεις γίνονται αραιότερες

7 H νοητική ανάπτυξη κατά τον Piaget
Κατά τη σχολική μάθηση, ο μαθητής ο οποίος έχει μάθει καλά κάτι, βρίσκεται σε σχέση μ’ αυτό σε κατάσταση αφομοίωσης Όταν τα σχολικά μαθήματα δεν παρουσιάζουν καθόλου νέα στοιχεία για το μαθητή αυτός βρίσκεται σε κατάσταση υπεραφομοίωσης Όταν αντιμετωπίζει πλήθος νέων αντικειμένων βρίσκεται σε κατάσταση υπερσυμμόρφωσης

8 Οι 3 βασικές πτυχές της νοητικής ανάπτυξης
Δομή Λειτουργίες της οργάνωσης και της προσαρμογής Περιεχόμενο Με την ανάπτυξη, η δομή και το περιεχόμενο αλλάζουν, αλλά οι λειτουργίες παραμένουν οι ίδιες Οι λειτουργίες της οργάνωσης και της προσαρμογής δημιουργούν κατά τον Piaget, μια σειρά 4 προκαθορισμένων σταδίων Κάθε στάδιο χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες ψυχολογικές δομές που καθορίζουν την ικανότητα της σκέψης του παιδιού  μαθησιακές του δυνατότητες

9 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
Ο Piaget ονόμασε το γενικό θεωρητικό πλαίσιό του «γενετική επιστημολογία» επειδή ενδιαφέρθηκε πρώτιστα για το πώς αναπτύχθηκε η γνώση  στους ανθρώπινους οργανισμούς. Ο Piaget είχε ένα σοβαρό γνωστικό υπόβαθρο και στη βιολογία και στη φιλοσοφία και οι έννοιες των δυο αυτών επιστημών επηρέασαν τη θεωρία του για την παιδική ανάπτυξη.

10 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
το αισθησιοκινητικό το προλογικό το στάδιο των συγκεκριμένων ενεργειών το στάδιο των τυπικών ή συμβολικών ενεργειών

11 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
Στο αισθητικοκινητικό στάδιο (0-2 έτη), η νοημοσύνη λαμβάνει τη μορφή κινητικών ενεργειών. Η νοημοσύνη στην περίοδο του προλογικού σταδίου (3-7 έτη) είναι διαισθητικής φύσης. Η γνωστική δομή κατά τη διάρκεια του σταδίου των συγκεκριμένων πράξεων (8-11 έτη) είναι λογική αλλά εξαρτάται από συγκεκριμένες αναφορές. Στη φάση των τυπικών - συμβολικών διαδικασιών(12-15 έτη), η σκέψη γίνεται αφαιρετική και συμβολική

12 Η αισθησιοκινητική περίοδος (0-2 ετών)
 Η νοημοσύνη στηρίζεται σε καθαρά αισθησιοκινητικές δραστηριότητες  Το βρέφος αρχίζει τη ζωή του με έμφυτα αντανακλαστικά τα οποία δημιουργούν τα πρώτα αισθησιοκινητικά σχήματα που τροποποιούνται στη συνέχεια και συνδυάζονται για να σχηματίσουν πιο πολύπλοκες μορφές λογικής συμπεριφοράς  Κατά την περίοδο αυτή το βρέφος δεν έχει κατακτήσει την έννοια της μονιμότητας των αντικειμένων  Βασικές έννοιες όπως ο χρόνος και ο χώρος αναπτύσσονται σιγά-σιγά και ενσωματώνονται στα σχήματα συμπεριφοράς του παιδιού  Οι έννοιες αυτές δημιουργούν το κατάλληλο υπόστρωμα για τη μελλοντική ανάπτυξη ανώτερων νοητικών δομών

