ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑΣ

3 Φωτογραφία κυττάρων του μικροβίου F. nucleoatum
Το 60% της βιομάζας του πλανήτη είναι μικρόβια τα οποία υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε 6Χ1030 κύτταρα, κατανεμημένα σε 108 διαφορετικά είδη. Τα μικρόβια καταλαμβάνουν όλα τα οικοσυστήματα της γης (γη/ χώμα, αέρας, νερό, ζωντανοί οργανισμοί) έχοντας προσαρμοστεί στις πιο διαφορετικές και ορισμένες φορές πολύ ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες. Γαλακτοβάκιλλοι

4 Ένας από τους βιότοπους των μικροβίων είναι το σώμα άλλων οργανισμών μεταξύ των οποίων και του ανθρώπου Ένας ενήλικας άνθρωπος αποτελείται από 1013 κύτταρα τα οποία αποικίζονται από 1014 μικρόβια Ο αποικισμός του ανθρώπινου αρχίζει αμέσως μετά την γέννηση, κατά τον τοκετό. Τα μικρόβια αποικίζουν κάθε περιοχή του σώματος που έρχεται σε επαφή με το περιβάλλον, όπως το δέρμα, τους βλεννογόνους και ανοικτές κοιλότητες και αποτελούν τη φυσιολογική χλωρίδα του οργανισμού

5 Τα μικρόβια της χλωρίδας είναι κυρίως βακτήρια και σε μικρότερο βαθμό πρωτόζωα και μύκητες. Κάθε περιοχή του σώματος αποικίζεται από διαφορετικά μικρόβια εφόσον επικρατούν διαφορετικές συνθήκες Η φυσιολογική χλωρίδα διακρίνεται σε μόνιμη ή ενδογενή, σε συμπληρωματική και σε παροδική χλωρίδα. Η μόνιμη χλωρίδα αποτελείται από σταθερά είδη μικροβίων, που είναι σχεδόν πάντοτε παρόντα σε μεγάλους αριθμούς σε ορισμένη περιοχή και ηλικία. Η συμπληρωματική χλωρίδα είναι μικρόβια που υπάρχουν πάντα αλλά σε μικρούς αριθμούς (κάτω από 1%). Η παροδική χλωρίδα είναι μικρόβια που εγκαθίσταται για μικρό μόνο χρονικό διάστημα

6 Τα μικρόβια της χλωρίδας βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τον ξενιστή τους μέσω πολύπλοκων μοριακών σημάτων με τα οποία επιτυγχάνεται επικοινωνία ανάμεσα στα κύτταρα των μικροβίων και του ανθρώπου. Το αποτέλεσμα συνήθως είναι η αρμονική τους συμβίωση με αμοιβαία οφέλη. Υπάρχει ωστόσο περίπτωση η ισορροπία αυτή να διαταραχθεί με αποτέλεσμα την πρόκληση ασθενειών, οι οποίες είναι μερικές φορές πολύ σοβαρές

7 Η στοματική κοιλότητα είναι ένα ιδιαίτερο περιβάλλον για τα μικρόβια.
Διαθέτει σκληρές και βλεννώδεις περιοχές προσκόλλησης, διαβρέχεται συνεχώς από το σάλιο και σε ορισμένες περιοχές από το υγρό της ουλοδοντικής σχισμής που προσφέρει στα μικρόβια ειδικές θρεπτικές ουσίες Τα μικρόβια της χλωρίδας του στόματος δεν προκαλούν συνήθως παθήσεις, ωστόσο είναι πιθανό αν αλλάξουν οι συνθήκες, να προκαλέσουν νόσο. Τα μικρόβια αυτά ονομάζονται ευκαιριακά παθογόνα Η στοματική κοιλότητα είναι η πύλη εισόδου των μικροβίων στον ανθρώπινο οργανισμό. Περίπου τα δύο τρίτα όλων των μικροοργανισμών που εισέρχονται στο σώμα μας εισβάλουν μέσω του στόματος. Υπολογίζεται ότι τα βακτήρια της χλωρίδας του στόματος ανέρχονται κατά προσέγγιση σε 1010 κύτταρα που ανήκουν σε 700 διαφορετικά είδη

8 ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

9 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Κριτήρια ταξινόμησης
Ορισμός: Μικροοργανισμός ονομάζεται κάθε οργανισμός ο οποίος δεν είναι ορατός δια γυμνού οφθαλμού Βακτήρια Μύκητες Ιοί Παράσιτα Prions Βασικές ομάδες μικροβίων Κριτήρια ταξινόμησης μικροβίων Μέγεθος Χαρακτηριστικά-οργάνωση κυττάρου Βιοχημικοί χαρακτήρες Αντιγονική σύσταση Ποσοστό G+C DNA /DNA hybridization Αλληλουχία 16S rRNA

10 Είδος: ομάδα οργανισμών με υψηλού βαθμού ομοιότητα σε πολλά ανεξάρτητα χαρακτηριστικά, τα οποία έχουν συγκριθεί υπό αυστηρά καθορισμένες συνθήκες. Τα μικρόβια του ίδιου είδους χαρακτηρίζονται από μεγάλη φαινοτυπική συνοχή, επιδεικνύοντας τουλάχιστον 70% ομολογία DNA – DNA και περισσότερο από 97% ομοιότητα στην αλληλουχία βάσεων του 16S rRNA Στέλεχος: σύνολο μικροβίων καθαρής καλλιέργειας, δηλαδή μικρόβια τα οποία προέρχονται από ένα αρχικό μικρόβιο. Ένα είδος είναι μια ομάδα στελεχών με πολλές ομοιότητες αλλά και διαφορές μεταξύ τους. Υποείδος: ομάδα στελεχών του ίδιου είδους που εμφανίζουν κάποια ιδιαίτερα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά

11 Ορότυπος ή ορολογικός τύπος είναι ομάδες μικροβίων του ίδιου είδους που διαχωρίζονται ανάλογα με τα αντιγόνα που διαθέτουν στην επιφάνειά τους Βιότυπος είναι ομάδα μικροβίων με ειδικά βιοχημικά χαρακτηριστικά Γένος είναι ομάδα διαφορετικών ειδών μικροβίων με πολλά κοινά χαρακτηριστικά Ομοίως, πολλά γένη μία οικογένεια, πολλές οικογένειες μία σειρά, κοκ.

12 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ Είδος (species) Γένος (genus) οικογένεια (family)
Τάξη (order) Υποδιαίρεση (sub-division) Διαίρεση (division) Βασίλειο (kingdom) Scientific classification Βασίλειο: Bacteria Διαίρεση: Firmicutes Υποδιαίρεση: Bacilli Τάξη ή σειρά: Bacillales Οικογένεια: Staphylococcaceae Γένος: Staphylococcus Είδος: Aureus Binomial name Staphylococcus aureus Rosenbach 1884

13 Είναι μονοκύτταροι οργανισμοί, χωρίς μεμβρανώδη οργανίδια.
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Προκαρυωτικοί ονομάζονται οι οργανισμοί των οποίων το κύτταρο δε διαθέτει οργανωμένο πυρήνα. Είναι μονοκύτταροι οργανισμοί, χωρίς μεμβρανώδη οργανίδια. Το γενετικό τους υλικό βρίσκεται στο κυτταρόπλασμα και δεν περιβάλλεται από πυρηνική μεμβράνη.

14 ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Ευκαρυωτικοί ονομάζονται οι οργανισμοί οι οποίοι διαθέτουν οργανωμένο πυρήνα. Τα ευκαρυωτικά κύτταρα είναι κατά κανόνα μεγαλύτερα από τα προκαρυωτικά, περιέχουν πλήθος οργανιδίων, τα οποία περιβάλλονται ή αποτελούνται από στοιχειώδη μεμβράνη

15 ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Οι ευκαρυωτικοί οργανισμοί διαιρούνται σε τέσσερα βασίλεια: Πρωτόζωα Άλγες Βλεννώδεις μύκητες Βασίλειο πρωτίστων Μονοκύτταροι μύκητες Πολυκύτταροι μύκητες Βασίλειο μυκήτων Όλα τα πολυκύτταρα ζώα Βασίλειο ζώων Βασίλειο φυτών ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Κάποιοι μύκητες Πρώτιστα Όλα τα φυτά

16 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
Στο βασίλειο των ζώων ανήκει και ο άνθρωπος ο οποίος είναι πολυκύτταρος οργανισμός, με κύτταρα ευκαρυωτικά τα οποία οργανώνονται σε ιστούς (πχ μυϊκός ιστός) και όργανα (πχ ήπαρ)

17 Σχηματική απεικόνιση ροτα-ιού
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ IΟΙ Ιοί ονομάζονται μη αυτοτελείς λοιμογόνοι παράγοντες οι οποίοι δεν αποτελούνται από κύτταρα Ένα σωματίδιο ιού αποτελείται από ένα μόριο νουκλεϊκού οξέος (DNA ή RNA) το οποίο περιβάλλεται από πρωτεϊνικό περίβλημα, το καψίδιο. Ορισμένοι ιοί διαθέτουν ένα επιπλέον περίβλημα από λιποπρωτεΐνες το οποίο ονομάζεται έλυτρο Σχηματική απεικόνιση ροτα-ιού

18 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΒΑΚΤΗΡΙΑ Σταφυλόκοκκος

19 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Μέτρα ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Μέγεθος βακτηρίων
Τα κύτταρα των βακτηρίων έχουν διάμετρο 0,1-5μm Μέτρα

