Εισαγωγή στη Γλωσσολογία (Ενότητα 7-8 – Σύνταξη)

Παρουσίαση με θέμα: "Εισαγωγή στη Γλωσσολογία (Ενότητα 7-8 – Σύνταξη)"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εισαγωγή στη Γλωσσολογία (Ενότητα 7-8 – Σύνταξη)
Εισαγωγή στη Γλωσσολογία (Ενότητα 7-8 – Σύνταξη) Καθηγήτρια: Αρχόντω Τερζή

2 Σύνταξη Το μέρος (ή, ο τομέας) της Γραμματικής που αναπαριστά τη γνώση του ομιλητή για τις προτάσεις και τη δομή τους.

3 Σύνταξη Σύνταξη είναι επίσης ο τομέας της Γλωσσολογίας που μελετά και περιγράφει τη δομή της πρότασης. Οι ακολουθίες λέξεων που συμμορφώνονται με τους κανόνες της σύνταξης είναι ορθά σχηματισμένες ή γραμματικές. Οι ακολουθίες των λέξεων που παραβιάζουν τους κανόνες της σύνταξης είναι αντιγραμματικές.

4 Ως φυσικοί ομιλητές μιας γλώσσας μπορούμε να ξεχωρίζουμε τις γραμματικές από τις αντιγραμματικές προτάσεις, χωρίς απαραίτητα να έχουμε ακούσει πιο πριν την πρόταση. Η γραμματικότητα μιας πρότασης δεν εξαρτάται από το αν έχει νόημα. π.χ. Ένα ρήμα τσαλάκωσε το γάλα.

5 Η γραμματικότητα μιας πρότασης δεν εξαρτάται από την αλήθεια της.
π.χ. Τα ποδήλατα κινούνται με βενζίνη. Προτάσεις όπως οι προηγούμενες είναι γραμματικές, αλλά είναι σημασιολογικά ή πραγματολογικά ανώμαλες.

6 Ιεραρχική δομή - αμφισημία
Είπαμε ότι ο τομέας της σύνταξης μελετά τη δομή των προτάσεων. Πρώτα απ’ όλα τι είναι δομή; Ο τρόπος που ταξινομούνται οι λέξεις και οι φράσεις μέσα στην πρόταση. α. Η γραμμική σειρά με την οποία τοποθετούνται. β. Η ιεραρχική σειρά με την οποία τοποθετούνται. Γιατί είναι σημαντική η δομή; α. Η Μαρία σκέπασε το κανάτι με μια πετσέτα. *κανάτι το μία σκέπασε η Μαρία πετσέτα.

7 β. Ιεραρχική δομή Το νόημα της πρότασης δεν εξάγεται μόνο από το ‘άθροισμα’ του νοήματος των διαφόρων λέξεων με τη σειρά που εμφανίζονται, αλλά και από τον ιεραρχικό τρόπο που αυτές συνδέονται μεταξύ τους. Η παρακάτω πρόταση έχει δύο νοήματα, παρότι και στα δύο εμπλέκονται οι ίδιες λέξεις. Τέτοιου είδους προτάσεις αποτελούν σοβαρό επιχείρημα για το ότι οι προτάσεις της γλώσσας δεν αποτελούντα από απλή αλληλουχία λέξεων, αλλά οι λέξεις έχουν ιεραρχική δομή. Διαφορετικά δεν θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τις δύο σημασίες (αφού οι σημασίες των λέξεων μεμονωμένα παραμένουν οι ίδιες). Είδα τον άνδρα με το τηλεσκόπιο. 1. Κρατούσα ένα τηλεσκόπιο με το οποίο είδα τον άνθρωπο 2. Είδα τον άνδρα που κρατούσε ένα τηλεσκόπιο.

8 Προτάσεις όπως η προηγούμενη λέγονται (δομικά) αμφίσημες.
Η αμφισημία μπορεί να έχει και αστεία αποτελέσματα: Πωλείται γραφείο για κυρία με χοντρά πόδια και συρτάρια Θα λαδώσουμε τη ραπτομηχανή σας και θα ρυθμίσουμε την ένταση στο σπίτι σας για 10 δολάρια. Η αμφισημία αναπαρίσταται αρκετά εύκολα με τα δενδροδιαγράμματα.

9 Η Δομή της πρότασης Οι λέξεις μιας πρότασης μπορούν να ομαδοποιηθούν:
Το παιδί βρήκε το σκυλί Οι φυσικές ομαδοποιήσεις μίας πρότασης λέγονται (άμεσα) συστατικά. Τα συστατικά έχουν ορισμένες ιδιότητες. α. Μπορούν να απαντήσουν σε ερωτήσεις β. Μπορούν να μετατεθούν γ. Μπορούν να αντικατασταθούν από αντωνυμικούς τύπους. Αυτές τις γνώσεις μπορούμε να τις αναπαραστήσουμε με δενδρικές δομές (δένδρα).

10 Συντακτικές Κατηγορίες
Ένας περίπου συνώνυμος όρος με τον όρο συστατικά, είναι ο όρος συντακτικές κατηγορίες. Πρόκειται για φράσεις που μπορούν να αντικαταστήσουν η μία την άλλη σε μία πρόταση, π.χ., Το παιδί βρήκε το σκυλί Το παιδί, το σκυλί = Ονοματικές Φράσεις (ΟΦ) Βρήκε το σκυλί = Ρηματική Φράση (ΡΦ), Ρ: Ρήμα Στην παραπάνω ΡΦ το Ρήμα (βρήκε) είναι η Κεφαλή και η ΟΦ (το σκυλί) είναι το Συμπλήρωμά της.

