ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ «Οι Οριοθετήσεις Θαλασσίων Ζωνών υπό το πρίσμα των Αποφάσεων των Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Το παρελθόν, το παρόν και η διαμορφούμενη τάση» Δρ. Γεώργιος Χρυσοχού Τμηματάρχης Διεθνούς Δικαίου Θάλασσας Γενικού Επιτελείου Ναυτικού – Υπουργείο Εθνικής Άμυνας Καθηγητικό Προσωπικό Ακαδημιών και Σχολών Ενόπλων Δυνάμεων

2 ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΙΣΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ / ΜΕΣΗ ΓΡΑΜΜΗ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΕΥΘΥΔΙΚΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΕΣ (ΕΠΙΕΙΚΕΙΣ ΑΡΧΕΣ) ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΜΗ ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΣΤΑΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟ MODUS OPERANDI ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΑΝ. ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

4 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ

5 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ
ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις (Equidistance / Medial Line and Special Circumstances) Ευθυδικία / επιείκεια (equity) - δίκαιες / επιεικείς αρχές (equitable principles) Aρχή της μη καταπάτησης (non-encroachment principle) Kριτήριο της αναλογικότητας (proportionality criterion)

6 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ
ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Σχετικές Περιστάσεις (Relevant Circumstances): Βασικό στοιχείο δικαστικής πρακτικής ως αναπόσπαστο κομμάτι κανόνων ή στοιχείων εφαρμοστέου δικαίου Γεωγραφικές (Νησιωτικοί Σχηματισμοί, Παράκτια Διαμόρφωση κτλ) Μη γεωγραφικές (ασφάλεια παράκτιου κράτους, κρατική πρακτική, οικονομικοί λόγοι κτλ)

7 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Συμβάσεις Γενεύης 1958 Χ.Θ. και Υφαλοκρηπίδας Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας 1982: - Άρθρο 15 (Οριοθέτηση Χωρικής Θάλασσας) μνεία για «ειδικές περιστάσεις» - Άρθρο 59 (επίλυση διαφορών ως προς δικαιώματα και δικαιοδοσίες στην ΑΟΖ) μνεία για «σχετικές περιστάσεις» Ειδικές περιστάσεις: ειδικά, γεωμορφολογικά, κυρίως στοιχεία της προς οριοθέτηση περιοχής, τα οποία συνδέονται άμεσα με την εν λόγω περιοχή και εκτιμώνται στις οριοθετήσεις ως στοιχεία του πραγματικού, ήτοι του γεωγραφικού, περιβάλλοντος (factual matrix) μέσα στο οποίο πρέπει να γίνει η οριοθέτηση.

8 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Αμφισβήτηση προνομιακού ρόλου αρχής ίσης απόστασης από Διεθνές Δικαστήριο και άλλα Διαιτητικά όργανα Οι όροι «μέση γραμμή» και «ίση απόσταση» δεν υφίστανται στα άρθρα 74 (Οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας) και 83 (Οριοθέτηση ΑΟΖ) της UNCLOS 1982 Ενστερνισμός εν λόγω αρχής από την κρατική πρακτική: Η πλειοψηφία των διμερών συμφωνιών σχετικά με τη θαλάσσια οριοθέτηση των εν λόγω ζωνών εξακολουθούν να χρησιμοποιούν μια γραμμή με βάση την απλοποιημένη (simplified) ή τροποποιημένη (modified) γραμμή ίσης απόστασης. Χρήση γραμμή ίσης απόστασης ως σημείο εκκίνησης στη διαδικασία οριοθέτησης στην πλειοψηφία υποθέσεων οριοθέτησης ενώπιον διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων (δικαστής Jimenes De Arechaga: «φυσικά, σε όλες τις περιπτώσεις, αυτός που λαμβάνει την απόφαση ξεκινά τη θεώρησή του από τη γραμμή ίσης απόστασης, ακόμη και στην περίπτωση που δεν το έχει επικαλεστεί κανείς από τα διαδίκους».

9 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας Β. Θάλασσας (ICJ 1969) Μετατροπή αρχής ίσης απόστασης σε μέθοδο (τουλάχιστον για οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ)

10 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας Β. Θάλασσας (ICJ 1969) Κρίση ΔΔΧ: Αρχή ίσης απόστασης Άρθρου 6 Σύμβασης Γενεύης για Υφαλοκρηπίδα όχι εθιμικός κανόνας Μη εφαρμόσιμη λόγω παράκτιας διαμόρφωσης εμπλεκόμενων κρατών Παρόλα ταύτα το ΔΔΧ έκρινε ότι: «δεν έχει ποτέ αμφισβητηθεί ότι η μέθοδος οριοθέτησης της ίσης απόστασης είναι μία πολύ βολική μέθοδος» και ότι «θα ήταν πιθανώς αληθές να ειπωθεί ότι καμία άλλη μέθοδος οριοθέτησης δεν επιδείχνει τον ίδιο συνδυασμό πρακτικής ευκολίας και βεβαιότητα εφαρμογής».

11 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας Β. Θάλασσας (ICJ 1969) Μετατροπή αρχής ίσης απόστασης σε μέθοδο (τουλάχιστον για οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ)

12 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας Β. Θάλασσας (ICJ 1969) Κρίση ΔΔΧ: Αρχή ίσης απόστασης Άρθρου 6 Σύμβασης Γενεύης για Υφαλοκρηπίδα όχι εθιμικός κανόνας Μη εφαρμόσιμη λόγω παράκτιας διαμόρφωσης εμπλεκόμενων κρατών Παρόλα ταύτα το ΔΔΧ έκρινε ότι: «δεν έχει ποτέ αμφισβητηθεί ότι η μέθοδος οριοθέτησης της ίσης απόστασης είναι μία πολύ βολική μέθοδος» και ότι «θα ήταν πιθανώς αληθές να ειπωθεί ότι καμία άλλη μέθοδος οριοθέτησης δεν επιδείχνει τον ίδιο συνδυασμό πρακτικής ευκολίας και βεβαιότητα εφαρμογής».

13 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας μεταξύ Τυνησίας και Λιβύης (ICJ 1982)

14 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας μεταξύ Τυνησίας και Λιβύης ΔΔΧ: «Η πρακτική των Συμβάσεων, καθώς και το ιστορικό του Άρθρου 83 του σχεδίου Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η τήρηση ίσης απόστασης μπορεί να εφαρμοστεί εάν οδηγεί σε μια δίκαιη λύση (equitable solution). Αν όχι, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι». Δεδομένου ότι το Δικαστήριο έκρινε ότι η τήρηση ίσων αποστάσεων δεν ήταν μια προνομιούχα σε σχέση με άλλες μέθοδος, εφάρμοσε στην εξέταση του δεύτερου τομέα της συνοριακής γραμμής τροποποιημένη γραμμή ίσης απόστασης (modified equidistance line) ως μέτρο ισότητας (δικαιοσύνης).