20 Ταξινόμηση σύμφωνα με το σχήμα
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ταξινόμηση σύμφωνα με το σχήμα Τα βακτήρια κατατάσσονται σύμφωνα με την μορφολογία, δηλ., το σχήμα τους και με τη διάταξη αυτών Κόκκοι (Σταφυλόκοκκοι, Στρεπτόκοκκοι, διπλόκοκκοι κ.α.) Βακτηρίδια (Κοκκοβάκιλλοι, Βάκιλλοι, Στρεπτοβάκιλλοι κ.α.) Σπειροειδή Άλλα (Λογχοειδή, Κορυνοειδή, ακτινοειδή, με υφές κ.α. )

21 Βασικά χαρακτηριστικά βακτηρίων
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Βασικά χαρακτηριστικά βακτηρίων

22 Περιπλασματικός χώρος
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Κυτταρική μεμβράνη Περιπλασματικός χώρος Πλασματική μεμβράνη Πεπτιδογλυκάνη Τεϊχοϊκά οξέα Λιποτεϊχοϊκό οξύ Βρίσκεται κάτω από το κυτταρικό τοίχωμα Περιβάλει το κύτταρο Αποτελείται από διπλοστιβάδα φωσφολιπιδίων και πρωτεΐνες, σύμφωνα με το μοντέλο του υγρού μωσαϊκού

23 Λειτουργίες πλασματικής μεμβράνης
Μέσω της πλασματικής μεμβράνης ελέγχεται: Η είσοδος και η έξοδος ουσιών από το κύτταρο, η προσκόλληση σε άλλα κύτταρα ή επιφάνειες, η κυτταρική επικοινωνία. Επίσης, προσφέρει επιφάνειες για ένζυμα τα οποία παίρνουν μέρος σε βιοχημικές αντιδράσεις

24 Κυτταρικό τοίχωμα Περίβλημα εξωτερικά της πλασματικής μεμβράνης.
Υποστηρίζει, προστατεύει, δίνει σχήμα στο κύτταρο των βακτηρίων και παίρνει μέρος στην κυτταρική διαίρεση

25 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Κυτταρικό τοίχωμα
Κυτταρικό τοίχωμα Gram (-) βακτηρίων Κυτταρικό τοίχωμα Gram (+) βακτηρίων Τα βακτήρια διακρίνονται ανάλογα με το κυτταρικό τους τοίχωμα σε Gram (+) και Gram (-) Gram (+) βακτήρια Gram (-) βακτήρια Κίτρινο: πεπτιδογλυκάνη Μωβ: πρωτεΐνες Πράσινο: τεϊχοϊκά οξέα Καφέ: φωσφολιπίδια Πορτοκαλί: λιποπολυσακχαρίτες

26 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
Κυτταρικό τοίχωμα Gram (+) βακτηρίων Πεπτιδογλυκάνη (μουκοπεπτίδιο) NAG: Ν-ακετυλογλυκοζαμίνη NAM: Ν-ακετυλομουραμινικό οξύ

27 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
Κυτταρικό τοίχωμα Gram (-) βακτηρίων

28 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Έλυτρο
Περίβλημα του κυτταρικού τοιχώματος σε πολλά είδη βακτηρίων. Διακρίνεται σε: μικροέλυτρο (μικρή ποσότητα, πολύ στενή σύνδεση με το κύτταρο), έλυτρο (μεγάλη ποσότητα, σαφής διαχωρισμός από το κύτταρο) και βλεννώδη στοιβάδα (μεγάλη ποσότητα, χαλαρή σύνδεση με το κύτταρο). Το έλυτρο αποτελεί ένα περίβλημα που επιτρέπει στο μικροοργανισμό να προσκολλάται σε επιφάνειες και να προφυλάσσεται από τα αντιβιοτικά. Περιέχει κυρίως υδατάνθρακες και πιο σπάνια πολυπεπτίδια. Σχετίζεται με την ικανότητα λοίμωξης του μικροβίου. Προφυλάσσει το κύτταρο από τη φαγοκυττάρωση, τους βακτηριοφάγους και την ξήρανση.

29 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Οργανίδια κίνησης
α) Μαστίγια: Πρωτεϊνικά νημάτια διαμέτρου περίπου 0,02μm. Το πλήθος τους (1-100) και η θέση τους εξαρτάται από το είδος του βακτηρίου. Εκφύονται από μία δομή που ονομάζεται βασικό σωμάτιο, η οποία βρίσκεται μεταξύ της κυτταρικής μεμβράνης και του κυτταρικού τοιχώματος. β) Αξονικά νημάτια: Απαντώνται στις σπειροχαίτες. Αποτελούνται από δύο σειρές νηματίων, όμοιας δομής με αυτή των μαστιγίων. γ) Ίνες: Ινίδια μικρού μήκους στην εξωτερική επιφάνεια του κυττάρου, πιθανόν πολυσακχαρικής φύσης.

30 Φίμπριες Λεπτές τριχοειδείς αποφύσεις πρωτεϊνικής φύσεως, διαμέτρου μικρότερης από 0,01μm. Ο αριθμός τους κυμαίνεται από 1 ως 400 σε κάθε κύτταρο. Διακρίνονται σε φίμπριες μέσω των οποίων τα βακτήρια προσκολλώνται μεταξύ τους ή σε ξένα κύτταρα και σε φίμπριες του φύλλου μέσω των οποίων μεταφέρεται γενετικό υλικό από το ένα βακτήριο στο άλλο.

31 Συμπλέγματα από ριβοσωμικό RNA (rRNA) και πρωτεΐνες
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Παίρνουν μέρος στη σύνθεση πρωτεϊνών Συμπλέγματα από ριβοσωμικό RNA (rRNA) και πρωτεΐνες Ριβοσωμάτια Σύμπλεγμα ριβοσωμάτων που πραγματοποιεί σύνθεση πρωτεϊνών

32 Κυτταροπλασματικά έγκλειστα
Χώροι αποθήκευσης διαφόρων ουσιών Ο σχηματισμός τους εξαρτάται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος Δεν περιβάλλονται συνήθως από μεμβράνη ή περιβάλλονται από μεμβράνη πρωτεϊνικής σύστασης

33 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Γενετικό υλικό
Σε ορισμένα βακτήρια υπάρχουν επιπλέον μόρια γενετικού υλικού τα οποία είναι γενετικό υλικό βακτηριοφάγων (ιοί που προσβάλλουν βακτήρια) και πλασμίδια. Τα πλασμίδια είναι μικρά μόρια δίκλωνου κυκλικού DNA και είναι υπεύθυνα για την ανθεκτικότητα των βακτηρίων στα αντιβιοτικά. Ένα δίκλωνο, κυκλικό μόριο DNA. Δεν περιβάλλεται από μεμβράνη. Βρίσκεται στο κυτταρόπλασμα σε μία περιοχή που ονομάζεται πυρηνική περιοχή ή πυρηνοειδές. 2 1 Γενετικό υλικό

34 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ενδοσπόρια 1
2 3 4 5 Ανθεκτικές μορφές κυττάρου μεταβολικά αδρανείς. Περιέχουν DNA και μικρή ποσότητα του κυτταροπλάσματος Περιβάλλονται από αλλεπάλληλα εξωτερικά περιβλήματα Eίναι πολύ ανθεκτικά σε μηχανικές πιέσεις, χημικές ουσίες, χαμηλές ή υψηλές θερμοκρασίες, ακτινοβολίες κ.α. Βοηθούν το κύτταρο να επιβιώσει σε αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες.

35 Ευκαρυωτικό κύτταρο - Βασικά χαρακτηριστικά
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ευκαρυωτικό κύτταρο - Βασικά χαρακτηριστικά Στους ευκαρυωτικούς μικροοργανισμούς ανήκουν τα πρωτόζωα και ορισμένοι μύκητες.

36 Κυτταρική μεμβράνη Κυτταρικό τοίχωμα Μαστίγια – βλεφαρίδες
Έχει παρόμοια σύσταση, δομή και λειτουργία με την κυτταρική μεμβράνη των προκαρυωτικών Κυτταρική μεμβράνη 1 Κυτταρικό τοίχωμα Πρωτεϊνικά ινίδια, στο εξωτερικό του κυττάρου. Χρησιμεύουν στην κυτταρική κίνηση Μαστίγια – βλεφαρίδες Περιβάλλει την κυτταρική μεμβράνη. Έχει διαφορετική σύσταση από αυτό τον βακτηρίων και είναι πιο στερεό και παχύ. Κυτταρικό τοίχωμα διαθέτουν οι φυτικοί οργανισμοί, μύκητες και οι άλγες. 2

37 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Πυρήνας
Περιβάλλεται από διπλή στοιχειώδη μεμβράνη που ονομάζεται πυρηνική μεμβράνη ή πυρηνικός φάκελος. Η πυρηνική μεμβράνη διαθέτει πόρους, μέσω των οποίων μεταφέρονται μόρια από και προς το κυτταρόπλασμα. Στον πυρήνα βρίσκεται το γενετικό υλικό του κυττάρου και διεξάγεται η σύνθεση του DNA (αντιγραφή) και του RNA (μεταγραφή).

38 Πυρήνας- πυρηνική μεμβράνη

39 Ενδοπλασματικό δίκτυο
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ενδοπλασματικό δίκτυο Οι πρωτεΐνες που συντίθενται στα ριβοσωμάτια του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου εισέρχονται στο εσωτερικό των αγωγών, υφίστανται τροποποιήσεις και τελικά οδηγούνται στη συσκευή Golgi. Δίκτυο αγωγών και κυστιδίων από στοιχειώδη μεμβράνη που εκτείνεται μέσα στο κυτταρόπλασμα. Διακρίνεται σε τραχύ ή αδρό με ριβοσώματα στην εξωτερική του επιφάνεια και σε λείο. Στο εσωτερικό των μεμβρανών των αγωγών υπάρχουν ένζυμα για τη σύνθεση λιπιδίων και στεροειδών ορμονών, το μεταβολισμό υδατανθράκων, την αποτοξίνωση από φάρμακα κ.α.