13 Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών)
 Χωρισμός της περιόδου αυτής σε 2 υποπεριόδους:  α. κυρίως προλογική περίοδος (2-5 ετών)  β. περίοδος της διαισθητικής σκέψης (5-7 ετών)  Το άτομο δεν είναι ακόμα σε θέση να εκτελεί συγκεκριμένες λογικές πράξεις  Εμφάνιση της συμβολικής λειτουργίας της σκέψης. - Το παιδί αποκτά την ικανότητα να μεταχειρίζεται σύμβολα (κυρίως γλωσσικά, π.χ. μπάλα χωρίς να βλέπει τη μπάλα)  Η χρησιμοποίηση συμβόλων δίνει νέες διαστάσεις στις νοητικές ικανότητες του παιδιού  Διευκολύνει την επικοινωνία με τους άλλους και γίνεται πηγή νέων γνώσεων και εμπειριών

14 Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών)
 Το λεξιλόγιο του παιδιού είναι φτωχό και εμπλουτίζεται σταδιακά  Οι λέξεις δεν έχουν σαφή και συγκεκριμένη έννοια (προέννοια) π.χ. αποκαλεί μπαμπά για κάθε άνδρα  Λάθη στην ταξινόμηση αντικειμένων  Αντιμετωπίζουν τα προβλήματα των κατηγοριοποιήσεων κάνοντας μορφολογικά αθροίσματα  Τα μορφολογικά αθροίσματα είναι τυχαίες συναθροίσεις συγκεκριμένων πραγμάτων που το παιδί τα συσχετίζει μεταξύ τους με βάση κάποιο δικό του αυθαίρετο κριτήριο και όχι με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά τους

15 Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών)
Χαρακτηριστικό της σκέψης είναι η απουσία της αναστρεψιμότητας (reversibilitè) η οποία αποτελεί για τον Piaget μία από τις βασικές λογικές πράξεις Δεν μπορεί να καταλάβει ότι αν Α+Β=Γ τότε και Γ-Β=Α Η προσοχή του παιδιού συγκεντρώνεται συνήθως σε μια μόνο διάσταση ή σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό των πραγμάτων ή των γεγονότων

16 Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών)
 Αδυναμία διατήρησης πολλών φυσικών μεγεθών όπως: όγκου βάρους  Αδυναμία διατήρησης της έννοιας της αντιστοιχίας δύο σειρών πραγμάτων όταν μεταβληθεί η αρχική κατάσταση  Το παιδί κατέχεται από εγωκεντρισμό. Αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τα πάντα με βάση την προσωπική του άποψη και σε αναφορά προς τον εαυτό του που αποτελεί γι’ αυτό το κέντρο του κόσμου

17 Η περίοδος της προλογικής σκέψης (2-7 ετών)
 Ο εγωκεντρισμός είναι εμφανής στη γλώσσα και στον τρόπο επικοινωνίας του παιδιού  Είδη εγωκεντρισμού: Άμεσος, τα πάντα υποτάσσονται στη θέληση και επιθυμία του ατόμου Έμμεσος, τα εξωτερικά φαινόμενα ερμηνεύονται με βάση τις εμπειρίες και τα βιώματά του  Παραλλαγή του έμμεσου εγωκεντρισμού είναι: ο ανιμισμός (απόδοση ψυχής στα άψυχα πράγματα) ο ανθρωπομορφισμός (απόδοση ανθρωπίνων ιδιοτήτων σε μη ανθρώπινα όντα)

18 Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών)
Ολοκλήρωση συγκεκριμένων λογικών πράξεων Λογικές πράξεις κατά τον Piaget είναι: «οι αναστρέψιμες εσωτερικοποιημένες στη σκέψη ενέργειες» Οι ενέργειες αυτές έχουν οργανωθεί σε ολοκληρωμένα λογικά συστήματα που επιτρέπουν στο παιδί να επιλύει απλά και συγκεκριμένα λογικά προβλήματα  Η σκέψη του παιδιού κατά τη φάση αυτή είναι σε θέση: α. να προβαίνει σε συνενώσεις επιμέρους συγκεκριμένων πραγμάτων ή ομάδων πραγμάτων Α+Β=Γ (π.χ όλοι οι άνδρες + όλες οι γυναίκες = όλοι οι άνθρωποι)

