ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ
Ενότητα 1 – Θεωρητικό Πλαίσιο, Βασικές Έννοιες και Στατιστικοί Πίνακες

2 ΣΤΟΧΟΙ 1ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ Ρόλος κράτους στην οικονομική δραστηριότητα – σχεδιασμός εκπόνηση δημοσιονομικών πολιτικών Νομικό πλαίσιο παρέμβασης κράτους στην οικονομική δραστηριότητα Μέγεθος δημοσίου τομέα – Δημόσιοι φορείς Μορφές και μέτρα δράσης των δημοσίων φορέων Δημόσιες Δαπάνες Φορολογία Δημόσιος Δανεισμός Στην ουσία επανάληψη στις βασικές αρχές των Δημοσίων Οικονομικών, οι οποίες θα αναλυθούν περαιτέρω στις επόμενες διαλέξεις

3 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.1 Ερώτηση Ανοιχτού Τύπου – Συζήτηση
Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι παρέμβασης του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα;

4 ΑΙΤΙΑ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
9/29/2017 ΑΙΤΙΑ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Αδυναμία μηχανισμού τιμών να πετύχει αποτελεσματική κατανομή των πόρων (αποτυχίες αγοράς): 1) Δημόσια Αγαθά 2) Αγαθά με εξωτερικότητες 3) Ατελής ανταγωνισμός (μονοπώλιο, ολιγοπώλιο κτλ) 4) Ατελείς αγορές 5) Ανεπαρκής πληροφόρηση Αναδιανoμή εισοδήματος – Φορολογία + Μεταβιβαστικές πληρωμές Σταθεροποίηση της Οικονομίας Οικονομική Ανάπτυξη Τους τρεις τελευταίους ρόλους δεν τους δέχονται όλες οι σχολές οικονομικής σκέψης

5 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Νομιμοποίηση παρέμβασης του Κράτους στην οικονομική δραστηριότητα - άρθρο 106 του Συντάγματος (Κράτος και εθνική οικονομία): «1. Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος το Kράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στη Xώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας. Λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, από την ατμόσφαιρα και τα υπόγεια ή υποθαλάσσια κοιτάσματα, για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης και την προαγωγή ιδίως της οικονομίας των ορεινών, νησιωτικών και παραμεθόριων περιοχών. 2. H ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».

6 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 'Αρθρο 17 (Προστασία της ιδιοκτησίας, απαλλοτρίωση)
 'Αρθρο 17 (Προστασία της ιδιοκτησίας, απαλλοτρίωση)   «1. H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Kράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος. 2. Kανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει….» Δικαιώματα Πολιτών από τα οποία απορρέει υποχρέωση για δημόσιες δαπάνες (υγεία, εκπαίδευση, εργασία, κοινωνική ασφάλιση, πρόνοια) Υποχρεώσεις Πολιτών (φορολογία) «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους». - Άρθρο 4

7 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 'Αρθρο 79: (Προϋπολογισμός, απολογισμός, γενικός ισολογισμός) «1. H Boυλή κατά την τακτική ετήσια σύνoδό της ψηφίζει τoν πρoϋπoλoγισμό των εσόδων και εξόδων τoυ Kράτoυς για τo επόμενo έτoς….2. Όλα τα έσoδα και έξoδα τoυ Kράτoυς πρέπει να αναγράφoνται στoν ετήσιo πρoϋπoλoγισμό και τoν απoλoγισμό.3. Προσχέδιο του προϋπολογισμού κατατίθεται από τον Υπουργό Οικονομικών στην αρμόδια διαρκή κοινοβουλευτική επιτροπή την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου και ….7. Το αργότερο μέσα σε ένα έτος από τη λήξη του οικονομικού έτους κατατίθεται στη Βουλή ο απολογισμός, καθώς και ο γενικός ισολογισμός του Κράτους…..8. Tα πρoγράμματα oικoνoμικής και κoινωνικής ανάπτυξης εγκρίνoνται από την Oλoμέλεια της Boυλής, όπως νόμoς oρίζει».

8 L'etat c'est…Τι είναι το κράτος;
H Γενική Κυβέρνηση αποτελείται από τους ακόλουθους φορείς: α. Κεντρική Κυβέρνηση = Υπουργεία, Κοινοβούλιο β. Κεντρική Διοίκηση = Κεντρική Κυβέρνηση + ΝΠΔΔ, ΔΕΚΟ + Ανεξάρτητες Αρχές γ. Τοπική Αυτοδιοίκηση δ. Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης Σε όρους Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, εντός της Γενικής Κυβέρνησης περιλαμβάνονται οντότητες με τις ακόλουθες ιδιότητες: • Αναγνωρισμένη θεσμική οντότητα, • Με κύρια πηγή χρηματοδότησης το Κράτος και μηχανισμό λήψης αποφάσεων με κύριο παίκτη το κράτος • Που δεν τιμολογούν υπηρεσίες και προϊόντα σε αγοραίες τιμές.

9 ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Ορισμός: συλλογικά όργανα που:
α) έχουν ως κύριο στόχο την προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος και όχι τη μεγιστοποίηση των κερδών τους β) χρησιμοποιούν «αναγκαστικά» μέσα όπως η φορολογία για την απόκτηση πόρων (όχι μέσω της αγοράς των παραγωγικών συντελεστών) γ) παράγουν αγαθά και υπηρεσίες τα οποία παρέχουν στο κοινωνικό σύνολο χωρίς την επιβολή τιμής ή με επιδοτούμενες τιμές δ) οι αποφάσεις τους δεν συντονίζονται από τον μηχανισμό τιμών της αγοράς, αλλά από πολιτικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων SOS: Σημαντικές διαφοροποιήσεις για ΔΕΚΟ

10 ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Α. Κεντρική Διοίκηση:
έχει σαν στόχο την παροχή προς το κοινωνικό σύνολο αγαθών και υπηρεσιών γενικού χαρακτήρα που καλύπτουν όλοι την επικράτεια της χώρας π.χ. δημόσια διοίκηση εθνική άμυνα, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια κτλ. παίρνει μέτρα για: α) την αναδιανομή του εισοδήματος (μικροικονομικός στόχος), β) τη σταθεροποίηση και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης (μακροοικονομικός στόχος) παίρνει ρυθμιστικά μέτρα με διάφορα μέσα για την αλλαγή της συμπεριφοράς των ιδιωτικών φορέων Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων

11 ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Β. Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης: παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης π.χ. σύνταξη, περίθαλψη και σε αρκετές περιπτώσεις προνοιακές (μη-ανταποδοτικές) υπηρεσίες Γ. Περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση: οι οργανισμοί αυτοί παρέχουν υπηρεσίες γενικού χαρακτήρα οι οποίες όμως περιορίζονται στα γεωγραφικά όρια της δικαιοδοσίας τους Δ. Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου: φορείς οι οποίοι επιδιώκουν συγκεκριμένους ειδικούς σκοπούς, οι οποίοι είναι πιο περιορισμένοι από αυτούς της κεντρικής διοίκησης ή της περιφερειακής/τοπικής αυτοδιοίκησης π.χ. τα πανεπιστήμια επιδιώκουν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης, τα νοσοκομεία την παροχή περίθαλψης Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων

12 ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Ε. Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί (ΔΕΚΟ):
ασχολούνται με την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών προς το κοινωνικό σύνολο πωλούν τα αγαθά και τις υπηρεσίες τους, οπότε οι συναλλαγές τους ενέχουν το στοιχείο της ελεύθερης- προαιρετικής παροχής (αγοροπωλησία) και αυτό είναι το κύριο γνώρισμα που τις διαφοροποιεί από τους άλλους δημοσίους φορείς επιδιώκουν οικονομική αποτελεσματικότητα (τα τελευταία χρόνια σε αρκετές χώρες) Στενός Δημόσιος Τομέας: Α, Β, Γ, Δ Ευρύτερος Δημόσιος Τομέας: Α, Β, Γ, Δ, Ε Μη-ανταποδοτικές: δεν βασίζονται σε εισφορές των εργαζομένων