40 Δέχεται, τροποποιεί και συσκευάζει τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια τα οποία συντίθενται στο ενδοπλαστικό δίκτυο. Είναι υπεύθυνο για την έκκριση ή τη μεταφορά των πρωτεϊνών που τροποποιεί σε άλλα διαμερίσματα του κυττάρου Συσκευή Golgi: Σύμπλεγμα πεπλατυσμένων σάκων από στοιχειώδη μεμβράνη σε παράλληλη διάταξη.

41 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Πλαστίδια Μιτοχόνδρια
Διακρίνονται σε χλωροπλάστες (περιέχουν χλωροφύλλη), χρωμοπλάστες (περιέχουν καροτινοειδείς ουσίες) και αμυλοπλάστες (περιέχουν άμυλο). Πλαστίδια διαθέτουν οι φυτικοί οργανισμοί και οι άλγες Είναι υπεύθυνα για την οξείδωση σακχάρων και λιπιδίων με ταυτόχρονη παραγωγή χημικής ενέργειας με τη μορφή του ΑΤΡ. Η παραπάνω διαδικασία απαιτεί κατανάλωση οξυγόνου και για το λόγο αυτό μιτοχόνδρια διαθέτουν μόνο οι αερόβιοι οργανισμοί Templates Μιτοχόνδρια Πλαστίδια Περιβάλλονται από διπλή στοιχειώδη μεμβράνη, από τις οποίες η εσωτερική έχει πολλαπλές εσωπτυχώσεις. Οργανίδια που περιβάλλονται από διπλή στοιχειώδη μεμβράνη και διαθέτουν εκτεταμένο δίκτυο μεμβρανών στο εσωτερικό τους.

42 Ριβοσωμάτια: Συμπλέγματα από ριβοσωμικό RNA (rRNA) και πρωτεΐνες όπως στους
προκαρυωτικούς οργανισμούς, αλλά με μεγαλύτερο μέγεθος. Παίρνουν μέρος στη σύνθεση πρωτεϊνών Κυτταροσκελετός: Δίκτυο πρωτεϊνικών ινιδίων. Παίρνει μέρος στην κίνηση και το σχήμα του κυττάρου, την ενδοκυτταρική μεταφορά οργανιδίων, την κυτταρική διαίρεση κ.α. Τα ινίδια του κυτταροσκελετού διακρίνονται σε μικροϊνίδια, ενδιάμεσα ινίδια και σε μικροσωληνίσκους.

43 Κυστίδια τα οποία περιβάλλονται από στοιχειώδη μεμβράνη
Κυστίδια τα οποία περιβάλλονται από στοιχειώδη μεμβράνη. Περιέχουν οξειδωτικά ένζυμα για την οξείδωση τοξικών ουσιών και την αποικοδόμηση των λιπιδίων. Υπεροξειδιοσώματα Λυσοσώματα Περιβάλλονται από στοιχειώδη μεμβράνη. Χρησιμεύουν ως χώροι αποθήκευσης διαφόρων ουσιών. Στα πρωτόζωα υπάρχουν τα σφυγμώδη ή συσταλτά κενοτόπια τα οποία χρησιμεύουν στην αποβολή άχρηστων προϊόντων και περισσευούμενου νερού από το κύτταρο. Κενοτόπια Κυστίδια τα οποία περιβάλλονται από στοιχειώδη μεμβράνη. Περιέχουν πλήθος υδρολυτικών ενζύμων για τη διάσπαση πρωτεϊνών, νουκλεϊκών οξέων, λιπιδίων και σακχάρων.

44 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΜΥΚΗΤΕΣ
Μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι νηματοειδείς οργανισμοί Αποτελούνται από ευκαρυωτικά κύτταρα, τα οποία αναπτύσσονται με τη μορφή διακλαδισμένων νηματίων που ονομάζονται υφές, ενώ τα συμπλέγματα των νηματίων ονομάζονται μυκήλια. Ορισμένοι μύκητες είναι μέρος της φυσιολογικής μικροχλωρίδας του στόματος και του εντέρου. Οι μύκητες αυτοί μπορούν να προκαλέσουν νόσο σε άτομα στα οποία έχει ελαττωθεί η άμυνα του οργανισμού.

45 Δομικά χαρακτηριστικά
Θρέψη μυκήτων Δομικά χαρακτηριστικά Ευκαρυωτικοί οργανισμοί Δεν έχουν τη δυνατότητα κίνησης Περιβάλλονται από κυτταρικό τοίχωμα Δεν περιέχουν φωτοσυνθετικές χρωστικές Έχουν πυρήνα και πυρηνίσκο Στο κυτταρόπλασμα περιέχονται ενδοπλασματικό δίκτυο, ριβοσωμάτια ο κυτταρόπλασμα μιτοχόνδρια, λυσοσώματα, κλπ. Μερικοί μύκητες διαθέτουν ένα επιπλέον περίβλημα από πολυσακχαρίτες, την κάψα Οι μύκητες είναι ετερότροφοι οργανισμοί και χρειάζονται οργανικό υλικό για την επιβίωσή τους. Την τροφή τους την προσλαμβάνουν μέσω του κυτταρικού τους τοιχώματος και της κυτταρικής τους μεμβράνης. Πολλοί μύκητες αναπτύσσονται σε τρόφιμα και τα καταστρέφουν. Άλλοι μύκητες αποικοδομούν τη νεκρή οργανική ύλη συμβάλλοντας στην ανακύκλωση των χημικών στοιχείων (αποικοδομητές).

46 Η αναπαραγωγή των μυκήτων μπορεί να είναι:
Αναπαραγωγή Η αναπαραγωγή των μυκήτων μπορεί να είναι: Μονογονική (ασεξουαλική αναπαραγωγή) Η μονογονική αναπαραγωγή παρατηρείται σε απλοειδείς μύκητες, οι οποίοι διαιρούνται με μίτωση και σχηματίζουν σπόρους. Ο αριθμός των χρωμοσωμάτων παραμένει αμετάβλητος, και δεν υπάρχει σύζευξη φύλλων. Οι μύκητες που αναπαράγονται μόνο με αυτό τον τρόπο ονομάζονται ατελείς Αμφιγονική (σεξουαλική αναπαραγωγή). Κατά την αμφιγονική αναπαραγωγή δύο απλοειδή κύτταρα συντήκονται και παράγονται σπόροι, οι οποίοι είναι διπλοειδείς. Στη συνέχεια , οι σπόροι διαιρούνται με μείωση για τη δημιουργία απλοειδών κυττάρων.

47 Aspergillus fumigatus
1 Διάκριση μυκήτων Μετάδοση Οι μύκητες διακρίνονται σε βλαστομύκητες με κύριο εκπρόσωπο την Candida spp, και υφομύκητες με κύριο εκπρόσωπο τον ασπέργιλλο 2 Οι μύκητες ζουν ελεύθεροι στο περιβάλλον, σε ζώα και σε ανθρώπους. Η μετάδοσή τους γίνεται με άμεση επαφή, με εισπνοή ή με εμφύτευση Aspergillus fumigatus

48 Τα νοσήματα που προκαλούν οι μύκητες ονομάζονται μυκητιάσεις
Τα νοσήματα που προκαλούν οι μύκητες ονομάζονται μυκητιάσεις. Οι μυκητιάσεις διακρίνονται σε επιπολής, υποδόριες και συστηματικές. Οι επιπολής μυκητιάσεις είναι λοιμώξεις οι οποίες περιορίζονται στην κεράτινη στιβάδα του δέρματος, τα νύχια , τις τρίχες και τους βλεννογόνους. Οι υποδόριες μυκητιάσεις προκαλούνται από σαπροφυτικούς μύκητες, οι οποίοι προσβάλουν τον υποδόριο ιστό, κυρίως μετά από τραυματισμούς. Οι συστηματικές μυκητιάσεις είναι οι εν τω βάθει μυκητιάσεις. Η μόλυνση γίνεται συνήθως με εισπνοή και τις περισσότερες φορές η λοίμωξη είναι ασυμπτωματική. Η διασπορά της λοίμωξης είναι δυνατόν να γίνει σε οποιοδήποτε όργανο του σώματος, αν και κάθε μύκητας έχει την τάση να προσβάλλει συγκεκριμένα όργανα Ορισμένοι μύκητες είναι ευκαιριακά παθογόνα σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς Παθογένεια μυκήτων

49 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΡΩΤΟΖΩΑ
Μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί που ανήκουν στο βασίλειο των Πρωτίστων. Τα παθογόνα πρωτόζωα εμφανίζουν κύκλο ζωής εντός και εκτός του ανθρώπου.

