Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος»

Παρουσίαση με θέμα: "Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος»"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η βενιζελική ανόρθωση 1909-1914

2 Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος»
Οκτώβριος 1908: ο πρώτος πυρήνας του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» συγκεντρώνεται στο σπίτι του Θ. Πάγκαλου και αποτελείται αποκλειστικά από υπολοχαγούς. Σκοπός της συνάντησης ήταν η αντιμετώπιση της κακής στρατιωτικής κατάστασης της Ελλάδας. Κατά την επόμενη συνάντηση συντάχθηκε το πρώτο πρωτόκολλο του «Στρατιωτικού Συνδέσμου», το οποίο και υπογράφτηκε από εννέα υπολοχαγούς και έναν λοχαγό. Μάιος 1909: μια ομάδα λοχαγών με δράση στη Μακεδονία ένωσε τις δυνάμεις της με τους υπολοχαγούς. Στο «Στρατιωτικό Σύνδεσμο» ενσωματώθηκε και ο «Σύνδεσμος Υπαξιωματικών» με επικεφαλής τον υπολοχαγό του πεζικού, Γ. Καραϊσκάκη, εγγονό του οπλαρχηγού της Ρούμελης και βουλευτή Καρδίτσας. 25 Ιουνίου 1909: η κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη αποκαλύπτει τη δράση του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» από έναν πράκτορά της, που ήταν παρών σε συνάντηση των συνωμοτών.

3 Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος»
4 Ιουλίου 1909: νέα κυβέρνηση υπό τον Δ. Ράλλη. Σταδιακά, ο Ράλλης, από επικριτής του ρόλου των πριγκίπων στο στράτευμα, μετατρέπεται σε απολογητή του έργου του διαδόχου Κωνσταντίνου, εξέλιξη που δυσαρεστεί τα μέλη του «Στρατιωτικού Συνδέσμου». Επιπλέον, η δήλωση του Ράλλη ότι η κυβέρνηση σκόπευε να αποσύρει τους Έλληνες αξιωματικούς, που δρούσαν μυστικά στη Μακεδονία, προκαλεί την έντονη ανησυχία του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» με αποτέλεσμα να ενταθεί η συνωμοτική δράση της οργάνωσης. Αύγουστος 1909: η κυβέρνηση διατάζει τη φυλάκιση αρκετών αξιωματικών του «Στρατιωτικού Συνδέσμου». Την ίδια περίοδο, η ηγεσία του Συνδέσμου προσφέρεται στον συνταγματάρχη πυροβολικού, Νικόλαο Ζορμπά. Ο Ζορμπάς μετά τον πόλεμο του 1897 είχε υποπέσει σε βασιλική δυσμένεια. Ωστόσο, ως διοικητής της σχολής Ευελπίδων, από το 1898 έως το 1906, είχε κερδίσει την εκτίμηση των Ευέλπιδων.

4 Τα προηγηθέντα του κινήματος
Οικονομική κατάσταση: τη δεκαετία μετά τον πόλεμο του 1897 και την έναρξη του ΔΟΕ, η ελληνική οικονομία ανέκαμψε με ταχείς ρυθμούς. Η κρατική παρέμβαση στην αγορά της σταφίδας σταθεροποίησε τις τιμές, η μετανάστευση προς τις ΗΠΑ απορρόφησε το υπερβάλλον εργατικό δυναμικό και τροφοδότησε την ελληνική οικονομία με εμβάσματα, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε και η ναυτιλία γνώρισε άνθιση. Ωστόσο, το 1908, η ελληνική οικονομία δέχθηκε ισχυρά πλήγματα. Η αδυναμία διάθεσης των αγροτικών προϊόντων και η κακή συγκομιδή συνδυάστηκαν με την οικονομική ύφεση στις ΗΠΑ και στην Αίγυπτο και τη (συνακόλουθη) μείωση των εμβασμάτων προς την Ελλάδα. Η επιβολή νέων φόρων από την κυβέρνηση και η οικονομική ύφεση έπληξαν όλους τους μισθωτούς και κατ’ επέκταση και τους στρατιωτικούς. Εθνικά ζητήματα: η αδυναμία των ελληνικών κυβερνήσεων να προωθήσουν αποτελεσματικά τη Μεγάλη Ιδέα είχε προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια του στρατού. Η ήττα της Ελλάδας στον πόλεμο του 1897 και οι χειρισμοί του Μακεδονικού και του Κρητικού ζητήματος κλόνισαν ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη στα κόμματα και γενικότερα του ελληνικού κράτους να χειρισθεί τα ζωτικά εθνικά συμφέροντα.