15 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης στον Κόλπο Maine μεταξύ Καναδά και ΗΠΑ (ICJ Chamber 1984)

16 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης στον Κόλπο Maine μεταξύ Καναδά και ΗΠΑ ΔΔΧ: η αποδοχή της αρχής ίσης απόσταση ως γενικός κανόνας δικαίου οριοθέτησης «[ …] Θα ισοδυναμούσε με μετατροπή του συνδυασμένου κανόνα ίσης απόστασης / ειδικών περιστάσεων σε κανόνα του γενικού διεθνούς δικαίου, και, συνεπώς, ικανό να έχει πολυάριθμες εφαρμογές, ενώ δεν υπάρχει ανάλογο ίχνος στο διεθνές έθιμο …» Το Επιμελητήριο χρησιμοποίησε τη γραμμή ίσης απόστασης στην περίπτωση που η γεωγραφική σχέση των δύο ακτών μετατρέπεται σε σχέση αντίθετων ακτών, όπως στην περίπτωση της Υπόθεσης του ICJ για την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας Τυνησίας-Λιβύης του 1982, και διόρθωσε τη θέση αυτής σύμφωνα με τις σχετικές περιστάσεις.

17 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Η Διαιτησία για την Οριοθέτηση Θαλασσίου Συνόρου μεταξύ Γουινέας και Γουινέας-Μπισάου (1983)

18 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Η Διαιτησία για την Οριοθέτηση Θαλασσίου Συνόρου μεταξύ Γουινέας και Γουινέας-Μπισάου Το δικαστήριο, αφού εξέτασε προσεκτικά τη γενική κατεύθυνση και τη διαμόρφωση της ακτογραμμής, παρατήρησε την ύπαρξη ειδικών περιστάσεων, όπως της κοιλότητας των ακτών των κρατών, και γενικότερα της κοίλης διαμόρφωσης των ακτών της Δυτικής Αφρικής καθώς και την παρουσία ορισμένων νησιών στην προς οριοθέτηση περιοχή. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις συνθήκες και τη γειτνίαση των ακτών των δύο κρατών, το Δικαστήριο απέρριψε την εφαρμογή της μεθόδου ίσης απόστασης, καθώς εκτίμησε ότι δεν θα επέφερε δίκαιο αποτέλεσμα (equitable result).

19 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Καμερούν και Νιγηρίας (ICJ 2002) ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΙΚΑ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΠΕΡΙΚΛΕΙΣΤΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΣ ΜΕΙΟΝΕΚΤΟΥΝΤΑ

20 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Καμερούν και Νιγηρίας ΔΔΧ: Mέθοδος δίκαιων αρχών / σχετικών περιστάσεων, […] «είναι πολύ παρόμοια με τη μέθοδο ίσης απόστασης / ειδικών περιστάσεων που ισχύουν στην οριοθέτηση της Χ.Θ.». ΔΔΧ: «Για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, πέρα ​​από τη ζώνη 12 μιλίων, θα εξαχθεί πρώτα μία προσωρινή γραμμή ίσης απόστασης και στη συνέχεια θα εξεταστεί αν υφίστανται οι συνθήκες που πρέπει να οδηγήσουν σε αναπροσαρμογή» (δηλ. μετατόπισή της). Το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε κανένα άλλο λόγο ή περίσταση που επίτασσε την προσαρμογή της γραμμής ίσης απόστασης και αποφάσισε «ότι η γραμμή ίσης απόστασης αντιπροσωπεύει ένα δίκαιο αποτέλεσμα για την οριοθέτηση της περιοχής

21 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Μέθοδος ίσης απόστασης όχι γενικός κανόνας εθιμικού διεθνούς δικαίου ούτε προνομιούχα μέθοδος μεταξύ άλλων. Σε περιπτώσεις κρατών με αντικείμενες ακτές, μέθοδος ίσης απόστασης ως σημείο εκκίνησης. Διαιτητική απόφαση του 1977 για την Υπόθεση μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας (Υφαλοκρηπίδα Μάγχης – Channel Islands): ότι η αρχή της ίσης απόστασης / ειδικών περιστάσεων έχει τον ίδιο στόχο με τους γενικούς κανόνες του εθιμικού δικαίου για την επίτευξη δίκαιου αποτελέσματος (equitable result). ΔΔΧ Υπόθεση Κατάρ vs Μπαχρέιν 2001: «ο κανόνας ίσης απόστασης / ειδικών περιστάσεων, o οποίος εφαρμόζεται για την οριοθέτηση της Χ.Θ., καθώς και ο κανόνας των δίκαιων-επιεικών αρχών / σχετικών περιστάσεων, όπως αυτός έχει αναπτυχθεί από το 1958 και εντεύθεν με τη δικαστική νομολογία (case-law) και την πρακτική των κρατών σε ό, τι αφορά την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, είναι στενά αλληλένδετοι».

22 Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις
Ίση Απόσταση / Μέση Γραμμή και Ειδικές Περιστάσεις Παρόλα ταύτα στην κρατική πρακτική τον πρώτο λόγο έχει το αποτέλεσμα που παράγει μια γραμμή ίσης απόστασης. Περαιτέρω, ουσιώδες ζήτημα σχετικά με την πρακτική των κρατών ο κανονιστικός χαρακτήρας (normative character) αυτής της πρακτικής. [ΔΔΧ: η κρατική πρακτική από μόνη της δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα εθιμικό κανόνα διεθνούς δικαίου, λόγω της έλλειψης της δικαστικής γνώμης (opinio juris) ] ΔΔΧ : λόγω της ιδιαιτερότητας της κάθε κατάστασης, η δημιουργία εθιμικού κανόνα με βάση τις συμφωνίες οριοθετήσεων πρέπει να προσεγγίζεται με ιδιαίτερη προσοχή. Οι διεθνείς συμφωνίες / συνθήκες είναι δεσμευτικές μόνο για τα (άρθρο 34 της Σύμβασης της Βιέννης του 1969 για το Δίκαιο των Συνθηκών) Το δίκαιο θαλασσίων οριοθετήσεων δεν αποτελεί σύνολο κανόνων αναγκαστικού δικαίου (jus cogens), αλλά σύνολο κανόνων ενδοτικού δικαίου (jus dispositivum) [κανόνες δικαίου, η εφαρμογή των οποίων μπορεί να αποκλεισθεί από την αντίθετη βούληση των μερών, εφόσον αυτά συμφωνήσουν σε κάτι τέτοιο

23 Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές
Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές Εμφάνιση κατά κόρον στις οριοθετήσεις ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδας Αριστοτέλης: οι νόμοι τίθενται από τον νομοθέτη με μία γενικότητα η οποία δεν επιτρέπει λογικά την πρόβλεψη εξαιρετικών καταστάσεων. Συνεπώς, σε ορισμένες περιπτώσεις η εφαρμογή του δικαίου πρέπει να γίνεται με τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται δίκαιο αποτέλεσμα. Είσοδος θεσμού ευθυδικίας / επιείκειας στο δικαιοδοτικό διακανονισμό των διεθνών διαφορών οφείλεται στην Ατομική Γνώμη του Δικαστή M. Hudson στην υπόθεση που έκρινε το Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης για την Eκτροπή των Υδάτων στον Ποταμό Meuse (1937). Η έννοια αυτή, υπό τη μορφή του όρου «δίκαιες / επιεικείς αρχές» (equitable principles), έχει πρωτοεμφανιστεί στη Διακήρυξη του Προέδρου Τρούμαν το 1945 για την Υφαλοκρηπίδα «… η οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας μεταξύ ΗΠΑ και τρίτων κρατών θα καθορισθεί από κοινού σύμφωνα με δίκαιες αρχές…». ΔΔΧ: «Η νομική αντίληψη της επιείκειας / ευθυδικίας είναι μια γενική αρχή που εφαρμόζεται απευθείας ως δίκαιο».