50 Δομικά χαρακτηριστικά
Είναι κατά κανόνα ετερότροφοι οργανισμοί . Τρέφονται με ζωντανούς ή νεκρούς οργανισμούς ή τμήματα οργανισμών με φαγοκυττάρωση. Ορισμένα πρωτόζωα τρέφονται με οργανικά μόρια που απορροφούν με διάχυση (πλασμώδια). Τα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού τους αποβάλλονται με διήθηση ή συσσωρεύονται στο πρωτόπλασμα ως κρυσταλλικοί σχηματισμοί. Ένας περιορισμένος αριθμός πρωτόζωων χρησιμοποιεί ως πηγή ενέγειας ανόργανα άλατα (αυτότροφα πρωτόζωα) Θρέψη πρωτοζώων 1 Δομικά χαρακτηριστικά Ευκαρυωτικοί μονοκύτταροι οργανισμοί Περιέχουν ένα ή περισσότερους πυρήνες οι οποίοι περιβάλλονται από πυρηνική μεμβράνη Διαθέτουν μιτοχόνδρια, λυσοσώματα, ενδοπλασματικό δίκτυο, ριβοσωμάτια κλπ. Ορισμένα πρωτόζωα διαθέτουν ειδικά κενοτόπια (σφυγμώδη κενοτόπια) και άλλες εξειδικευμένες δομές Εμφανίζουν ανθεκτικές μορφές κυττάρων που ονομάζονται κύστεις Δε διαθέτουν κυτταρικό τοίχωμα Έχουν τη δυνατότητα κίνησης 2

51 Αναπαραγωγή πρωτοζώων
Αναπαράγονται μονογονικά ή αμφιγονικά. Η μονογονική αναπαραγωγή μπορεί να γίνει με απλή διχοτόμηση (δύο θυγατρικά κύτταρα) ή με σχιζογονία (πολλά θυγατρικά κύτταρα). Η αμφιγονική αναπαραγωγή περιλαμβάνει τη δημιουργία γαμετών και συχνά εναλλάσσεται με τη μονογονική αναπαραγωγή. Αναπαραγωγή πρωτοζώων

52 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Μετάδοση Παθογένεια
Βρίσκονται σε μολυσμένα ζώα και στο χώμα που έχει μολυνθεί από κόπρανα. Μεταδίδονται με: Κατάποση (κοπρανοστοματική οδός) Κατανάλωση μολυσμένης τροφής και νερού Άμεση επαφή με μολυσμένο άτομο Σεξουαλική επαφή Εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων Μέσω εντόμων Μετάγγιση μολυσμένου αίματος Χρήση μολυσμένης σύριγγας Γενικά, είναι λιγότερο διεισδυτικά από τα βακτήρια και διαθέτουν λιγότερους παθογενετικούς μηχανισμούς από αυτά. Έχουν πολλούς μηχανισμούς προσκόλλησης σε κύτταρα και παράγουν λίγες τοξίνες. Διαφεύγουν με διάφορους τρόπους την άμυνα του ξενιστή. Η λοίμωξη από πρωτόζωα συνήθως οδηγεί σε χρόνια νόσο.

53 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΙΟΙ
Μη αυτοτελείς ακυτταρικές μορφές. Διαθέτουν γενετικό υλικό DNA ή RNA που περιβάλλεται από πρωτεϊνικό περίβλημα, το καψίδιο. Ορισμένοι ιοί διαθέτουν επιπλέον περίβλημα από λιποπρωτεϊνες, το έλυτρο. Πολλαπλασιάζονται μόνο στο εσωτερικό ζωντανών κυττάρων άλλων οργανισμών

54 Πολλαπλασιασμός των ιών

55 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

56 Τα μικρόβια για να διατηρηθούν στη ζωή χρειάζονται συνεχή παροχή χημικών ουσιών και ενέργειας, που τα χρησιμοποιούν για την παραγωγή των συστατικών και των μορίων τους. Οι βιοχημικές αντιδράσεις που πραγματοποιούν αποτελούν τον μεταβολισμό του κυττάρου

57 Ο μεταβολισμός διακρίνεται σε αναβολισμό και καταβολισμό
Το σύνολο των αντιδράσεων μέσω των οποίων γίνεται η σύνθεση πολύπλοκων χημικών ουσιών από απλούστερες με τη σύγχρονη κατανάλωση ενέργειας Αναβολισμός Το σύνολο των αντιδράσεων διάσπασης πολύπλοκων ουσιών σε απλούστερες με ταυτόχρονη ελευθέρωση ενέργειας Καταβολισμός

58 Εκτός από θρεπτικές ουσίες οι μικροοργανισμοί μπορούν να αναπτυχθούν σε συγκεκριμένες συνθήκες περιβάλλοντος, όπως είναι το οξυγόνο, η θερμοκρασία και το pH

59 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Οξυγόνο
Υποχρεωτικά αερόβιοι: οργανισμοί οι οποίοι αναπτύσσονται μόνο παρουσία οξυγόνου Πολλοί μικροοργανισμοί απαιτούν οξυγόνο για την ανάπτυξή τους (αερόβιοι), ενώ άλλοι αναπτύσσονται όταν απουσιάζει από το περιβάλλον (αναερόβιοι). Προαιρετικά αερόβιοι: οργανισμοί που επιβιώνουν απουσία οξυγόνου, αλλά αναπτύσσονται πιο γρήγορα παρουσία του Μικροαερόφιλοι: χρειάζονται το οξυγόνο σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά της ατμόσφαιρας Υποχρεωτικά αναερόβιοι: Καταστρέφονται παρουσία οξυγόνου Δυνητικά αναερόβιοι: Δε χρησιμοποιούν το οξυγόνο, όμως επιβιώνουν όταν υπάρχει στο περιβάλλον τους

60 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Θερμοκρασία
Οι μικροοργανισμοί ανάλογα με το είδος τους έχουν συγκεκριμένη ιδανική θερμοκρασία ανάπτυξης Ψυχρόφιλοι: Αναπτύσσονται καλύτερα σε θερμοκρασία 10-20ο C Θερμόφιλοι: Αναπτύσσονται καλύτερα σε θερμοκρασία 50-60ο C Μεσόφιλοι: Αναπτύσσονται καλύτερα σε θερμοκρασία 30-37ο C

61 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ pH

62 ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Ο μεγαλοοργανισμός που φιλοξενεί μικροοργανισμούς ονομάζεται ξενιστής Παθογόνοι ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που προκαλούν διαταραχές στον ξενιστή τους Σαπροφυτικοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που αναπτύσσονται σε νεκρό οργανικό υλικό Ευκαιριακοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί οι οποίοι προκαλούν νόσο στον ξενιστή τους μόνο κάτω από ειδικές συνθήκες

63 Νοσήματα που προκαλούνται από τα μικρόβια
. Νοσήματα που προκαλούνται από τα μικρόβια Λοιμώδη νοσηματα Ο αριθμός των μικροβίων Η λοιμογόνος δύναμη του μικροβίου Παράγοντες που επηρεάζουν την ικανότητα των μικροβίων να προκαλούν νόσο είναι

64 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΑ – ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΧΛΩΡΙΔΑ
Φυσιολογική χλωρίδα: Το σύνολο των μικροοργανισμών που υπάρχουν και συμβιώνουν με τον ξενιστή και βρίσκονται σε δυναμική ισορροπία με αυτόν Περιοχές με μόνιμη μικροβιοφορία: δέρμα, στοματική κοιλότητα, οφθαλμοί, κόλπος κ.α. Περιοχές με παροδική μικροβιοφορία: λάρυγγας, οισοφάγος, στομάχι, άνω μέρος του λεπτού εντέρου κ.α. Περιοχές στείρες μικροβίων: αίμα, εγκέφαλος, κατώτερο αναπνευστικό σύστημα, κοιλότητα της μήτρας κ.α.

65 Χλωρίδα Στόματος Κεφάλαιο 2ο

66 Φυσιολογική χλωρίδα στόματος
Το σύνολο των μικροβίων που βρίσκεται στη στοματική κοιλότητα ενός υγιούς ατόμου. Διακρίνεται σε: Μόνιμη χλωρίδα Παροδική χλωρίδα

67 Μικρόβια της χλωρίδας στόματος
Βακτήρια: κυριαρχούν στη στοματική κοιλότητα. Περισσότερα από βακτήρια που ανήκουν σε 700 διαφορετικά είδη Πρωτόζωα: διάφορα είδη, με πιο κοινό το Entamoeba gingivalis Μύκητες: αποτελούν μικρό ποσοστό της χλωρίδας με κυρίαρχο είδος το Candida albicans

68 Μικρόβια της χλωρίδας στόματος
Μυκοπλάσματα: έχουν απομονωθεί διάφορα είδη από το σάλιο, τους βλεννογόνους και την οδοντική πλάκα Ιοί: έχουν απομονωθεί οι ιοί του έρπητα του απλού, της ηπατίτιδας, HPV, HIV, Coxsacki κ.α.

69 Οι κυριότερες ομάδες βακτηρίων της στοματικής κοιλότητας
Αποικίζουν όλα τα μέρη του στόματος και είναι μέλη της μόνιμης χλωρίδας. Συνδέονται και επικοινωνούν μεταξύ τους και δημιουργούν βιομεμβράνες. Επηρεάζουν τον ξενιστή τους με πολλούς τρόπους και είναι υπεύθυνα για ασθένειες στη στοματική κοιλότητα ή σε άλλα σημεία του οργανισμού. Με τους παραδοσιακούς τρόπους καλλιέργειας απομονώνονται μόνο το 60% των βακτηρίων του στόματος Χρώση Gram Κόκκοι Βακτηρίδια Gram (+) Στρεπτόκοκκοι Σταφυλόκοκκοι Μικρόκοκκοι Στοματόκοκκοι Ακτινομύκητες Γαλακτοβάκιλλοι Προπιονιβακτηρίδια Ευβακτηρίδια Gram (-) Ναϊσσέριες Μοραξέλλες Βεγιονέλλες Βακτηριοειδή Πορφυρομονάδα Πρεβοτέλλα Ατρακτοβακτηρίδια

