Ο Εθνοτικός Άλλος στην σύγχρονη Ελλάδα

Παρουσίαση με θέμα: "Ο Εθνοτικός Άλλος στην σύγχρονη Ελλάδα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ο Εθνοτικός Άλλος στην σύγχρονη Ελλάδα
Διδάσκουσα: Βασιλική Γιακουμάκη Ξένια Χρυσοχόου, Στρατηγικές ένταξης των Μεταναστών: Απόψεις Ελλήνων, Βορειοηπειρωτών και Αλβανών στην Αθήνα Μαρία Πηνελόπη Χατζηχαραλάμπους Εαρινό εξάμηνο

2 Σκοπός έρευνας : Σκιαγράφηση των κοινωνιοψυχολογικών εμποδίων στην ένταξη των μεταναστών. Κατά πόσο η αναφορά στην πολιτισμική καταγωγή επηρεάζει την ένταξη για τις μειονότητες που διαφέρουν από την εθνοπολιτισμική πλειοψηφία. Συγκεκριμένα κατά πόσο η ταύτιση με την εθνο- πολιτισμική ομάδα γίνεται εμπόδιο για την ένταξη της πρώτης γενιάς μεταναστών ; 3 Έρευνες στην περιοχή των Αθηνών , 104 Έλληνες, 111 Βορειοηπειρώτες, 104 Αλβανοί μετανάστες Αρχικά.. Ένταξη Ως εθνοπολιτισμικό σύνολο σε μία νέα πολυπολιτισμική κοινωνία. Αφορά κυρίως την επαφή διαφορετικών πολιτισμικών παραδόσεων. 2. Ένταξη σε μία κοινωνία που δίνει δυνατότητες βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου.Αφορά κοινωνικές ομάδες με ασύμμετρες μεταξύ τους σχέσεις. Κοινή αντίληψη αποτελεί πως η παρουσία των μεταναστών είτε θα αλλάξει την εθνοπολιτισμική σύσταση ενός έθνους κράτους, είτε θα αποτελέσει ένα πολυπολιτισμικό στοιχείο ενός έθνους κράτους. Επιπολιτισμοποίηση: Συμπεριλαμβάνει όλα τα φαινόμενα που παράγονται από την συνεχή και άμεση επαφή ανθρώπινων ομάδων που ανήκουν σε διαφορετικά πολιτισμικά συστήματα και αφορά τις αλλαγές που επακολουθούν τόσο στην μία ξεχωριστά όσο και στις δύο ομάδες.

3 Η στρατηγική της επιπολιτισμοποίησης βασίζεται
σε δύο ερωτήματα. Είναι σημαντική η διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς των Είναι επιθυμητή η επαφή τους μεταναστών; με την κουλτούρα υποδοχής; Ενσωμάτωση Ένταξη Περιθωριοποίηση Αφομοίωση Απόσχιση Ουσιαστικά είναι η συνάρτηση των επιλογών τόσο των μεταναστών όσο και της κοινωνίας υποδοχής σχετικά με την σημασία που έχει για τον καθένα η διατήρηση της εθνοπολιτισμικής του ταυτότητας.

