Ο εργασιακός εκφοβισμός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Παρουσίαση με θέμα: "Ο εργασιακός εκφοβισμός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ο εργασιακός εκφοβισμός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Ουρανία Καλούρη Φοιτήτριες ΠΕΣΥΠ Μαρίνα Κουβέλη Βασιλική Λέκκα Αθήνα 2017

2 Ο εργασιακός εκφοβισμός
Εργασιακός εκφοβισμός ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο πέφτει θύμα μιας καθημερινής εκ προθέσεως παράλογης ή ενοχλητικής συμπεριφοράς που μπορεί να θίξει την προσωπικότητά του, να δημιουργήσει πρόβλημα στις σχέσεις του με τους συναδέλφους του ή και να κάμψει την εργασιακή του απόδοση. Τα κυριότερα είδη εργασιακού εκφοβισμού, αλλά και τα πιο ευρέως γνωστά είναι το bullying και το mobbing.

3 Workplace bullying Η επαναλαμβανόμενη αρνητική συμπεριφορά η οποία κατευθύνεται προς έναν ή περισσότερους υπαλλήλους. Η συμπεριφορά αυτή είναι φυσικά ανεπιθύμητη. Το θύμα την αποδέχεται μόνο επειδή οι περιστάσεις κάτω από τις οποίες η συμπεριφορά αυτή λαμβάνει χώρα, καθιστούν δύσκολο γι’ αυτόν την αντιμετώπισή της (δηλαδή δεν μπορεί να αμυνθεί). Η συμπεριφορά αυτή μπορεί να είναι είτε ηθελημένη είτε ασυναίσθητη. Προκαλεί ταπείνωση και αναστάτωση στο θύμα και είναι σαφώς προσβλητική. Το αποτέλεσμα της παραβατικής αυτής συμπεριφοράς είναι έντονη αναστάτωση και πρόβλημα στη λειτουργία μέσα στο κοινωνικό σύνολο, το εργασιακό αλλά και πολλούς άλλους τομείς της ζωής του θύματος. [«Workplace bullying; symptoms and solutions» - Noreen Tehrani Εκδόσεις Routledge 2012 (σελ. 3-4) ]

4 Workplace Mobbing Το mobbing έχει σαν στόχο τον εξευτελισμό, την ταπείνωση και τέλος την απομάκρυνση του θύματος από το χώρο εργασίας. Την περιγράφουν σαν μία καταστροφική εμπειρία που σπάνια κάποιος βιώνει. Ο κοινωνικός περίγυρος του θύματος δεν δύναται να αντιληφθεί τι νιώθει και φυσικά δεν μπορούν και να βοηθήσουν το άτομο αυτό αποτελεσματικά. Τις περισσότερες φορές το mobbing είναι μία πολύ καλά οργανωμένη παρενόχληση. Συχνά βασίζεται στην υπονόμευση του θύματος, το οποίο συνήθως δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει μέχρι που αρχίζει να βιώνει τα αποτελέσματα. Ο θύτης έχει πολλαπλούς συνεργάτες, ή συνένοχους για να γίνουμε πιο ακριβείς. Τα μέσα που χρησιμοποιούν για να φτάσουν στο στόχο τους είναι πιο πολύπλοκα απ’ ότι στο bullying. Ίσως και γι’ αυτό το mobbing δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό. Τις περισσότερες φορές το θύμα βλέπει κάποια σημάδια τα οποία όμως, δεν είναι αρκετές αποδείξεις. Γι’ αυτό και δεν μπαίνει στη διαδικασία να συνδέσει πρόσωπα και γεγονότα, κάτι που καθιστά το θύμα ευάλωτο, καθώς το mobbing θα μπορούσε να ασκείται και από κάποιον πολύ κοντινό του. Χωρίς απτές αποδείξεις ή τρανταχτά σημάδια το θύμα δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει και συνήθως συνεχίζει να εμπιστεύεται λάθος άτομα.

5 Ο εργασιακός εκφοβισμός ως αρχαίο φαινόμενο
Στον αρχαίο κόσμο: Οι άνθρωποι ήταν πιο επιθετικοί. Δεν είχαν αναπτυγμένοι τη ηθική τους. Ο τρόπος που εξέφραζαν τα «κακά» συναισθήματά τους ήταν ευθύς και φανερός. Στη θέση του θύτη έμπαινε πάντα ο ισχυρός (είτε η ισχύς του ήταν σωματική είτε κοινωνική). Ήταν σχεδόν δεδομένο ότι ο ισχυρός θα ασκήσει ηθική παρενόχληση στον ανίσχυρο, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ο εκφοβισμός γινόταν απροκάλυπτα και τα μέσα που χρησιμοποιούσε ο θύτης ήταν απλά.