70 Είδη Gram θετικών κόκκων της χλωρίδας του στόματος θηλαστικών
Γένος Ομάδα ειδών Είδος Streptococcus mutans Salivarius Anginosus mitis S. mutans,S. sobrinus,S. cricerus S. rattus,S. ferus,S. macacae S. downei,S. salivarius,S. vestibularis,S. constellatus S. intermedius,S. anginosus S. mitis,S. oralis,S. sanguis S. gordonii,S. Parasanguis S. Crista Staphylococcus S. Aureus Micrococcus M. lylae,M. luleus, M. sedentarius,M. varians Stomatococcus S. Mucilagenosus

71 Στρεπτόκοκκοι Κυριαρχούν στη στοματικοί κοιλότητα
Συχνότερα απομονώνονται α-αιμολυτικοί Αποτελούν κατά προσέγγιση το: 28% των βακτηρίων της οδοντικής πλάκας, 46% του σάλιου, 45% της γλώσσας, 29% της ουλοδοντικής σχισμής Σε μικρά ποσοστά έχουν απομονωθεί από την ουλοδοντική σχισμή εντερόκοκκοι, καθώς και μικροαερόφιλοι και υποχρεωτικά αναερόβιοι στρεπτόκοκκοι (πεπτοστρεπτόκοκκοι )

72 Ομάδα στρεπτόκοκκων Θέση απομόνωσης Παθήσεις Είδη ομάδας S. mutans
Επιφάνεια των δοντιών Τερηδόνα S. mutans, S. sobrinus, S. cricerus, S. rattus, S. ferus, S. macacae, S. downei S. salivarius Σάλιο, βλεννογόνοι στόματος Ανεβάζει τοπικά το pH S. salivarius, S. vertibulans S. Anginosus (S. milleri) Βλεννογόνοι στόματος, ουλοδοντική σχισμή, οδοντική πλάκα Ευκαιριακά παθογόνοι, πιθανόν προστατευτικό έναντι της τερηδόνας S. anginosus, S. constellatus, S. intermedius S. mitis Βλεννογόνοι στόματος, οδοντική πλάκα Βακτηριαιμία μετά από εξαγωγές δοντιών S. mitis, S. sanguis, S. gordonii, S. parasanguis, S. oralis, S. crista

73 Streptococcus mutans Είδος Ορότυπος
c, e, f S. sobrinus d, g S. cricerus a S. rattus b S. ferus S. macacae S. downei h Κύριο αίτιο της τερηδόνας Συνθέτουν εξωκυττάριους και ενδοκυττάριους πολυσακχαρίτες από τους οποίους παράγουν οξέα Παράγουν βακτηριοκίνες μέσω των οποίων επηρεάζουν τη σύσταση της οδοντικής πλάκας Διαχωρίζονται με βάση τα αντιγόνα που διαθέτουν σε ορολογικά σε 8 ορότυπους και με βάση το DNA και το rRNA σε 7 είδη

74 Ομάδα στρεπτόκοκκων Ιδιότητες
S. salivarius Διαχωρίζεται στα είδη S. salivarius και S. vestibularis (S. thermophilus). Ο S. salivarius Βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στο σάλιο και αποικίζει εκλεκτικά τους βλεννογόνους του στόματος. Παράγει εξωκυττάριους πολυσακχαρίτες όταν υπάρχει φρουκτόζη στο περιβάλλον. Είναι ευκαιριακά παθογόνος. Ο S. vestibularis παράγει H2O2 και ουρεάση από τα οποία παράγεται αμμωνία που ανεβάζει τοπικά το pH S. anginosus Παλαιότερα αναφερόταν ως S. milleri. Απομονώθηκε πρώτα το 1956 από πύον αποστήματος. Έχει διαχωριστεί σε τρία είδη (S. anginosus, S. constellatus, S. intermedius). Απομονώνεται από βλεννογόνους, την ουλοδοντική σχισμή και την οδοντική πλάκα. Δεν παράγουν πολυσακχαρίτες και πιθανόν να έχουν προστατευτικό ρόλο στη δημιουργία τερηδόνας. Είναι ευκαιριακά παθογόνος και προκαλεί σοβαρές παθήσεις σε διάφορα όργανα του σώματος S. mitis Απομονώνεται από τους βλεννογόνους και την οδοντική πλάκα. διαχωρίζεται σε 6 είδη. Είναι από τα πρώτα βακτήρια που αποικίζουν τη στοματική κοιλότητα θεμελιώνοντας την οδοντική πλάκα. Προκαλεί βακτηριαιμία και ενδοκαρδίτιδα.

75 Σταφυλόκοκκοι – Μικρόκοκκοι - Στοματόκοκκοι
Οι σταφυλόκοκκοι και οι μικρόκοκκοι απομονώνονται σε μικρή αναλογία από το σάλιο, την ουλοδοντική σχισμή τους βλεννογόνους και την οδοντική πλάκα (κυρίως από άτομα με ανοσοκαταστολή). Περίπου το 50% των σταφυλόκοκκων που απομονώνονται ανήκουν στο είδος S. aureus. Οι στοματόκοκκοι αποικίζουν εκλεκτικά την επιφάνεια της γλώσσας

76 Gram (+) βακτηρίδια Ακτινομύκητες (Actinomyces)
Γαλακτοβάκιλλοι (Lactobacillus) Προπιονιβακτηρίδια (Propionibacterium) και Κορυνοβακτηρίδια (Corynebacterium) Ευβακτηρίδια (Eubacterium) Μέλη της χλωρίδας της οδοντικής πλάκας. Μικροαερόφιλα ή αναερόβια, παράγουν εξωκυττάριους πολυσακχαρίτες, μπορούν να προσκολλώνται σε άλλα είδη βακτηρίων Μέλη της χλωρίδας σε μικρό ποσοστό (μικρότερο από 1%), που αυξάνει σε περιοχές με τερηδόνα. Μπορούν να αναπτυχθούν σε περιβάλλον με χαμηλό pH Έχουν απομονωθεί από το στόμα διάφορα είδη. Υποχρεωτικά αναερόβια Αποτελούν το 50% της χλωρίδας του περιοδοντικού θύλακα. Υποχρεωτικά αναερόβια, καλλιεργούνται και απομονώνονται δύσκολα Σχετίζονται με τερηδόνα και ουλίτιδα Σχετίζονται με τερηδόνα Ευκαιριακά παθογόνα Σχετίζονται με περιοδοντίτιδα

77 Gram (-) βακτήρια Gram (-) κόκκοι Gram (-) βακτηρίδια
Απομονώνονται από όλες τις επιφάνειες του στόματος , παίρνουν μέρος στη δημιουργία της οδοντικής πλάκας, ορισμένα είδη συμβάλλουν στη δημιουργία τερηδόνας, ενώ άλλα έχουν προστατευτικό ρόλο Διακρίνονται σε υποχρεωτικά αναερόβια, προαιρετικά αναερόβια και μικροαερόφιλα. Καλλιεργούνται δύσκολα, ορισμένα παράγουν μαύρες χρωστικές, πολλά είναι παθογόνα

78 Παθογόνα στοματικής κοιλότητας
Βακτήριο Χαρακτηριστικά Ασθένειες Treponema denticola Gram (-), υποχρεωτικά αναερόβιο, κινητό, ισχυρά πρωτεολυτικό. Ανήκει στις σπειροχαίτες Περιοδοντίτιδα Porphyromonas gingivalis Gram(-), βακτηρίδιο, αναερόβιο, μη κινητό Περιοδοντίτιδα, αποστήματα, ενδοκαρδίτιδα Aggregatibacter actinomycetemcomitans Gram (-) βακτηρίδιο με μικρό μέγεθος, μη κινητό, μικροαερόφιλο, δυνητικά αναερόβιο Περιοδοντίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, βακτηριαιμία, περικαρδίτιδα, οστεομυελίτιδα, ουρολοίμωξη, αποστήματα εγκεφάλου

79 ΑΒΙΟΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ
Κεφάλαιο 4 ΑΒΙΟΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ

80 Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη χλωρίδα του στόματος:
Θερμοκρασία: φυσιολογική θερμοκρασία στόματος 35-36ο C. Επηρεάζει την ανάπτυξη των μικροβίων καθώς επίσης, τη διαλυτότητα αερίων στο σάλιο, το pH, την προσκόλληση των μικροβίων στις οδοντικές επιφάνειες και την ιοντική ισχύ. Παρουσιάζει διακυμάνσεις μεταξύ υγιών ατόμων και στις διάφορες περιοχές του στόματος του ίδιου ατόμου. Σε περιοδοντίτιδα η θερμοκρασία του περιοδοντικού θύλακα αυξάνει pH: ρυθμίζεται κυρίως από το σάλιο στις τιμές 6,75-7,25. Οι περιοχές του στόματος που διαβρέχονται λιγότερο από το σάλιο έχουν πιο όξινο ή πιο αλκαλικό pH. Όταν καταναλώνεται τροφή με υδατάνθρακες το pH μπορεί να φθάσει σε τιμές κάτω από 5, λόγω τις παραγωγής οξέων από τα μικρόβια. Το pH επανέρχεται σταδιακά στις προηγούμενες τιμές του

81 Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη χλωρίδα του στόματος:
Οξυγόνο: αν και η στοματική κοιλότητα είναι πλούσια σε οξυγόνο διαθέτει περιοχές με αναερόβιες συνθήκες, με αποτέλεσμα στη στοματική κοιλότητα να επιβιώνουν αερόβιοι και αναερόβιοι μικροοργανισμοί Οξειδοαναγωγικό δυναμικό (Eh): η τάση ενός συστήματος να αποδίδει ή να δέχεται ηλεκτρόνια. Επηρεάζεται από τη συγκέντρωση οξυγόνου και άλλους παράγοντες. Τα αναερόβια βακτήρια απαιτούν χαμηλό Eh Θρεπτικές ουσίες: πηγές θρεπτικών ουσιών είναι το σάλιο, το ουλικό έκκριμα, προϊόντα του μεταβολισμού των μικροβίων, ουσίες από την αποδόμηση των επιθηλιακών κυττάρων και η τροφή του ξενιστή