13 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.2 Εφαρμογή σε Η/Υ - Αναζήτηση
Βρείτε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και το Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης πληροφορίες σχετικά με το Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης. Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ των δύο καταγραφών; Οι φορείς που δεν συμπεριλαμβάνονται στο μητρώο της ΥΕΔΑ τι χαρακτηριστικά έχουν; Θα μπορούσαν κατά την άποψή σας να συμπεριλαμβάνονται κάποιοι από αυτούς; Τι μειονεκτήματα και τι πλεονεκτήματα έχει η συμπερίληψή ενός φορέα στο μητρώο της ΕΛΣΤΑΤ; Το «πως ορίζεται ο Δημόσιος Τομέας» όπως και το «πόσοι είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι;» αποτέλεσε αντικείμενο μνημονιακών συζητήσεων και υποχρεώσεων. Οι δύο σελίδες που πρέπει να εντοπίσουν είναι οι παρακάτω. Τα αρχεία είναι σωσμένα και στη βιβλιογραφία του μαθήματος. Μητρώο Υπηρεσιών και Φορέων Ελληνικής Διοίκησης: Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης ΕΛΣΤΑΤ: Σημαντικό – Διαφορές στα δύο Μητρώα: Το στατιστικό Μητρώο των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης καταρτίζεται και χρησιμοποιείται από την ΕΛΣΤΑΤ αποκλειστικά για στατιστικούς σκοπούς, δηλαδή για τη διενέργεια των ετήσιων και τριμηνιαίων ερευνών των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, οι οποίες είναι αναγκαίες για την κατάρτιση των πινάκων της Διαδικασίας Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) και γενικότερα για την κατάρτιση των τριμηνιαίων και ετήσιων δημοσιονομικών στατιστικών από την ΕΛΣΤΑΤ. Η ορθή τήρηση του στατιστικού Μητρώου των Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης αποτελεί ευθύνη της ΕΛΣΤΑΤ. Επισημαίνεται ότι το μητρώο αυτό δεν είναι ένα μητρώο όλων των φορέων που εποπτεύονται και ελέγχονται από την κυβέρνηση ούτε είναι το μητρώο όλων των οργανισμών που χρηματοδοτούνται από το δημόσιο τομέα μέσω του Τακτικού Κρατικού Προϋπολογισμού ή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Σχετικά με την τελευταία ερώτηση, μπορεί να γίνει συζήτηση σχετικά με το Μέγαρο Μουσικής (συμπερίληψη – ενιαίο μισθολόγιο, χρέη θα αναληφθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό κτλ.)

14 ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ
Πως μετράται το μέγεθος του Δημοσίου Τομέα: συνήθως σε όρους δαπανών, παρόλο που αυτό δεν μετρά την αξία των αγαθών όπως αυτά αξιολογούνται από τους καταναλωτές αλλά το κόστος παροχής τους Δημόσιες Δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ Πρωτογενείς Δημόσιες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ Μισθολογικό κόστος στο δημόσιο τομέα (wage bill) Στατιστικά στοιχεία: Eurostat, AMECO

15 Εξέλιξη Δημοσίων Δαπανών (% ΑΕΠ) 2004-2015
9/29/2017 Εξέλιξη Δημοσίων Δαπανών (% ΑΕΠ) ESA 2010 – Δεν θα ταιριάζει με άλλα διαγράμματα που έχουν ESA 95 ή εθνικολογιστικά Updated: 04/05/2016

16 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΑΠΑΝΩΝ (ESA 95)
9/29/2017 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΔΑΠΑΝΩΝ (ESA 95) Προσοχή: σε αυτό το διάγραμμα είναι ως ποσοστό του ΑΕΠ

17 Σύγκριση εξέλιξης μισθολογικής δαπάνης Ελλάδα - ΕΕ
9/29/2017 Σύγκριση εξέλιξης μισθολογικής δαπάνης Ελλάδα - ΕΕ Wage-bill Επίσης, μετράει εμμέσως το μέγεθος του δημοσίου τομέα, καθώς μετράει τη μισθολογική δαπάνη για τη συντήρηση αυτού.

18 General government wage consumption bill as a share of GDP (%)
9/29/2017 Updated: 04/05/2016 Πηγή: Report SOS: Ελλάδα 2012 παραμένει υψηλό παρά τις μισθολογικές περικοπές – Συζήτηση για το ρόλο του παρονομαστή, είναι ποσοστό, μειώνεται και ο παρονομαστής – το ΑΕΠ (ύφεση)

19 ΜΟΡΦΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΗΜ. ΦΟΡΕΩΝ
Οι δημόσιοι φορείς μπορούν να παρεμβαίνουν στην Οικονομία με τους παρακάτω τρόπους: Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών: όταν οι δημόσιοι φορείς αναλαμβάνουν τον τεχνολογικό μετασχηματισμό των συντελεστών σε αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία διατίθενται είτε δωρεάν είτε έναντι αντιτίμου στο κοινωνικό σύνολο Παροχή αγαθών και υπηρεσιών: όταν οι δημόσιοι φορείς λαμβάνουν πρόνοια τα αγαθά αυτά να είναι στη διάθεση του κοινωνικού συνόλου ανεξάρτητα από το φορέα από τα παράγει (η παραγωγή μπορεί να γίνεται και από ιδιώτες) Ρύθμιση (regulation): όταν οι δημόσιοι φορείς παρεμβαίνουν με διάφορα μέσα προκειμένου να αλλάξουν τη συμπεριφορά των ιδιωτικών φορέων (καθορισμοί τιμών, επιβολή φορολογίας) – Ρυθμιστικές Αρχές

20 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.3 Εργασία σε ομάδες
Χωριστείτε σε ομάδες των πέντε καταγράψτε σε μία μεγάλη κόλλα χαρτί τα κυριότερα μέσα δράσης των δημοσίων φορέων. Ιεραρχήστε τη χρήση τους στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία για τη χώρα μας Φυσικά εδώ η συζήτηση μπορεί να ανοίξει πάρα πολύ ανάλογα με το τι θα παρουσιάσει κάθε ομάδα. Το σημαντικό σημείο είναι να τονιστεί ο αυξημένος ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής, δεδομένου ότι είμαστε σε νομισματική ένωση και έχουμε απολέσει τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής καθώς και ο ρόλος των θεσμικών μέσων – μεταρρυθμίσεων (reforms) σε διαφόρους τομείς. Χωρίς να υπάρξει υπερβολική ανάλυση καθώς θα συζητηθούν στο οικονομικό πρόγραμμα.

21 ΜΕΣΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜ. ΦΟΡΕΩΝ
Α) Δημοσιονομικά μέσα: όλα τα μέσα που έχουν άμεση σχέση με τα έξοδα και τα έσοδα των δημοσίων φορέων Δημόσιες δαπάνες (μισθοί δημοσίων υπαλλήλων, συντάξεις, δημόσιες επενδύσεις, επιδόματα κ.ά.) Φόροι και λοιπά τακτικά έσοδα δημοσίων φορέων (φόρος εισοδήματος, φόρος νομικών προσώπων, ΦΠΑ, φόρος μεταβίβασης ακινήτων, φόροι ιδιοκτησίας (ΕΝΦΙΑ, ΕΤΑΚ, ΦΑΠ), φόρος καταθέσεων, ασφαλιστικές εισφορές, τέλη κυκλοφορίας, φόρος πολυτελείας, φόροι καυσίμων (ΕΦΚ – ειδικός φόρος κατανάλωσης) Δημόσιος δανεισμός και ρύθμιση δημοσίου χρέους Β) Νομισματικά και πιστωτικά μέσα: όλα τα μέσα που έχουν άμεση σχέση με τα νομισματικά μεγέθη της οικονομίας και τις πιστώσεις (π.χ. ποσότητα χρήματος, ταμειακό απόθεμα εμπορικών τραπεζών, ύψος και διάρθρωση επιτοκίων κ.ά.)