5 Τα προηγηθέντα του κινήματος
Κοινωνική αναταραχή: βιοτέχνες και μικρομαγαζάτορες οργανώνουν λαϊκές κινητοποιήσεις κατά της διαφθοράς, της ανισοκατανομής των φόρων και της ακρίβειας. Οι κινητοποιήσεις αυτές συμβάλλουν στην ψυχολογική προετοιμασία του κινήματος στο Γουδί και βοηθούν στη νομιμοποίησή του. Συντεχνιακές βλέψεις και επαγγελματική δυσαρέσκεια στρατιωτικών: ο νόμος «περί καταστάσεως υπαξιωματικών», που καταρτίστηκε από την Επιτελική Υπηρεσία Στρατού, έθετε ως όριο της υπηρεσιακής τους εξέλιξης το βαθμό του ανθυπασπιστή, κάτι που μείωνε τις ευκαιρίες προαγωγής τους σε αξιωματικούς. Παράλληλα, έως το 1909, μόνον οι αξιωματικοί οι οποίοι ανήκαν στον κύκλο του διαδόχου Κωνσταντίνου είχαν σημαντικές πιθανότητες να ξεπεράσουν το βαθμό του λοχαγού. Το κίνημα των Νεότουρκων: «Εζηλεύσαμεν τώρα και τους Νεότουρκους που έρριψον το παλαιόν καθεστώς με το όνειρον και την απόφασιν να γίνουν κύριοι του κράτους των. Το παράδειγμά των ασφαλώς μας επηρέασε» (Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν).

6 Το κίνημα του 1909 14-15 Αυγούστου 1909: 250 αξιωματικοί και οπλίτες συγκεντρώθηκαν στο στρατόπεδο της φρουράς Αθηνών στο Γουδί, διακηρύττουν την αντίθεσή τους στην κυβέρνηση Ράλλη και εκδίδουν προκήρυξη, με την οποία υποστήριζαν το πρόγραμμα του «Στρατιωτικού Συνδέσμου». Το πρόγραμμα αυτό ήταν διατυπωμένο σε ήπιο τόνο για επαναστατική προκήρυξη και εξέφραζε γενικές ευχές για τη βελτίωση των Ενόπλων Δυνάμεων, της διοίκησης και της παιδείας, καθώς και της «απαισίας συναλλαγής». Επιπλέον, ζητούσε την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου και των βασιλοπαίδων από το στρατό και έσπευδε να διευκρινίσει ποιές ενέργειες δεν επρόκειτο να πραγματοποιήσει → (α) κατάργηση της δυναστείας ή αντικατάσταση του βασιλιά, (β) εγκαθίδρυση στρατοκρατίας ή αλλαγή του συντάγματος, (γ) κατάργηση της κυβέρνησης και (δ) αύξηση ή απομάκρυνση στελεχών του στρατού ή του ναυτικού. 15 Αυγούστου 1909: παραίτηση κυβέρνησης Ράλλη. Ο Γεώργιος αναθέτει το σχηματισμό νέας κυβέρνησης στον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. Ο τελευταίος, διάδοχος του Δηλιγιάννη και αρχηγός του τρίτου σε δύναμη κόμματος στη Βουλή, βρισκόταν σε επαφές με μέλη του «Στρατιωτικού Συνδέσμου».

