ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Παρουσίαση με θέμα: "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Το ανθρώπινο περιβάλλον αποτελείται από πολύ βασικά στοιχεία: τον αέρα που εισπνέουμε, το νερό που πίνουμε, το φαγητό που τρώμε, τις κλιματολογικές συνθήκες που περιβάλλουν το σώμα μας και χώρος που είναι διαθέσιμος για τις κινήσεις μας. Επιπλέον το ζούμε σε ένα κοινωνικό και πνευματικό περιβάλλον, γεγονός το οποίο έχει μεγάλη σημασία για την πνευματική και σωματική υγεία. Οι περισσότερες ασθένειες είτε προκαλούνται είτε επηρεάζονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε τους τρόπους με τους οποίους αυτοί οι συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να "απορρυθμίσουν" την υγεία προκειμένου να σχεδιάσουμε αποτελεσματικά προγράμματα πρόληψης. Η αντίληψη και κατανόηση των τρόπων με τους οποίους συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν ή και να αλληλεπιδράσουν με την υγεία είναι, επομένως, ζωτικής σημασίας για τα προγράμματα πρόληψης. Η περιβαλλοντολογική επιδημιολογία παρέχει μια επιστημονική βάση μελέτης και ερμηνείας της σχέσης ανάμεσα στο περιβάλλον και την υγεία των πληθυσμών. Η επαγγελματική επιδημιολογία ασχολείται ιδιαίτερα με τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες στον εργασιακό χώρο. Οι τραυματισμοί εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από παραμέτρους τόσο του εργασιακού όσο και του οικιακού περιβάλλοντος, αλλά καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από συμπεριφορικούς παράγοντες. Στην καθημερινή γλώσσα ο όρος "ατύχημα" χρησιμοποιείται για γεγονότα που προηγούνται ενός τραυματισμού, αλλά μπορεί να είναι πα­ραπλανητικός, καθώς η λέξη ατύχημα δηλώνει ένα τυχαίο γεγονός και όχι ένα συνδυασμό προβλέψιμων συμπτωματικών παραγόντων. Σε αυτό το κεφάλαιο θα χρησιμοποιήσουμε τον όρο "περιβάλλον" ως γενικό όρο για όλους τους μη οργανικούς παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν ασθένεια ή τραυματισμό.

3

4 Το πεδίο της περιβαλλοντικής και επαγγελματικής υγείας περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό συγκεκριμένων παραγόντων, χρησιμοποιώντας τις σχετικές με την αιτιότητα έννοιες. Οι πιο ακραίοι παράγοντες κινδύνου μπορούν να αναλυθούν χρησιμοποιώντας το πλαίσιο DPSEEA, όσον αφορά τις μεταφορές και την υγεία. Η ιεραρχία του αιτίου στην περιβαλλοντική και επαγγελματική υγεία απεικονίζονται στο Πλαίσιο

5

6 Επιπτώσεις της έκθεσης σε περιβαλλοντικούς παράγοντες
Ο υπολογισμός της γενικής επιβάρυνσης που προκαλεί η ασθένεια έχει δείξει πόσο πολύ οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την υγεία. Το 25% με 35% της γενικής επιβάρυνσης που προκαλείται από τις ασθένειες μπορεί να οφείλεται στην έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας σχετίζονται με την κατανάλωση μη πόσιμου νερού και την υγιεινή, τη μόλυνση του αέρα λόγω χρήσης ενέργειας βιομάζας για το μαγείρεμα και τη θέρμανση, τη μόλυνση από ατμοσφαιρικούς ρύπους, από μηχανές και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

7 Υψηλή επιβάρυνση σε χώρες οικονομικά ασθενέστερες
Η επιβάρυνση της υγείας λόγω περιβαλλοντικών παραγόντων είναι μεγαλύτερη στις οικονομικά ασθενέστερες σε σχέση με τις οικονομικά εύρωστες χώρες, αν και στην περίπτωση συγκεκριμένων μη μεταδοτικών ασθενειών, όπως είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος, η κατ' άτομο επιβάρυνση της υγείας είναι μεγαλύτερη στα οικονομικά ανεπτυγμένα κράτη. Στα παιδιά σημειώνεται το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, με περισσότερους από 4 εκατομμύρια θανάτους που έχουν προκληθεί από περιβαλλοντικούς παράγοντες, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το ποσοστό θανάτων από περιβαλλοντικές αιτίες στα βρέφη είναι 12 φορές μεγαλύτερο στις οικονομικά ασθενέστερες χώρες απ' ότι στα οικονομικά ανεπτυγμένα κράτη, αντικατοπτρίζοντας το όφελος που θα μπορούσαμε να αποκομίσουμε από την εξασφάλιση ενός υγιεινού περιβάλλοντος.

8 Πολλαπλή αιτιότητα Στις επιδημιολογικές μελέτες που αφορούν περιβαλλοντικούς παράγοντες συχνά ο κάθε παράγοντας αναλύεται μεμονωμένα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ωστόσο, ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους το περιβάλλον μπορούν να επηρεάσουν τις επιπτώσεις του κάθε παράγοντα. Η πολλαπλή αιτιότητα και η καλά καθορισμένη ιεράρχηση των αιτιών είναι συχνά εμφανείς. Το πώς επηρεάζει ένας περιβαλλονπκός παράγοντας ένα άτομο εξαρτάται, επίσης, από την έκθεση σε άλλους παράγοντες κινδύνου καθώς και από ατομικά χαρακτηριστικά, όπως: ηλικία και φύλο, γενετικοί παράγοντες, παρουσία ασθένειας, διατροφή, προσωπικότητα, φυσική κατάσταση.