19 Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών)
να ακολουθεί πορεία αντίστροφη από εκείνη που ακολούθησε για να καταλήξει σε κάποιο λογικό συμπέρασμα (αναστρεψιμότητα) να κάνει συνδυασμούς και συσχετίσεις μεταξύ διαφόρων πραγμάτων κατά ποικίλους τρόπους χωρίς να μεταβάλλει το τελικό αποτέλεσμα που προκύπτει από αυτούς (συνδυαστικότητα ή προσαιτεριστικότητα) Αν Α+(Β+Γ)=Δ τότε και (Α+Β)+Γ=Δ

20 Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών)
 Η σκέψη του παιδιού κατά τη φάση αυτή είναι επίσης σε θέση: δ. να αντιλαμβάνεται ότι αν μια συγκεκριμένη λογική πράξη συνδυαστεί με την αντίθετη της, αυτό οδηγεί στην ακύρωση της, π.χ. Α-Α=0, όλοι οι άνθρωποι – όλοι οι άνθρωποι = κανείς άνθρωπος) ε. να καταλαβαίνει ότι η πρόσθεση ενός αριθμητικού συνόλου στον εαυτό του οδηγεί σύμφωνα με την αρχή της συνένωσης σε νέο αριθμητικό σύνολο (Α+Α=2Α)  Αντίθετα αν ένα ποιοτικό στοιχείο επαναλαμβάνεται προστιθέμενο στον εαυτό του ουδεμία διαφοροποίηση προκαλείται (ταυτολογία)

21 Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών)
 Η ολοκλήρωση των λειτουργιών αυτών επιτρέπει κατά την περίοδο αυτή - να επιλύει προβλήματα που σχετίζονται με την ομαδοποίηση και κατηγοριοποίηση συγκεκριμένων αντικειμένων καθώς και με τη διατήρηση της ύλης  Χάρη στις παραπάνω λογικές λειτουργίες το άτομο μπορεί να αντιληφθεί καλύτερα: α. τις στοιχειώδεις μαθηματικές έννοιες, β. το χώρο, γ. το χρόνο, δ. την αιτιότητα

22 Η περίοδος των συγκεκριμένων πράξεων (7-11 ετών)
 Στην ηλικιακή φάση των συγκεκριμένων λειτουργιών οι συλλογισμοί του ατόμου εξακολουθούν να έχουν αποσπασματικό χαρακτήρα και δεν αποτελούν τμήμα ενός ενιαίου συνόλου  Κατά συνέπεια, στην φάση αυτή δεν μπορούν να διδαχθούν μαθήματα που η κατανόησή τους απαιτεί αφηρημένη σκέψη Το παιδί γίνεται λιγότερο εγωκεντρικό και κάνει προσπάθειες να κατανοήσει τα άλλα άτομα και να καταστήσει γνωστά στους άλλους τα αισθήματα και τις ιδέες του

23 Η περίοδος των τυπικών λογικών πράξεων (11-15 ετών)
Ο έφηβος αποκτά την ικανότητα της αφηρημένης σκέψης, σχηματίζει υποθέσεις καθώς και εναλλακτικές υποθέσεις κατά την αντιμετώπιση ορισμένου προβλήματος Ελέγχει τα δεδομένα με βάση καθεμία από τις υποθέσεις για να πάρει την κατάλληλη απόφαση (π.χ. εκκρεμές)

24 Η περίοδος των τυπικών λογικών πράξεων (11-15 ετών)
Το άτομο αποκτά την ικανότητα να στοχάζεται και να συλλαμβάνει έννοιες των φυσικών επιστημών και των ανώτερων μαθηματικών Κάνει αναφορές στο μέλλον και είναι ικανό να σχεδιάζει ποικίλες μελλοντικές ανακατατάξεις και κοινωνικές αλλαγές, δημιουργεί θεωρίες Ξεκινώντας από δεδομένα της καθημερινής του εμπειρίας προσπαθεί να εξηγήσει λογικά όσα συμβαίνουν γύρω του και τα οποία βλέπει συνήθως με κριτική διάθεση