22 ΜΕΣΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜ. ΦΟΡΕΩΝ
Γ) Μέσα εξωτερικής οικονομικής πολιτικής: Μέσα που επηρεάζουν το ισοζύγιο διεθνών συναλλαγών π.χ. ποιοτικοί και ποσοτικοί περιορισμοί εισαγωγών (δασμοί, άμεσοι περιορισμοί), επιδοτήσεις και άλλα μέσα προώθησης εξαγωγών, διακρατικές συμβάσεις, προμήθειες Άλλα μέσα: τιμή συναλλάγματος, μέτρα για προώθηση τουρισμού, δημιουργία οικονομικών ενώσεων κτλ. Δ) Μέσα άμεσου ελέγχου: Έλεγχος τιμών αγαθών και υπηρεσιών (ανώτατες – κατώτατες τιμές) Έλεγχος τιμών παραγωγικών συντελεστών (κατώτατος μισθός, πλαφόν στις αμοιβές δημοσίων υπαλλήλων) Διάφοροι ποσοτικοί και ποιοτικοί έλεγχοι των αγαθών Ενθάρρυνση/αποθάρρυνση επενδύσεων σε συγκεκριμένους κλάδους/περιοχές Κανονισμοί εργασίας, πολεοδομίας, κυκλοφορίας κτλ.

23 ΜΕΣΑ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜ. ΦΟΡΕΩΝ
Ε) Θεσμικά μέσα: δημιουργία νέων ή μεταρρύθμιση παλαιών θεσμών ενός κράτους Φορολογικό σύστημα Χρηματοπιστωτικό σύστημα Παραγωγικοί τομείς (αγροτικός τομέας, βιομηχανία, μεταποίηση) Σύσταση/κατάργηση δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων Διάρθρωση δημοσίου τομέα (κατάργηση/ συγχώνευση – σύσταση νέων φορέων π.χ. Ανεξάρτητων Αρχών) κ.ά. Πολλές από τις θεσμικές αλλαγές στη χώρα μας προέρχονται από την υποχρέωση εναρμόνισης της εθνικής με την κοινοτική νομοθεσία.

24 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Οικονομική Ταξινόμηση: απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίο οι δημόσιες δαπάνες επηρεάζουν την παραγωγή και το εθνικό εισόδημα 1. Δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες: συμπεριλαμβάνει όλες τις δαπάνες που στην ουσία αποτελούν ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και άρα οδηγούν σε απασχόληση παραγωγικών συντελεστών και δημιουργία εισοδημάτων π.χ. μισθοί δημοσίων υπαλλήλων, ενοίκια, ημερομίσθια εργατών, δαπάνες για αγορά πρώτων υλών κ.ά. Δαπάνες δημόσιας κατανάλωσης (τρέχουσες δαπάνες) Δαπάνες δημοσίων επενδύσεων (αγορά κεφαλαιουχικών αγαθών, υποδομές κ.ά.) – μακροχρόνιος ορίζοντας

25 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Οικονομική Ταξινόμηση
2. Δαπάνες για μεταβιβαστικές πληρωμές: συμπεριλαμβάνει όλες τις δαπάνες που στην ουσία αποτελούν μονομερείς παροχές των δημοσίων φορέων προς τους ιδιωτικούς φορείς, οι οποίες αυξάνουν τα διαθέσιμα εισοδήματά τους ή την περιουσία τους, δεν αποτελούν ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και άρα δεν οδηγούν σε απασχόληση παραγωγικών συντελεστών και δημιουργία εισοδημάτων. Άρα δεν υπολογίζονται στο Εθνικό Εισόδημα. π.χ. συντάξεις, οικογενειακά επιδόματα, επιδόματα ανεργίας, επιδοτήσεις κ.ά. Μεταβιβάσεις εισοδήματος Μεταβιβάσεις κεφαλαίου (ενίσχυση εισοδήματος για αγορά κεφαλαιουχικών αγαθών – επενδύσεις) Μεταβιβάσεις προς νοικοκυριά Μεταβιβάσεις προς επιχειρήσεις

26 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Οικονομική Ταξινόμηση
2. Δαπάνες για μεταβιβαστικές πληρωμές: συμπεριλαμβάνει όλες τις δαπάνες που στην ουσία αποτελούν μονομερείς παροχές των δημοσίων φορέων προς τους ιδιωτικούς φορείς, οι οποίες αυξάνουν τα διαθέσιμα εισοδήματά τους ή την περιουσία τους, δεν αποτελούν ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και άρα οδηγούν σε απασχόληση παραγωγικών συντελεστών και δημιουργία εισοδημάτων. Άρα δεν υπολογίζονται στο Εθνικό Εισόδημα. π.χ. συντάξεις, οικογενειακά επιδόματα, επιδόματα ανεργίας, επιδοτήσεις κ.α. Μεταβιβάσεις εισοδήματος Μεταβιβάσεις κεφαλαίου (ενίσχυση εισοδήματος για αγορά κεφαλαιουχικών αγαθών – επενδύσεις) Μεταβιβάσεις προς νοικοκυριά Μεταβιβάσεις προς επιχειρήσεις

27 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Οικονομική Ταξινόμηση – Αποτελεσματικότητα
Δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες: πιο αποτελεσματικές για να προωθούν μεταβολές της ενεργού ζήτησης Δαπάνες για μεταβιβαστικές πληρωμές: πιο αποτελεσματικές στην αναδιανομή του εισοδήματος Δημόσιες επενδύσεις: πιο αποτελεσματικές στο να προωθούν την οικονομική ανάπτυξη συγκριτικά με τις τρέχουσες δαπάνες

28 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Οικονομική Ταξινόμηση – Προβλήματα
1. Συντάξεις: οι συντάξεις των δημόσιων πολιτικών και στρατιωτικών υπαλλήλων συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία των δημοσίων δαπανών για αγαθά και υπηρεσίες, ενώ των άλλων ΟΚΑ, όπως και οι πολεμικές συντάξεις στις μεταβιβαστικές πληρωμές (SOS: σε εθνικολογιστικούς όρους, σε ESA95 ή ESA2010 σύμφωνα με ευρωπαϊκό πρότυπο) 2. Τόκοι δημοσίου χρέους: συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία των μεταβιβαστικών πληρωμών, παρόλο που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αμοιβή των δανειστών για την παραχώρηση στο δημόσιο των κεφαλαίων τους και άρα να συμπεριληφθούν στις δημόσιες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες 3. Παροχές σε είδος: συντελούν άμεσα στη δημιουργία εισοδήματος, εντούτοις συμπεριλαμβάνονται στις μεταβιβαστικές πληρωμές 4. Δαπάνες κεφαλαιουχικών αγαθών: αγορά παλαιών κεφαλαιουχικών αγαθών απεικονίζεται στις μεταβιβαστικές πληρωμές γιατί δεν δημιουργεί νέο εισόδημα 5. Κατανάλωση versus επενδύσεις: π.χ. εκπαίδευση – τρέχουσες δαπάνες