9 Η επαγγελματική επιδημιολογία συνήθως ασχολείται με ενήλικο πληθυσμό που είναι συνήθως νεαρής ηλικίας ή μεσήλικες και πιο συχνά με τον ανδρικό πληθυσμό. Επιπλέον στην επαγγελματική επιδημιολογία οι περισσότερες ομάδες που έχουν εκτεθεί είναι σχετικά υγιείς, τουλάχιστον όταν αρχίζουν να εργάζονται. Αντιθέτως, οι επιδημιολογικές μελέτες, που πραγματοποιούνται στο γενικό περιβάλλον συνήθως περιλαμβάνουν παιδιά, ηλικιωμένους και αρρώστους. Τα εκτεθειμένα άτομα του γενικού πληθυσμού είναι πιθανόν να είναι περισσότερο ευαίσθητα σε τέτοιους παράγοντες απ' ότι οι εργάτες μιας βιομηχανίας. Αυτό έχει μεγάλη σημασία όταν τα αποτελέσματα των μελετών της επαγγελματικής επιδημιολογίας χρησιμοποιούνται για να καθιερώσουν ακριβή μέτρα ασφαλείας για συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς κινδύνους. Για παράδειγμα, συνέπειες της έκθεσης στο μόλυβδο απαντώνται σε χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης στα παιδιά απ' ότι στους ενήλικους

10

11 Τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα είναι ένας αποδεκτός τρόπος μέτρησης της έκθεσης, και τα επίπεδα που αναφέρονται στις δύο διαφορετικές εκβάσεις, που έχουν αντίκτυπο στην υγεία, είναι εκείνα που θα ήταν πιο πιθανό να προστατέψουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού από τις αρνητικές συνέπειες του μολύβδου. Το επίπεδο στο οποίο αρχίζουν να παρατηρούνται αλλαγές στη νευροσυμπεριφορική λειτουργία στα παιδιά είναι χαμηλότερο ακόμα και από τα 100 μg/l που αναφέρεται στον Πίνακα 9.2.

12 Αξιολόγηση μέτρων πρόληψης
Έχει δοθεί κύρια έμφαση στην περιβαλλοντική και επαγγελματική επιδημιολογία στις μελέτες για τις αιτίες των ασθενειών. Πρέπει, επίσης, να δοθεί έμφαση στην αξιολόγηση συγκεκριμένων προληπτικών μέτρων για την μείωση της έκθεσης και το επίπεδο των υπηρεσιών επαγγελματικής υγείας. Η έκθεση σε επικίνδυνους επαγγελματικούς νοσογόνους παράγοντες είναι συχνά το αποτέλεσμα κάποιας βιομηχανικής ή αγροτικής δραστηριότητας που αποφέρει οικονομικά οφέλη στο κοινωνικό σύνολο και οι δαπάνες για την εξάλειψη τους μπορεί να είναι ιδιαίτερα υψηλές. Ωστόσο, η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι συχνά οικονομικά επιβαρυντική αυτή καθαυτή καθώς μπορεί να καταστρέψει την αγροτική καλλιέργεια, τη βιομηχανική παραγωγή και την υγεία των ανθρώπων. Οι επιδημιολογικές αναλύσεις βοηθούν τις αρχές δημόσιας υγείας να βρουν μια αποδεκτή ισορροπία ανάμεσα στους κινδύνους για την υγεία και στο οικονομικό κόστος της πρόληψης.

13 Αξία της πρόληψης Παραδείγματα συνδυασμένης επιδημολογικής και οικονομικής ανάλυσης αναδεικνύουν την πιθανή αξία της πρόληψης. Σε τρεις "ασθένειες λόγω ρύπανσης" που παρατηρήθηκαν το στην Ιαπωνία υπολογίστηκε (Πίνακας 9.2) ότι η πρόληψη θα ήταν φθηνότερη απ' ότι η θεραπεία για κάθε μία από αυτές. Το κόστος θεραπείας συμπεριλάμβανε αποζημίωση των θυμάτων και επανόρθωση της περιβαλλοντικής ζημιάς σε σχέση με το κατά προσέγγιση κόστος για τον περιορισμό της μόλυνσης ώστε να μη νοσήσει ο πληθυσμός. Η αναλογία κόστους-ωφέλους ήταν 100 για τη μόλυνση από υδράργυρο και την ασθένεια Minamata που αυτός προκαλεί.

14

15 Μελλοντικές προκλήσεις
Η περιβαλλοντική επιδημιολογία θα έρθει αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις τις επόμενες δεκαετίες λόγω των αλλαγών στο περιβάλλον παγκοσμίως. Θα χρειαστούν μελέτες για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα έχουν η παγκόσμια αλλαγή του κλίματος, η πληθυσμιακή δυναμική, η καταστροφή του όζοντος, η υπεριώδης ακτινοβολία καθώς και η ατμοσφαιρική ρύπανση στην υγεία του ανθρώπου. Ορισμένες από τις δυνητικές επιπτώσεις στην υγεία από τις κλιματικές αλλαγές δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμα από επιδημιολογικές μελέτες. Ωστόσο, καθώς οι ενδείξεις για τη σταδιακή κλιματική αλλαγή αυξάνουν, οι επιδημιολογικές μελέτες συνεισφέρουν στην παραγωγή νέας γνώσης σε αυτόν τον τομέα. Όπως φαίνεται στο Σχήμα 9.1 το εύρος των πιθανών συνεπειών στην υγεία είναι μεγάλο και θα ήταν αναγκαίες πολλές επιδημιολογικές μετρήσεις για να φανούν οι επερχόμενες επιπτώσεις στην υγεία. Η διακυβερνητική επιτροπή για τις κλιματικές αλλαγές -μια κοινοπραξία που συντονίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Μετεωρολογίας- εκδίδει σε τακτά χρονικά διαστήματα εκτιμήσεις των παγκόσμιων κλιματικών αλλαγών και των επιπτώσεων τους.

16

17 Οι επιδημιολόγοι πρέπει να διερευνήσουν τη σχέση μεταξύ του κλίματος και των συνεπειών του στην υγεία για τη δημιουργία ακριβέστερων και πιο πειστικών στοιχείων, και για να διεξάγουν έρευνες με μοντελοποιημένα σενάρια. Θα χρειαστεί να λάβουν υπόψη τους προβολές και δυναμικές βασισμένες σε διαφορετικά κλιματικά μοντέλα και να συσχετίσουν το κλίμα και την υγεία με ένα ευρύ φάσμα κοινωνικοοικονομικών περιβαλλοντικών παραγόντων ειδικότερα, μεγάλη σημασία αποκτούν τα "συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης" για αστικά κέντρα και τα προγράμματα ελέγχου ασθενών βασισμένα σε ξενιστές. Πρότυπα κακής διατροφής και παχυσαρκία, συμπεριλαμβανομένης της διανομής τροφίμων, απαιτούν περαιτέρω μελέτη.

