ΘΕΜΑ: «Χαρακτηριστικά εφήβου και η συγκρότηση της ταυτότητας του: το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού» Μάθημα: Δια Βίου Μάθηση Υπεύθυνη καθηγήτρια: Δρ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΘΕΜΑ: «Χαρακτηριστικά εφήβου και η συγκρότηση της ταυτότητας του: το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού» Μάθημα: Δια Βίου Μάθηση Υπεύθυνη καθηγήτρια: Δρ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΘΕΜΑ: «Χαρακτηριστικά εφήβου και η συγκρότηση της ταυτότητας του: το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού» Μάθημα: Δια Βίου Μάθηση Υπεύθυνη καθηγήτρια: Δρ. Θεανώ Τσακίρη Φοιτήτριες: Γεωργία Παπαχρήστου, Σοφία Λαμπράκη

2 ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Α. ΕΦΗΒΕΙΑ Β. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

3 Α. ΕΦΗΒΕΙΑ

4 ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ▪"Η περίοδος της ζωής ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ώριμη. Σε ορισμένες παραδοσιακές κοινωνίες η έναρξη της εφηβείας σηματοδοτείται από μια ιδιαίτερη τελετή που γίνεται σε συγκεκριμένη ηλικία. Στο δυτικό κόσμο κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε αρχίζει και πότε τελειώνει." (Εξελικτική Ψυχολογία «Εφηβεία-Ωριμότητα-Τρίτη ηλικία, Nicholas Tucker, , Ελληνικά Γράμματα , Αθήνα., 1999 ) ▪Πρόκειται για μια εξελικτική διεργασία κάπου ανάμεσα στην ανωριμότητα της παιδικής ηλικίας και στην αναμενόμενη ωριμότητα του ενηλίκου, εκτείνονται τα 6-7 χρόνια στα οποία αναφερόμαστε με τον όρο “εφηβεία” Είναι ένα φαινόμενο βιολογικό, πνευματικό, ορμονικό

5 ΣΤΑΔΙΑ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ( Βασική Παιδοψυχιατρική, Δεύτερος Τόμος, Τεύχος πρώτο, επιμέλεια Ι. Τσιάντης, εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα 2002) · ΛΑΝΘΑΝΟΝ ΣΤΑΔΙΟ (ΠΡΙΝ ΤΟ 10ο ΕΤΟΣ): οι έντονες διεργασίες της οιδιπόδειας φάσης έχουν ολοκληρωθεί και η σεξουαλικότητα του παιδιού περνά σε μια κατάσταση υποχώρησης και ηρεμίας (ας θυμηθούμε το παραμύθι της κοιμωμένης βασιλοπούλας που θα ξυπνήσει με το φιλί του πρίγκιπα) · ΠΡΟ ΕΦΗΒΕΙΑ (11-14 ΕΤΩΝ) σεξουαλικότητα: αύξηση προγεννητικών ορμών , παλινδρόμηση : επανέρχονται πρώιμες παιδικές συνήθειες , επιθετικότητα: χρησιμοποιείται αμυντικά για τη διατήρηση των αποστάσεων από τους ενήλικες · ΜΕΣΗ- ΚΑΘΕΑΥΤΟ ΕΦΗΒΕΙΑ (14-17 ΕΤΩΝ) Στόχοι του εφήβου να λύσει το οιδιπόδειο , ο αποχωρισμός από τους γονείς και η εύρεση νέου αντικειμένου, σχηματισμός σταθερών έξω οικογενειακών σχέσεων, εδραίωση προσωπικής και σεξουαλικής ταυτότητας. · ΤΕΛΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ (17-21 ΕΤΩΝ) Πρόκειται για την φάση απαρτίωσης εαυτού, εδραίωση της ταυτότητας και προσαρμογή στις απαιτήσεις της ενήλικης ζωής

6 ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΆ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ
. · Βιοσωματικές: ορμονικές αλλαγές «περίοδος αυξητικού τινάγματος», δηλ. μεγάλη και απότομη αύξηση του ύψους, αύξηση σε εύρος των ώμων και των μυών και της σεξουαλικής ανάπτυξης. · Σεξουαλικές: Παρατηρούνται ορμονικές αλλαγές, η παραγωγή ανδρογόνων οδηγεί σε αυξημένη σεξουαλική επιθυμία. Μέχρι την εμφάνιση της ήβης τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν την ίδια ποσότητα ορμονών των δυο φύλων στο αίμα, με ελαφρά μόνο υπεροχή στην αναλογία της αντίστοιχης με το φύλο ορμόνης Οι πρώτες ερωτικές σχέσεις είναι συνήθως σύντομες και ίσως προκαλέσουν στον έφηβο μεγάλη δυστυχία όταν διαλυθούν.