29 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ
9/29/2017 Κατηγορία δαπάνης 2000 2007 2008 2009 2010 Ι. Δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες 46,2 49,0 47,3 47,4 45,0 Τρέχουσες 38,4 41,6 39,7 41,3 39,2 2. Δημόσιες επενδύσεις 8,1 7,4 7,6 6,1 5,8 ΙΙ. Μεταβιβαστικές πληρωμές 53,8 51,0 52,7 52,6 55,0 1. Μεταβιβάσεις στους ιδιώτες 37,3 40,7 42,5 42,9 43,3 α) Συντάξεις δημοσίου 12,2 11,9 11,8 12,4 12,6 β) Λοιπές συντάξεις 9,9 21,3 22,1 26,5 γ) Άλλες μεταβιβάσεις στους ιδιώτες 15,2 7,5 8,6 8,4 4,2 2. Επιδοτήσεις 0,3 0,1 3. Τόκοι δημοσίου χρέους 15,8 10,1 9,6 11,6 4. Μεταβιβάσεις στο εξωτερικό 0,4 <0,1 <0.,1 Σύνολο 100,0 Από Γεωργακόπουλο, μήπως μπορεί η Κα Δρόσου να προσθέσει και πιο πρόσφατα στοιχεία από ΓΛΚ Οι Τόκοι Δημοσίου Χρέους συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία των μεταβιβαστικών πληρωμών, παρόλο που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αμοιβή των δανειστών για την παραχώρηση στο δημόσιο των κεφαλαίων τους και άρα να συμπεριληφθούν στις δημόσιες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες

30 9/29/2017 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Λειτουργική Ταξινόμηση: γίνεται με βάση τη συγκεκριμένη ανάγκη ή κατηγορία αναγκών την κάλυψη της οποίας αποβλέπει κάθε μία κατηγορία δαπάνης Πλεονεκτήματα: Δαπάνες δημόσιας κατανάλωσης (τρέχουσες δαπάνες) Διευκολύνει τους πολίτες να εξακριβώσουν την προτεραιότητα που δίνει η κυβέρνηση στην ικανοποίηση των διαφόρων κατηγοριών αναγκών και να κρίνουν εάν η ιεράρχηση τους ικανοποιεί ή όχι Διευκολύνει στη σύνταξη προϋπολογισμού προγραμμάτων έναντι προϋπολογισμού δαπανών Ο «προϋπολογισμός προγραμμάτων» αποτελεί ένα πλαίσιο κατάρτισης και εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού που βασίζεται στη λογική ότι οι οριο- θετούμενοι στόχοι από την εκάστοτε κυβέρνηση θα πρέπει να αποτυπώνονται σε συγκεκριμένα προγράμματα, τα οποία είναι αναγκαίο να αξιολογούνται σύμφωνα με μετρήσιμους στόχους και αποτελέσματα (Robinson and Brumby, 2005· Ράπα- νος, 2007· Κλαουδάτου, 2009). Ο προϋπολογισμός προγραμμάτων συχνά αναφέρεται στη σχετική βιβλιογραφία και ως «προϋπολογισμός αποτελεσμάτων» («outcomes-based budgeting») ή «προϋπολογισμός επιδόσεων» («performancebased budgeting»). (Αργείτης, Δαφέρμος, Μαρσέλλου, 2011) Η μετάβαση σε προϋπολογισμό προγραμμάτων απαιτεί ανάπτυξη ενός νέου συστήματος για την κατάρτιση, εκτέλεση και παρακολούθηση του κρατικού προϋπολογισμού, το οποίο δίνει έμφαση στην ορθολογική κατανομή και αξιολόγηση της αποδοτικότητας των κρατικών δαπανών. Με την εφαρμογή του, πέρα από την κατανομή της κρατικής δαπάνης στα υπουργεία, που αποτελούν και τους φορείς υλοποίησης της κυβερνητικής πολιτικής, επιχειρείται η σύνδεση της απόδοσης των εφαρμοζόμενων πολιτικών του κράτους σε συνάρτηση με τους δαπανώμενους πόρους.

31 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Λειτουργική Ταξινόμηση
Κατηγοριοποίηση δαπανών κατά COFOG (Classification of the Functions of Government): Δημιουργήθηκε από ΟΟΣΑ (OECD) και Ηνωμένα έθνη (UN) και ΔΝΤ (IMF) και αποτελεί τo κυριότερο μοντέλο κατηγοριοποίησης δαπανών Γενικής Κυβέρνησης • Γενικές Δημόσιες υπηρεσίες (τομέας 01) • Δαπάνες για Άμυνα (τομέας 02) • Δαπάνες για Δημόσια τάξη και Ασφάλεια (τομέας 03) • Δαπάνες για Οικονομικές σχέσεις και Ανάπτυξη (τομέας 04) • Δαπάνες για προστασία Περιβάλλοντος (τομέας 05) • Δαπάνες για παροχή Στέγασης (τομέας 06) • Δαπάνες για παροχή υπηρεσιών Υγείας (τομέας 07) • Δαπάνες για Πολιτισμό, Θρησκεία, Αθλητισμό-Αναψυχή (τομέας 08) • Δαπάνες Εκπαίδευσης (τομέας 09) • Δαπάνες Κοινωνικής προστασίας (τομέας 10)

32 TOTAL GENERAL GOVERNMENT EXPENDITURE BY FUNCTION, 2014 (% OF GDP)
9/29/2017 TOTAL GENERAL GOVERNMENT EXPENDITURE BY FUNCTION, 2014 (% OF GDP) Updated 08/05/2016 Link: Definition of general government and its subsectors The data relate to the general government sector of the economy, as defined in ESA2010, paragraph 2.111: 'The general government sector (S.13) consists of institutional units which are non-market producers whose output is intended for individual and collective consumption, and are financed by compulsory payments made by units belonging to other sectors, and institutional units principally engaged in the redistribution of national income and wealth’. Classification of functional expenditure of government The Classification of the Functions of Government (COFOG) classifies government expenditure into ten main categories (divisions known as the 'COFOG I level' breakdown): general public services; defence; public order and safety; economic affairs; environmental protection; housing and community affairs; health; recreation, culture and religion; education; social protection. These divisions are further broken down into 'groups' (COFOG II level). Further information is available in the Eurostat Manual on sources and methods for the compilation of COFOG Statistics. COFOG level II data The provision of COFOG level II data has become compulsory with the introduction of ESA2010. The development of COFOG level II data is not completed in many Member States and data needs to be looked at with this in consideration. Satellite accounts Administrative expenditure data is additionally collected in so-called satellite accounts. In general, the amount of expenditure recorded in satellite accounts is expected to exceed the expenditure recorded under the respective COFOG division. For social protection, the relevant satellite account is ESSPROS. More details on the comparability of COFOG data with satellite accounts data can be found in the COFOG manual. Definition of general government total expenditure Government total expenditure is defined in ESA2010, paragraph by using as reference a list of ESA2010 categories. Government total expenditure comprises the following categories: P.2, 'intermediate consumption': the purchase of goods and services by government; P.5, 'gross capital formation' consists of: (a) gross fixed capital formation (P.51g); (b) changes in inventories (P.52); (c) acquisitions less disposals of valuables (P.53); where P.51g, 'gross fixed capital formation': consists of acquisitions, less disposals, of fixed assets during a given period plus certain additions to the value of non-produced assets realised by the productive activity of producer or institutional units. Fixed assets are tangible or intangible assets produced as outputs from processes of production that are themselves used repeatedly, or continuously, in processes of production for more than one year; D.1, 'compensation of employees': the wages of government employees plus non-wage costs such as social contributions; D.29, 'other taxes on production, payable', D.3, 'subsidies, payable', D.4, 'property income, payable', consists of : (a) 'interest, payable' (D.41) and (b) 'other property income, payable' (D.42+D.43+D.44+D.45), where D.41, 'interest': excludes settlements under swaps and forward rate arrangements, as these are treated as financial transactions in the ESA 95; D.5, 'current taxes on income, wealth, etc, payable'; D.62, social payments: cover social benefits and pensions paid in cash; D.632, 'social transfers in kind - purchased market production'; D.7, 'other current transfers, payable'; D.8, 'adjustments for the change in pension entitlements' D.9, 'capital transfers payable' NP, 'acquisitions less disposals of non-financial non-produced assets': public investment spending. Non-financial non-produced assets consist of land and other tangible non-produced assets that may be used in the production of goods and services, and intangible non-produced assets. Capital investments includes P.5 and NP. Other current expenditure includes D.7, D.29, D.5 and D.8. Gross Domestic Product Throughout this publication, nominal GDP, i.e. GDP at current prices is used. Time of recording & symbol In the ESA2010 system, recording is in principle on an accrual basis, that is, when ‘economic value is created, transformed or extinguished, or when claims and obligations arise, are transformed or are cancelled.' ":" not available "p" provisional "pp" percentage points Eurostat