18 Έκθεση και δόση Οι επιδημιολογικές μελέτες όσον αφορά τις επιδράσεις των περιβαλλοντικών παραγόντων συχνά έχουν να κάνουν με συγκεκριμένους παράγοντες που μπορούν να μετρηθούν ποσοτικά. Οι έννοιες της έκθεσης και της δόσης είναι, επομένως, ιδιαίτερα σημαντικές τόσο στην περιβαλλοντική, και στην επαγγελματική επιδημιολογία. Η έκθεση έχει δύο διαστάσεις: το επίπεδο και τη διάρκεια. Για περιβαλλοντικούς παράγοντες που προκαλούν οξείες επιπτώσεις λίγο ή πολύ αμέσως μετά την έκθεση, το επίπεδο της τρέχουσας έκθεσης καθορίζει πότε επέρχονται οι επιπτώσεις αυτές (για παράδειγμα, η επιδημία “London smog” θανάτων από ασθένειες των πνευμόνων και της καρδιάς, όπως φαίνεται στο Σχήμα 9.2, και αποτελεί μια από τις σοβαρότερες εκρήξεις περιβαλλοντολογικών ασθενειών παγκοσμίως, και η οποία έχει τεκμηριωθεί λεπτομερώς. Ωστόσο, πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες προκαλούν επιπτώσεις μετά από μεγάλη περίοδο έκθεσης. Αυτό ισχύει σε περιπτώσεις χημικών, τα οποία συσσωρεύονται στο σώμα (για παράδειγμα το κάδμιο), και κινδύνους που έχουν αθροιστικές συνέπειες (για παράδειγμα η ακτινοβολία ή ο θόρυβος). Γι' αυτούς τους κινδύνους τα προηγούμενα επίπεδα έκθεσης και η διάρκεια έκθεσης είναι πιο σημαντικά από το τρέχον επίπεδο έκθεσης. Η συνολική έκθεση (ή εξωτερική δόση) πρέπει να εκτιμηθεί. Συχνά προσεγγίζεται ως το επακόλουθο της διάρκειας και του επιπέδου έκθεσης.

19

20 Σε επιδημιολογικές μελέτες όλα τα είδη εκτιμήσεων έκθεσης και δόσεων έχουν χρησιμοποιηθεί για να ποσοτικοποιηθεί η σχέση ανάμεσα στον περιβαλλοντικό παράγοντα και στην κατάσταση υγείας του πληθυσμού. Ο Πίνακας 5.2 δείχνει τη συνδυασμένη επίπτωση της διάρκειας και του επιπέδου έκθεσης στην απώλεια ακοής που προκλήθηκε από το θόρυβο.

21 Η εξωτερική δόση μπορεί, επίσης, να εκφραστεί σαν ένα συνδυαστικό μέτρο, όπως με πακέτα καπνίσματος ανά χρονιά, (πακέτο/χρονιά), ή συμπτώ­ματα από την έκθεση στον αμίαντο ανά έτος (σημεία/έτος), στο χώρο εργασίας. Μερικές φορές χρησιμοποιείται μια ειδική μονάδα μέτρησης της έκθεσης, όπως η ροή της κυκλοφορίας ανά ώρα σε μία συγκεκριμένη περιοχή ή η κατανάλωση της βενζίνης ανά έτος, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν δείκτες της έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτές οι μεταβλητές μπορούν να εξεταστούν και σαν δείκτες "πίεσης" στην αιτιολογική ιεραρχία . Άλλα παραδείγματα αποτελούν η χρήση παρασιτοκτόνων σε μία περιοχή ή ο αριθμός των παιδιών που κατοικούν σε σπίτια που έχουν ελαιοχρωματιστεί με βαφή που περιέχει μόλυβδο.

22

23 Βιολογική παρακολούθηση
Εάν ο περιβαλλοντικός παράγοντας που είναι υπό μελέτη είναι χημικός, το επίπεδο έκθεσης και η δόση μπορεί ορισμένες φορές να εκτιμηθούν μετρώντας τη συγκέντρωση στα υγρά του σώματος και στους ιστούς. Αυτή η προσέγγιση ονομάζεται βιολογική παρακολούθηση. Το αίμα και τα ούρα είναι αυτά που χρησιμοποιούνται πιο συχνά στη βιολογική παρακολούθηση, αλλά για συγκεκριμένες χημικές ουσίες μπορεί να έχουν σημαντικό ενδιαφέρον άλλοι σωματικοί ιστοί και σωματικά υγρά: π.χ. τα μαλλιά είναι χρήσιμα στην έρευνα έκθεσης στον υδράργυρο που εμπεριέχεται στα ψάρια, ενώ τα νύχια έχουν χρησιμοποιηθεί για να μελετηθεί η έκθεση σε αρσενικό. Η ανάλυση των περιττωμάτων μπορεί να δώσει μία εκτίμηση πρόσφατης έκθεσης σε μέταλλα μέσω του φαγητού, το μητρικό γάλα είναι ένα καλό υλικό για να εξετάσουμε την έκθεση σε εντομοκτόνα όπως organochlorine, και χλωριωμένους υδρογονάνθρακες όπως polychlorinated biphenyls και διοξίνες, και οι βιοψίες λίπους οστού, πνεύμονα, ήπατος και νεφρού έχουν χρησιμοποιηθεί σε έρευνες ασθενών που υπήρχε η υποψία ότι είχαν δηλητηριαστεί.

24 Ερμηνεία βιολογικών δεδομένων
Η ερμηνεία των στοιχείων βιολογικής παρακολούθησης απαιτεί λεπτομερή γνώση της κινητικότητας και του μεταβολισμού των χημικών, η οποία περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν την απορρόφηση, μεταφορά συσσώρευση και απέκκριση. Λόγω της γρήγορης απέκκρισης συγκεκριμένων χημικών, μόνον η πιο πρόσφατη έκθεση σε αυτά μπορεί να μετρηθεί. Μερικές φορές ένας ανθρώπινος ιστός ή κάποιο ανθρώπινο υγρό δίνει μία ένδειξη πρόσφατης έκθεσης ενώ ένας άλλος υποδεικνύει την ολική δόση. Καθώς το χημικό θα πρέπει να έχει απορροφηθεί για να δώσει αποτελέσματα το υλικό βιολογικής ένδειξης, η δόση που μετριέται με αυτό τον τρόπο ονομάζεται απορροφημένη δόση ή εσωτερική δόση, σε αντίθεση με την εξωτερική δόση που υπολογίζεται από περιβαλλοντικές μετρήσεις. Σαν παράδειγμα, το Σχήμα 9.4 δείχνει τη γρήγορη αύξηση του καδμίου στο αίμα κατά τους πρώτους μήνες έκθεσης ενός εργαζομένου στη βιομηχανία, ενώ δεν μπορεί να ανιχνευτεί καμία αλλαγή στο κάδμιο από τα ούρα. Από την άλλη, μετά από μακροχρόνια έκθεση το κάδμιο των ούρων είναι ένας πολύ καλός δείκτης της συγκεντρωθεισας ποσότητας.