7 Το κίνημα του 1909 Ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» δεν κατέλυσε το κοινοβουλευτικό καθεστώς, ούτε φιλοδοξούσε να επιβάλει στρατιωτική δικτατορία. Αντίθετα, προτιμούσε το σχηματισμό κυβέρνησης από πολιτικά πρόσωπα, η οποία, με τη συνεργασία (ή υπό την πίεση) του «Στρατιωτικού Συνδέσμου», θα εφάρμοζε το εξαιρετικά μετριοπαθές πρόγραμμα, που εισηγούνταν. Παράλληλα, από τη στιγμή που το κίνημα δεν κατέληξε σε λαϊκή εξέγερση, η στροφή προς το λαό κρίθηκε απαραίτητη προκειμένου να αντιληφθούν τα Ανάκτορα ότι δεν υπήρχε άλλη λύση από τη συνεργασία με τους αξιωματικούς. Πράγματι, το κίνημα βρήκε λαϊκή ανταπόκριση και στις 14 Σεπτεμβερίου 1909 οργανώθηκε (σε συνεργσία του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» με συλλόγους και συντεχνίες εμπόρων, βιομηχάνων ελεύθερων επαγγελματιών κλπ) ογκώδες λαϊκό συλλαλητήριο συμπαράστασης στα αιτήματα των επανασταστών. Τους επόμενους 4 μήνες η Βουλή επιτελεί το νομοθετικό της έργο υπό την απειλή στρατιωτικής επέμβασης του «Στρατιωτικού Συνδέσμου».

8 Το κίνημα του 1909 Παρά το θετικό έργο που επιτελέστηκε υπό την πίεση του «Στρατιωτικού Συνδέσμου», η Βουλή και η κυβέρνηση δεν μπορούν να προσφέρουν νέα προοπτική για την έξοδο της χώρας από την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει. Τα παλαιά κόμματα δεν φαίνονται διατεθειμένα να προχωρήσουν με αποφασιστικότητα στη λήψη των απαραίτητων μέτρων και στην εφαρμογή του προγράμματος των αξιωματικών. Αντίθετα, επιδιώκουν την επιστροφή στην παλαιά νομιμότητα, που το κίνημα του 1909 είχε κλονίσει, αλλά δεν είχε ανατρέψει. Διαφωνίες εντός του «Στρατιωτικού Συνδέσμου»: τα ριζοσπαστικότερα μέλη ζητούν τη διάλυση της Βουλής και την άμεση ανάληψη της εξουσίας από τον Σύνδεσμο προκειμένου να ικανοποιήσουν τα επαγγελματικά τους αιτήματα. Ο υποπλοίαρχος Κωνσταντίνος Τυπάλδος και μια ομάδα αξιωματικών του ναυτικού, στασίασαν στα μέσα Οκτωβρίου του 1909 και κατέλαβαν το Ναύσταθμο. Αν και η ανταρσία κατεστάλη, το ναυτικό κίνημα θεωρήθηκε ως ενέργεια, που αντιπροσώπευε τις ριζοσπαστικές τάσεις μέσα στους κόπλους του «Στρατιωτικού Συνδέσμου».

9 Η έλευση του Βενιζέλου στην Ελλάδα και η μεθόδευση του αναθεωρητικού έργου
Δεκέμβριος 1909: προκειμένου να εξέλθει η χώρα από το πολιτικό αδιέξοδο, ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» μετακαλεί στην Ελλάδα τον Βενιζέλο, ο οποίος, όμως, αρνείται να αναλάβει κυβερνητική θέση. Τελικά, αφού επισκέφθηκε την Αθήνα και μελέτησε από κοντά την κατάσταση, ο Βενιζέλος πρότεινε (α) την αντικατάσταση της κυβέρνησης Μαυρομιχάλη, (β) τη διάλυση του «Στρατιωτικού Συνδέσμου», και (γ) την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864. 16 Ιανουαρίου 1910: ο βασιλιάς, ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος» και ο πολιτικός κόσμος αποδέχονται τις προτάσεις του Βενιζέλου. 18 Ιανουαρίου 1910: σχηματίζεται κυβέρνηση υπό τον Στ. Δραγούμη, βασική αποστολή της οποίας ήταν να εισηγηθεί στη Βουλή σχέδιο αναθεωρητέων συνταγματικών διατάξεων. Πράγματι, η νέα κυβέρνηση διανέμει στους βουλευτές ένα πρώτο σχέδιο αναθεώρησης του Συντάγματος του Τα πολιτικά κόμματα, αφού επεξεργάσθηκαν το σχέδιο και πρόσθεσαν νέες αναθεωρητικές διατάξεις, το υποβάλλουν ως πρόταση στη Βουλή. 18 Φεβρουαρίου 1910: η Βουλή εγκρίνει το σχέδιο αναθεώρησης. 17 Μαρτίου 1910: ο Γεώργιος υπόσχεται τη σύγκληση αναθεωρητικής Βουλής 19 Μαρτίου 1910: διάλυση «Στρατιωτικού Συνδέσμου».