7 Νοητικές: εμφανίζουν αφηρημένη σκέψη,
μπορούν να σκέπτονται περισσότερο λογικά, παρουσιάζουν εγωκεντρική συμπεριφορά. Κατά τον Elkidnd (1981) παρουσιάζονται τρεις γνωστικές αδυναμίες: 1. Αδυναμία διάκρισης ανάμεσα στην παροδική-περιστασιακή και σταθερή-μόνιμη σκέψη (προφορικά θα δοθεί ένα παράδειγμα), 2. Αδυναμία διάκρισης ανάμεσα στο αντικειμενικό και το υποκειμενικό ( προφορικά θα δοθεί ένα παράδειγμα), 3. Αδυναμία να διαφοροποιήσει το άτομο το ατομικό- καθολικό (προφορικά θα δοθεί ένα παράδειγμα)

8 Κοινωνικές: οι έφηβοι έχουν ανάγκη από ένα βαθμό ανεξαρτησίας και επιθυμούν να παίρνουν μόνοι τους τις αποφάσεις για θέματα που αφορούν, τις ώρες ύπνου, το ντύσιμο, την ώρα επιστροφής στο σπίτι. Πρόκειται για μια έντονα επαναστατική περίοδο . Ωφελούνται από την ύπαρξη μιας υποστηρικτικής ομάδας φίλων. Σύμφωνα με τους Coleman και Hendry (1990, σελ.: 138): «Η ομάδα συνομηλίκων ενισχύει την ανεξαρτησία, προσφέρει ευκαιρίες για επιτυχίες, παρέχει στον έφηβο την ευκαιρία να παίξει παιχνίδια ρόλων που προσομοιάζουν με το ρόλο του ενήλικα». Συναισθηματικές: Παρατηρούνται συχνές παροδικές συναισθηματικές μεταπτώσεις. Οι ορμονικές αλλαγές καθιστούν κάποιους έφηβους πιο ευάλωτους σε κάποια είδη κατάθλιψης ( συνήθως σε περιστατικά που συνδέονται με το φόβο για το μέλλον και είναι παροδικά).Η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία κυρίως συνδέεται με: αλλαγές στο οικογενειακό σχήμα, στο σχολείο ή την εμφάνιση κάποιας ασθένειας .Σε ακραίες περιπτώσεις ο έφηβος μπορεί να αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Η οικογένεια και η κοινωνία σημαδεύουν τις αλλαγές αυτές μέσω της αντίδρασης τους και τον προσδοκιών τους.

9 ΗΒΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ “Η εφηβεία δεν μπορεί να ταυτιστεί με την ήβη. Η ήβη είναι ένα αναπόφευκτο βιολογικό φαινόμενο, ενώ η εφηβεία είναι κατά μία έννοια , δημιούργημα του βιομηχανικού (δυτικού) πολιτισμού. Ένας από τους λόγους που έπρεπε να “εφευρεθεί” η εφηβεία ήταν και το ότι έπρεπε να μετατεθεί αργότερα εκείνο το σημείο της ζωής, στο οποίο το παιδί αναλαμβάνει πια το ρόλο και της ευθύνες του ενήλικου.” ( Καλαϊτζή- Αζίζι Α ,σελ.23)

10 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
Η απόκτηση μιας ασφαλούς αίσθησης ταυτότητας δεν είναι εύκολη υπόθεση, δεδομένου ότι οι έφηβοι συχνά υφίστανται πολύ γρήγορες αλλαγές. Σύμφωνα με τον Erickson (1968) αναζήτηση της ταυτότητας αποτελεί στοιχείο-κλειδί της εφηβείας Κρίση ταυτότητας εφήβου: Η έλλειψη σαφούς και ολοκληρωμένης ταυτότητας οδηγεί σε σύγχυση ρόλων. Ο έφηβος με σύγχυση ρόλων δεν νιώθει καμία ιδιαίτερη δέσμευση με τίποτα και με κανέναν (δεν την βιώνουν όλοι οι έφηβοι).