25

26 Ατομικές μετρήσεις σε αντίθεση με τις ομαδικές
Διαφοροποιήσεις στο χρόνο Οι ατομικές μετρήσεις έκθεσης ποικίλουν με το χρόνο. Η συχνότητα της μέτρησης και η μέθοδος που χρησιμοποιείται για να εκτμηθεί η έκθεση ή δόση σε μια επιδημιολογική μελέτη χρειάζονται συνεπώς προσεκτική μελέτη. Η εκτίμηση που χρησιμοποιήθηκε χρειάζεται να είναι έγκυρη και οι μετρήσεις πρέπει να συνοδεύονται από κατάλληλες διαδικασίες εξασφάλισης της ποιότητας που επιβεβαιώνουν την ακρίβεια των μετρήσεων.

27 Διαφοροποιήσεις στην έκθεση
Υπάρχει επίσης μία απόκλιση στην έκθεση ή στη δόση μεταξύ των ατόμων . Οι κατανομές των ατομικών δόσεων περιβαλλοντολογικών χημικών είναι συχνά ετεροκλινείς και ταιριάζουν σε μία λογαριθμική-κανονική κατανομή παρά σε μία κανονική κατανομή. Το πιο ιδανικό είναι, το σχήμα των ατομικών δόσεων να πρέπει να ελέγχεται σε κάθε επιδημιολογική έρευνα όπου διενεργούνται ποσοτικές μετρήσεις δόσεων. Αν οι κατανομές βρεθούν να είναι λογαριθμικές, τότε ομαδικές συγκρίσεις πρέπει να δι­νεργηθούν με γεωμετρικά παρά αριθμητικά μέσα και συνήθεις αποκλίσεις. Ένας άλλος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε ποσοτηκομόρια ή εκατοστημόρια. Για παράδειγμα όταν υπολογίζουμε αν η δόση του μολύβδου σε μία ομάδα παιδιών είναι ανησυχητική ο μέσος όρος μπορεί να είναι μικρότερης σημασίας απ' όπ η αναλογία σε ατομικές δόσεις πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο . Αν το επίπεδο μολύβδου στο αίμα είναι στα 100 mg/Ι, επίπεδο που εί­ναι το όριο ανησυχίας για επίδραση του μολύβδου στον εγκέφαλο τότε οι πληροφο­ρίες για το μέσο επίπεδο μίας ομάδας (π.χ. 70 μg/Ι) δεν παρέχει καμία ένδειξη για το πόσα παιδιά μπορεί να επηρεαστούν. Πληροφοριακά το 25% των παιδιών είχαν επίπεδο μολύβδου στο αίμα πάνω από 100 mg/Ι.

28 Μετρήσεις των επιπτώσεων
Οι ίδιες μελέτες που αφορούν την παρουσίαση των ποσοστών ή εκστοστημόριων είναι σημαντικές για τις μετρήσεις του αποτελέσματος. Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για την επίδραση των περιβαλλοντικών χημικών στην πνευματική ανάπτυξη και τη συμπεριφορά των παιδιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει μετρηθεί ο δείκτης ευφυΐας (ΙQ). Οι διαφορές στο μέσο δείκτη ευφυΐας ανάμεσα στις ομάδες είναι συνήθως πολύ μικρές και οι υποομάδες ειδικού ενδιαφέροντος αποτελούνται από παιδιά με ιδιαίτερα χαμηλό δείκτη ευφυΐας. Ωστόσο μια μικρή μείωση στο μέσο ΙQ από 107 σε 102, μελέτη Needleman και άλλοι 16 όπως φαίνεται και από τον Πίνακα 9.4, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αύξηση στην αναλογία με ένα ΙQ κάτω από 70 (από 0,6% ως 2%), το όριο για την πνευματική καθυστέρηση στα παιδιά.

29

30 Δόση Πληθυσμού Στις επιδημιολογικές μελέτες καρκίνου που προκλήθηκε από περιβαλλοντικούς ή επαγγελματικούς παράγοντες μερικές φορές χρησιμοποιείται άλλος τρόπος παρουσίασης της ομαδικής δόσης. Αυτή είναι η δόση δέσμευσης ή δόση πληθυσμού, η οποία υπολογίζεται ως το άθροισμα των ατομικών δόσεων. Για την ακτινοβολία μια δέσμη δόσης της τάξης 50 (sievert) Sν πιστεύετε ότι θα προκαλέσει έναν θανατηφόρο καρκίνο. Αυτός ο υπολογισμός βασίζεται στις θεμελιώδεις υποθέσεις ότι δεν υπάρχει αρχική ατομική δόση κάτω από την οποία ο κίνδυνος καρκίνου είναι μηδενικός και ο κίνδυνος καρκίνου αυξάνει γραμμικά με τη δόση. Ωστόσο μπορεί να υπάρχει διακύμανση δόσης μέσα σε μία ομάδα και τα άτομα με την υψηλότερη δόση έχουν σαφώς μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου λόγω της περιβαλλοντολογικής έκθεσης.

31 Σχέση δόσης- αποτελέσματος
Για πολλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες οι συνέπειες κυμαίνονται από αμυδρές/λεπτές ψυχολογικές ή βιοχημικές αλλαγές έως σοβαρές ασθένειες ή θάνατος. Συνήθως, όσο πιο υψηλή είναι η δόση τόσο πιο σοβαρές είναι οι συνέπειες. Αυτή η σχέση ανάμεσα στη δόση και στη βαρύτητα του αποτελέσματος ονομάζεται σχέση δόσης-αποτελέσματος (Σχήμα 9.5), η οποία μπορεί να καθιερωθεί για ένα άτομο ή μία ομάδα (η μέση δόση στην οποία το κάθε αποτέλεσμα παρουσιάζεται). Σε μικρή δόση μονοξειδίου του άνθρακα , υπολογισμένη από το επίπεδο της καρβοξυαιμοσφαιρίνης στο αίμα, ένας μικρός πονοκέφαλος είναι η μόνη επίπτωση, αλλά όσο η δόση έκθεσης αυξάνεται οι επιπτώσεις του μονοξειδίου του άνθρακα γίνονται όλο και πιο σοβαρές, όπως δείχνει και το σχήμα. Δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο σε μία δεδομένη περιβαλλοντική έκθεση, οπότε η σχέση δόσης αποτελέσματος για ένα άτομο διαφέρει από εκείνη της ομάδος.