25 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
Οι γνωστικές δομές του ατόμου αλλάζουν μέσω των διαδικασιών: της προσαρμογής της αφομοίωσης της συμμόρφωσης

26 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
Η αφομοίωση περιλαμβάνει την ερμηνεία των γεγονότων από την άποψη της υπάρχουσας γνωστικής δομής η συμμόρφωση αναφέρεται στην αλλαγή της γνωστικής δομής για να κατανοήσει το περιβάλλον. Η γνωστική ανάπτυξη συντελείται από την σταθερή προσπάθεια του ατόμου να προσαρμοστεί στο περιβάλλον από την άποψη της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης.

27 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
Τα παιδιά δίνουν διαφορετικές εξηγήσεις της πραγματικότητας στα διάφορα στάδια γνωστικής ανάπτυξης Η γνωστική ανάπτυξη διευκολύνεται με την παροχή δραστηριοτήτων ή καταστάσεων που ενεργοποιούν τους μαθητές και επιτυγχάνουν την προσαρμογή των γνωστικών σχημάτων του νου τους (αφομοίωση, συμμόρφωση)

28 Γενετική επιστημολογία – Jean Piaget
Τα υλικά μάθησης και οι δραστηριότητες πρέπει να εναρμονίζονται με το επίπεδο των νοητικών διαδικασιών για ένα παιδί της συγκεκριμένης ηλικίας. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αποφεύγουν να εισάγουν τους μαθητές στην εκτέλεση στόχων που είναι πέρα από τις τρέχουσες γνωστικές ικανότητές τους.

29 Vygotsky Vs Piaget Οι γνωστικές συγκρούσεις για τον Piaget αποτελούν τον μηχανισμό της εξέλιξης μέσα σε ένα βιολογικό πλαίσιο, δηλαδή, υπάρχει μέσα στο άτομο η εν δυνάμει μάθηση, αλλά μέσα από την αλληλεπίδραση του ατόμου, κυρίως με το φυσικό περιβάλλον Ο Vygotsky, αντίθετα, δίνει έμφαση στο κοινωνικό σύνολο, το οποίο προωθεί τη μάθηση δημιουργώντας το πλαίσιο της, δηλαδή τις βασικές έννοιες και τον τρόπο με τον οποίο αυτή θα επιτευχθεί.

30 Vygotsky Vs Piaget Ο Piaget υπήρξε εισηγητής της γνωστικο-αναπτυξιακής θεωρίας και υποστήριζε πως οι εμπειρίες και η ωρίμανση του ατόμου αποτελούν, μαζί με την αλληλεπίδραση με τον φυσικό κόσμο, τη δύναμη που προάγει την εξέλιξη Ο Vygotsky υποστηρίζει πως η μάθηση προωθεί την ανάπτυξη

31 Vygotsky Vs Piaget Ο εκπαιδευτικός για τον Piaget είναι ο “διευκολυντής” του μαθητή για τη μάθηση, λειτουργεί έμμεσα και δεν μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη, αφού αυτή προηγείται της γνώσης. O Vygotsky θεωρεί τον εκπαιδευτικό ως “μεσολαβητή” του προς τη γνώση, αφού η μάθηση προάγει την ανάπτυξη. Ο μαθητής δεν κατέχει a priori ικανότητες κατάκτησης της γνώσης, αλλά προχωρά προς αυτή μέσω των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.