11 Αρνητική ταυτότητα: Ο έφηβος επιλέγει να γίνει κάποιος που στον ίδιο δεν είναι αρεστός , προκειμένου να αποφύγει την αβέβαιη κατάσταση να μην γνωρίζει τι είδους άτομο είναι στην πραγματικότητα. Δοτή ταυτότητα: Ο έφηβος υιοθετεί μια ταυτότητα που του προτείνουν οι φίλοι του ή γονείς του ή σημαντικοί άλλοι. Παρατεταμένο μορατόριουμ: Κατά την περίοδο αυτή ο έφηβος πειραματίζεται με διαφορετικούς ρόλους, συμπεριφορές και πρακτικές μέχρι να φτάσει στην τελική κατάσταση της κατακτημένης ταυτότητας. Ισχυρή αίσθηση ταυτότητας: Προϋποθέτει να έχει προηγουμένως αντιμετωπιστεί με επιτυχία μια προγενέστερη , πρώιμη κρίση σύγχυσης ρόλων.

12 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ατομικές διαφορές: · Ιδιοσυγκρασία · Οικογενειακό ιστορικό · Βιοσωματική ανάπτυξη · Ικανότητες-κλίσεις · Κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο · Τόπος διαμονής · Φίλοι · Γεγονότα της ζωής ή καθαρή τύχη Υπάρχουν τυπικές εφηβικές εμπειρίες, αλλά τι κάνει κάθε άτομο με αυτές είναι καθαρά ατομικό θέμα .

13 Β. ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

14 ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
•Askew 1989 [Μια συνέχεια συμπεριφορών που αφορά σε προσπάθειες κυριαρχίας και άσκησης εξουσίας σε βάρος άλλου ατόμου] •Bowers, Smith and Binney 1994 [Το bullying είναι συστηματικό και αφορά σε ένα φάσμα συμπεριφορών που πληγώνουν, όπως κοροϊδίες, περιθωριοποίηση, απόσπαση χρήματων, καταστροφή αντικειμένων, καθώς και.... σωματικές επιθέσεις, όπως χτυπήματα και κλοτσιές.] •DfEE 1994 [Είναι η ηθελημένη τραυματική συμπεριφορά σε βάρος κάποιου: έχει χρονική διάρκεια και είναι δύσκολο για αυτούς που την υφίστανται να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.] •Herbert 1996 [Το bullying αφορά σε κακές, σκληρές συμπεριφορές από ένα άλλο παιδί η από μια ομάδα παιδιών. Μπορεί να συμβεί μια φορά η να επαναλαμβάνεται. Το θύμα μπορεί να νιώσει αμήχανο, πληγωμένο και εξευτελισμένο, φοβισμένο και απειλημένο. Αυτός που ασκεί βία μπορεί να μην αντιλαμβάνεται τον αντίκτυπο της συμπεριφοράς του. Tattum 1989 [Το bullying είναι η ηθελημένη, συνειδητή επιθυμία να πληγώσεις ένα άλλο άτομο και να το αγχώσεις. Μπορεί να είναι περιστασιακό και να έχει μικρή διάρκεια η μπορεί να είναι συστηματικό και διαρκές

15 •Ο Rigby [2002] προτείνει ως κριτήρια σοβαρότητας:
Α. τη φύση της συμπεριφοράς - από το σχετικό άκακο πείραγμα μέχρι τη σωματική επίθεση Β. τη διάρκεια της σε βάθος χρόνου - ποσόν καιρό έχει κρατήσει Γ. τη συχνότητα της - πόσο συχνά συμβαίνει •Με βάση αυτά τα στοιχεία διακρίνουμε I. Χαμηλής έντασης εκφοβισμός: απερίσκεπτα πειράγματα, βρισιές και περιστασιακό αποκλεισμό. Κατά τον Rigby [2002] σε αυτή τη κατηγορία είναι η πλειονότητα. II. Ενδιάμεσο επίπεδο εκφοβισμού : Ενοχλήσεις που συνεχίζονται σε βάθος χρόνου, είναι συστηματικές και επώδυνες. III. Δριμύς εκφοβισμός: Ενοχλήσεις ιδιαίτερου σκληρού χαρακτήρα, που διαρκούν μεγάλο χρονικό διάστημα και τις οποίες το θύμα βιώνει με έντονα αρνητικά συναισθήματα. Σχετίζεται με σοβαρές σωματικές, λεκτικές και μη λεκτικές επιθέσεις και απολυτό αποκλεισμό.