33 9/29/2017 TOTAL GENERAL GOVERNMENT EXPENDITURE BY FUNCTION, 2014 (% OF TOTAL EXPENDITURE) Updated 08/05/2016 Link: Definition of general government and its subsectors The data relate to the general government sector of the economy, as defined in ESA2010, paragraph 2.111: 'The general government sector (S.13) consists of institutional units which are non-market producers whose output is intended for individual and collective consumption, and are financed by compulsory payments made by units belonging to other sectors, and institutional units principally engaged in the redistribution of national income and wealth’. Classification of functional expenditure of government The Classification of the Functions of Government (COFOG) classifies government expenditure into ten main categories (divisions known as the 'COFOG I level' breakdown): general public services; defence; public order and safety; economic affairs; environmental protection; housing and community affairs; health; recreation, culture and religion; education; social protection. These divisions are further broken down into 'groups' (COFOG II level). Further information is available in the Eurostat Manual on sources and methods for the compilation of COFOG Statistics. COFOG level II data The provision of COFOG level II data has become compulsory with the introduction of ESA2010. The development of COFOG level II data is not completed in many Member States and data needs to be looked at with this in consideration. Satellite accounts Administrative expenditure data is additionally collected in so-called satellite accounts. In general, the amount of expenditure recorded in satellite accounts is expected to exceed the expenditure recorded under the respective COFOG division. For social protection, the relevant satellite account is ESSPROS. More details on the comparability of COFOG data with satellite accounts data can be found in the COFOG manual. Definition of general government total expenditure Government total expenditure is defined in ESA2010, paragraph by using as reference a list of ESA2010 categories. Government total expenditure comprises the following categories: P.2, 'intermediate consumption': the purchase of goods and services by government; P.5, 'gross capital formation' consists of: (a) gross fixed capital formation (P.51g); (b) changes in inventories (P.52); (c) acquisitions less disposals of valuables (P.53); where P.51g, 'gross fixed capital formation': consists of acquisitions, less disposals, of fixed assets during a given period plus certain additions to the value of non-produced assets realised by the productive activity of producer or institutional units. Fixed assets are tangible or intangible assets produced as outputs from processes of production that are themselves used repeatedly, or continuously, in processes of production for more than one year; D.1, 'compensation of employees': the wages of government employees plus non-wage costs such as social contributions; D.29, 'other taxes on production, payable', D.3, 'subsidies, payable', D.4, 'property income, payable', consists of : (a) 'interest, payable' (D.41) and (b) 'other property income, payable' (D.42+D.43+D.44+D.45), where D.41, 'interest': excludes settlements under swaps and forward rate arrangements, as these are treated as financial transactions in the ESA 95; D.5, 'current taxes on income, wealth, etc, payable'; D.62, social payments: cover social benefits and pensions paid in cash; D.632, 'social transfers in kind - purchased market production'; D.7, 'other current transfers, payable'; D.8, 'adjustments for the change in pension entitlements' D.9, 'capital transfers payable' NP, 'acquisitions less disposals of non-financial non-produced assets': public investment spending. Non-financial non-produced assets consist of land and other tangible non-produced assets that may be used in the production of goods and services, and intangible non-produced assets. Capital investments includes P.5 and NP. Other current expenditure includes D.7, D.29, D.5 and D.8. Gross Domestic Product Throughout this publication, nominal GDP, i.e. GDP at current prices is used. Time of recording & symbol In the ESA2010 system, recording is in principle on an accrual basis, that is, when ‘economic value is created, transformed or extinguished, or when claims and obligations arise, are transformed or are cancelled.' ":" not available "p" provisional "pp" percentage points Eurostat

34 9/29/2017 EVOLUTION OF TOTAL GENERAL GOVERNMENT EXPENDITURE, EU-27, , CUMULATED % OF GDP Updated 08/05/2016 Link: Eurostat

35 Α. ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Διοικητική Ταξινόμηση: γίνεται με βάση το φορέα που πραγματοποιεί τη δαπάνη Α. Δαπάνες κεντρικής διοίκησης Β. Δαπάνες οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης Γ. Δαπάνες οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης Δ. Δαπάνες λοιπόν νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου Περίπου το 55% των δαπανών γίνεται από την κεντρική διοίκηση, 35% από τους ΟΚΑ, και 10% από τις δαπάνες οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και λοιπών ΝΠΔΔ.

36 9/29/2017 Eurostat Source of Data: Eurostat Last update: 21.04.2016
Date of extraction: 08 May :59:02 CEST Hyperlink to the graph: Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible.Graphic included General Disclaimer of the EC website: Short Description: Total general government expenditure is defined in ESA and chapter 20 by reference to a list of categories: intermediate consumption, gross capital formation, compensation of employees, other taxes on production, subsidies, payable property income, current taxes on income, wealth, etc., social benefits other than social transfers in kind, social transfers in kind - purchased market production, other current transfers, adjustments for the change in pension entitlements, capital transfers and acquisitions less disposals of non-financial non-produced assets. Code: tec00023 Eurostat

37 9/29/2017 Eurostat Source of Data Eurostat
Date of extraction: 08 Μαϊ :19:11 CEST Hyperlink to the graph: Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: Total general government expenditure is defined in ESA and chapter 20 by reference to a list of categories: intermediate consumption, gross capital formation, compensation of employees, other taxes on production, subsidies, payable property income, current taxes on income, wealth, etc., social benefits other than social transfers in kind, social transfers in kind purchased market production, other current transfers, adjustments for the change in pension entitlements, capital transfers and acquisitions less disposals of nonfinancial nonproduced assets. Code: tec00023 Eurostat

38 9/29/2017 Eurostat Eurostat Source of Data Eurostat
Copyright of administrative boundaries: ©EuroGeographics, commercial redistribution is not permitted Last update: Date of extraction: 08 Μαϊ :24:51 CEST Hyperlink to the map: tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00023&toolbox=types Disclaimer: This map has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: Total general government expenditure is defined in ESA and chapter 20 by reference to a list of categories: intermediate consumption, gross capital formation, compensation of employees, other taxes on production, subsidies, payable property income, current taxes on income, wealth, etc., social benefits other than social transfers in kind, social transfers in kind purchased market production, other current transfers, adjustments for the change in pension entitlements, capital transfers and acquisitions less disposals of nonfinancial nonproduced assets. Code: tec00023 Eurostat Eurostat

39 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.4 Εφαρμογή σε Η/Υ – Αναζήτηση Eurostat
9/29/2017 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.4 Εφαρμογή σε Η/Υ – Αναζήτηση Eurostat Από το site της EUROSTAT βρείτε την κατανομή των δαπανών κατά διοικητική ταξινόμηση για την Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ΕΕ. Τι παρατηρείτε συγκριτικά για τα διάφορα επίπεδα κυβέρνησης και για τα ασφαλιστικά ταμεία; Steps to find the link: Google search “Eurostat” > Economy and Finance > Government Statistics>Government Finance Statistics (EDP, ESA) >Annual Government Finance Statistics>Data>Main Tables>Total general government expenditure (Δείτε επόμενη διαφάνεια) Or search total general government expenditure Eurostat TGM (Table, graph, maps interface) Άσκηση: εναλλαγή σε διάφορε χώρες συγκρίσεις, tables & graphs πως γίνεται εξαγωγή + πως γίνεται εξαγωγή raw data σε excel + txt για επεξεργασία σε στατιστικά προγράμματα Επιλογή: general government, central government, state government, local government, SSFs (διάβασμα notes – legends για διαφορές στους ορισμούς)

40

41 Β. ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΣΟΔΑ - ΦΟΡΟΙ 9/29/2017 Βασική πηγή εσόδων κράτους:
Φόροι – Δασμοί Άλλες πηγές εσόδων: Πρόστιμα Αδειοδοτήσεις Έσοδα από κρατικές επιχειρήσεις Έσοδα από παραχωρήσεις/διόδια Έσοδα από αξιοποίηση ακινήτων δημοσίου (ενοικίαση, πώληση) Έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις Έσοδα από επενδύσεις/δανεισμό προς άλλα κράτη-οργανισμούς Εξωτερική βοήθεια από άλλα κράτη Δανεισμός από άλλο επίπεδο εντός κράτους (κυρίως για ομοσπονδιακά κράτη) Δανεισμός από άλλα κράτη-οργανισμούς Πολεμικές Αποζημιώσεις Δωρεές Εστιάζουμε στα έσοδα από φόρους. Για την ταξινόμηση-λειτουργικότητα των υπόλοιπων εσόδων θα υπάρξουν αναλυτικές αναφορές στο μάθημα σχετικά με τον Προϋπολογισμό.