11 Ακολουθούν περισσότερες ρηματικές φράσεις.
Σε όλες αυτές τις φράσεις, η κεφαλή είναι το Ρήμα, το οποίο όμως έχει διαφορετικά συμπληρώματα. Έβαλε το βιβλίο στο τραπέζι ΡΦ → Ρ ΟΦ ΠροθΦ Έδωσε του Γιάννη το βιβλίο ΡΦ → Ρ ΟΦ ΟΦ Κοιμήθηκε ΡΦ → Ρ Είπα ότι η Μαρία έφυγε ΡΦ → Ρ Π(ρόταση)

12 Η Κεφαλή δίνει το όνομά της στη Φράση ΡΦ → Ρ ΟΦ διάβασα το βιβλίο
Η Κεφαλή δίνει το όνομά της στη Φράση ΡΦ → Ρ ΟΦ διάβασα το βιβλίο ΠροθΦ → Προθ ΟΦ από τον κήπο ΟΦ* → (Προσδ) Ο ΟΦ (το) βιβλίο της Μαρίας * Βλέπουμε ότι η ΟΦ μας μπερδεύει λίγο, αλλά ας το αγνοήσουμε προς το παρόν.

13 Οι Φράσεις είναι οι Συντακτικές κατηγορίες, δηλαδή, εκφράσεις που μπορούν να αντικαταστήσουν η μία την άλλη χωρίς να χαθεί η γραμματικότητα. Μπορούμε να αναπαραστήσουμε τις προτάσεις με δύο τρόπους: 1. Κανόνες Φραστικής Δομής 2. Δενδροδιαγράμματα 1. Κανόνες Φραστικής Δομής Στην αμέσως προηγούμενη διαφάνεια είδαμε μερικούς τέτοιους κανόνες.

14 Δείτε κάποιους άλλους:
Π → ΟΦ ΡΦ ΡΦ → Ρ ΟΦ (ΠροθΦ) ΠροθΦ → Προθ ΟΦ ΟΦ → Προσδ. Ο Π → Προσδ Ο Ρ Προσδ Ο Προθ Προσδ Ο π.χ. Ο Γιάννης πήρε το βιβλίο από το τραπέζι

15 Π → ΟΦ ΡΦ ΡΦ → Ρ ΟΦ (ΠροθΦ) ΠροθΦ → Προθ ΟΦ ΟΦ → Προσδ. Ο ΟΦ → Ø Π → Ø Ρ Προσδ Ο Διάβασα ένα βιβλίο

16 2. Δενδροδιαγράμματα Αναπαριστούν α. Γραμμική σειρά β. Ομαδοποιήσεις γ. Ιεραρχική δομή Δείτε ένα χαρακτηριστικό δενδροδιάγραμμα, ή αλλιώς, δένδρο, στη σελ. 183 του βιβλίου σας. Θα πρέπει επίσης να ξέρουμε πώς αναπαρίστανται οι δομικά αμφίσημες προτάσεις.

17 Δύο ακόμη βασικές έννοιες θα πρέπει να μας απασχολήσουν:
α) Ποια είναι η Κεφαλή της Πρότασης; β) Πώς αναπαριστούμε τις εξαρτημένες προτάσεις; Απαντήσεις (πολύ συνοπτικά) α) Βοηθ(ητικό) β) ΣΔΦ Δηλ., Φράση Συμπληρωματικού Δείκτη (ΣΔ) ΣΔ είναι τα μόρια που εισάγουν δευτερεύουσες προτάσεις, π.χ., ότι, αν.

18 Είδη προτάσεων και πώς αναπαρίστανται
Υπάρχουν τουλάχιστον δύο είδη προτάσεων οι οποίες δεν μπορούν να αναπαρασταθούν με Κανόνες Φραστικής Δομής, ούτε με δένδρα. Αυτές είναι: α) Ερωτηματικές προτάσεις (με ερωτηματικές λέξεις) β) Παθητικές προτάσεις. Θα πρέπει να ξέρετε σε τι οφείλεται αυτή η αδυναμία. Στις αμέσως επόμενες διαφάνειες έχουμε απλά παραδείγματα από την κάθε περίπτωση. Η πρώτη πρόταση είναι ερώτηση αντικειμένου, η δεύτερη είναι ερώτηση υποκειμένου και η τρίτη είναι παθητική πρόταση.

19 Θα δείτε ότι ο μόνος τρόπος να αναπαραστήσουμε αυτές τις προτάσεις είναι αν κάνουμε την υπόθεση ότι έχουν δημιουργηθεί από μία πρόταση της οποίας έχει μετακινηθεί μία φράση η και παραπάνω (όπως στην περίπτωση της παθητικής). Αν υπάρχουν απορίες, ρωτήστε με!

20 Τι έφαγε; ΣΔΦ Π ΣΔ Τιi ΡΦ ΟΦ Ρ ΟΦ έφαγε μία τούρταi

21 Ποιος έφαγε μία τούρτα;
ΣΔΦ Π ΣΔ Ποιοςi ΡΦ ΟΦ Ρ ΟΦ 0i έφαγε μία τούρτα

22 Μία τούρτα φαγώθηκε (από τον Γιάννη)
ΣΔΦ ΣΔ Π ΡΦ μία τούρταi Ρ ΟΦ ΠροθΦ έφαγε μία τούρταi από τον Χ φαγώθηκε