6 Ο εργασιακός εκφοβισμός ως μορφή ηθικής παρενόχλησης
Ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας είναι: «κάθε καταχρηστική συμπεριφορά που προσβάλλει, με την επανάληψη ή τη συστηματοποίηση της, την αξιοπρέπεια ή την ψυχική ή σωματική ακεραιότητα ενός ατόμου, βάζοντας σε κίνδυνο την εργασία του ή υποβιβάζοντας το εργασιακό κλίμα» (Ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας – Marie-France Hirigoyen Εκδόσεις Πατάκη 2002 σελ. 19)

7 Άλλα είδη ηθικής παρενόχλησης
Harassment Whistleblowers Ijime Cyber bullying

8 Το προφίλ του θύτη Το προφίλ του θύματος Περιπτώσεις:
όταν ο θύτης έχει πλήρη επίγνωση των πράξεων του, όταν η παρενόχληση δεν είναι ο σκοπός του θύτη αλλά μία παρενέργεια, δεν γνωρίζει δηλαδή ότι ασκεί παρενόχληση σε κάποιον, το κάνει εν αγνοία του στην προσπάθειά του να πετύχει το στόχο του, όταν η φυσική συμπεριφορά του θύτη είναι απλά πολύ κακή. (Οι περιπτώσεις αυτές μπορούν να εξειδικευτούν περαιτέρω). Το προφίλ του θύματος Προϋποθέσεις: Η διαφορετικότητα. Εξέχουσα προσωπικότητα ή ικανότητες. Απομόνωση. Χαμηλή εργασιακή απόδοση. Μονιμότητα.

9 Ο εργασιακός εκφοβισμός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Ο χώρος της εκπαίδευσης παρουσιάζει μεγάλο ποσοστό κρουσμάτων bullying. Ως εργασιακός χώρος είναι ανάμεσα σε αυτούς που πλήττονται περισσότερο από τα φαινόμενα της ηθικής παρενόχλησης. Ο καθηγητής-θύμα στοχοποιείται και οι συνάδελφοι του φροντίζουν να του «φορτώσουν» όλες τις δυσκολίες του σχολείου.

10 Γυναίκα: το παραδοσιακό θύμα
Η γυναίκα είναι ίσως το πρώτο θύμα παρενόχλησης. Κοινωνικά είχε τοποθετηθεί στο τελευταίο σκαλί. Η πορεία της έως τη σημερινή εποχή δεν παρουσίαζε εξέλιξη. Οι τωρινές ελευθερίες αλλά και τα δικαιώματα που πλέον έχει είναι απόκτημα των τελευταίων δύο αιώνων. Τα φαινόμενα που η γυναίκα έπρεπε να αντιμετωπίσει είναι: Η σεξουαλική παρενόχληση Η γυάλινη οροφή Η ηθική παρενόχληση Η αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων έχει πλαισιωθεί νομικά τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

11 Ο ιδιωτικός τομέας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
Ο τομέας της εκπαίδευσης όπως είναι γνωστό λειτουργεί τόσο ιδιωτικά όσο και δημόσια. Η διαφορά των ιδιωτικών από τα δημόσια σχολεία έγκειται στο ότι τα ιδιωτικά μπορούν να επιλέξουν τους καθηγητές που θα απασχολήσουν. Αντιθέτως στα δημόσια σχολεία δεν υπάρχει αυτή η επιλογή. Η νομοθεσία προστατεύει τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς έτσι ώστε να μην κινδυνεύουν από άδικες απολύσεις χαρίζοντάς τους ένα αίσθημα ασφάλειας. Αυτό είναι που επιτείνει και τον εργασιακό εκφοβισμό ως φαινόμενο, καθώς η απομάκρυνση του θύματος μέσω απόλυσης είναι εξαιρετικά δύσκολη αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των εργαζομένων. Οι επιπτώσεις του εργασιακού εκφοβισμού είναι: Ψυχική διαταραχή Σωματική διαταραχή Πτώση της εργασιακής απόδοσης Σε μερικές περιπτώσεις επηρεάζονται και οι σχέσεις με τα μέλη του οικογενειακού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος του θύματος

12 Υπάρχουν άτομα που έχουν ρόλο “θεατή” είτε σε ένα ή περισσότερα περιστατικά, είτε και σε όλη τη διάρκεια της παρενόχλησης. Τα άτομα αυτά δεν παραμένουν πάντα παρατηρητές. Έρχεται κάποια στιγμή που οι καταστάσεις τους αναγκάζουν να πάρουν θέση. Η απόφαση για το «τι στάση θα κρατήσουν» είναι εξαιρετικά δύσκολη. Έχουν τρεις επιλογές: Να παραμείνουν ουδέτεροι. Να ακολουθήσουν το/τους θύτη/θύτες, είτε ενεργά είτε παθητικά Να ταχθούν υπέρ του θύματος, ενεργά ή παθητικά