42 9/29/2017 Eurostat Source of Data Eurostat
Date of extraction: 08 Μαϊ :17:21 CEST Hyperlink to the graph: Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: Total general government revenue is defined in ESA and chapter 20 by reference to a list of categories: market output, output for own final use, payments for nonmarket output, taxes on production and imports, other subsidies on production, receivable property income, current taxes on income, wealth, etc., net social contributions, other current transfers and capital transfers. Code: tec00021 Eurostat

43 9/29/2017 Eurostat Source of Data Eurostat
Date of extraction: 08 Μαϊ :13:14 CEST Hyperlink to the graph: Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: Total general government revenue is defined in ESA and chapter 20 by reference to a list of categories: market output, output for own final use, payments for nonmarket output, taxes on production and imports, other subsidies on production, receivable property income, current taxes on income, wealth, etc., net social contributions, other current transfers and capital transfers. Code: tec00021 Eurostat

44 9/29/2017 Eurostat Source of Data Eurostat
Copyright of administrative boundaries: ©EuroGeographics, commercial redistribution is not permitted Last update: Date of extraction: 08 Μαϊ :12:48 CEST Hyperlink to the map: tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00021&toolbox=types Disclaimer: This map has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: Total general government revenue is defined in ESA and chapter 20 by reference to a list of categories: market output, output for own final use, payments for nonmarket output, taxes on production and imports, other subsidies on production, receivable property income, current taxes on income, wealth, etc., net social contributions, other current transfers and capital transfers. Code: tec00021 Eurostat

45 Β. ΦΟΡΟΙ Ορισμός: Φόρος είναι υποχρεωτική πληρωμή στο κράτος χωρίς καμιά συγκεκριμένη ανταπόδοση. Οι φόροι είναι η βασική πηγή εσόδων για το κράτος. Επιβάλλονται στους ιδιωτικούς φορείς και αποσκοπούν στο να μεταβιβάζεται μονομερώς, χωρίς δηλαδή αντίστοιχη παροχή, αγοραστική δύναμη προς τους δημόσιους φορείς. Τα έσοδα που συλλέγει το κράτος από τη φορολογία χρησιμοποιούνται για την αγορά εισροών που είναι απαραίτητες στην κυβέρνηση για να προσφέρει αγαθά και υπηρεσίες ή για να αναδιανείμει αγοραστική δύναμη μεταξύ των πολιτών.

46 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΣΟΔΩΝ – ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΕΕ
9/29/2017 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΣΟΔΩΝ – ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΕΕ Από το 1995 (παλαιότερα στοιχεία) – ESA95 Ράπανος & Καπλάνογλου, 2012

47 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με φορολογική βάση:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με φορολογική βάση: Φορολογική βάση: Το μέγεθος ή η οικονομική δραστηριότητα πάνω στο οποίο επιβάλλεται ο φόρος. Οι πιο συνηθισμένες βάσεις για φορολογία είναι το εισόδημα, η κατανάλωση και ο πλούτος Οι τρεις αυτές βάσεις αλληλο-συσχετίζονται. Κατανάλωση είναι το μέρος του εισοδήματος που δεν αποταμιεύεται, ενώ πλούτος είναι η καθαρή αξία του αποθέματος συσσωρευμένων αποταμιεύσεων ή επενδύσεων. Οι φόροι μπορεί να επιβάλλονται ι) στην τρέχουσα παραγωγή (είτε στον αγοραστή είτε στο πωλητή) ή στα εισοδήματα, ιι) στην κατοχή ή μεταβίβαση περιουσίας Υπάρχουν και φόροι που δεν έχουν βάση σε κάποιο οικονομικό μέγεθος, αλλά σπάνια χρησιμοποιούνται πλέον όπως π.χ. κεφαλικοί φόροι Οι κεφαλικοί φόροι, των οποίων το ύψος είναι ανεξάρτητο από την οικονομική θέση του φορολογούμενου, χρησιμοποιούνται στην οικονομική ανάλυση ως βάση για την μέτρηση των επιδράσεων και την αξιολόγηση των άλλων φόρων, γιατί είναι ουδέτεροι ως προς τις επιδράσεις τους στην κατανομή του εισοδήματος.

48 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με φορολογική βάση: 9/29/2017
Οι φόροι εισοδήματος, που λέγονται και άμεσοι φόροι, υπολογίζονται με βάση το εισόδημα του φορολογούμενου προσώπου, που μπορεί να είναι κάποιο φυσικό πρόσωπο, δηλαδή κάποιος άνθρωπος, ή κάποιο νομικό πρόσωπο, δηλαδή μια επιχείρηση, εταιρεία κ.ά. Για τον προσδιορισμό του εισοδήματος, επί του οποίου καταβάλλεται ο φόρος, λαμβάνονται υπόψη διάφορες απαλλαγές, εκπτώσεις κ.ά. Ο φόρος περιουσίας καταβάλλεται επί της καθαρής αξίας της περιουσίας Οι φόροι δαπάνης είναι ποσά που πληρώνει ο αγοραστής, όταν αγοράσει το προϊόν στο οποίο επιβάλλεται ο φόρος και έτσι η τιμή του προϊόντος αυξάνεται. Στους φόρους δαπάνης , που λέγονται και έμμεσοι, περιλαμβάνονται και οι δασμοί, που ουσιαστικά είναι φόροι επί εισαγόμενων προϊόντων. Σε πολλά εισαγόμενα προϊόντα, τα χαρακτηριζόμενα ως πολυτελή, ο δασμός είναι πολύ μεγάλος. Οι κεφαλικοί φόροι, των οποίων το ύψος είναι ανεξάρτητο από την οικονομική θέση του φορολογούμενου, χρησιμοποιούνται στην οικονομική ανάλυση ως βάση για την μέτρηση των επιδράσεων και την αξιολόγηση των άλλων φόρων, γιατί είναι ουδέτεροι ως προς τις επιδράσεις τους στην κατανομή του εισοδήματος.