4 Αρμονικές σχέσεις: Εάν και οι δύο κοινότητες συγκλίνουν στις επιλογές της ενσωμάτωσης ή της αφομοίωσης. Προβληματικές σχέσεις: Εάν οι μεν επιλέξουν την ενσωμάτωση, οι δε την αφομοίωση ή εάν οι μετανάστες ενώ καλούνται να ενσωματωθούν ή αφομοιωθούν επιλέξουν την περιθωριοποίηση. Συγκρουσιακές σχέσεις :Εάν μία από τις 2 ομάδες απορρίψει την επαφή και ταχθεί υπέρ της απόσχισης ή της περιθωριοποίησης. 1η Έρευνα Σχετίζεται ο βαθμός εθνοτικής ταύτισης με την επιθυμία προσαρμογής στον ελληνικό τρόπο ζωής ή και με την επιθυμία διατήρησης της πολιτισμικής παράδοσης μιας ομάδας στην Ελλάδα; Αλβανοί Δεν σχετίζεται. Βορειοηπειρώτες Διατήρηση πολιτισμικής ταυτότητας συναφής με το πόσο αισθάνονται Βορειοηπειρώτες. Αυτό όμως δεν σχετίζεται με την επιθυμία προσαρμογής στον ελληνικό τρόπο ζωής. Έλληνες: Ρωτήθηκαν για την στάση που θα έπρεπε να κρατήσουν οι Βορειοηπειρώτες. Θεώρησαν πως έπρεπε να προσαρμοστούν στον ελληνικό τρόπο ζωής διατηρώντας παράλληλα την ιδιαιτερότητα τους ως μειονότητα στην Αλβανία.

5 Συμπεράσματα Για την Αλβανική μειονότητα η εθνοτική ταύτιση δεν συνδέεται με την στάση τους σχετικά με την επιπολιτισμοποίηση. Για τους Βορειοηπειρώτες η προσαρμογή στην ελληνική παράδοση δεν σχετίζεται με το πόσο Βορειοηπειρώτες αισθάνονται. Η επιθυμία διατήρησης της πολιτισμικής παράδοσης των μεταναστών δεν συνδέεται με την επιθυμία για προσαρμογή τους. Άρα δεν φαίνεται να είναι αντικρουόμενες οι στάσεις αυτές Έτσι, η ένταξη των μεταναστών δεν μπορεί να ανακοπεί λόγω της ταύτισης τους με την εθνοτική ομάδα. Η ομάδα υποδοχής είναι αυτή που θα προδιαγράψει τη στάση επιπολιτισμοποίησης που επιθυμούν από τους μετανάστες.

6 2η Έρευνα Τι είναι για αυτούς σωστό να θεωρείται Έλληνας; ( δείγμα Ελλήνων και Βορειοηπειρωτών) Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Βορειοηπειρώτες υποστηρίζουν ότι είναι σωστό να θεωρείται Έλληνας εκείνος που έχει γεννηθεί από Έλληνες παρά αυτός που έγινε πολίτης ελληνικού κράτους. Τι κατά την γνώμη τους κάνει μία ομάδα «Έθνος» ; ( δείγμα Ελλήνων) Πολιτισμική ομοιότητα (θρησκεία, γλώσσα κλπ.) Συγκρότηση σε κράτος (δικαιώματα, κοινωνικο-οικονομικά οφέλη κλπ.) Ανεξαρτησία ( ανεξάρτητη οικονομική ζωή, ανεξάρτητο σύστημα διακυβέρνησης) Κράτος Έθνος Η άρρηκτη σύνδεση Κράτους- Έθνους καθιστά αμφίβολο σε ποιο επίπεδο θα μπορούσε να γίνει η ένταξη των μεταναστών.

7 Η μετανάστευση είναι η αναζήτηση συνθηκών καλύτερου βιοτικού επιπέδου με στόχο την βελτίωση των συνθηκών ζωής και την κοινωνική ανέλιξη. Για τους Αλβανούς μετανάστες το δικαίωμα των παιδιών τους να σηκώνουν την ελληνική σημαία στις παρελάσεις, δεν συνδέεται με την επιθυμία προσαρμογής στον ελληνικό τρόπο ζωής αλλά αποτελεί απάντηση στις διακρίσεις που μπορεί να υφίστανται . Δείγμα επίσης επιβράβευσης της καλής επίδοσης που αυτόματα συνεπάγεται επιτυχημένη προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών της ζωής του. Τι είναι λοιπόν αυτό που ενοχλεί τους Έλληνες ; Η «παραβίαση» της ιερότητας του συμβόλου; Ή μήπως το γεγονός ότι δημόσια διακηρύσσεται η επιτυχία των μεταναστών που ξεκίνησαν από δυσμενέστερη θέση; Κατά πόσο μπορεί η ελληνική κοινωνία να δεχτεί την κοινωνική ανέλιξη και την αλλαγή θέσης των Αλβανών μεταναστών;