24 Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές
Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές Απόφαση ΔΔΧ του 1969 στην Υφαλοκρηπίδα της Βόρειας Θάλασσας (North Sea Case): Αφετηρία της εφαρμογής της έννοιας των επιεικών/δίκαιων αρχών (equitable principles) καθώς και του κριτηρίου των «σχετικών περιστάσεων» (relevant circumstances) στις θαλάσσιες οριοθετήσεις [η οριοθέτηση έπρεπε να γίνει με βάση «επιεικείς (δίκαιες) αρχές…. λαμβανομένων υπόψη όλων των σχετικών περιστάσεων»]. Ατομική Γνώμη δικαστή J. De Arechaga, στην Υπόθεση Υφαλοκρηπίδας Τυνησίας/Λιβύης: «Η έννοια της δικαιοσύνης δεν είναι χωριστή ή αντιτιθέμενη στην έννοια της ευθυδικίας. Έχοντας την εξουσία να εφαρμόσει επιεικείς αρχές ένα δικαστήριο δεν δικαιούται να υιοθετήσει μία αυθαίρετη απόφαση σε δεδομένη υπόθεση, αλλά να καταλήξει σε μια απόφαση η οποία υπό το φως των συγκεκριμένων περιστάσεων θα είναι δίκαιη και ορθή για την υπόθεση. Η ευθυδικία δεν εφαρμόζεται μόνο με μία δίκαιη απόφαση αλλά με τη δικαιοσύνη της συγκεκριμένης απόφασης». Με τα Άρθρα 74(1) και 83(1) της UNCLOS η «δίκαιη λύση» (equitable solution) ως στόχος και βασικός κανόνας των οριοθετήσεων θα αποκρυσταλλωθεί σε συμβατική ρύθμιση.

25 Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές
Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές ΔΔΧ στην Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας Τυνησίας / Λιβύης 1982: οι δίκαιες αρχές θα πρέπει να εφαρμόζονται όχι ως διορθωτικές αρχές, αλλά ως αρχές που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του δικαίου, ούτως ώστε να καταλήξει το Δικαστήριο σε δίκαιο αποτέλεσμα. ΔΔΧ για την Οριοθέτηση της Θαλάσσιας Μεθορίου στον Κόλπο του Maine 1984: «Δεν υπάρχει συστηματικός ορισμός των δίκαιων κριτηρίων (equitable criteria) τα οποία μπορούν να ληφθούν υπόψη για μια διεθνή θαλάσσια οριοθέτηση. Σε κάθε περίπτωση κάτι τέτοιο θα ήταν δύσκολο, a priori, λόγω του υψηλού βαθμού μεταβλητής προσαρμοστικότητάς τους (highly variable adaptability) σε συγκεκριμένες καταστάσεις». Ενδεικτικός κατάλογος «δίκαιων» κριτηρίων: Η ξηρά κυριαρχεί (δεσπόζει) της θάλασσας (land dominates sea). Ίση διανομή των περιοχών που αλληλεπικαλύπτονται στις θαλάσσιες και υποθαλάσσιες ζώνες των αντίστοιχων ακτών γειτονικών κρατών. Αρχή μη καταπάτησης (non - encroachment principle) Αποφυγής του φαινομένου αποκοπής (cut-off effect) της θαλάσσιας προέκτασης των ακτών των ενδιαφερόμενων κρατών.

26 Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές
Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές Aπόφαση ΔΔΧ για την Υφαλοκρηπίδα Λιβύης / Μάλτας (1985): Συγκεκριμενοποίηση σε μεγαλύτερο βαθμό των δίκαιων / επιεικών αρχών: Η αρχή ότι δεν υπάρχει ζήτημα να «ανασκευαστεί» η γεωγραφία ή να υπάρξει «αποζημίωση» για τις ανισότητες της φύσης. Η αρχή του σεβασμού των σχετικών περιστάσεων. Η αρχή ότι η ευθυδικία δεν υπονοεί απαραίτητα ισότητα, παρά το γεγονός ότι όλα τα κράτη είναι ίσα ενώπιον του δικαίου και δικαιούνται ίση μεταχείριση. Η αρχή ότι η ευθυδικία δεν επιζητεί να εξισώσει όποια είναι από τη φύση άνισα. Η αρχή ότι η οριοθέτηση δεν πραγματοποιείται με βάση τη διανεμητική δικαιοσύνη. Σε κάθε πάντως περίπτωση, το ΔΔΧ έχει θεωρήσει ότι τα επιεική / δίκαια κριτήρια προσδιορίζονται κατά κύριο λόγο σε σχέση με τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής οριοθέτησης.

27 Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές
Ευθυδικία / Επιείκεια και Δίκαιες (Επιεικείς) Αρχές Υπόθεση Διαιτησίας μεταξύ Γουινέας και Γουινέας – Μπισσάου (1985): «οι παράγοντες [οι δίκαιες αρχές] και μέθοδοι προκύπτουν από τους νομικούς κανόνες, ωστόσο κανένας από αυτούς δεν είναι υποχρεωτικός για το Δικαστήριο, εφόσον κάθε [περίπτωση] οριοθέτησης είναι μοναδική (unicum)». Στην δικαιοδοτική πρακτική δεν υπάρχει ισότιμη εφαρμοστέα αρχή στον τομέα της θαλάσσιας οριοθέτησης η οποία να ισχύει για όλες τις περιπτώσεις. Έτσι, μάλλον θα πρέπει να αναζητείται ένα «δίκαιο αποτέλεσμα» (equitable result) για κάθε περίπτωση οριοθέτησης.

28 Η επιεικής Αρχή της «μη καταπάτησης» (non – encroachment principle)
η οριοθέτηση θα πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε «να καταλείπει όσο δυνατόν περισσότερο σε κάθε διάδικο όλα τα τμήματα της Υφαλοκρηπίδας που αποτελούν τη φυσική προέκταση του χερσαίου εδάφους του μέσα και υπό τη θάλασσα χωρίς καταπάτηση του χερσαίου εδάφους του άλλου». Απόφαση ΔΔΧ Υφαλοκρηπίδα Λιβύης / Μάλτας (1985): η έννοια της μη καταπάτησης από ένα διάδικο της φυσικής προέκτασης του άλλου «…δεν είναι τίποτα περισσότερο από την αρνητική διατύπωση του θετικού κανόνα ότι το παράκτιο κράτος απολαμβάνει κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα έξω από τις ακτές του στην πλήρη έκταση που προβλέπει το διεθνές δίκαιο κάτω από τις σχετικές περιστάσεις». Ωστόσο, ένας βαθμός «αποκοπής» (cut-off effect) του παράκτιου κράτους από μέρος της φυσικής υφαλοκρηπίδας είναι δυνατό να θεωρηθεί ως εγγενής σε κάθε οριοθέτηση (σημαντικό όταν υπάρχουν νησιά του ενός κράτους κοντά στις ακτές του άλλου)

29 Το «δίκαιο» κριτήριο της «αναλογικότητας» (proportionality criterion)
Συνεκτίμηση του παράγοντα «έκταση των ακτών των αντίστοιχων κρατών (length of relevant coasts) στην προς οριοθέτηση περιοχή σε σχέση με τις αποδιδόμενες θαλάσσιες εκτάσεις (relevant areas) στο κάθε κράτος». Το μήκος των αντίστοιχων ακτών δύναται όπως συνεκτιμηθεί ως σχετική περίσταση Απορία στο αν θα πρέπει να υπάρχει ακριβής μαθηματική σχέση μεταξύ του συνολικού μήκους των ακτών και της τελικής οριοθέτησης σε ποσοστό επί τοις εκατό. Χρήση αναλογικότητας: κατά πόσο το προσωρινό αποτέλεσμα στο οποίο έχει καταλήξει ένα δικαιοδοτικό όργανο είναι δίκαιο, με την έννοια της συγκρισιμότητας του μήκους των ακτών, ώστε αν απαιτηθεί να γίνει διόρθωση ως προς τη γραμμή οριοθέτησης.