82 Σάλιο Ουλικό έκκριμα Προϊόντα μικροβίων Επιθηλιακά κύτταρα
Θρεπτικές ουσίες: πηγές θρεπτικών ουσιών είναι το σάλιο, το ουλικό έκκριμα, προϊόντα του μεταβολισμού των μικροβίων, ουσίες από την αποδόμηση των επιθηλιακών κυττάρων και η τροφή του ξενιστή Σάλιο Ουλικό έκκριμα Προϊόντα μικροβίων Επιθηλιακά κύτταρα Διατροφή ξενιστή Πρωτεΐνες, γλυκοπρωτεΐνες, πεπτίδια, αμινοξέα, λιπίδια, βιταμίνες, ανόργανα ιόντα, διοξείδιο του άνθρακα Αλβουμίνη, γλυκοπρωτεΐνες, αίμη κ.α. Προϊόντα του μεταβολισμού τους, όπως σακχαρόζη, χρήσιμα σε άλλα μικρόβια Τα επιθηλιακά κύτταρα αποκολλώνται από τους βλεννογόνους, παρασύρονται από το σάλιο και λύνονται σε αυτό. Πολλά από τα συστατικά τους που ελευθερώνονται χρησιμοποιούνται από τους μικροοργανισμούς Πολλά συστατικά της διατροφής είναι χρήσιμα στα μικρόβια. Το πιο σημαντικό συστατικό είναι οι υδατάνθρακες, ιδίως η σακχαρόζη.

83 Σχέσεις μικροβίων της στοματικής κοιλότητας
Κεφάλαιο 5 Σχέσεις μικροβίων της στοματικής κοιλότητας

84 Οι βλεννώδεις επιφάνειες του στόματος αποτελούνται από επιθηλιακά κύτταρα τα οποία συνδέονται, περιβάλλονται και στηρίζονται από ένα εξωκυττάριο υλικό που ονομάζεται εξωκυττάρια μήτρα. Στον επιθηλιακό ιστό αποτελεί τον βασικό υμένα

85 Βλεννώδεις επιφάνειες στοματικής κοιλότητας

86 Τα κύρια συστατικά της εξωκυττάριας μήτρας είναι ινώδεις πρωτεΐνες, όπως το κολλαγόνο και υδατάνθρακες ενωμένοι με πρωτεΐνες που ονομάζονται πρωτεογλυκάνες

87 Στα επιθηλιακά κύτταρα, την εξωκυττάρια μήτρα και στην επιφάνεια της αδαμαντίνης και της οστέινης ουσίας των δοντιών προσροφώνται μόρια του σάλιου, του ουλοδοντικού υγρού και μικροβίων, καλύπτοντας τις επιφάνειες με ένα υμένιο. Το υμένιο που καλύπτει την επιφάνεια των δοντιών ονομάζεται επίκτητο υμένιο αδαμαντίνης ή οστέινης και χιτώνας βλέννας στους βλεννογόνους

88 Τα μικρόβια μπορούν να προσκολληθούν στα επιθηλιακά κύτταρα, στην εξωκυττάρια μήτρα ή στα μόρια των υμενίων

89 Προσκόλληση μικροβίων στις επιφάνειες του στόματος
Αλληλεπιδράσεις χαμηλής συγγένειας Ηλεκτροστατικές έλξεις, υδρόφοβες δυνάμεις κλπ Μηχανισμοί υψηλής συγγένειας Σύνδεση μορίων των βακτηρίων (συγκολλητίνες) με μόρια του ξενιστή (υποδοχείς) Μόνιμη σύνδεση Ειδικά μικρόβια αποικίζουν συγκεκριμένες επιφάνειες

90 Συγκολλητίνες βακτηρίων
Συγκολλητίνες των φιμπριών Συγκολλητίνες της επιφάνειάς τους Υποδοχείς ξενιστή Μόρια της πλασματικής μεμβράνης Μόρια της εξωκυττάριας μήτρας και του υμενίου

91 Συγκολλητίνες βακτηρίων
Φίμπριες Λεκτίνες Αντιγόνα Ι/ΙΙ Γλυκοζυλοτρανσφεράσες Λιποτειχοϊκά οξέα Υποδοχείς ξενιστή ● Πρωτεΐνες επίκτητου υμένα Επιφάνεια επιθηλιακών κυττάρων Επιφάνεια βακτηρίων Γλυκοπρωτεΐνες επίκτητου υμένα Γλυκοπρωτεΐνες επιθηλιακών κυττάρων ● Επιφάνεια βακτηρίων Ιόντα ασβεστίου Γλυκοπρωτεΐνες σάλιου ● Δεξτράνες και γλυκάνες επίκτητου υμενίου αδαμαντίνης ● Υποδοχείς υμενίων

92 Σχηματική παράσταση της σύνδεση βακτηρίων στις κυτταρικές επιφάνειες
Σχηματική παράσταση της σύνδεση βακτηρίων στις κυτταρικές επιφάνειες. Αριστερά φαίνεται η σύνδεση μέσω φιμπριών σε γλυκολιπίδια και γλυκοπρωτεΐνες της επιφάνειας του κυττάρου. Δεξιά φαίνεται η σύνδεση μέσω πρωτεϊνών της επιφάνειας του βακτηρίου σε μόρια της κυτταρικής μεμβράνης ή της εξωκυττάριας μήτρας του ξενιστή

93 Υποδοχείς επιθηλιακών κυττάρων
Ο φυσιολογικός ρόλος των υποδοχέων είναι η αναγνώριση και η σύνδεση με μόρια του περιβάλλοντος που έχουν ρόλο σήματος. Με τα σήματα αυτά τα κύτταρα επικοινωνούν με το περιβάλλον και ρυθμίζουν ανάλογα σημαντικές λειτουργίες τους

94 Από τους πιο σημαντικούς υποδοχείς των επιθηλιακών κυττάρων είναι οι ιντεγκρίνες.
Οι ιντεγκρίνες είναι διαμεμβρανικές πρωτεΐνες οι οποίες αποτελούνται από δύο υπομονάδες, την α και β. υπάρχουν τουλάχιστον 20 διαφορετικές ιντεγκρίνες οι οποίες συνδέονται με διαφορετικά μόρια της εξωκυττάριας μήτρας Γενικά, λίγα είδη βακτηρίων μπορούν να συνδεθούν στους υποδοχείς των επιθηλιακών κυττάρων και αυτό σε συνδυασμό με τη συνεχή τους απόπτωση και αποβολή, έχει αποτέλεσμα τη μικρή συγκέντρωση των μικροβίων στις βλεννώδεις επιφάνειες

95 Υποδοχείς εξωκυττάριας μήτρας
Η εξωκυττάρια μήτρα αποτελείται από ινώδεις πρωτεΐνες και γλυκοπρωτεΐνες οι οποίες αποτελούν θέσεις προσκόλλησης των βακτηρίων. Τα μόρια αυτά είναι το κολλαγόνο, η ελαστίνη, η φιμπριλίνη, η φιμπρονεκτίνη και η λαμινίνη

96 Το κολλαγόνο είναι το κύριο συστατικό της εξωκυττάριας μήτρας
Το κολλαγόνο είναι το κύριο συστατικό της εξωκυττάριας μήτρας. Αποτελείται από τρις πολυπεπτιδικές αλυσίδες που περιστρέφονται η μία μέσα στην άλλη. Κατά μήκος του μορίου υπάρχουν πολλές θέσεις σύνδεσης με τα βακτήρια. Το κολλαγόνο συνδέεται με άλλες πρωτεΐνες και σχηματίζει υπερμοριακά συμπλέγματα που αποδίδουν επίσης θέσεις προσκόλλησης των μικροβίων

97 Η φιμπριλίνη σχηματίζει ινίδια και προσδίδει επίσης ελαστικότητα
Η φιμπριλίνη σχηματίζει ινίδια και προσδίδει επίσης ελαστικότητα. Αποτελεί μήτρα για την ελαστίνη Η ελαστίνη είναι ινώδης πρωτεΐνη που προσδίδει ελαστικότητα στους ιστούς

98 Η φιμπρονεκτίνη αποτελείται από δύο πολυπεπτιδικές αλυσίδες και παίρνει μέρος στη σύνδεση των κυττάρων μεταξύ τους

99 Οι πρωτεογλυκάνες είναι γλυκοπρωτεΐνες που το μεγαλύτερο μέρος του μορίου τους είναι υδατάνθρακες. Συνδέονται με υαλουρονικό οξύ που είναι πολυσακχαρίτης και απαντάται στο επιθήλιο των ούλων

100 Μόρια εξωκυττάριας μήτρας βλεννογόνων

101 Μόρια εξωκυττάριας μήτρας βλεννογόνων

102 Υποδοχείς των υμενίων Η σύσταση του υμενίου ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Το επίκτητο υμένιο της αδαμαντίνης περιέχει πρωτεΐνες, λιπίδια γλυκολιπίδια και άλλα μόρια. Ο υμένας των επιθηλιακών κυττάρων αποτελείται από κολλαγόνο, λαμινίνες, ελαστίνη, πρωτεογλυκάνες, φιμπρονεκτίνες και ινωδογόνο. Όλα αυτά τα μόρια μπορεί να αποτελούν θέσεις σύνδεσης για τα μικρόβια.