32

33 Η σχέση δόσης-αποτελέσματος παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για το σχεδιασμό επιδημιολογικών μελετών.
Μερικές συνέπειες είναι πιο εύκολο να μετρηθούν από άλλες και μερικές μπορεί να είναι ιδιαίτερης σημασίας για την δημόσια υγεία. Οι μετρήσεις των αλλαγών στο αίμα και στα ούρα ονομάζονται βιολογικοί δείκτες (biomarkers), και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη μερικών πρώιμων δυσδιάκριτων επιπτώσεων καθώς και της έκθεσης. Στην περίπτωση του καδμίου, για παράδειγμα, το επίπεδο του χαμηλού μοριακού βάρους των πρωτεϊνών ούρων αποτελεί ένα καλό βιολογικό δείκτη για τις πρώιμες επιπτώσεις στους νεφρούς. Η σχέση δόσης-αποτελέσματος βοηθά τον ερευνητή να επιλέξει το κατάλληλο αποτέλεσμα για να το μελετήσει. Στη διαδικασία καθιέρωσης μέτρων ασφάλειας η σχέση δοσης- αποτελεσματος δίνει, επίσης, χρήσιμες πληροφορίες για συνέπειες που πρέπει να προληφθούν και για εκείνες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς παρακολούθησης. Αν ένα μέτρο ασφαλείας ορίζεται σε ένα επίπεδο όπου προλαμβάνονται οι λιγότερο σοβαρές συνέπειες είναι επίσης πιθανόν να προληφθούν και οι πιο σοβαρές γιατί συντελούνται σε υψηλότερες δόσεις.

34 Σχέσεις δόσης-αντίδρασης
Η αντίδραση ορίζεται στην επιδημιολογία ως η αναλογία μιας εκτεθειμένης ομάδας η οποία αναπτύσσει ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Θεωρητικά το σχήμα της σχέσης δόσης-αντίδρασης θα πρέπει να εμφανίζεται σαν μια καμπύλη σε σχήμα S ή σαν μια αθροιστική φυσιολογική κατανομή. Έχουν βρεθεί πολλά παραδείγματα σχέσεων δόσης- αντίδρασης με αυτό το σχήμα σε μελέτες περιβαλλοντικής και εργασιακής επιδημιολογίας. Σε χαμηλές δόσεις σχεδόν κανείς δεν υφίσταται τις συνέπειες, ενώ στις υψηλές τις υφίστανται σχεδόν όλοι. Αυτό αντικατοπτρίζει τη μεταβολή σε επίπεδο ατομικής ευαισθησίας στον παράγοντα που μελετάται. Το φαινόμενο της σχέσης δόσης-αντίδρασης μπορεί να προσεγγιθεί σε μερικές περιπτώσεις ως σχέση ευθείας γραμμής, ιδιαίτερα όταν υπάρχει μια στενή κλίμακα χαμηλών βαθμών ανταπόκρισης. Αυτή η προσέγγιση έχει χρησιμοποιηθεί, π.χ. για να μελετηθεί η σχέση ανάμεσα στον κίνδυνο του καρκίνου και την πρόσληψη αμιάντου ή την δόση καπνού τσιγάρου .

35 Η σχέση δόσης αντίδρασης μπορεί να διαφοροποιηθεί από παράγοντες όπως η ηλικία.
Αυτό έχει βρεθεί, για παράδειγμα, σε περιπτώσεις απώλειας ακοής που προκλήθηκε από δυνατό θόρυβο, μία από τις πιο συνήθεις συνέπειες στην υγεία του εργασιακού χώρου, όπου μια στενή σχέση δόσης-αντίδρασης μπορεί να παρουσιαστεί (Πίνακας 5.2). Η σχέση δόσης-αντίδρασης μπορεί να προσδιοριστεί για οποιονδήποτε περιβαλλοντολογικό παράγοντα του οποίου η έκθεση μπορεί να ποσοτικοποιηθεί.

36 Αξιολογώντας τούς κινδύνους
Αξιολόγηση κίνδυνου Η αξιολόγηση κινδύνου αποτελεί έναν όρο με ποικίλους προσδιορισμούς, αλλά η θεμελιώδης ερμηνεία του είναι ότι αποτελεί τρόπο αξιολόγησης των κινδύνων υγεί­ας για μια καθορισμένη πολιτική, ενέργεια ή παρέμβαση. Ο ΠΟΥ έχει παρουσιάσει πολυάριθμα εγχειρίδια και μεθοδολογίες εκτέλεσης μιας αξιολόγησης κινδύνου, ειδικότερα σε σχέση με την ασφάλεια από χημικά προϊόντα. Αξιολόγηση των επιπτώσεων στην υγεία Η αξιολόγηση των επιπτώσεων στην υγεία μπορεί να θεωρηθεί ως μια αξιολόγηση κινδύνων επικεντρωμένη σε συγκεκριμένο πληθυσμό ή περίπτωση έκθεσης, έτσι ώστε, παρόλο που η αξιολόγηση κινδύνων έχει μία πιο γενική εφαρμογή, μας βοηθάει να απαντήσουμε σε ερωτήσεις όπως: "Τι τύπου κινδύνους υγείας μπορεί να προκαλέσει το συγκεκριμένο χημικό σε συγκεκριμένες περιπτώσεις έκθεσης;" Η αξιολόγηση των επιπτώσεων στην υγεία είναι η ευρύτερα προτεινόμενη σαν μέ­θοδος αξιολόγησης της πιθανής αξίας διαφορετικών προληπτικών ενεργειών και πολιτικών.