8

9 1η Πειραματική Έρευνα Διερεύνηση άρρητων θεωριών των Ελλήνων σχετικά με την επιπολιτισμοποίηση των μεταναστών σε σχέση με την χώρα της καταγωγής τους και τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης στη νέα κοινωνία. 224 φοιτητές που συμμετείχαν διάβασαν την ιστορία ενός οικονομικού μετανάστη (Έλληνας, Ιταλός, Αλβανός, Βούλγαρος), που πήγε στη Γερμανία αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Στην συνέχεια καλούνταν να απαντήσουν μία σειρά από ερωτήματα σχετικά με την επιπολιτισμοποίηση, την ταυτότητα και την κατάσταση του ήρωα. Αυτοί που απέτυχαν να ανελιχθούν θεωρήθηκε ότι επέλεξαν τεχνική επιπολιτισμοποίησης που γκετοποιούσε.( η εθνοτική καταγωγή δεν υπολογιζόταν παρά μόνο η οικονομική εξέλιξη.) Έπειτα τέθηκε το ερώτημα κατά πόσο η κατάσταση του μετανάστη (στασιμότητα, ανέλιξη) οφειλόταν στον πολιτισμό καταγωγής. Αλληλεπίδραση καταγωγής- κοινωνικοοικονομικής εξέλιξης Σε αντίθεση με τον Ιταλό για τους Αλβανούς και τους Βούλγαρους ο πολιτισμός θεωρείται υπεύθυνος για την στασιμότητα. Για τους Έλληνες αναδεικνύεται η βελτίωση της θέσης χάρη στον πολιτισμό Ενδο-ομαδική εύνοια

10 Συμπεράσματα Οι πολιτισμοί ιεραρχούνται και ουσιοποιούνται. Η κοινωνική ένταξη των μεταναστών παρεμποδίζεται από έναν παράγοντα που αφορά τους ίδιους και όχι την κοινωνία υποδοχής η οποία παρέχει τις συνθήκες επιτυχίας για τους «ανώτερους» πολιτισμούς. Παγίωση πολιτισμικών διαφορών

11 2η Πειραματική Έρευνα Συμμετέχοντες: Έλληνες εργοδότες, Έλληνες συνάδελφοι μεταναστών Πιθανές μελλοντικές συγκρούσεις Αλβανών και Ελλήνων θα οφείλονταν στην κοινωνική κατάσταση των δύο ομάδων ή στις πολιτισμικές διαφορές τους ; Έλληνες εργοδότες πολιτισμικές διαφορές λιγότερο σε σχέση με Έλληνες συναδέλφους Και οι δύο απέδιδαν στον ίδιο βαθμό τις συγκρούσεις σε κοινωνικές διαφορές Επομένως: Ο λόγος περί πολιτισμικών διαφορών πιο ισχυρός στους κοντά κοινωνικά με τους μετανάστες. Γιατί; Τρόπος κατοχύρωσης «ανωτερότητας» Κοινωνικό γόητρο Ρόλος «αφεντικού»

12 Δημήτρης Δαλάκογλου, Ποιοτική Κοινωνική Έρευνα του Μεταναστευτικού Φαινομένου: Ανθρωπολογία της Μετανάστευσης, Υλικός Πολιτισμός και Κατανόηση των Ροών

13 Προσέγγιση μετανάστευσης από την ανθρωπολογία μετά το 1950.
Πιο συγκροτημένα, δεκαετία 1980. Αιτία καθυστέρησης η ορθολογιστική οριοθέτηση και ταξινόμηση των ανθρώπων μεταξύ ομοιογενών «πολιτισμών» και «κοινωνιών». Εστίαση στο τοπικό, μικρο-επίπεδο «ένας πολιτισμός» = «ένα έθνος» = « ένας χώρος» = στατικά σύνορα