103 Οι λαμινίνη είναι γλυκοπρωτεΐνη μοριακού βάρους 900 KDa που αποτελείται από 3 πολυπεπτιδικές αλυσίδες οι οποίες συνδέονται με δισουλφιδικούς δεσμούς. Υπάρχουν 10 διαφορετικές μορφές της πρωτεΐνης. Αντιδρά με συστατικά της εξωκυττάριας μήτρας και με μόρια διαφόρων κυτταρικών τύπων και μικροβίων

104

105 Σχέσεις μικροβίων μεταξύ τους
Συνεργατικές Παραγωγή θρεπτικών ουσιών Προσφορά επιφανειών προσκόλλησης Ρύθμιση pH, οξυγόνου κ.α. Ανταγωνιστικές Ανταγωνισμός για θρεπτικές ουσίες Ανταγωνισμός για τις θέσεις προσκόλλησης Μετατροπή των συνθηκών του περιβάλλοντος Παραγωγή τοξικών ουσιών

106 ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΙΣΤΗ
Σύνδεση βακτηρίων στον ξενιστή Σήματα από τη συγκολλητίνη του βακτηρίου Έκκριση πρωτεϊνών από το βακτήριο Αναγνώριση από υποδοχείς του κυττάρου Ρύθμιση γονιδιακής έκφρασης Αναγνώριση μικροβίων Διάκριση μη παθογόνων από παθογόνα Ρύθμιση γονιδιακής έκφρασης βακτηρίων Παραγωγή πρωτεϊνών

107 Επίδραση της χλωρίδας στον ξενιστή
Ευεργετική επίδραση ▪ Παραγωγή ουσιών ▪ Προστασία από παθογόνα μικρόβια ▪ Αύξηση της φυσικής ανοσίας ▪ Εξέλιξη και διαφοροποίηση των ιστών Βλαπτική δράση ▪ Πρόκληση ασθενειών όπως Τερηδόνα Περιοδοντίτιδα καντιτίαση

108 Απομάκρυνση μικροβίων από τη στοματική κοιλότητα
Μηχανικοί τρόποι Αντιμικροβιακά πεπτίδια Λευκά αιμοσφαίρια Παράγοντες ειδικής άμυνας Αδαμαντίνη 1 2 6 Βλεννογόνοι Αντιμικροβιακές ουσίες σάλιου Άμυνα ξενιστή 1 2 3 4 Ροή σάλιου 1 2 3 4 5 6 Βλεννογόνοι Μάσηση Αδαμαντίνη Κατάποση Αντιμικροβιακές ουσίες σάλιου Αναγέννηση επιθηλίου 5 Στοματική υγιεινή 6 Ανταγωνιστικές σχέσεις

109 Αμυντικοί μηχανισμοί ξενιστή
Μη ειδικοί αμυντικοί μηχανισμοί Βλεννογόνοι, αδαμαντίνη Αντιμικροβιακές ουσίες Λευκά αιμοσφαίρια Ειδικοί αμυντικοί μηχανισμοί Λεμφοκύτταρα Αντισώματα

110 Αντιμικροβιακές ουσίες στη στοματική κοιλότητα
Ουσία Φύση της ουσίας Τρόπος δράσης Μικρόβια στα οποία δρα Λυσοζύμη Ένζυμο Διάσπαση πεπτιδογλυκάνης Gram (+) βακτήρια Λακτοφερίνη Γλυκοπρωτεΐνη Δέσμευση σιδήρου Τροποποίηση μεμβράνης Gram (+), Gram (-) βακτήρια Γαλακτοϋπεροξειδάση Αναστολή γλυκόλυσης Gram (+),Gram (-) βακτήρια Αντιμικροβιακά πεπτίδια Πολυπεπτιδικές αλυσίδες Αλλοίωση μεμβράνης και τοιχώματος Βακτήρια μύκητες, ιοί, παράσιτα

111 Δράση αντιμικροβιακών πεπτιδίων των επιθηλιακών κυττάρων των ούλων
Εκπόλωση της βακτηριακής μεμβράνης Δημιουργία οπών στο περίβλημα των μικροβίων, με αποτέλεσμα τη διαρροή του κυτταρικού περιεχομένου Ενεργοποίηση υδρολασών που αποδομούν το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων Είσοδος στο βακτηριακό κύτταρο και πρόκληση βλαβών σε ενδοκυττάριους στόχους Τροποποίηση της φλεγμονώδους αντίδρασης και ενεργοποίηση της ειδικής άμυνας του ξενιστή Χημειοτακτική έλξη των κυττάρων της άμυνας του ξενιστή

112 Αντιμικροβιακά πεπτίδια
Πεπτίδιο Τρόπος δράσης Πεπτίδια που παράγονται από επιθηλιακά κύτταρα και λευκά αιμοσφαίρια Καθελισιδίνες (LL-37) Ντεφενσίνες Θανάτωση βακτηρίων Επούλωση τραυμάτων Αγγειογένεση Δημιουργία οπών στο περίβλημα των μικροβίων Πεπτίδια που περιέχονται στο σάλιο Ιστατίνες συστατίνες Καταστροφή των ζυμών ή αναστολή της βλάστησής τους Καταστολή ανάπτυξης περιοδοντικών παθογόνων

113 Φαγοκύτταρα -Λευκά αιμοσφαίρια
Συνεχής μεταφορά από τα αγγεία των ιστών που περιβάλλουν την ρίζα του δοντιού Ουλοδοντική σχισμή: Φαγοκυττάρωση Στοματική κοιλότητα: Παραγωγή αντιμικροβιακών ουσιών

114 Λιποπολυσακχαρίτες (LPS)
Οι μηχανισμοί μη ειδικής άμυνας εμφανίζουν υψηλό βαθμό οργάνωσης και ρύθμισης. Τα βακτήρια αναγνωρίζονται από την άμυνα του οργανισμού από ειδικά μόρια που διαθέτουν και τα οποία είναι υψηλά διατηρημένα και αναφέρονται ως MAMPs (Microbial Associated Molecular patterns) Στα παραπάνω μόρια περιλαμβάνονται λιποπολυσακχαρίτες, λιποπρωτεΐνες, φλαζελίνη και δίκλωνο RNA. Πιο σημαντικά μόρια είναι οι πολυσακχαρίτες Μόρια βακτηρίων που ρυθμίζουν τις αντιδράσεις φλεγμονής

115 Ειδικοί αμυντικοί μηχανισμοί
● Λεμφοκύτταρα ● Κύτταρα Langerhas ● Αντισώματα

116 Κατανομή της φυσιολογικής χλωρίδας του στόματος - Βιομεμβράνες
Κεφάλαιο 6 Κατανομή της φυσιολογικής χλωρίδας του στόματος - Βιομεμβράνες

117 Αποικισμός βακτηρίων με την ηλικία
Νεογνά Ο αποικισμός των μικροβίων ξεκινά με τον τοκετό ή 6-10 ώρες μετά. Αρχικά μικροαερόφιλα και στη συνέχεια αναερόβια Gram (-) βακτήρια Ανατολή των νεογιλών δοντιών Στρεπτόκοκκοι , ακτινομύκητες, γαλακτοβάκιλλοι Παιδική ηλικία Ίδια είδη βακτηρίων με τους ενήλικες

118 Κατανομή της χλωρίδας στις επιφάνειες του στόματος
Τα μικρόβια προσκολλώνται στην επιφάνεια του στόματος με τη μορφή βιομεμβράνης Γλώσσα: 100 βακτήρια/θηλή Στρεπτόκοκκοι, Gram(+) βακτηρίδια, Βεγιονέλλες Σάλιο: 108 βακτήρια/ml Ουλοδοντική σχισμή: βακτήρια /gr Κυρίως αναερόβια Δόντια: Οδοντική πλάκα Παρειές και υπερώα: βακτήρια/ κύτταρο Αερόβια και προαιρετικά αναερόβια

119 Κατανομή της χλωρίδας στις επιφάνειες του στόματος
Τα μικρόβια προσκολλώνται στην επιφάνεια του στόματος με τη μορφή βιομεμβράνης Χείλη Προαιρετικά αναερόβιοι Στρεπτόκοκκοι Υπερώα και παρειές 5-25 βακτήρια ανά επιθηλιακό κύτταρο Αερόβια και προαιρετικά βακτήρια Γλώσσα 100 βακτήρια ανά επιθηλιακό κύτταρο Αερόβια και αναερόβια βακτήρια

120 Κατανομή της χλωρίδας στις επιφάνειες του στόματος
Ουλοδοντική σχισμή Αναερόβια Gram (+) (85%) και Gram (-) (15%) Ουλικό υγρό Προαιρετικά και αυστηρά αναερόβια βακτήρια, ζωντανά ή νεκρά Σάλιο 108 βακτήρια/ml κυρίως στρεπτόκοκκοι Δόντια Η μεγαλύτερη συνάθροιση μικροβίων (οδοντική πλάκα)

121 ΒΙΟΜΕΜΒΡΑΝΕΣ Οργανωμένη κοινότητα μικροβίων εντός ενός δικτύου πολυσακχαριτών, προσκολλημένη σε ζωντανή ή αδρανή στερεή επιφάνεια

122 Οι βιομεμβράνες χαρακτηρίζονται από:
Οι βιομεμβράνες χαρακτηρίζονται από: Την επιφάνεια προσκόλλησης Τη δομική τους ετερογένεια Τη γενετική ποικιλία των μικροβίων Τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους Τα πολυμερή της εξωκυττάριας μήτρας