13 Ο δημόσιος τομέας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Ο δημόσιος τομέας είναι αρκετά διαφορετικός από τον ιδιωτικό, κυρίως λόγω της αρχής της μονιμότητας. Η απόλυση ενός δημόσιου υπαλλήλου είναι φαινόμενο σπάνιο και δεν προβληματίζει τους εργαζόμενους. Προκύπτει κατόπιν είτε σοβαρού παραπτώματος ή προβλήματος που εμποδίζει τον εκάστοτε υπάλληλο να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του, είτε αν συντρέξουν συγκεκριμένες συνθήκες. Το προνόμιο της μονιμότητας συμβάλλει ακόμα περισσότερο στην ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας και το γεγονός ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά εργοδότης ο οποίος μπορεί να ελέγξει τους εργαζόμενους, δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να δούμε το φαινόμενο του εργασιακού εκφοβισμού σε ακόμα μεγαλύτερη έξαρση. Η κατάσταση αυτή μπορεί να διαρκέσει ακόμα και χρόνια αφού η μονιμότητα είναι ένα προνόμιο που λογικά κανείς δεν θα θυσίαζε εύκολα. Για το λόγο αυτό και οι επιπτώσεις του φαινομένου μπορεί να είναι ακόμα πιο καταστροφικές, αφού το θύμα πολλές φορές δέχεται ακόμα και για δεκαετίες, επιθέσεις, σε καθημερινή βάση.

14 Αντιμετώπιση του φαινομένου
Συμβουλευτική προσέγγιση του προβλήματος Ο σύμβουλος πρώτα θα αναπτύξει μία σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής με το συμβουλευόμενο. Στη συνέχεια θα επιχειρήσει την αναγνώριση του προβλήματος. Με τα μέσα που έχει στη διάθεσή του αλλά και τις διάφορες τεχνικές, στοχεύει στη σωστή καθοδήγηση του συμβουλευόμενου. Δεν είναι σκοπός του συμβούλου να του υποδείξει τη λύση στο πρόβλημά του, αλλά αντίθετα να τον προβληματίσει και να του δείξει το σωστό δρόμο έτσι ώστε να φτάσει στη λύση μόνος του. Ένας επιπλέον στόχος του συμβούλου είναι και η προσωπική ανάπτυξη του συμβουλευόμενου. Έτσι χρησιμοποιεί το εκάστοτε περιστατικό για να τον βοηθήσει να γνωρίσει νέες πτυχές του εαυτού του και δεξιότητες, όπως επίσης και να βελτιώσει διάφορα στοιχεία της προσωπικότητάς του.

15 Νομική προσέγγιση του προβλήματος – Νομοθετικό πλαίσιο
Ο νομοθέτης έχει προβλέψει για την αντιμετώπιση του εργασιακού εκφοβισμού. Συναντάμε σχετική νομοθεσία σε Ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, τόσο στους κοινούς νόμους όσο και στο Σύνταγμα.

16 Μελέτη Περίπτωσης 1η Στην πρώτη μελέτη περίπτωσης αντιμετωπίσαμε το φαινόμενο του bullying, στον ιδιωτικό τομέα της εκπαίδευσης. Χρησιμοποιήσαμε την προσωποκεντρική προσέγγιση συνδυαζόμενη με τις κατάλληλες τεχνικές. Θέλαμε να απεγκλωβίσουμε τη συμβουλευόμενη από την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν. Να την αποτρέψουμε από το να μείνει στάσιμη. Να την βοηθήσουμε να ξεκαθαρίσει τις επιθυμίες της, οι οποίες σίγουρα δεν ήταν φανερές σε εκείνη τη στιγμή της ζωής της. Θέλαμε επίσης, να εντοπίσει όλα τα στοιχεία που την ενοχλούσαν και είτε να τα διορθώσει αν αυτό ήταν δυνατό, είτε να τα αφαιρέσει από το περιβάλλον της. Το τι φυσικά θα επέλεγε να κάνει, ήταν καθαρά δική της απόφαση. Ένας ακόμα σκοπός μας ήταν στο τέλος της συμβουλευτικής παρέμβασης, πέραν των προαναφερθέντων στόχων, να έχουμε βοηθήσει τη συμβουλευόμενη να δημιουργήσει και συναισθηματικά αποθέματα ή αλλιώς να αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα. Αποτέλεσμα: Η συμβουλευόμενη αποφάσισε να απομακρυνθεί από το συγκεκριμένο εργασιακό περιβάλλον. Βελτιώθηκε η ψυχολογική της κατάσταση και μπήκε σε μία διαδικασία συνεχούς προσωπικής βελτίωσης και ανάπτυξης.