30 Το «δίκαιο» κριτήριο της «αναλογικότητας» (proportionality criterion)
Υπόθεση ICJ Υφαλοκρηπίδα Λιβύης / Μάλτας 1985:

31 Οι σχετικές περιστάσεις (relevant circumstances)
«Ειδικές» και «Σχετικές» περιστάσεις όχι ταυτόσημες έννοιες Σχετικές περιστάσεις είναι αυτές που συνηγορούν στην εφαρμογή περισσότερο δίκαιης λύσης Η αναφορά στην απόφαση του ΔΔΧ του 1969 για την Υφαλοκρηπίδα της Β. Θάλασσας σε «δίκαιες αρχές» (equitable principles) χωρίς συνεκτίμηση του γεωγραφικού περιβάλλοντος θα ήταν ανούσια. Γι’ αυτό το λόγο το Δικαστήριο υιοθέτησε τον όρο «σχετικές περιστάσεις». Η έννοια των δίκαιων αρχών / σχετικών περιστάσεων δεν βρήκε μέχρι σήμερα κάποιο έρεισμα στην πρακτική των κρατών, αλλά ούτε και μνημονεύονται στα Άρθρα 74 και 83 της Σύμβασης ΔΘ. Ωστόσο, η διεθνής νομολογία ακολούθησε πιστά την απόφαση του ΔΔΧ του 1969, (Ενδεικτική η δήλωση του ΔΔΧ στην απόφαση για την Υφαλοκρηπίδα Τυνησίας / Λιβύης: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι πρακτικά αδύνατο να επιτευχθεί μια δίκαιη λύση χωρίς να ληφθούν υπόψη οι συγκεκριμένες σχετικές περιστάσεις της περιοχής». )

32 Οι σχετικές περιστάσεις (relevant circumstances)
Παρόλα ταύτα, το ICJ στην Υπόθεση Οριοθέτησης της Θαλάσσιας Περιοχής μεταξύ Γροιλανδίας και Jan Mayen (1993) συγκρίνοντας τις έννοιες των ειδικών και σχετικών περιστάσεων έκρινε ότι: «Μολονότι πρόκειται για κατηγορίες που διαφέρουν ως προς την καταγωγή τους και την ονομασία τους, θα υπάρξει αναπόφευκτα μία τάση προς εξομοίωση μεταξύ των ειδικών περιστάσεων του Άρθρου 6 της Σύμβασης του 1958 και των σχετικών περιστάσεων του εθιμικού δικαίου δεδομένου ότι αμφότερες σκοπεύουν στο να καταστήσουν δυνατή την επίτευξη δίκαιης λύσης». Έτσι, οι σχετικές περιστάσεις δεν αποτέλεσαν ποτέ έναν αυτοδύναμο και αυτάρκη παράγοντα στις θαλάσσιες οριοθετήσεις, λειτουργώντας πάντα στο πλαίσιο των δίκαιων αρχών ή της αρχής της ίσης απόστασης.

33 Οι σχετικές περιστάσεις (relevant circumstances)
Διάκριση σε «γεωγραφικές» και «μη-γεωγραφικές» σχετικές περιστάσεις Κυρίαρχη περίπτωση αυτή των γεωγραφικών: (η προσωρινή οριοθετική γραμμή καθορίζεται από το Δικαστήριο, σύμφωνα με τις δίκαιες αρχές και λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές περιστάσεις, οι οποίες έχουν κυρίως γεωγραφικό χαρακτήρα.) Συνήθεις γεωγραφικές περιστάσεις η παράκτια διαμόρφωση (coastal configuration) και η εξέταση των νησιών, όπως επίσης και το μήκος της ακτής

34 Οι σχετικές περιστάσεις (relevant circumstances)
Οι «μη-γεωγραφικές» περιστάσεις περιλαμβάνουν: τον παράγοντα γεωλογία και γεωμορφολογία του βυθού (έχει απαλειφθεί ως σχετική περίσταση από το σύγχρονο modus operandi των αρμόδιων δικαιοδοτικών οργάνων στις πιο πρόσφατες υποθέσεις από το 2009 και εντεύθεν μέχρι αποστάσεις 200νμ από γραμμές βάσεως). τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες (που και αυτές τείνουν να εξαλειφθούν από το συνυπολογισμό τους ως συνεκτιμητέα περίσταση) την πρακτική των κρατών (conduct of states), τα συμφέροντα τρίτων κρατών και ζητήματα ασφαλείας παρακτίων κρατών, και το ζήτημα ιστορικού τίτλου (historic title) (το οποίο βέβαια εξετάζεται βέβαια και υπό το πρίσμα ειδικών περιστάσεων όταν η οριοθέτηση θα λάβει χώρα με βάση τον κανόνα ίσης απόστασης / μέσης γραμμής.

35 Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις α. Η γεωγραφική διαμόρφωση ακτών
Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας Β. Θάλασσας ΔΔΧ: «Είναι απαραίτητο να εξετάσει κανείς στενά τη γεωγραφική διαμόρφωση της ακτογραμμής των χωρών [...] διότι το έδαφος είναι η νομική πηγή ισχύος η οποία μπορεί να ασκηθεί πάνω σε εδαφικές επεκτάσεις προς τη θάλασσα, [και έτσι] θα πρέπει πρώτα να καθοριστεί με σαφήνεια ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που στην πραγματικότητα συνιστούν τέτοιες επεκτάσεις». Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ακτές της Δανίας και των Κάτω Χωρών ήταν κυρτές (convex), ενώ αυτές της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ήταν κοίλες (concave). Τότε η χρήση της μεθόδου της ίσης απόστασης (equidistance) θα άφηνε στη Γερμανία ένα εξαιρετικά μικρό μέρος της Υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας, αποκλίνοντας από την επίτευξη δίκαιου αποτελέσματος.