37 Αξιολόγηση των επιπτώσεων της περιβαλλοντικής υγείας
Διαχείριση κίνδυνου Ο όρος διαχείριση κινδύνου αναφέρεται στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή ενεργειών ικανών να μειώσουν ή να εξαλείψουν έναν κίνδυνο υγείας. Αξιολόγηση των επιπτώσεων της περιβαλλοντικής υγείας Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί αυξημένη προσοχή στη χρήση της περιβαλλοντικής επίδρασης (προγνωστική/προβλεπηκή ανάλυση) και στον περιβαλλοντικό έλεγχο (ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης) των βιομηχανικών ή αγροτικών αναπτυξιακών προγραμμάτων. Αυτές οι διεργασίες έχουν γίνει αξιώσεις σε πολλές χώρες. Τα στοιχεία αυτών των περιβαλλοντολογικών δραστηριοτήτων συμβάλλουν σαν την αξιολόγηση της επίπτωσης της περιβαλλοντικής υγείας και αποτελούν μία σημαντική εφαρμογή των επιδημιολογικών αναλύσεων στην περιβαλλοντική υγεία.

38 Ανάλογη εκτίμηση χρησιμοποιείται, επίσης, για να προβλέψει κανείς πιθανά προβλήματα υγείας όσον αφορά τη χρήση νέων χημικών ή τεχνολογιών. Υπάρχουν αρκετά βήματα που μπορούν να βοηθήσουν στην αξιολόγηση των συνολικών περιβαλλοντικών κίνδυνων, όπως: Προσδιορισμός των περιβαλλοντικών κινδύνων υγείας που μπορούν να προκύψουν από την τεχνολογία ή το σχέδιο υπό μελέτη. Υπάρχουν χημικοί κίνδυνοι; Αν ναι ποια συγκεκριμένα χημικά εμπλέκονται; Υπάρχουν βιολογικοί κίνδυνοι, κ.λπ. (βλ. Πίνακα 9.1). Ανάλυση του είδους των επιπτώσεων που μπορεί να έχει στην υγεία ο κάθε κίνδυνος (εκτίμηση κινδύνου). Πληροφορίες μπορούν να συλλεχθούν με μια ανασκόπιση της περιβαλλοντικής επιστημονικής βιβλιογραφίας (ακολουθώντας την μέθοδο αξιολόγησης του Cochrane για θεραπευτικά σχήματα συγκεκριμένων ασθενειών) για κάθε κίνδυνο ή καταφεύγοντας σε αξιόπιστες διαθέσιμες διεθνείς εκτιμήσεις κινδύνου, όπως το environmental health criteria - τις Σειρές Περιβαλλοντικών Κριτηρίων Υγείας που εκδίδεται από τον WHO η το Monograph Series - Σειρές Μονογραφίας που εκδίδεται από το IARC (Διεθνή Εταιρεία Υγείας για την Έρευνα του Καρκίνου, και αν είναι αναγκαίο συμπληρώνοντας τα με επιδημιολογι­κές μελέτες ανθρώπων που έχουν εκτεθεί στους εν λόγω κινδύνους. Μέτρηση ή υπολογισμός των πραγματικών επιπέδων έκθεσης για τους ανθρώ­πους που πιθανώς προσβλήθηκαν, συμπεριλαμβανομένου του γενικού πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού. Η εκτίμηση της ανθρώπινης έκθεσης θα πρέπει να λάβει υπόψη την περιβαλλοντική παρακολούθηση, τη βιολογική παρακο­λούθηση και σχετικές πληροφορίες για το ιστορικό της έκθεσης και τις αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Τα στοιχεία της έκθεσης για τις υποομάδες του εκτεθειμένου πληθυσμού συνδυάζονται με τις σχέσεις δόσης-αποτελεσματος και δόσης αντίδρασης για κάθε απειλή, προκειμένου να υπολογίσουν τον πιθανό κίνδυνο υγείας σε αυτόν τον πληθυσμό.

39 Η διαχείριση κινδύνου περιέχει τρία βασικά βήματα:
Μια πρόσφατη εξέλιξη των επιπτώσεων για την αξιολόγηση προγραμμάτων υγείας είναι η χρησιμοποίηση της μέτρησης της επιβάρυνσης από μια ασθένεια, ως βασικό στοιχείο για την αξιολόγηση. Εργαλεία γι' αυτό έχουν αναπτυχθεί από τον ΠΟΥ και αφορούν την περιβαλλοντική επιβάρυνση μιας ασθένειας. Η διαχείριση κινδύνου περιέχει τρία βασικά βήματα: Πρώτον, οι εκτιμήσεις του κινδύνου υγείας πρέπει να υπολογιστούν σε σχέση με ένα προκαθορισμένο "αποδεκτό κίνδυνο" ή σε σχέση με άλλους κινδύνους υγείας στην ίδια κοινότητα. Σε αυτή τη διαδικασία χρησιμοποιούνται συχνά, για την προστασία της υγείας, ανώτατα όρια έκθεσης, δημόσιοι στόχοι υγείας ή άλλα εργαλεία τακτικής. Το θεμελιώδες ερώτημα είναι: Είναι αναγκαίο να παίρνουμε προληπτικά μέτρα επειδή ο εκτιμώμενος κίνδυνος για την υγεία είναι πολύ υψηλός; Αν αποφασιστεί ότι είναι απαραίτητη η προληπτική δράσης το επόμενο βήμα στη διαχείριση κινδύνου είναι να μειώσουμε την έκθεση. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την αλλαγή της διαδικασίας να εξαλείψουμε συγκεκριμένους κινδύνους, ώστε όπως την τοποθέτηση εξοπλισμού για τον έλεγχο της μόλυνσης, την αναστολή επικίνδυνων προγραμμάτων κ.λπ. Τέλος, η διαχείριση κινδύνου περιλαμβάνει επίσης την παρακολούθηση της έκθεσης και των κινδύνων υγείας αφού έχουν τεθεί σε ενέργεια οι επιλεγμένοι έλεγχοι. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι τίθεται σε εφαρμογή σχέδιο προστασίας και ότι λαμβάνονται οποιαδήποτε επιπλέον μέτρα προστασίας χωρίς καθυστέρηση. Σε αυτή τη φάση της διαχείρισης κινδύνου σι εκτιμήσεις της έκθεσης του ανθρώπου και οι επιδημιολογικές έρευνες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο.