10 Α΄ Διπλή Αναθεωρητική Βουλή
8 Αυγούστου 1910: εκλογές για Διπλή Αναθεωρητική Βουλή. Εξελέγησαν 362 πληρεξούσιοι, δηλαδή διπλάσιος αριθμός από εκείνον, που είχε εκλεγεί το Τα παλαιά κόμματα συγκέντρωσαν περίπου 200 πληρεξούσιους, ενώ οι υπόλοιποι (ανάμεσά τους και ο Βενιζέλος) εξελέγησαν ως «ανεξάρτητοι». 1 Σεπτεμβρίου 1910: έναρξη εργασιών της Α΄ Αναθεωρητικής Βουλής. Ωστόσο, το σώμα δεν διέθετε ομοιογένεια και σύντομα προέκυψαν διαφορές ανάμεσα στα συντηρητικά και ριζοσπαστικά στοιχεία. Επίκεντρο της διαμάχης ήταν ο χαρακτήρας της Βουλής → «Αναθεωρητική» ή «Συντακτική». 5 Σεπτεμβρίου 1910: ο Βενιζέλος τάσσεται υπέρ της αναθεωρητικης Βουλής. Έτσι, ενώ από τη μια πλευρά εμφανιζόταν ως σημαιοφόρος των νέων πολιτικών ιδεών, από την άλλη ήταν υπέρμαχος του θεσμού του κληρονομικού άρχοντα, που ως «ισχυρότατος παράγων» του πολιτεύματος, θα μπορούσε «να συνέχη τας κυβερνήσεις αυτού από των παρεκτροπών». 29 Σεπτεμβρίου 1910: παραίτηση κυβέρνησης Δραγούμη. Νέα κυβέρνηση Βενιζέλου. Ο Βενιζέλος εισηγείται τη διάλυση της Βουλής. 12 Οκτωβρίου 1910: διάλυση Βουλής και προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη νέας αναθεωρητικής Βουλής.

11 Β΄ Διπλή Αναθεωρητική Βουλή
28 Νοεμβρίου 1910: εκλογές για Αναθεωρητική Βουλή. Τα παλαιά κόμματα απέχουν, διαμαρτυρόμενα για τη διάλυση της Βουλής. Στις εκλογές επικρατεί η παράταξη στην οποία ηγήθηκε ο Βενιζέλος (στη συνέχεια μετονομάσθηκε σε Κόμμα Φιλελευθέρων), εξασφαλίζοντας 307 από τους 362 πληρεξουσίους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το 87% των πληρεξουσίων δεν είχε εκλεγεί πριν το Παράλληλα, κανένας από τους υπουργούς της κυβέρνησης Βενιζέλου δεν είχε συμμετάσχει σε κυβέρνηση κατά το παραλθόν. 8 Ιανουαρίου 1911: έναρξη εργασιών Β΄ Διπλής Αναθεωρητικής Βουλής. 26 Ιανουαρίου 1911: η κυβέρνηση Βενιζέλου υποβάλλει στη Βουλή σχέδιο αναθεωρητέων διατάξεων. Το σχέδιο αυτό παραπέμπεται για επεξεργασία σε ειδική επιτροπή της Βουλής, αποτελούμενης από 30 μέλη. 27 Μαΐου 1911: ολοκλήρωση της συζήτησης στην ολομέλεια της Βουλής για τις τροποποιούμενες διατάξεις του Συντάγματος 28 Ιουνίου 1911: ο Γεώργιος υπογράφει το νέο σύνταγμα, το οποίο δημοσιεύεται την επόμενη ημέρα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