49 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με φορολογική βάση:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με φορολογική βάση: Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού για το 2016, το έτος η κατανομή των φόρων είχε ως εξής 2014 2015 2016 (πρόβλεψη) Κατηγορία φόρου Ποσό Ποσοστό Φόροι εισοδήματος 12,284 0.28 12,093 12,025 0.27 Φόροι περιουσίας 3,474 0.08 3,180 0.07 3,788 Λοιποί άμεσοι 4,906 0.11 4,485 0.10 4,215 0.09 Φόροι συναλλαγών 14,233 0.32 14,254 0.33 14,875 Φόροι κατανάλωσης 8,702 0.20 8,760 9,102 Λοιποί έμμεσοι 850 0.02 760 761 Σύνολο φορολογικών εσόδων 44,449 43,532 44,766 2015: Από Δελτίο Εκτέλεσης Μαρτίου - Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού 2016 η εκτίμηση ήταν χαμηλότερη Excel υπολογισμού στη βιβλιογραφία του μαθήματος

50 9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με το δημόσιο φορέα στον οποίο επιβάλλονται: Φόροι της κεντρικής διοίκησης ή κρατικοί φόροι Φόροι των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης (εισφορές) Φόροι οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (όχι ιδιαίτερα αναπτυγμένοι στην Ελ.) Κατηγορία φόρου Ποσοστό Κρατικός προϋπολογισμός 63,7 Κοινωνική ασφάλιση 34,7 Τοπική αυτοδιοίκηση 0,7 Λοιπά ΝΠΔΔ 0,9 Σύνολο 100.0

51 TAX REVENUE BY SUB-SECTOR, % OF GDP, 2014
9/29/2017 TAX REVENUE BY SUB-SECTOR, % OF GDP, 2014 Updated: 08/05/2016 Link: Taxes and social contributions correspond to revenues which are levied (in cash or in kind) by central, state and local governments, and social security funds. These levies (generally referred to as taxes) are organised into three main areas, covered by the following headings: taxes on income and wealth, etc. including all compulsory payments levied periodically by general government on the income and wealth of enterprises and households; taxes on production and imports, including all compulsory payments levied by general government with respect to the production and importation of goods and services, the employment of labour, the ownership or use of land, buildings or other assets used in production; net social contributions, including all employers’ and households’ actual social contributions, imputed social contributions that represent the counterpart to social benefits paid directly by employers, as well as two additional imputed items (households’ social contribution supplements and social insurance scheme services charges). Eurostat

52 TAX REVENUE BY SUB-SECTOR, % OF TOTAL, 2012
9/29/2017 TAX REVENUE BY SUB-SECTOR, % OF TOTAL, 2012 Eurostat

53 9/29/2017 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.5 Άσκηση με Ομάδες - Ερμηνεία Πινάκων Κ-Π σε σχέση με πορεία φορολογικών εσόδων, σχέση άμεσων- έμμεσων φόρων και οικονομικής ανάπτυξης Χωριστείτε σε ομάδες των πέντε. Στο φυλλάδιο με τους πίνακες εσόδων που σας έχει δοθεί από το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού του 2016 παρατηρήστε: Ποια είναι η διαχρονική εξέλιξη των φορολογικών εσόδων ως απόλυτα ποσά και ως ποσοστό του ΑΕΠ; Ποιο είναι η βασική πηγή κρατικών εσόδων; Ποια η σχέση άμεσων και έμμεσων φόρων και ποια η διαχρονική εξέλιξη αυτής της σχέσης; Τι σημαίνει σε όρους αποτελεσματικότητας και τι σε όρους δικαιοσύνης (efficiency vs equity) η παραπάνω σχέση; Καλό είναι να μην κάνουν σταθερές ομάδες, αλλά να τους αλλάζουμε. Αν δεν έχουμε πολύ χρόνο δίνουμε ένα θέμα-ερώτηση στην κάθε ομάδα. Το φυλλάδιο βρίσκεται στο φάκελο handouts, θα πρέπει να εκτυπωθεί για να μπορούν αν θέλουν να σημειώσουν επάνω γιατί είναι δύσκολο η άσκηση να γίνει στην οθόνη.

54 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση σε άμεσους και έμμεσους:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση σε άμεσους και έμμεσους: Άμεσοι: εάν ο φόρος επιβαρύνει το άτομο στο οποίο επιβάλλεται και δεν μεταβιβάζεται (μετακυλύεται) σε άλλους φορολογούμενους (συνήθως φόροι εισοδήματος, φόροι περιουσίας) Έμμεσοι: Ο φόρος μπορεί να μετακυλυθεί σε άλλους φορολογούμενους (συνήθως φόροι κατανάλωσης) Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού αποτελούνται περίπου στο 55-60% από έμμεσους φόρους και 40-45% από άμεσους

55 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΩΝ ΦΟΡΩΝ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2015
9/29/2017 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΩΝ ΦΟΡΩΝ, ΕΛΛΑΔΑ, Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων

56 9/29/2017 ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΩΝ ΦΟΡΩΝ, ΕΛΛΑΔΑ, (αναλυτικές κατηγορίες) Δεν χρησιμοποιήθηκε το Taxation Trends 2015 γιατί το 2014 έχει πιο αναλυτικές κατηγορίες. Παρακάτω έχει σχεδιαστεί άσκηση όμως με τα country fiche του 2015. EUROSTAT, Taxation Trends 2014

57 9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με την οικονομική λειτουργία που επιβαρύνουν: Φόροι κατανάλωσης Φόροι εργασίας: α) Φόροι στην απασχολούμενη εργασία (καταβολή από εργοδότη, καταβολή από εργαζόμενο), β) φόροι στη μη απασχολούμενη εργασίας Φόροι κεφαλαίου: α) Φόροι στο εισόδημα από επιχειρήσεις και κεφάλαιο (ΑΕ, νοικοκυριά, αυτοαπασχολούμενοι) β) Φόροι στην αξία του κεφαλαίου

58 ΕΞΕΛΙΞΗ ΦΟΡΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΕΛΛΑΔΑ, 2001-2012
9/29/2017 ΕΞΕΛΙΞΗ ΦΟΡΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΕΛΛΑΔΑ, EUROSTAT, Taxation Trends 2014

59 9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με την κάλυψη της φορολογικής βάσης: Οι φόροι που επιβάλλονται στην οικονομική βάση μπορεί να είναι γενικοί ή ειδικοί Γενικός φόρος είναι εκείνος που επιβάλλεται σε όλα τα στοιχεία της οικονομικής βάσης, χωρίς καμιά εξαίρεση από τη βάση. Π.χ., ένας γενικός φόρος στον πλούτο θα φορολογούσε όλες τις μορφές πλούτου Ειδικός φόρος είναι εκείνος που επιβάλλεται σε τμήμα μόνο της φορολογικής βάσης, ή που επιτρέπει εξαιρέσεις και απαλλαγές από τη γενική βάση. Π.χ., ειδικός είναι ο φόρος που επιβάλλεται σε ένα αγαθό ή μια υπηρεσία όπως ο ΕΦΚ στα καύσιμα

60 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή: Φορολογικός συντελεστής: το ποσό του φόρου που αντιστοιχεί σε κάθε μονάδα της φορολογικής βάσης. Η δομή των φορολογικών συντελεστών περιγράφει τη σχέση μεταξύ των φορολογικών εσόδων που εισπράττονται σε μια περίοδο και της φορολογικής βάσης. Μέσος φορολογικός συντελεστής (ATR) είναι το σύνολο των φορολογικών εσόδων του φόρου διαιρεμένο με τη φορολογική βάση. Οριακός φορολογικός συντελεστής (ΜTR) είναι ο επιπλέον φόρος που εισπράττεται από μια αύξηση της φορολογικής βάσης κατά μια μονάδα.

61 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή: Ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή οι φόροι διακρίνονται σε: Αναλογικοί: Προοδευτικοί Αντίστροφα Προοδευτικοί

62 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή: Αναλογικοί Φόροι: ο μέσος φορολογικός συντελεστής δεν αλλάζει όταν αλλάζει η φορολογική βάση. Π.χ., ένας φόρος εισοδήματος 20%, θα φορολογούσε όλο το εισόδημα με 20%. Ένας τέτοιος φόρος λέγεται, μερικές φορές, και ενιαίος φόρος (flat tax). Για τον αναλογικό φόρο ο μέσος και ο οριακός φορολογικό συντελεστής είναι ίσοι. Προοδευτικοί Φόροι: ο μέσος φορολογικός συντελεστής αυξάνει όσο αυξάνει η φορολογική βάση, στην οποία εφαρμόζεται ο συντελεστής. Όσο πιο μεγάλη η φορολογική βάση τόσο μεγαλύτερος ο μέσος φορολογικός συντελεστής. Ο οριακός συντελεστής σταδιακά υπερβαίνει το μέσο συντελεστή, καθώς αυξάνει ο οριακός συντελεστής.