16 Ο ενδοσχολικός εκφοβισμός χαρακτηρίζεται από:
•ΠΡΟΘΕΣΗ : η βία είναι εσκεμμένη, ηθελημένη, συνειδητή, προμελετημένη •ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟ : άγχος, στρες, ταραχή, μοναξιά •ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ : καλύπτει χρονική περίοδο, είναι διαρκής •ΕΞΟΥΣΙΑ : πίεση, άσκηση δυνάμεις •ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ : γίνεται ξανά και ξανά, επίμονα, πάρα τις διαμαρτυρίες ή τις ενδείξεις από το παιδί που υποφέρει. •ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ : συμπεριφορές που ενοχλούν και εκνευρίζουν τους άλλους. •Οι θύτες πολλές φορές δεν έχουν συνείδησή της βλάβης που προξενούν ούτε επιδιώκουν εσκεμμένα να πληγώσουν ή να μειώσουν. [Glasgow City Council 2008]

17 ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
Α ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ πχ. Κοροϊδία, χτυπήματα, σωματική επίθεση, αρπαγή, καταστροφή πράγματων του αλλού, απειλές, εκβιασμός, απομόνωση, διάδοση φημών, ρατσιστικές εκδηλώσεις, αποκάλυψη μυστικών, σεξουαλικά υπονοούμενα κτλ •Β. ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ πχ. Γραπτά εκφοβιστικά μηνύματα, ανάρτηση προσβλητικών φωτογραφιών, απειλητικές κλήσεις, εκφοβιστικά ηλεκτρονικά μηνύματα, καταιγιστική παρενόχληση με άμεσα μηνύματα, συκοφαντικές αναρτήσεις

18 ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ
Από τα 12 έως τα 18 τα παιδιά εδραιώνουν σε μεγάλο βαθμό την προσωπική, κοινωνική και σεξουαλική τους ταυτότητα. Για να επιτευχθεί αυτό απομακρύνονται από τους ενήλικες. Οι σωματικές αλλαγές κάνουν τους εφήβους υπερβολικά ανασφαλείς για το ποιοι είναι, για το παρουσιαστικό τους, για την σεξουαλικότητα τους, για το πόσο αποδεκτοί ή δημοφιλείς είναι. Οι ενήλικες μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα και ο κόσμος των συνομήλικων έρχεται έντονα στο προσκήνιο ασκώντας τεράστια επιρροή. Το γεγονός αυτό καθιστά τις ενήλικες παρεμβάσεις σε θέματα εκφοβισμού μια συνθέτη και δύσκολη υπόθεση.

19 •Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Η αστάθεια δημιουργεί εντάσεις και ανακατατάξεις
•Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Η αστάθεια δημιουργεί εντάσεις και ανακατατάξεις. Διαμορφώνονται ιεραρχίες και ομάδες επιρροής στους μαθητές. Οι μαθητές κατατάσσονται στους κυρίαρχους [κοινωνικοί/άτομα που ασκούν bullying], στους ουδέτερους [ακόλουθοι/παρευρισκόμενοι], σε αυτούς που βρίσκονται στην απέξω/τα πιθανά θύματα εκφοβισμού. Σε αυτό ρευστό επίπεδο οι μαθητές που υπήρξαν θύτες στο δημοτικό ευνοούνται, ο εκφοβισμός βρίσκεται σε έξαρση, τα παιδιά ανθίστανται με διορθωτικά μετρά για να το μειώσουν. •Β'/Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Η ενδοσχολική βία μειώνεται αλλά είναι πιο στοχευμένη, συνεχής και επιβλαβής, παίρνει πιο απειλητική, παραβατική χροιά. Οι δράστες υποβοηθούμενοι από τη στάση του σχολείου βάλλουν κατά νέων μαθητών που θεωρούν αδυνάμους [Sullivan 2004] •ΛΥΚΕΙΟ: Ο εκφοβισμός είναι σε φθίνουσα πορεία. Τα παιδιά φέρονται σαν νεαροί ενήλικες. Πρόβλημα δημιουργείται όταν επιτρέπεται σε μια ομάδα να συμπεριφέρονται όπως θέλουν σε βάρος των υπολοίπων μαθητών, τότε δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την εκδήλωση περιστατικών σχολικής βίας και εκφοβισμού. [Sullivan 2004]