40 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΩΝ
Ένα ιδιαίτερο είδος επιδημιολογικής ανάλυσης που παίζει σημαντικό ρόλο στην περιβαλλοντική και επαγγελματική υγεία είναι η επιδημιολογία του ατυχήματος και του τραυματισμού. Οι τραυματισμοί από τροχαία ατυχήματα έχουν αυξηθεί σε πολλές χώρες και όντας σημαντική αιτία θανάτου και ασθένειας στους νέους ανθρώπους έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη δημόσια υγεία. Οι σχέσεις δόσης-αντίδρασης μπορούν, επίσης, να οριστούν για παράγοντες τραυματισμών όπου η περιβαλλοντική έκθεση μπορεί να προσδιορισθεί ποσοτικά. Ένα παράδειγμα είναι ο υπολογισμός του δείκτη θνησιμότητας που απορρέει από τον κίνδυνο να χτυπηθούν οι πεζοί από αυτοκίνητα (Σχήμα 9.6).

41

42 Τραυματισμοί λόγω αυτοκινητιστικής σύγκρουσης
Ένα κλασσικό παράδειγμα της πρακτικής επιδημιολογίας τραυματισμών από αυτοκινητιστικές συγκρούσεις είναι ο συσχετισμός δόσης-αντίδρασης μεταξύ της ταχύτητας οδήγησης (δόση) και της συχνότητας του ατυχήματος (αντίδραση) στους οδηγούς που εμπλέκονται σε τροχαία ατυχήματα, με ή χωρίς ζώνη ασφαλείας (Σχήμα 9.7). Αυτές είναι χρήσιμες πληροφορίες αποφάσεις που αφορούν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις πρόληψης: τη μείωση της ταχύτητας και τη χρήση της ζώνης ασφαλείας.

43

44 Τραυματισμός στον εργασιακό χώρο
Ομοίως, οι τραυματισμοί από ατυχήματα είναι ανάμεσα στις πιο σημαντικές αιτίες βλάβης υγείας που προκαλούνται από δυσμενείς παράγοντες στο χώρο εργασίας. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με αυτούς τους τραυματισμούς είναι συχνά πιο δύσκολο να ταυτοποιηθούν και να ποσοτικοποιηθούν απ' ότι αυτοί που προκαλούνται από χημική δηλητηρίαση, για παράδειγμα. Παρόλ' αυτά, τεχνολογικές και διοικητικές βελτιώσεις με την πάροδο του χρόνου έχουν ως αποτέλεσμα σημαντική μείωση των δεικτών τραυματισμού στον εργασιακό χώρο στις περισσότερο οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες.

45 Βιαιοπραγία Η άσκηση βίας είναι ένα ακόμα πρόβλημα υγείας το οποίο έχει αναδειχθεί μέσα από διάφορες επιδημιολογικές αναλύσεις τα τελευταία χρόνια. Σε συγκεκριμένες οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, οι δολοφονίες είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ των νεαρών ανδρών, και η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη σε μερικές μεσαίου ή μικρού οικονομικού μεγέθους χώρες. Για παράδειγμα, η βάση θνησιμότητας του ΠΟΥ δείχνει ότι στη Βραζιλία, τα ποσοστά δολοφονιών ανέρχονται στο 40% των συνολικών θανάτων μεταξύ αγοριών ηλικίας από 15 μέχρι 24 ετών. Τα όπλα χρησιμοποιούνται συχνά στη διάπραξη μίας δολοφονίας, και αυτό τείνει να παρουσιάζει αυξανόμενη τάση σε αρκετές χώρες.

46 Αυτοκτονίες Άλλο ένα σημαντικό αίτιο θανάτου είναι η αυτοκτονία.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που δημιουργούν προδιάθεση αυτοκτονίας είναι κυρίως κοινωνικοί και οικονομικοί, αλλά οι συντελεσμένες αυτοκτονίες εξαρτώνται και από την πρόσβαση σε κάποια μέθοδο αυτοκτονίας, γεγονός που συντελλεί ώστε να το δει κανείς και σαν περιβαλλοντικό παράγοντα. Το Σχήμα 9.8 δείχνει τη δραματική αύξηση των αυτοκτονιών στη δυτική Σαμόα μετά την εμφάνιση του εξαιρετικά τοξικού παρασιτοκτόνου paraquat. 'Ηταν διαθέσιμο στην κοινότητα λόγω της χρήσης του για την καλλιέργεια της μπανάνας σε κάθε χωριό. 'Οταν χρησιμοποιήθηκαν μέτρα έλεγχου, η συχνότητα εμφάνισης των αυτοκτονιών μειώθηκε. Αυτό αποτελεί ένα παράδειγμα όπου απλή καταμέτρηση του αριθμού των περιστατικών μπορεί να δείξει καθαρά την επίπτωση των αποτρεπτικών παρεμβάσεων.

47

48 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιβαλλοντικής και επαγγελματικής επιδημιολογίας
Η επιδημιολογία χρησιμοποιείται στα περιβαλλοντολογικά και εργασιακά-επαγγελματικά πεδία για να εδραιώσει: την αιτιολογία, τη φυσική ιστορία, την περιγραφή της κατάστασης υγείας ενός πληθυσμού, την εκτίμηση των παρεμβάσεων και των υπηρεσιών υγείας. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιβαλλοντικής επιδημιολογίας είναι η γεωγραφική της βάση. Η ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους είναι γενικά σχετιζόμενη με συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Χαρτογραφώντας τα περιβαλλοντικά επίπεδα ή τα επίπεδα έκθεσης μπορούν συνεπώς να γίνουν χρήσιμα εργαλεία στης επιδημιολογικές έρευνες.

49 Οι μελέτες περιβαλλοντικής επιδημιολογίας συχνά προϋποθέτουν προσεγγίσεις και μοντελοποίηση για τον προσδιορισμό των εκθέσεων, γιατί τα ατομικά μέτρα έκθεσης είναι πολύ δύσκολο να συγκεντρωθούν. Η μοντελοποίηση της ποιότητας του αέρα, συνδυασμένη με ανάλυση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφορίας , έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετές μελέτες επιπτώσεων στην υγεία από την μόλυνση του αέρα. Ένα παράδειγμα αποτίμησης της έκθεσης είναι ο αριθμός των ημερών που όταν οι συγκεντρώσεις του διοξειδίου του αζώτου υπερβαίνουν κάποια επιτρεπτά όρια, και ο αριθμός των ατόμων που έχουν εκτεθεί σε διαφορετικές περιοχές της πόλης βασίζεται σε δεδομένα απογραφής