36 Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις α. Η γεωγραφική διαμόρφωση ακτών
Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας Τυνησίας / Λιβύης Υπόθεση Οριοθέτησης Θαλάσσιας Μεθορίου Κόλπου Maine (ΗΠΑ – Καναδάς)

37 Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις α. Η γεωγραφική διαμόρφωση ακτών
Σημαντικό ρόλο στην κρατική πρακτική (συμφωνίες οριοθέτησης μεταξύ κρατών): Συμφωνία μεταξύ Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας Γερμανίας και Δανίας καθώς και μεταξύ Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας Γερμανίας και Ολλανδίας Συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Βουλγαρίας Συμφωνία μεταξύ Λιθουανίας και Ρωσικής Ομοσπονδίας Συμφωνία μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Πολωνίας Συμφωνίες και σε άλλες ηπείρους

38 Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β
Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β. Τα νησιά και η μεταχείρισή τους στη διαδικασία οριοθέτησης Αδιαμφισβήτητα η πιο σημαντική σχετική περίσταση στις θαλάσσιες οριοθετήσεις Άρθρο 121(2) Σύμβασης ΔΘ: όλα τα νησιά, με την εξαίρεση ορισμένης κατηγορίας βράχων, διαθέτουν όλες τις θαλάσσιες ζώνες (και εθιμικό δίκαιο) Όλα τα νησιά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημεία για τη χάραξη ευθειών γραμμών βάσης, αρκεί να πληρούνται οι προϋποθέσεις που ορίζει η Σύμβαση (και εθιμικό δίκαιο) Οι περισσότερες από τις διαφορές οριοθέτησης που κατέληξαν σε δικαιοδοτικό διακανονισμό εμπεριείχαν την εμπλοκή νήσων ή νησιωτικών σχηματισμών, καθιστώντας αυτά το βασικό αντικείμενο της διαφοράς Από τη δεκαετία του 70 έως τις αρχές της δεκαετίας του 90 τάση στη δικανική νομολογία να υπάρχει «διακρίνουσα μεταχείριση» των νήσων, δηλαδή να αποδίδεται σε αυτά «μειωμένη» ή «μισή επήρεια» (half effect)

39 Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β
Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β. Τα νησιά και η μεταχείρισή τους στη διαδικασία οριοθέτησης Οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας της Μάγχης 1977: Προσέγγιση των όρων «μισή» και «μειωμένη» επήρεια. Προσδιορισμός της έννοιας «μισής επήρειας» στο πλαίσιο εφαρμογής της μεθόδου της ίσης απόστασης από το Διαιτητικό Δικαστήριο: «Η μέθοδος της μισής επήρειας συνίσταται στη χάραξη της γραμμής ίσης απόστασης μεταξύ των δύο ακτών, πρώτα χωρίς συνεκτίμηση του συγκεκριμένου νησιού ως σημείο βάσης. Στη συνέχεια [στη χάραξη της ίδιας γραμμής] με το νησί ως σημείο βάσης. Η γραμμή που δίνει τη μισή επήρεια στο νησί είναι πλέον η γραμμή που χαράσσεται στο μέσον μεταξύ των δύο γραμμών ίσης απόστασης»

40 Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας της Μάγχης
Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β. Τα νησιά και η μεταχείρισή τους στη διαδικασία οριοθέτησης Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας της Μάγχης Εν τέλει, το Δικαστήριο αναγνώρισε «μειωμένη» επήρεια στα επίδικα Αγγλονορμαδικά νησιά (Channel Islands), αποδίδοντάς τους έναν θύλακα Υφαλοκρηπίδας 12νμ (όσο δηλαδή και το μέγιστο εύρος της Χ.Θ. καθόσον πιο λίγο θα αντίκειτο στην υπερέχουσα ισχύ της Χ.Θ. έναντι της Υφαλοκρηπίδας

41 Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας της Μάγχης
Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β. Τα νησιά και η μεταχείρισή τους στη διαδικασία οριοθέτησης Υπόθεση Οριοθέτησης Υφαλοκρηπίδας της Μάγχης Μεμονωμένοι νήσοι στη «λάθος» πλευρά της οριοθετικής γραμμής που δεν μπορούσαν να θεωρηθούν ως προέκταση της αγγλικής ακτής Αντιθέτως ως ανέφερε το Διαιτητικό Δικαστήριο: «Η περίπτωση αυτή είναι πολύ διαφορετική… από την περίπτωση που πολυάριθμα νησιά εκτίνονται το ένα μετά το άλλο σε μεγάλη απόσταση από την ηπειρωτική χώρα», Παράδειγμα: Αιγαίο Πέλαγος

42 Υπόθεση Οριοθέτησης Θαλάσσιας Μεθορίου Κόλπου Maine
Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β. Τα νησιά και η μεταχείρισή τους στη διαδικασία οριοθέτησης Υπόθεση Οριοθέτησης Θαλάσσιας Μεθορίου Κόλπου Maine Απόρριψη ορισμένων ήσσονος σημασίας γεωγραφικών χαρακτηριστικών (μορφώματα: geographical features), ιδίως «πολύ μικρά νησιωτικά μορφώματα, ακατοίκητα βράχια ή εξάρσεις (ανυψώσεις) βυθού κατά τη ρηχία (low-tide elevations), τα οποία ορισμένες φορές βρίσκονταν σε αρκετή απόσταση από την στεριά». Μισή επήρεια (half effect) στο νησί Seal «λόγω τόσο των διαστάσεών του και, ειδικότερα, λόγω της γεωγραφικής του θέσης», καθώς και το γεγονός ότι το εν λόγω νησί κατοικείτο όλο το χρόνο.

43 Υπόθεση Διεθνούς Διαιτησίας Γουινέας – Γουινέας Μπισάου
Σημαντικότερες γεωγραφικές περιστάσεις β. Τα νησιά και η μεταχείρισή τους στη διαδικασία οριοθέτησης Διάκριση μεταξύ τριών κατηγοριών νησιών - Των παράκτιων νήσων, οι οποίοι διαχωρίζονταν από την ηπειρωτικό κορμό με στενά θαλάσσια κανάλια ή στενές υδάτινες ροές και συχνά συνδέονταν με αυτόν κατά την άμπωτη. - Των νήσων Bijagos. - Των νοτιότερων νησιών που ήταν διάσπαρτα σε ρηχές περιοχές. Για την πρώτη κατηγορία, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι θα πρέπει να θεωρούνται ως αναπόσπαστο μέρος της ηπειρωτικής χώρας. Για τη δεύτερη κατηγορία, το αρχιπέλαγος Bijagos, ελήφθη υπόψη κατά τον προσδιορισμό της παράκτιας διαμόρφωσης. Όσο, δε, αφορά τα διάσπαρτα νησιά νοτιότερα, αυτά απλώς αγνοήθηκαν σχεδόν στο σύνολό τους. Υπόθεση Διεθνούς Διαιτησίας Γουινέας – Γουινέας Μπισάου

44 Αρχές 1990: αναθεώρηση αντίληψης μειωμένης επήρειας νήσων
Αρχές 1990: αναθεώρηση αντίληψης μειωμένης επήρειας νήσων Διαιτητική Απόφαση Οριοθέτησης Θαλασσίων Ζωνών νησιών St. Pierre et Miquelon (1992) Ο Καναδάς, υποστήριζε ότι τα νησιά αυτά δεν διαθέτουν δική τους Υφαλοκρηπίδα, επειδή από γεωλογική άποψη, επικάθονται στην Υφαλοκρηπίδα του Καναδά. Το Διαιτητικό Δικαστήριο απέρριψε το συλλογισμό αυτό. Δηλαδή απέρριψε τον παράγοντα γεωλογία και την έννοια της φυσικής προέκτασης της υφαλοκρηπίδας (natural prolongation) ως σχετική περίσταση (σημαντικό για την ελληνοτουρκική διαφορά). Τέλος, απέρριψε την παγιωμένη αντίληψη περί δεδομένης σε κάθε περίπτωση μειωμένης επήρειας των νήσων, αναγνωρίζοντας στα νησιά θαλάσσιες και υποθαλάσσιες ζώνες 200νμ προς τη γεωγραφική κατεύθυνση όπου δεν υπήρχε ζήτημα ίσης απόστασης με τις ακτές του Καναδά.