20 ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ:ΑΓΟΡΙΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ
•Νιώθουν θλίψη/ντροπή/εξευτελισμό •Συνεργάζονται περισσότερο με κάποιον που θέλει να τα βοηθήσει •Υπερασπίζονται πιο εύκολα έναν συμμαθητή που εκφοβίζεται •Θεωρούν την ενδοσχολική βία πολύ σοβαρό θέμα ΑΓΟΡΙΑ Νιώθουν θλίψη και αντιδρούν με οργή Εκδηλώνουν σωματική βία περισσότερο από ότι τα κορίτσια Αποζητούν/αποδέχονται βοήθεια δύσκολα Θεωρούν τη σωματική βία λιγότερο σοβαρό πρόβλημα

21 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ •Οι γυναίκες εξελίχθηκαν στο λεκτικό επίπεδο, διότι έπρεπε να αντιλαμβάνονται και να εξομαλύνουν καταστάσεις να διαπραγματεύονται τη καλή γειτνιάσει, να φροντίζουν τους έχοντες ανάγκη και να διδάσκουν τα παιδιά τους να μιλούν [Palmer, 2009]. •Για τα κορίτσια η δημοτικότητα, η ικανότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, η διπλωματία, το όμορφο παρουσιαστικό και η θηλυκότητα παίζουν σπουδαίο ρολό [Thompson 2001]. Όσο συγκρίνονται με άλλες, επισημαίνει η Hartley-Brewer [2009], τόσο έχουν τεντωμένα, τα αυτιά τους και ανοιχτά τα ματιά τους για οτιδήποτε θα ανεβάσει το γόητρο τους, σε περίπτωση που το επαναλάβουν καταλλήλως. •Στα κορίτσια η βία αφορά τη συσχέτιση, την αναγνώριση και την ανάγκη για εγγύτητα. Είναι έμμεση και ψυχολογική λόγω του κοινωνικού τους χαρακτήρα έχει όμως ιδιαίτερα βλαβερό αντίκτυπο. Η ενδοσχολική βία που αφορά τα κορίτσια σχετίζεται με συκοφαντίες, αποκάλυψη μυστικών, διάβρωση σχέσεων, απομόνωση ή αποκλεισμό, καυστικά, περιφρονητικά σχόλια και λιγότερο συχνά με σωματική βία.

22 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΓΟΡΙΑ •Τα αγόρια εκδηλώνονται λεκτικά και σωματικά έντονα και είναι λιγότερα ευαίσθητα ως προς τις διαπροσωπικές κοινωνικές διακυμάνσεις •Οι φίλιες τους είναι συναισθηματικά σταθερές και χαρακτηρίζονται με ευθύτητα. Η αμεσότητα τους φτάνει στα όρια της αγένειας, έχουν ωμό χιούμορ και προτιμούν άμεση αντίδραση. Οι παρέες τους έχουν τη μορφή αγέλης. Τους επιτρέπει να φέρονται παρορμητικά, χωρίς να υπολογίζουν τον ψυχολογικό ή πρακτικό αντίκτυπο των πράξεων τους. Κάνουν επίδειξη ο ένας στον άλλον •Τις αγοραπαρέες χαρακτηρίζει η ιεραρχία στην οποία αναζητείτε ο έλεγχος. Αρχηγός, υπαρχηγός, καλύτερος, πρώτος κ.οκ. Όταν ένα αγόρι καταταγεί στην ομάδα θα πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες και να φροντίζει τη διατήρησή της ιεραρχίας. [Thompson 2001] •Harley Brewer 2004 αναφέρει ότι συχνά ο αρχηγός στέλνει ένα μικρότερο παιδί να κάνει κάτι σε βάρος μιας άλλης ομάδας •Η σχολική βία στα αγόρια εκφράζεται με συστηματική κοροϊδία, υποτιμητικά σχόλια, σπρωξιές, καθώς και με αρπαγή και καταστροφή αντικειμένων [Thompson 2001]