14 Υλικός Πολιτισμός Μελέτη των αντικειμένων που οι άνθρωποι επινοούν, κατασκευάζουν και χρησιμοποιούν καθώς και οι τρόποι που αυτά προσλαμβάνονται στην κοινωνία την επηρεάζουν και την εκφράζουν. Ο «ανεπίσημος» πολιτισμός της καθημερινής ζωής. Η μελέτη των τρόπων με τους οποίους οι άνθρωποι παράγουν, καταναλώνουν, προσλαμβάνουν και κατανοούν τα αγαθά.

15 Αλβανική Μετανάστευση και υλικός πολιτισμός
Υλικός Πολιτισμός Αλβανική Μετανάστευση Σύνδεση μετανάστευσης με την μετάβαση από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό Καλοκαίρι Ο κόσμος ζητούσε άσυλο στις αυλές των πρεσβειών διεκδικώντας το αίτημα για άνοιγμα των συνόρων και διαβατήρια. Αυξημένη τάση για μετανάστευση, συνδέεται με τον υλικό πολιτισμό ; Δόγμα δεκαετίας 1970, αυτάρκεια και απομονωτισμός Ο υλικός πολιτισμός του ύστερου σοσιαλισμού χαρακτηρίζεται ως πολιτισμός έντονων ελλείψεων. Μέσο επιβολής ελέγχου της κεντρικής εξουσίας

16 Η μετανάστευση συνδέεται με την αμφισβήτηση των υλικών πλευρών του παλαιού καθεστώτος.
Η φτώχεια και οι ελλείψεις στην Αλβανία σε συνδυασμό με την φαντασιακή αφθονία αγαθών και χρημάτων στο εξωτερικό οδήγησε στην μετανάστευση. Μαρτυρία Πληροφορητή Kujtim: Μέχρι τότε (1993) ερχόμουνα εγώ στην Κακαβιά συνέχεια, έφερνα πράγματα ,πολλές φορές δεν έμπαινα καθόλου μέσα, ερχότανε η μάνα μου, ο πατέρας μου τους τα έδινα στο χέρι και έφευγα. Ερευνητής: Δηλαδή τι έφερνες; Kujtim: Απ’ όλα, ο τι δεν είχε εδώ το έφερνα, εδώ ή δεν είχε απ’ όλα ή δεν είχε καλά πράγματα , να ακόμα και σήμερα το ίδιο το πράγμα δεν είναι ίδιο, να η μπύρα που πίνουμε: άλλο η μάρκα μπύρας που βγαίνει στην Ελλάδα άλλο η Αλβανική.

17 Χτίζοντας στην Αλβανία: Οικία και μετανάστευση
Η αποστολή εμβασμάτων και αγαθών αποτελεί μία διάσταση της «υλικοποίησης» των δεσμών μεταξύ μετανάστη και κοινωνίας αποστολής. Αγορά αυτοκινήτων, και χτίσιμο οικιών στη χώρα καταγωγής Για ποιο λόγο οι Αλβανοί μετανάστες χτίζουν κατοικίες πίσω στην Αλβανία αν και δεν έχουν σκοπό να επιστρέψουν ; Συγκρότηση οικογενειακών ή άλλων δικτύων Υλική έκφραση της μεταναστευτικής εμπειρίας ( δεν πρέπει οι άλλοι να πιστέψουν πως πήγαν στην Ελλάδα και δεν έκαναν τίποτα) Υλική παρουσία του απόντος μετανάστη Οι κατοικίες λοιπόν, είναι η παρουσία της μεταναστευτικής απουσίας στην Αλβανία αλλά ταυτόχρονα είναι και στοιχείο δεσμού μεταξύ του απόντος με το χώρο και την κοινωνία καταγωγής του.