32 Vygotsky Vs Piaget Ο Piaget προτάσσει το άτομο έναντι της κοινωνίας και κινείται από το ειδικό προς το γενικό O Vygotsky προτάσσει την επίδραση της κοινωνίας στο άτομο και κατευθύνεται από το γενικό προς το ειδικό

33 Jerome Bruner: Θεωρία της ανακάλυψης της γνώσης

34 Jerome Bruner: Θεωρία της ανακάλυψης της γνώσης
Αρχές της θεωρίας του: Η διδασκαλία πρέπει να συνδυαστεί με την εμπειρία και τα πλαίσια που καθιστούν τον μαθητή πρόθυμο και ικανό να μάθει (ετοιμότητα) Η διδασκαλία πρέπει να κτιστεί έτσι ώστε μπορεί να κατανοηθεί εύκολα από το μαθητή (σπειροειδής οργάνωση) Η διδασκαλία πρέπει να έχει ως σκοπό να διευκολύνει τις υποθέσεις ή να συμπληρώσει τα κενά του μαθητή

35 Jerome Bruner: Θεωρία της ανακάλυψης της γνώσης
Η εποικοδομιστική θεωρία του Bruner είναι ένα γενικό πλαίσιο για την διδασκαλία που βασίζεται στη μελέτη της γνώσης. Ένα μεγάλο μέρος της θεωρίας συνδέεται με την έρευνα της νοητικής ανάπτυξης των παιδιών. Οι ιδέες που σκιαγράφησε ο Bruner(1960) προήλθαν από έρευνες που εστιάστηκαν στη μάθηση των Φυσικών Επιστημών και των Μαθηματικών.

36 Albert Bandura: Κοινωνική θεωρία μάθησης
Η κοινωνική θεωρία μάθησης εξηγεί τη ανθρώπινη συμπεριφορά από την άποψη της συνεχούς αμοιβαίας αλληλεπίδρασης μεταξύ της γνωστικής λειτουργίας, της εξωτερικής συμπεριφοράς και της επιρροής που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον.

37 Albert Bandura: Κοινωνική θεωρία μάθησης
Οι συνιστάμενες διαδικασίες της μάθησης με παρατήρηση είναι: η προσοχή η διατήρηση η αναπαραγωγή η παρακίνηση

38 Albert Bandura: Κοινωνική θεωρία μάθησης
Η κοινωνική θεωρία μάθησης έχει εφαρμοστεί εκτενώς στην κατανόηση της επιθετικότητας και των ψυχολογικών διαταραχών, ιδιαίτερα στα πλαίσια της τροποποίησης της συμπεριφοράς Είναι επίσης κατάλληλη θεωρητική βάση για την τεχνική της συμπεριφοράς των προτύπων που χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορα επιμορφωτικά προγράμματα. Τα τελευταία χρόνια, ο Bandura έχει στρέψει την προσοχή του στην έννοια της αυτοαποτελεσματικότητας μέσα σε ποικίλα πλαίσια

39 Albert Bandura: Κοινωνική θεωρία μάθησης
Αρχές της θεωρίας: Το πιο  υψηλό επίπεδο μάθησης με την παρατήρηση προτύπου επιτυγχάνεται οργανώνοντας πρώτα και προβάροντας την πρότυπη συμπεριφορά συμβολικά και έπειτα εφαρμόζοντάς την φανερά Τα άτομα είναι πιθανότερο να υιοθετήσουν μια πρότυπη συμπεριφορά εάν αυτή οδηγεί στα αποτελέσματα που επιθυμούν Τα άτομα είναι πιθανότερο να υιοθετήσουν μια συμπεριφορά, άν το πρότυπο είναι παρόμοιο με τον παρατηρητή,αν διαθέτει γόητρο και αν η συμπεριφορά του έχει πρακτική αξία

40 Συμπεράσματα Οι εποικοδομιστές βλέπουν την μάθηση ως ενεργό διαδικασία στην οποία οι μαθητές/τριες κατασκευάζουν ενεργά τη γνώση Ο νους είναι η εσωτερική αντιπροσώπευση της εξωτερικής πραγματικότητας Η μάθηση είναι η αναζήτηση του νοήματος των εννοιών Υπάρχει ο Κοινωνικός Εποικοδομισμός και ο Ατομικιστικός Εποικοδομισμός Ο Εποικοδομισμός αναπτύσσει αποκλειστικά μαθητοκεντρικές αντιλήψεις È opportuno che il docente al termine di ogni lezione proceda con un riepilogo degli argomenti trattati e si congedi utilizzando la formula “Grazie per l’attenzione”. 40 40