123 Δημιουργία και εξέλιξη βιομεμβράνης
Προσκόλληση ελεύθερων μικροβίων σε κάποια επιφάνεια με ασθενείς αντιστρεπτές δυνάμεις Δημιουργία και εξέλιξη βιομεμβράνης Στάδια εξέλιξης βιομεμβράνης Όσα μικρόβια δεν αποκολλώνται αμέσως, συνδέονται σταθερά με ειδικές δομές, όπως οι φίμπριες Τα μικρόβια αρχίζουν και πολλαπλασιάζονται ενώ προσφέρουν νέες θέσεις προσκόλλησης για νέα μικρόβια Η βιομεμβράνη αυξάνει συνεχώς, ενώ σε μία ώριμη βιομεμβράνη τα κύτταρα αποκολλώνται για να συνδεθούν σε άλλη επιφάνεια Δρ. Ελένη Γιαννουλάκη

124 Ιδιότητες βιομεμβρανών
Τα κύτταρα παράγουν εξωκυττάριους πολυσακχαρίτες οι οποίοι καλύπτουν και προστατεύουν τη βιομεμβράνη. Οι πολυσακχαρίτες δημιουργούν ένα δίκτυο (EPS) με διαύλους από τους οποίους μεταφέρονται νερό, θρεπτικές ουσίες και βιοχημικά σήματα. Τα βακτήρια της βιομεμβράνης συνεργάζονται και αλληλεπιδρούν με διάφορους τρόπους. Ηλεκτρονική φωτογραφία (Α) και σχήμα (Β) βιομεμβράνης, όπου φαίνονται οι δίαυλοι νερού μεταξύ των κυττάρων Το αποτέλεσμα είναι τα κύτταρα να εμφανίζουν διαφορετική συμπεριφορά από τα ελεύθερα μικρόβια του ίδιου είδους

125 Οδοντική πλάκα Επίχρισμα μικροβίων και προϊόντων τους, σταθερά προσκολλημένο στην επιφάνεια των δοντιών με τη μορφή βιομεμβράνης. Διακρίνεται σε μυλική, υπερουλική και υποουλική

126 Η οδοντική πλάκα σχηματίζεται σε προστατευμένες και στάσιμες περιοχές των δοντιών που δεν καθαρίζονται εύκολα, όπως είναι Οι αύλακες και τα βοθρία των δοντιών Οι περιοχές μεταξύ των δοντιών Η ουλοδοντική σχισμή

127 Η έκταση που καταλαμβάνει η οδοντική πλάκα εξαρτάται από:
Την εγγύτητα των γειτονικών δοντιών Τις λειτουργικές κινήσεις στην περιοχή Τη δίαιτα του ατόμου Τη στοματική υγιεινή

128 Γενικά, όταν η στοματική υγιεινή δεν γίνεται σωστά μεγαλύτερης έκτασης πλάκα εμφανίζεται:
Στα πίσω δόντια από τα πρόσθια Στις εσωτερικές και μεσοδόντιες επιφάνειες από τις εξωτερικές Στα δόντια της δεξιάς πλευράς του στόματος από της αριστερής (για τους δεξιόχειρες)

129 Μηχανισμοί προσκόλλησης των μικροβίων στις επιφάνειες των δοντιών
Προσκόλληση ελεύθερων μικροβίων στην επιφάνεια των δοντιών με ασθενείς αντιστρεπτές δυνάμεις Όσα μικρόβια δεν αποκολλώνται αμέσως, συνδέονται μη αντιστρεπτά με ειδικές δομές, όπως οι φίμπριες και σταθεροποιούνται με την παραγωγή πολυσακχαριτών Όσα μικρόβια δεν αποκολλώνται αμέσως, συνδέονται σταθερά με ειδικές δομές, όπως οι φίμπριες Μικροφωτογραφία ώριμης βιομεμβράνης μικτού πληθυσμού μικροβίων από επιφάνεια δοντιών (οδοντική πλάκα)

130 Δημιουργία και εξέλιξη οδοντικής πλάκας
Αμέσως μετά τον καθαρισμό των δοντιών η επιφάνειά τους καλύπτεται από οργανικές ουσίες του σάλιου που σχηματίζουν το επίκτητο υμένιο Δημιουργία και εξέλιξη οδοντικής πλάκας Στο υμένιο προσκολλώνται στην αρχή αντιστρεπτά και στη συνέχεια μόνιμα τα πρώτα βακτήρια που δεν υπερβαίνουν τα 103 /cm2 (πρωταρικοί αποικιστές) Τα μικρόβια αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να εκκρίνουν πολυσακχαρίτες, ενώ νέα μικρόβια προστίθονται και συνδέονται στα προηγούμενα (105 – 106 / cm2 5 min μετά τον καθαρισμό των δοντιών) Ο αριθμός των μικροβίων αυξάνει μέχρι ενός ορίου, όπου η πλάκα δεν αυξάνεται πλέον, αλλά αναδιοργανώνεται και αλλάζει συνεχώς. Τότε ονομάζεται ώριμη οδοντική πλάκα

131 Διαδοχικά στάδια σχηματισμού οδοντικής πλάκας
Προσρόφηση μορίων στην επιφάνεια των δοντιών και δημιουργία επίκτητου υμένιου Προσέγγιση μικροβίων στο επίκτητο υμένιο και αντιστρεπτή σύνδεση με φυσικοχημικές δυνάμεις Μη αντιστρεπτή σύνδεση των μικροβίων με ειδικές δυνάμεις Πολλαπλασιασμός μικροβίων και παραγωγή εξωπολυμερών. Ανάπτυξη βιομεμβράνης Προσκόλληση νέων μικροοργανισμών Αποκόλληση μικροβίων και αποικισμός νέων θέσεων

132 Προσέγγιση βακτηρίων στην επιφάνεια των δοντιών Μη αντιστρεπτή σύνδεση
Δυνάμεις σύνδεσης βακτηρίων της οδοντικής πλάκας Προσέγγιση βακτηρίων στην επιφάνεια των δοντιών ● Τυχαία με τη ροή του σάλιου ● Χημειοτακτικά για τα κινητά βακτήρια Αντιστρεπτή σύνδεση ● Υδροδυναμικοί δεσμοί ● Υδρόφοβες δυνάμεις ● Ηλεκτροστατικές δυνάμεις ● Δυνάμεις Van der Waals Μη αντιστρεπτή σύνδεση Σύνδεση συγκολλητινών των βακτηρίων και υποδοχέων του ξενιστή Τα βακτήρια εκκρίνουν πολυμερή και η σύνδεση γίνεται μόνιμη

133 Σύνδεση βακτηρίων μεταξύ τους
Μη ειδικές φυσικοχημικές δυνάμεις ή ειδική σύνδεση με υποδοχείς Σύνδεση σε προσκολλημένα μικρόβια Σύνδεση στο επίκτητο υμένιο Πρωτογενείς αποικιστές Δευτερογενείς αποικιστές Πρωτογενείς και δευτερογενείς Ίδιου είδους Πρωτογενείς και δευτερογενείς διαφορετικού είδους

134 Επικοινωνία βακτηρίων
Άμεση επαφή Μέσω συγκολλητινών Με τη μεταφορά γενετικού υλικού όπως τα πλασμίδια Με την έκκριση ειδικών μορίων (διακυτταρική χημική επικοινωνία) Φερομόνες στα (Gram (+) Μόρια λακτόνης στα Gram (-)

135 Δομή οδοντικής πλάκας Υπερουλική πλάκα Τα βακτήρια προσκολλώνται στην αρχή τυχαία. Στη συνέχεια πολλαπλασιάζονται και σχηματίζουν στήλες παράλληλες μεταξύ τους και κάθετες στην επιφάνεια του δοντιού Υποουλική πλάκα Σχηματίζεται πιο αργά με επέκταση της υπερουλικής κάτω από τα ούλα προς τη ρίζα του δοντιού

136 Είδη μικροβίων οδοντικής πλάκας
Περισσότερα από 500 διαφορετικά είδη στην υπερουλική πλάκα και 20% λιγότερα στην υποουλική Διαφορετικά είδη στις διάφορες περιοχές των δοντιών Διαφορετικά είδη μεταξύ διαφορετικών ατόμων

137 Σχέσεις μικροβίων της οδοντικής πλάκας
Συνεργατικές αλληλεπιδράσεις Συνεργασία στη διάσπαση θρεπτικών ουσιών Παραγωγή θρεπτικών ουσιών Τροποποίηση τοπικών συνθηκών Ανταγωνιστικές αλληλεπιδράσεις Παραγωγή τοξικών ουσιών (βακτηριοκίνες) Ανταγωνισμός για τις θρεπτικές ουσίες και τις θέσεις προσκόλλησης

138 Μικροβιακή ομοιόσταση οδοντικής πλάκας
Η ικανότητα διατήρησης της σταθερότητας της μικροβιακής κοινότητας της πλάκας Η μικροβιακή ομοιόσταση οφείλεται στην ισορροπία συνεργατικών και ανταγωνιστικών αλληλεπιδράσεων των μικροβίων μεταξύ τους και με τον ξενιστή Η μικροβιακή ομοιόσταση σε συνεργασία με την άμυνα του ξενιστή εμποδίζουν την εισβολή και την εγκατάσταση εξωγενών και πιθανά παθογόνων μικροβίων Η ποσοτική ή ποιοτική διαταραχή της μικροβιακής ομοιόστασης είναι αιτία ασθενειών, όπως η τερηδόνα και η περιοδοντίτιδα

139 Ενασβεστωμένη οδοντική πλάκα (πέτρα) που αποκολλάται μόνο μηχανικά
Ρευστή πλάκα Η ελεύθερη υδατώδης φάση της πλάκας η οποία μπορεί να διαχωριστεί από τα μικροβιακά κύτταρα με φυγοκέντρηση Τρυγία Ενασβεστωμένη οδοντική πλάκα (πέτρα) που αποκολλάται μόνο μηχανικά