12 Κυριότερες μεταβολές συντάγματος 1864
Ανέθετε τον έλεγχο του κύρους των βουλευτικών εκλογών στο εκλογοδικείο. Επεξέτεινε τα ασυμβίβαστα προς το βουλευτικό αξίωμα έργα. Μείωνε το κατώτατο όριο εκλογιμότητας των βουλευτών στα 25 χρόνια. Απλούστευε τη νομοθετική διαδικασία. Επανίδρυε το Συμβούλιο της Επικρατείας. Βελτίωνε την προστασία της δικαστικής ανεξαρτησίας. Καθιέρωνε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Παρείχε πρόσθετες εγγυήσεις για την προστασία των ατομικών ελευθεριών. Διεύρυνε τις περιπτώσεις για τις οποίες θα ήταν επιτρεπτή ή αναγκαστική απαλλοτρίωση. Καθιέρωνε την υποχρεωτική και δωρεάν στοιχειώδη εκπαίδευση. Καθιέρωνε το θεσμό της κατάστασης πολιορκίας, σε συνδυασμό με την αναστολή των κυριότερων εγγυήσεων των ατομικών ελευθεριών μόνο για την αντιμετώπιση εξωτερικών κινδύνων. Θέσπιζε ως επίσημη γλώσσα του κράτους την καθαρεύουσα.

13 Πολτική φιλοσοφία βενιζελισμού
Η πολιτική φιλοσοφία του βενιζελισμού συνίσταστο στην προσπάθεια δημιουργίας ενός κράτους δικαίου με εκσυγχρονισμένη διοικητική μηχανή, προωθημένες κοινωνικές και οικονομικές λειτουργίες και ενιαία συνολική αντίληψη των εθνικών θεμάτων. Στόχος του βενιζελισμού ήταν η λειτουργική, οικονομική και πολιτιστική ενσωμάτωση στη Δύση μιας αστικοποιημένης και γεωγραφικά διευρυμένης Ελλάδας. Οι βενιζελικές κυβερνήσεις του α΄ μισού της δεκαετίας του 1910 εισήγαγαν για πρώτη φορά στη χώρα την έννοια του κράτους δικαίου. Οι κυριότερες εκδηλώσεις της πρακτικής αυτής ήταν οι εξής: (α) η ανεξέλεγχτη διανομή θέσεων και η ευνοικορατία υποκαταστάθηκε από τη χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του γενικού και απρόσωπου κανόνα δικαίου, (β) ο νόμος άρχισε να εφαρμόζεται έναντι πάντων, (γ) η εσωτερική ασφάλεια γίνεται πραγματικότητα, (δ) η αμεροληψία της διοίκησης και η ανεξαρτησία των δημοσίων υπαλλήλων απέκτησαν ουσιαστικό περιεχόμενο.

14 Κοινωνική και οικονομική πολιτική Κόμματος Φιλελευθέρων
Αναγνώριση των ομοσπονδιών και εργατικών συνδικάτων Αθήνας και Πειραιά. Θεσμοθέτηση της Κυριακής ως αργίας. Δημιουργία σωμάτων επιθεωρητών των συνθηκών υγιεινής και εργασίας. Νέα ειδική και ταχεία διαδικασία επίλυσης των εργατικών διαφορών. Καθιέρωση της αντικειμενικής ευθύνης της εργοδοσίας για εργατικά ατυχήματα. Απαγόρευση της συνύπαρξης εργοδοτών και μισθωτών ή εργατών στις ίδιες επαγγελματικές ενώσεις. Εισαγωγή της προοδευτικότητας της φορολογίας εισοδήματος. Εισαγωγή μέτρων για εκσυγχρονισμό και προγραμματισμό της αγροτικής παραγωγής. Δημιουργία σώματος ανεξάρτητων φοροεισπρακτόρων. Εκπαίδευση δημοδιδασκάλων σε θέματα γεωπονίας και αγροτικής οικονομίας.