63 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή:
9/29/2017 Β. ΦΟΡΟΙ Ταξινόμηση ανάλογα με τη φύση του φορολογικού συντελεστή: Αντίστροφα προοδευτικοί φόροι: ο μέσος φορολογικός συντελεστής μειώνεται καθώς αυξάνει η φορολογική βάση. Με την αντίστροφα προοδευτική φορολογία, ο οριακός συντελεστής είναι μικρότερος από το μέσο, καθώς αυξάνεται το εισόδημα.

64 ΕΙΔΗ ΦΟΡΩΝ ΑΝΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ
9/29/2017 ΕΙΔΗ ΦΟΡΩΝ ΑΝΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ

65 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.6 Άσκηση με Ομάδες – Σύγκριση με άλλες χώρες
9/29/2017 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1.6 Άσκηση με Ομάδες – Σύγκριση με άλλες χώρες Χωριστείτε σε ομάδες των τριών. Από την έκθεση taxation trends της Eurostat (βρίσκεται στο φάκελο του μαθήματος + internet) επιλέξτε μία χώρα και παρουσιάστε το φορολογικό σύστημα ως προς το φόρο εισοδήματος και ειδικά την εργασία (labour income scheme) π.χ. αν υπάρχει απαλλαγή (basic allowance), ποιος είναι ο χαμηλότερος ποιος ο υψηλότερος φορολογικός συντελεστής (rate schedule, top statutory rate including surcharges). Έχουν άλλες χώρες εισφορά αλληλεγγύης (και πάνω από τι εισόδημα); Υπήρξε κάποια μεταρρύθμιση στο φόρο εισοδήματος (PIT) σε αυτή τη χώρα την τελευταία χρονιά; Συζήτηση για τις διαφορές-ομοιότητες ως προς τα φορολογικά συστήματα και την πολιτική των φορολογικών μεταρρυθμίσεων. Καλό είναι να μην κάνουν σταθερές ομάδες, αλλά να τους αλλάζουμε. Από την έκθεση taxation trends 2015 της Eurostat (βρίσκεται στο φάκελο του μαθήματος + internet) επιλέξτε μία χώρα και παρουσιάστε το φορολογικό σύστημα ως προς το φόρο εισοδήματος και ειδικά την εργασία και τις μεταρρυθμίσεις. Μία ομάδα θα επιλέξει την Ελλάδα η οποία θα παρουσιαστεί πρώτη και στη συνέχεια οι υπόλοιπες χώρες. Αν δεν θέλετε να τους αφήσετε ελεύθερους να επιλέξουν τις άλλες χώρες, επιλέγετε εσείς, ώστε να προκύψουν επιθυμητές π.χ. αντιθέσεις. Μερικές προτεινόμενες χώρες βρίσκονται στο φάκελο με τα handouts. Επίσς η άσκηση μπορεί να δοθεί από την πρώτη διάλεξη για να συζητηθεί στη δεύτερη.

66 Γ. ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ 9/29/2017
Δημόσιος Δανεισμός: Σημαντική πηγή εσόδων για τους δημόσιους φορείς Ταξινόμηση ανάλογα με πηγή προέλευσης πόρων: α) εσωτερικός, β) εξωτερικός Ταξινόμηση ανάλογα με το χρόνο λήξης των δανείων: α) πάγια δάνεια (δεν εξοφλούνται, αποδίδουν τόκο στον κάτοχό τους, ο οποίος μπορεί να απαλλαγεί από αυτά πουλώντας τα στο χρηματιστήριο), β) εξοφλητέα δάνεια (i. που εξοφλούνται με την προσκόμιση του τίτλου, ii. ορισμένης προθεσμίας εξόφλησης – βραχυπρόθεσμα – μεσοπρόθεσμα – μακροπρόθεσμα) Στην πράξη σήμερα είναι όλα εξοφλητέα σε ορισμένη προθεσμία Ταξινόμηση ανάλογα με τη χρήση του προϊόντος: παραγωγικά – καταναλωτικά Ταξινόμηση με βάσει άλλα κριτήρια: διαπραγματεύσιμα ή μη στο χρηματιστήριο, μετατρέψιμα ή μη ως προς τους όρους κ.ά.

67 9/29/2017 Γ. ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ Δημόσιος Δανεισμός: Σημαντική πηγή εσόδων για τους δημόσιους φορείς Ταξινόμηση ανάλογα με πηγή προέλευσης πόρων: α) εσωτερικός, β) εξωτερικός Ταξινόμηση ανάλογα με το χρόνο λήξης των δανείων: α) πάγια δάνεια (δεν εξοφλούνται, αποδίδουν τόκο στον κάτοχό τους, ο οποίος μπορεί να απαλλαγεί από αυτά πουλώντας τα στο χρηματιστήριο), β) εξοφλητέα δάνεια (i. που εξοφλούνται με την προσκόμιση του τίτλου, ii. ορισμένης προθεσμίας εξόφλησης – βραχυπρόθεσμα – μεσοπρόθεσμα – μακροπρόθεσμα) Στην πράξη σήμερα είναι όλα εξοφλητέα σε ορισμένη προθεσμία

68 9/29/2017 Source of Data Eurostat
Date of extraction: 09 Μαϊ :41:22 CEST Hyperlink to the graph: Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: The indicator is defined (in the Maastricht Treaty) as consolidated general government gross debt at nominal (face) value, outstanding at the end of the year in the following categories of government liabilities (as defined in ESA2010): currency and deposits, debt securities and loans. The general government sector comprises the subsectors: central government, state government, local government and social security funds. Code: tsdde410

69 9/29/2017 Το χρέος της Κεντρικής Διοίκησης στις ανέρχεται σε €321,3 δις σύμφωνα με τον ΟΔΔΗΧ. Source of Data Eurostat Date of extraction: 09 Μαϊ :48:02 CEST Hyperlink to the graph: Disclaimer: This graph has been created automatically by Eurostat software according to external user specifications for which Eurostat is not responsible. Footnotes have not been included. General Disclaimer of the EC website: Short Description: The indicator is defined (in the Maastricht Treaty) as consolidated general government gross debt at nominal (face) value, outstanding at the end of the year in the following categories of government liabilities (as defined in ESA2010): currency and deposits, debt securities and loans. The general government sector comprises the subsectors: central government, state government, local government and social security funds. Code: tsdde410

70 ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ
9/29/2017 ΣΥΝΘΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ Updated: 08/05/2016 ΟΔΔΗΧ,12/2015

71 ΛΗΞΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ
9/29/2017 ΛΗΞΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ Updated: 08/05/2016 ΟΔΔΗΧ,12/2015

72 ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΕΣΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ
9/29/2017 ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΕΣΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ Updated: 08/05/2016 ΟΔΔΗΧ, 12/2015

73 ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
9/29/2017 ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΙΣΤΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Updated: 08/05/2016 ΟΔΔΗΧ, 12/2015

74 Βιβλιογραφία Διαφάνειες Διαλέξεων, Σημειώσεις Επανάληψη
Θ. Γεωργακόπουλος (2012), “Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομική (Δ’ Έκδοση)” , εκδόσεις Μπένος H. Rosen et al. (2009) “Δημόσια Οικονομική: Σύγχρονη Θεωρία και Ελληνική Πραγματικότητα”, εκδόσεις Κριτική J.E. Stiglitz (1992) “Οικονομική του Δημόσιου Τομέα”, εκδόσεις Κριτική Θ. Γεωργακόπουλος et al. (2007), “Εισαγωγή στην Πολιτική Οικονομία” (Έκδοση Ζ΄) , εκδόσεις Μπένος  Στατιστικά στοιχεία AMECO: EUROSTAT: ΟΔΔΗΧ:

75 Ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας!
9/29/2017 Ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας! Καλή μελέτη!