45 Αρχές 1990: αναθεώρηση αντίληψης μειωμένης επήρειας νήσων
Αρχές 1990: αναθεώρηση αντίληψης μειωμένης επήρειας νήσων Υπόθεση Οριοθέτησης Θαλάσσιας Περιοχής μεταξύ Γροιλανδίας και Jan Mayen (Denmark vs Norway: 1993) Nορβηγική νήσος Jan Mayen: Βόρειος Ατλαντικός, 540νμ από τις δυτικές ακτές της Νορβηγίας, με έκταση 373τ.μ. Δεν κατοικείται μόνιμα, αλλά διαμένουν προσωρινά άτομα για ανάγκες ραδιοφωνικού-μετεωρολογικού σταθμού. Το ΔΔΧ, αναγνώρισε στην εν λόγω νήσο πλήρη δικαιώματα θαλασσίων ζωνών, αναφέροντας ότι το να δοθεί μειωμένη επήρεια στο νησί αυτό, με αντίστοιχη πλήρη επήρεια στην απέναντι ακτή της Γροιλανδίας, θα ήταν αντίθετο όχι μόνο με το εθιμικό δίκαιο που αναγνωρίζει θαλάσσιες ζώνες στα νησιά έως 200νμ από τις γραμμές βάσης, αλλά και αντίθετο στις απαιτήσεις της ευθυδικίας (equity)! Το Δικαστήριο έκρινε ότι ούτε το μέγεθος του νησιού ούτε ο περιορισμένος πληθυσμός του ούτε και άλλοι κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια αποτελούσαν παράγοντες σχετικούς με την οριοθέτηση.

46 ΣΥΓΧΡΟΝΟ MODUS OPERANDI ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΑΝ. ΜΕΣΟΓΕΙΟ

47 Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Ρουμανίας – Ουκρανίας (ICJ 2010)
Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Ρουμανίας – Ουκρανίας (ICJ 2010) Αξία της απόφασης έγκειται στην ύπαρξη τη; μικρής Ουκρανικής Νήσου «Serpent» («Φίδι»), η οποία βρίσκεται σε απόσταση 30 με 40νμ από τα Ουκρανο-Ρουμανικά σύνορα. Το Serpent έχει έκταση μόλις 0,17 τετραγωνικά χιλιόμετρα, 662 μέτρα μήκος και 440 μέτρα πλάτος, ενώ κατοικήθηκε για πρώτη φορά το 2004 από 100 κατοίκους. Επιπλέον βρίσκεται αποκομμένο από τον ηπειρωτικό ή νησιωτικό κορμό της υπόλοιπης χώρας.

48 Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Ρουμανίας – Ουκρανίας (ICJ 2010)
Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Ρουμανίας – Ουκρανίας (ICJ 2010) Το ΔΔΧ δεν προέβη στο νομικό χαρακτηρισμό του μικρού νησιού ως «νησί» ή «βράχος». [στην πρώτη περίπτωση (νησί) το Serpent θα είχε πλήρη δικαιώματα για όλες τις θαλάσσιες ζώνες που προβλέπει η UNCLOS, ενώ στη δεύτερη (βράχος) θα είχε δικαίωμα μόνο για αιγιαλίτιδα ζώνη]. Στην απόφασή του, το Δικαστήριο δεν το χαρακτήρισε ως κάτι από τα παραπάνω αλλά εντούτοις του αναγνώρισε μόνο τα δικαιώματα ενός βράχου, δηλαδή τα χωρικά ύδατα

49 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Μπαγκλαντές και Μιανμάρ στον Κόλπο της Βεγγάλης (ITLOS 2012) Η οριοθέτηση της Χ.Θ. των διάδικων μερών πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το Άρθρο 15 της UNCLOS (υιοθέτηση μιας γραμμής ίσης απόστασης, εκτός εάν συντρέχουν ειδικές περιστάσεις ή ιστορικοί τίτλοι που δικαιολογούν μια άλλη γραμμή οριοθέτησης). Αυτή η πρώτη «προσωρινή γραμμή ίσης απόστασης» (provisional equidistance line) έγινε το τελικό όριο για αυτή τη ζώνη (Χ.Θ.), δεδομένου ότι, σύμφωνα με την άποψη του ITLOS δεν υπήρχαν ειδικές περιστάσεις που δικαιολογούσαν απόκλιση από αυτήν. Έτσι στο νησί του Αγίου Μαρτίνου, μέρος του Μπαγκλαντές, αποδόθηκε πλήρης επήρεια Χ.Θ., ήτοι 12νμ, και χρησιμοποιήθηκε κατάλληλα για τη χάραξη της γραμμής ίσης απόστασης.

50 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Μπαγκλαντές και Μιανμάρ στον Κόλπο της Βεγγάλης (ITLOS 2012) Για την οριοθέτηση του ενιαίου ορίου για την ΑΟΖ και την Υφαλοκρηπίδα μέχρι την απόσταση των 200νμ το ITLOS υιοθέτησε μέθοδο τριών σταδίων ή βημάτων (three-steps method), σύμφωνα με την οποία αρχικώς συντάσσεται μία γραμμή ίσης απόστασης, της οποίας στη συνέχεια ελέγχεται η «δικαιότητα» (equitableness) υπό το φως των σχετικών περιστάσεων (relevant circumstances) και, τέλος, το προκύπτον αποτέλεσμα εκτιμάται εκ νέου στη βάση της αρχής της «μη-αναλογικότητας» (disproportionality test). Η προκύπτουσα προσωρινή γραμμή ήταν στην πραγματικότητα μια τροποποιημένη γραμμή ίσης απόστασης (modified equidistance line).

51 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Υπόθεση Οριοθέτησης μεταξύ Μπαγκλαντές και Μιανμάρ στον Κόλπο της Βεγγάλης (ITLOS 2012) Το Δικαστήριο αποφάσισε να μην χρησιμοποιήσει το νησί St. Martin ως base point, λόγω της επίδρασης αποκοπής (cut-off effect) στην προβολή του επί της ακτής του Μιανμάρ. Το Δικαστήριο δέχθηκε τον ισχυρισμό του Μπανγκλαντές ότι η πολυσχιδής ακτή του (concave coast) είναι σχετική. Αντιθέτως, η γεωλογία του βυθού, θεωρήθηκε άσχετη τόσο σε νομικό πλαίσιο, όσο και στην πράξη. Αυτό συμβαίνει γιατί η οριοθέτηση ενός ενιαίου θαλασσίου συνόρου ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδας (single maritime boundary) πρέπει, «να καθορίζεται βάσει της γεωγραφίας και όχι της γεωλογίας ή της γεωμορφολογίας», καθόσον αφορά σε αποστάσεις μέχρι τα 200νμ από τις γραμμές βάσης.