50 Καθορισμός προτύπων ασφαλείας
Οι σχέσεις δόσης αποτελέσματος και δόσης-αντίδρασης έχουν ιδιαίτερη σημασία στην επαγγελματική και περιβαλλοντική επιδημιολογία γιατί παρέχουν τη βάση ώστε να τεθούν κανόνες ασφαλείας, Η σχέση δόσης-αποτελέσματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποφασιστεί ποιο αποτέλεσμα είναι πιο σημαντικό να προληφθεί. Αν τότε ληφθεί μια απόφαση που αφορά ένα αποδεκτό επίπεδο αντίδρασης, η σχέση δόσης, αντίδρασης δίνει την ανώτατη τιμή που θα μπορούσε να είναι αποδεκτή. Ο ΠΟΥ χρησιμοποιώντας αυτή την προσέγγιση έχει αναπτύξει μία σειρά οδηγιών που αφορούν την ποιότητα του αέρα και τα ανώτατα όρια έκθεσης, σε νοσογόνους παράγοντες στο χώρο εργασίας2 τα οποία θέτουν ως προτεραιότητα την υγεία. Σε απάντηση στο ατύχημα στον σταθμό πυρηνικής ενέργειας στο Τσερνομπίλ αναπτύχθηκαν οδηγίες που αφορούν τη μόλυνση της τροφής από ραδιενέργεια. Για πολλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ανεπαρκή ώστε να επιτρέψουν να τεθεί ένα πρότυπο με ακρίβεια οπότε η πρακτική εμπειρία ή οι εικασίες που βασίζονται σε πληροφορίες γίνονται η βάση για τη δημιουργία του προτύπου ασφαλείας. Χρειάζονται επιπλέον επιδημιολογικές μελέτες σε αυτόν τον τομέα έτσι ώστε να συγκριθούν περισσότερες πληροφορίες για τις σχέ­σεις δόσης- αντίδρασης.

51 Υπολογισμός παρελθοντικής έκθεσης
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αρκετών αιτιολογικών μελετών στην επαγγελματική επιδημιολογία είναι η χρήση των εταιρικών αρχείων για να αναγνωριστούν άτομα με προηγούμενη έκθεση σε συγκεκριμένο κίνδυνο ή επικίνδυνο τύπο εργασίας . Με τη βοήθεια τέτοιων αρχείων μπορούν να πραγματοποιηθούν αναδρομικές μελέτες ομάδων. Αρκετές συσχετίσεις μεταξύ επαγγελματικών κινδύνων και επιπτώσεων υγείας έχουν αναγνωρισθεί με αυτόν τον τρόπο.

52 Φαινόμενο του υγιούς εργάτη στις επαγγελματικές μελέτες
Όπως αναφέρθηκε προγενέστερα, οι μελέτες της επαγγελματικής επιδημιολογίας συχνά περιελάμβαναν μόνον άνδρες που ήταν σε καλή φυσική κατάσταση. Έτσι η ομάδα εργατών που έχει εκτεθεί παρουσιάζει χαμηλότερο γενικό βαθμό θνησιμότητας απ' ότι η αντίστοιχη ηλικιακή ομάδα στο γενικό πληθυσμό. Η χαμηλή θνησιμότητα έχει ονομαστεί "η επίδραση του υγιούς εργάτη", η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κάθε φορά που συγκρίνεται η αναλογία θνησιμότητας σε μία ομάδα με την αναλογία θνησιμότητας του γενικού πληθυσμού. Συχνά τα ποσοστά ανάμεσα στους υγιείς εργάτες είναι 70%-90% αυτών του γενικού πληθυσμού. Η διαφορά προκύπτει εξαιτίας της παρουσίας μη υγειών ή ανάπηρων ατόμων στον μη εργαζόμενο πληθυσμό, ο οποίος συνήθως έχει μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας.

53 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1(α)Στον Πίνακα 9.1 ποια ηλικιακή ομάδα είναι πιο ευπαθής στις επιπτώσεις του μολύβδου: (β) Ποιος παράγοντας είναι ο πιο ευαίσθητος δείκτης έκθεσης στο μόλυβδο; 2(α) Ποιο είναι το αποτέλεσμα της αυξανόμενης εξωτερικής δόσης που φαίνεται στο Σχήμα 9.3; (β) Γιατί οι δόσεις του αμίαντου συχνά υπολογίζονται ως σωματίδια ανά έτος ή ίνες ανά έτος; Επιλέξτε μία περιβαλλοντική τοξική ουσία και πραγματοποιήστε μία έρευνα στο διαδίκτυο για πιθανές πληροφορίες/στοιχεία βιολογικής παρακολούθησης τα οποία παρουσιάζουν μια πρόσφατη έκθεση και μια αθροιστικά μακροπρόθεσμη έκθεση.

54 Είστε επαγγελματίας δημόσιας υγείας σε μία πόλη μεσαίου μεγέθους, με έναν αριθμό μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Στους εργάτες αυτών των επιχειρήσεων παρέχεται ιατρική περίθαλψη μέσω ενός ενιαίου ασφαλισπκού συστήματος, το οποίο σημαίνει ότι όλοι οι εν ενεργεία και οι συνταξιοδοτημένοι εργάτες πιθανόν θα λάβουν ή έχουν λάβει ιατρική φροντίδα από το ίδιο νοσοκομείο. Ένας ιατρός του νοσοκομείου σας καλεί εκφράζοντας την ανησυχία του για ένα σημαντικό αριθμό περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα ανάμεσα στους εργάτες. Πώς θα σχεδιάζατε μια αρχική μελέτη για να ερευνήσετε πιθανή σχέση ανά­μεσα στην εργασιακή έκθεση και τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα; Πώς μπορεί μια επιδημιολογική ανάλυση της θνησιμότητας από καρδιαγγεια­κές και πνευμονικές παθήσεις λόγω του αστικού νέφους του Λονδίνου να εξακριβώσει ότι η επιδημία οφειλόταν πραγματικά στην παρουσία του νέφους; Τι εννοείται με τον όρο η "επίδραση του υγιούς εργάτη" και πώς μπορεί να προκαλέσει σφάλμα στις μελέτες της επαγγελματικής επιδημιολογίας; Προτείνετε περιπτώσεις μελέτης όπου το ΘΙδ μπορεί να φανεί χρήσιμο εργα­λείο για την εκτίμηση της έκθεσης στην περιβαλλοντική επιδημιολογία. Περιγράψτε περιπτώσεις κίνδυνου τραυμαπσμού στην καθημερινή σας ζωή για τις οποίες έχουν αναπτυχθεί προληπτικές μέθοδοι βασισμένες σε επιδημιολογικές μελέτες.

55 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!