23 ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΌ ΕΡΕΥΝΑ ' Έφηβοι και βία' ΕΠΙΨΥ [Κοκκέβη Ά. , Σταύρου Μ
ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΌ ΕΡΕΥΝΑ ' Έφηβοι και βία' ΕΠΙΨΥ [Κοκκέβη Ά., Σταύρου Μ., Φωτίου Α., Καναβού Ε.] Ποσοστό 8,5% των εφήβων αναφέρουν ότι υφίστανται σχολικό εκφοβισμό (bullying) τουλάχιστον 2 με 3 φορές το μήνα, ενώ 1 στους 6 (15,8%) ότι εκφοβίζουν οι ίδιοι άλλους με την ίδια συχνότητα. Οι μαθητές που εκφοβίζουν άλλους είναι κυρίως αγόρια ενώ εκείνοι που υφίστανται εκφοβισμό είναι τόσο αγόρια όσο και κορίτσια Το 2010 σε σύγκριση με το 2002, διαπιστώνεται σημαντική αύξηση στο ποσοστό των εφήβων που αναφέρουν ότι έχουν υπάρξει θύτες εκφοβισμού (15,8% και 9,1%, αντίστοιχα) ενώ το ποσοστό μαθητών που έχουν υπάρξει θύματα εκφοβισμού μένει αμετάβλητο Οι τρόποι εκφοβισμού που αναφέρονται συχνότερα από τους εφήβους είναι, κατά σειρά, τα λεκτικά πειράγματα, τα πειράγματα/ χειρονομίες σεξουαλικού περιεχομένου, η διάδοση φημών και συκοφαντιών και τα πειράγματα/ενοχλήσεις μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και κινητού τηλεφώνου Ένα στα 4 αγόρια (23,9%) αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου ήρθε στα χέρια με κάποιον ή κάποιους άλλους τουλάχιστον 3 φορές. Το αντίστοιχο ποσοστό για τα κορίτσια είναι σημαντικά χαμηλότερο (8,3%) Οι έφηβοι που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό οικονομικό επίπεδο υφίστανται εκφοβισμό σε υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με εκείνους που προέρχονται από οικογένειες μεσαίου ή ανώτερου οικονομικού επιπέδου. Δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ του εκφοβισμού και της εθνικότητας των εφήβων.

24 Οι έφηβοι που υφίστανται εκφοβισμό αναφέρουν σε υψηλότερα ποσοστά ότι έχουν κακή υγεία και ότι είναι δυσαρεστημένοι από την εξωτερική τους εμφάνιση, συγκριτικά με τους εφήβους που δεν υφίστανται εκφοβισμό. Τόσο οι μαθητές-θύτες εκφοβισμού όσο και οι μαθητές-θύματα εμφανίζουν συμπτώματα ψυχολογικών διαταραχών σε υψηλότερο ποσοστό από τους υπόλοιπους εφήβους. Οι μαθητές-θύτες εκφοβισμού και λιγότερο τα θύματα αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τους υπόλοιπους μαθητές ότι δεν τους αρέσει το σχολείο. Επίσης, οι θύτες αναφέρουν ότι απουσιάζουν συχνά από αυτό και τα θύματα ότι δεν έχουν καλές σχέσεις με τους συμμαθητές τους. Οι μαθητές-θύματα εκφοβισμού αναφέρουν ότι έχουν δύσκολη επικοινωνία με τους γονείς τους σε υψηλότερο ποσοστό, συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους και οι μαθητές-θύτες αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό ότι έχουν αυστηρούς/ αυταρχικούς γονείς

25 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Εξελικτική ψυχολογία <<Εφηβεία -Ωριμότητα -Τρίτη ηλικία, Nicholas Tucker, Ελληνικά Γράμματα, Αθηνά, 1999 Σχολικός Εκφοβισμός <<Αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας>> Χριστίνα Ρασιδάκη, Εκδόσεις Πατάκης, Αθηνά, 2015 Έφηβοι και βία, Πανελλήνια Έρευνα στους μαθητές το έτος 2010, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Κοκκέβη Ά., Σταύρου Μ., Φωτίου Α., Καναβού Ε. Κοκκέβη Ά., Ξανθάκη Μ., Φωτίου Α., Καναβού Ε. Οι έφηβοι στην Ελλάδα σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους στις χώρες της έρευνας HBSC. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι, Συμπεριφορές & Υγεία. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Αθήνα, Κοκκέβη Ά, Σταύρου Μ, Καναβού Ε.,Φωτίου Α, Οι έφηβοι στο σχολικό περιβάλλον. Σειρά θεματικών τευχών: Έφηβοι, Συμπεριφορές & Υγεία. Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Αθήνα, 2015. Χατζή, Χ., Χουντουμάδη, Α., Πατεράκη, Λ., «Άσκηση Βίας από Μαθητές προς Μαθητές στο Χώρο του Δημοτικού Σχολείου», Παιδί και Έφηβος 2:1, Αθήνα, σσ. 97 – 11