52 Υπόθεση Νικαράγουας vs Κολομβίας (ICJ 2012)
Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα Υπόθεση Νικαράγουας vs Κολομβίας (ICJ 2012) Κυριαρχικά ζητήματα και ταυτόχρονη οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ των δύο κρατών με ενιαίο θαλάσσιο σύνορο. Το ΔΔΧ αποφάσισε ότι τα νησιά Alburquerque , Este Dudeste , Roncador , Serrana , Quiatasueno , Serranilla και Bajonuero θα ανήκουν στην Κολομβία, ενώ την ίδια στιγμή αρνήθηκε να τους δώσει τα δικαιώματα για ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδα πέραν των 12 νμ της Χ.Θ. Το ΔΔΧ δεν προχώρησε παραπέρα με τον ακριβή προσδιορισμό του χαρακτηρισμού των εν λόγω νήσων. Έκρινε όμως, ότι θα ήταν σκόπιμο στην παρούσα υπόθεση να αγνοηθούν τα όποια μικρά εξέχοντα σημεία (small features), ήτοι τα «πολύ μικρά νησιά», στην κατασκευή μιας μέσης γραμμής, από τη στιγμή που αυτό θα διαστρέβλωνε τη σχετική γεωγραφία

53 Υπόθεση Νικαράγουας vs Κολομβίας (ICJ 2012)
Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα Υπόθεση Νικαράγουας vs Κολομβίας (ICJ 2012) Μεθοδολογία ICJ για οριοθέτηση των επικαλυπτόμενων Υφαλοκρηπίδων και ΑΟΖ έως τα 200νμ: «τριών βημάτων» (three steps-based method), ήτοι το σχεδιασμό μιας προσωρινής μέσης γραμμής, εν συνεχεία την εξέταση των σχετικών περιστάσεων που ενδεχομένως προκαλούν τη μετατόπιση αυτής της γραμμής και, τέλος, στην εκτίμηση της αναλογικότητας (disproportionality test) του μεριδίου της θαλάσσιας περιοχής που χορηγείται σε καθένα από τα διάδικα μέρη σε σύγκριση με το μήκος των αντιστοίχων σχετικών ακτών τους. Σε πρώτο στάδιο, το ΔΔΧ επέλεξε «σημεία βάσης» και κατασκεύασε μία προσωρινή μέση γραμμή μεταξύ των ακτών της Νικαράγουας ακτής και των δυτικών ακτών των σχετικών νήσων της Κολομβίας.

54 Υπόθεση Νικαράγουας vs Κολομβίας (ICJ 2012)
Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα Υπόθεση Νικαράγουας vs Κολομβίας (ICJ 2012) Σε δεύτερο στάδιο, το Δικαστήριο εξέτασε τις σχετικές περιστάσεις για προσαρμογή της μέσης γραμμής προς δίκαιο αποτέλεσμα. Το ICJ σημείωσε ως σχετικές περιστάσεις την ουσιαστική ανομοιότητα μεταξύ του μήκους των σχετικών ακτών της Κολομβίας και της Νικαράγουας (λόγος 1 προς 8,2), καθώς και την ανάγκη να αποφευχθεί οποιοδήποτε φαινόμενο «αποκοπής» (cut-off effect) της οριοθετικής γραμμής έναντι των προβολών των ακτών των διαδίκων κρατών. Το ΔΔΧ έκρινε ότι η συμπεριφορά / πρακτική των διαδίκων, τα ζητήματα πρόσβασης στους φυσικούς πόρους και οι οριοθετήσεις που ήδη είχαν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, δεν αποτελούσαν σχετικές περιστάσεις στην παρούσα υπόθεση. Έτσι, το Δικαστήριο προέβη, στη μετατόπισης της προσωρινής μέσης γραμμής

55 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Δύσκολος ο παραλληλισμός μεταξύ των τριών προαναφερθέντων υποθέσεων και των ελληνοτουρκικών διενέξεων: Η νήσος Serpent, ή ορισμένες από τις «βραχώδους εμμέσου χαρακτηρισμού» νήσους της Κολομβίας είναι μικροσκοπικές σε μέγεθος (η νήσος Serpent, για παράδειγμα, είναι δέκα φορές μικρότερη σε μέγεθος από το Καστελόριζο). Η πλειοψηφία των νησιών στις προαναφερθείσες υποθέσεις ήταν μάλλον πρόσφατα κατοικημένες, και με μικρό πληθυσμό (η νήσος Serpent, για παράδειγμα, κατοικείται από 100 κατοίκους), ενώ το Καστελόριζο έχει τετραπλάσιο αριθμό κατοίκων του από τα αρχαία χρόνια. Η μεγάλη πλειοψηφία των ελληνικών νησιών είναι πολύ μεγαλύτερα νησιά σε ότι αφορά το μέγεθος και τον πληθυσμό. Η θέση των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο είναι νομικά «ισχυρότερη» ακριβώς λόγω της αρχιπελαγικής μορφής του. Πολύ περισσότερο, από τη στιγμή που αυτή η αρχιπελαγική μορφή διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του νησιωτικού χώρου με την ηπειρωτική χώρα.

56 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Αποφυγή σύνδεση άρνησης δημιουργίας ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδας στο Serpent από το ΔΔΧ με το καθεστώς ημίκλειστης θάλασσας (όχι παρέκκλιση από UNCLOS) Σε οριοθετήσεις ενιαίου θαλασσίου συνόρου ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδας έως 200νμ, τελική οριοθετική γραμμή κάπου μεταξύ απαιτήσεων διαδίκων χωρίς να μοιάζει άδικη για κάποιον. Μη εφικτό σε ενδεχόμενη οριοθέτησης ελληνοτουρκικής ΑΟΖ ή Υφαλοκρηπίδας, λόγω : Γεωγραφίας Αιγαίου Δικαιώματος επέκτασης ελληνικής Χ.Θ. στα 12 νμ

57 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Στις εν λόγω αποφάσεις, η σχέση του παράγοντα της γεωλογίας απορρίπτεται βιαστικά, χωρίς αναφορά σε προηγούμενες υποθέσεις. Αν και η οριοθέτηση των χωρικών υδάτων φαίνεται να ακολουθεί τις διατάξεις του Άρθρου 15 της UNCLOS σχεδόν σε κάθε δικαστική υπόθεση, κάθε υπόθεση οριοθέτησης για την Υφαλοκρηπίδα - ή το συνολικό πακέτο ΑΟΖ /Υφαλοκρηπίδα - είναι μοναδική, καθιστώντας αδύνατη τη διατύπωση γενικού εφαρμοστέου κανόνα. Παρόλο που η Ελλάδα έχει ήδη διαμορφώσει μια ισχυρή νομική θέση όσον αφορά στην οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας της, η οριοθέτηση και της ΑΟΖ σε μια βάση ενιαίου θαλασσίου συνόρου με την Υφαλοκρηπίδα (single maritime boundary) θα μπορούσε να είναι μια εξίσου βιώσιμη μέθοδος. Μια ελληνική ΑΟΖ στο Αιγαίο δικαιολογείται από το γεγονός ότι: H Ελλάδα διαθέτει συνολικά νησιά, εκ των οποίων τα είναι μέσα στο Αιγαίο. Συγκριτικά, η Τουρκία έχει μόνο τρία νησιά της στο Αιγαίο. Yπάρχουν περίπου 130 έθνη μέχρι σήμερα που έχουν ήδη είτε ΑΟΖ ή Αποκλειστική Ζώνη Αλιείας των 200νμ. Η UNCLOS προβλέπει ένα καθεστώς ΑΟΖ, mutandis mutandis με την Υφαλοκρηπίδα, όπου δεν υπάρχουν περιορισμοί απαγόρευσης ΑΟΖ στα νησιά.

58 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Σύνδεση με τα ελληνοτουρκικά ζητήματα
Οριοθετήσεις ΑΟΖ-Υφαλοκρηπίδας στη Μαύρη Θάλασσα μεταξύ Τουρκίας και όμορων κρατών επί της αρχής της «Ίσης Απόστασης» 1986: Μονομερής κήρυξη ΑΟΖ 200νμ από Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα και συμφωνίες με όμορα κράτη επί της μεθόδου ίσης απόστασης χωρίς αναφορά για καθεστώς «κλειστής» ή «ημίκλειστης» θάλασσας ή αναφορά σε «ειδικές περιστάσεις» Αν σε όλα τα νησιά του Αν. Αιγαίου δινόταν ζώνη ΑΟΖ-Υφαλοκρηπίδας έως το μέγιστο εύρος Χ.Θ. των 12νμ τότε η Τουρκία θα λάμβανε το πολύ μέχρι 15% της έκτασης του Υφαλοκρηπίδας Αιγαίου (απαισιόδοξη πρόβλεψη. Εξέταση από ελληνικής πλευράς του θέματος επέκτασης Χ.Θ. στα 12νμ ως αναπόσπαστο παράγοντα με τις θαλάσσιες οριοθετήσεις.

59 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Υπόθεση PCA (2016) για τη Νότια Σινική Θάλασσα (Φιλιππίνες vs Κίνα) Tο Δικαστήριο θεώρησε ότι για τη δημιουργία εθιμικού κανόνα δικαίου που να τροποποιεί τη Σύμβαση (contra legem custom), δεν αρκούν απλώς μονομερείς ενέργειες ενός κράτους που διεκδικεί δικαιώματα σε διαφοροποίηση της ΣΔΘ 1982, αλλά απαιτείται ταυτόχρονα η σιωπηρή συναίνεση (acquiescence) του κράτους του οποίου περιορίζονται τα δικαιώματα. Το δικαστήριο διαφοροποίησε το ζήτημα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών από το ερώτημα αν μία γεωφυσιογνωμία στη θάλασσα δημιουργεί δικαίωμα σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες ή αποτελεί βράχο του άρθρου 121(3) UNCLOS (Δυνατότητα επίδικου ερωτήματος για καθεστώς νησιαίων γεωφυσιογνωμιών προς την Ελλάδα). Η διεκδικούμενη από την Κίνα «Γραμμή των Εννέα Σημείων» (Nine-Dash Line) στην Νότια Σινική Θάλασσα

60 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Υπόθεση PCA (2016) για τη Νότια Σινική Θάλασσα (Φιλιππίνες vs Κίνα) Το PCA ερμήνευσε για πρώτη φορά το άρθρο 121(3) ΣΔΘ 1982 σχετικά με τη ικανότητα ενός βράχου να συντηρήσει ανθρώπινη διαβίωση ή οικονομική ζωή. Η προσέγγιση ήταν εξαιρετικά στενή, απαιτώντας αυστηρές προϋποθέσεις για την αποδοχή της ικανότητας αυτής, αφήνοντας όμως ανοικτό το θέμα της θεώρησης νησιωτικών σχηματισμών εν συνόλω και όχι μεμονωμένα (constellation of maritime features). Aναγνώρισε, υπό προϋποθέσεις, δικαιώματα παραδοσιακής αλιείας ακόμη και σε Χ.Θ. έτερου παράκτιου κράτους, το οποίο δεν έχει δικαίωμα να τη διακόψει, ενώ αποδέχτηκε υποχρέωση αυξημένης συνεργασίας μεταξύ των παρακτίων κρατών σε κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες.

61 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Υπόθεση PCA (2016) για τη Νότια Σινική Θάλασσα (Φιλιππίνες vs Κίνα) Ως προς το θέμα του ορισμού «νήσων» και «βράχων», το Δικαστήριο ανέφερε: (1) Ο όρος «βράχος» δεν πρέπει να ερμηνεύεται γεωλογικά αλλά υπό τους όρους της διάταξης του άρθρου 121 της UNCLOS, αν δηλαδή μπορεί να διατηρήσει ανθρώπινη διαβίωση και οικονομική ζωή. (2) Ο όρος «δεν δύνανται να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση» υποδηλώνει αντικειμενική έλλειψη δυνατότητας (capacity) και όχι το αν ο βράχος έχει ή δεν έχει κατά τον παρόντα χρόνο ανθρώπινη διαβίωση ή ζωή ή αν έχει αποκτήσει επίκτητα ή τεχνητά ως αποτέλεσμα ανθρώπινης επέμβασης αυτή τη δυνατότητα.

62 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Υπόθεση PCA (2016) για τη Νότια Σινική Θάλασσα (Φιλιππίνες vs Κίνα) (3) Ο όρος «ανθρώπινη διαβίωση» ερμηνεύεται ως μόνιμη ή ημιμόνιμη (μη παροδική) παρουσία ανθρώπων που δημιουργούν εθελουσίως κοινότητα και εξαρτάται κυρίως από την ύπαρξη νερού, φαγητού και στέγης και όχι από την εξωτερική παροχή των αγαθών αυτών. Επισημαίνεται η απαίτηση κοινότητας ανθρώπων (έστω και μερικές οικογένειες). (4) Για να είναι μία γεωφυσιογνωμία νησί αρκεί να αποδειχθεί είτε ότι διατηρεί ανθρώπινη διαβίωση είτε οικονομική ζωή. Συνεπώς τα δύο κριτήρια υφίστανται εναλλακτικά και όχι σωρευτικά. (5)Στρατιωτικοί ή λοιποί κρατικοί λειτουργοί δεν συνιστούν τεκμήριο ικανότητας διατήρησης ανθρώπινης ζωής.

63 Σύγχρονο modus operandi Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Υπόθεση PCA (2016) για τη Νότια Σινική Θάλασσα (Φιλιππίνες vs Κίνα) (6) Ο όρος «δική τους οικονομική ζωή» («economic life of its own») πρέπει να ερμηνεύεται ως οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα, που να συνδέεται με το νησί αυτό καθεαυτό κι όχι με τα ύδατα που το περιβάλλουν και να είναι προς όφελος του πληθυσμού. Συνεπώς, αποκλειστικά «εξαγωγικές δραστηριότητες» που δεν γίνονται προς όφελος του τοπικού πληθυσμού δεν πληρούν το κριτήριο. (7) Το PCA προσέθεσε όμως ότι ο πληθυσμός δεν χρειάζεται να κατοικεί εκεί αλλά μπορεί να ζει σε γειτονικά νησιά και να τα εκμεταλλεύεται ως σύνολο («remote island populations often make use of a number of islands, sometimes spread over significant distances, for sustenance and livelihoods»).

64 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

65 ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ «Οι Οριοθετήσεις Θαλασσίων Ζωνών υπό το πρίσμα των Αποφάσεων των Διεθνών Δικαιοδοτικών Οργάνων: Το παρελθόν, το παρόν και η διαμορφούμενη τάση» Δρ. Γεώργιος Χρυσοχού Τμηματάρχης Διεθνούς Δικαίου Θάλασσας Γενικού Επιτελείου Ναυτικού – Υπουργείο Εθνικής Άμυνας Καθηγητικό Προσωπικό Ακαδημιών και Σχολών Ενόπλων Δυνάμεων