17 Μελέτη περίπτωσης 2η Πρόκειται για μία περίπτωση mobbing που λάμβανε χώρα στο δημόσιο τομέα της εκπαίδευσης. Εκ πρώτης όψεως παρουσίαζε και στοιχεία διάκρισης κατά των γυναικών. Χρησιμοποιήσαμε τη συμπεριφοριστική προσέγγιση και τη συνδυάσαμε με τις κατάλληλες τεχνικές. Στόχος μας ήταν να τονίσουμε τη διεκδικητική συμπεριφορά της συμβουλευόμενης. Να αποβάλει τα αρνητικά συναισθήματα που τη διακατείχαν. Μέσω αυτής της διαδικασίας, η συμπεριφορά της θα αλλάξει ριζικά. Θα μπορεί να αντιμετωπίζει τις καθημερινές προκλήσεις του εργασιακού της περιβάλλοντος με ψυχραιμία και λογική. Θα είναι αποστασιοποιημένη, χωρίς να την κυριεύουν συναισθήματα όπως φόβος, μοναξιά, λύπη, τα οποία της θόλωναν την κρίση και αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις δυσκολίες της καθημερινότητας. Απώτερος σκοπός όλης αυτής της διαδικασίας είναι όχι μόνο να καταφέρει να αντιμετωπίσει τους συναδέλφους της αλλά και να τους απωθήσει. Αποτέλεσμα: Η συμβουλευόμενη διέκρινε την αδυναμία του θύτη και το πόσο τη φοβάται. Κατάφερε να απομονώσει και να εξουδετερώσει τα αρνητικά συναισθήματα που μέχρι πρόσφατα την βασάνιζαν και ταυτόχρονα να τονώσει το δυναμισμό της, την αυτοπεποίθησή της, να αλλάξει την εικόνα που είχε για τον εαυτό της, να νιώσει έτοιμη να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της. Σε μικρό χρονικό διάστημα μπόρεσε να αμυνθεί στις επιθέσεις των συναδέλφων της και να διεκδικήσει όλα όσα ήθελε από το εργασιακό της περιβάλλον.

18 Συμπεράσματα Οι άνθρωποι είναι εύκολο, να ενδώσουν στα συναισθήματά τους και υπό το κατάλληλο περιβάλλον όλοι μπορεί να βρεθούν είτε στη θέση του θύτη, είτε στη θέση θύματος. Οι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν το θύτη στο να παρενοχλήσει κάποιον και οι συνθήκες που μπορεί να μεταμορφώσουν κάποιον σε θύμα είναι πολλές. Όμως καμία κατάσταση δεν είναι μη αναστρέψιμη. Μέσω της έρευνας μας διαπιστώσαμε ότι το μυστικό για την επίλυση των προβλημάτων, είναι η επιλογή της σωστής συμβουλευτικής προσέγγισης, η προτροπή του συμβουλευόμενου να αντιμετωπίσει τα συναισθήματά του, να τα τιθασεύσει και αφού έρθει σε εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό του, πάντα με την υποστήριξη του συμβούλου, να φτάσει μόνος του στη λύση, την οποία θα πρέπει να υιοθετήσει και να εφαρμόσει. Πάντα η λύση συνοδεύεται και με μία προσωπική αλλαγή την οποία ο συμβουλευόμενος πρέπει να είναι πρόθυμος να κάνει πράξη. Αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν η σχέση συμβούλου και συμβουλευόμενου δεν είναι σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής. Η σωστή συνεργασία ανάμεσα στα δύο αυτά μέρη, είναι το κύριο συστατικό που θα οδηγήσει στη λύση του προβλήματος.

19 Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
«Bullying in the Workplace; Causes, Symptoms, and Remedies» - John Lipinski & Laura M. Crothers - Εκδόσεις: Routledge, 2014 «Overcoming mobbing; A recovery guide for Workplace Aggression and Bullying» - Maureen Duffy & Len Sperry - Εκδόσεις: Oxford University Press, 2014 «Workplace Bullying; Symptoms and solutions» - Noreen Tehrani - Εκδόσεις: Routledge, 2012 Ελληνική Βιβλιογραφία «Ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας» - Marie-France Hirigoyen - Εκδόσεις: Πατάκη, 2002 «Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών. Πώς να μεγαλώσουμε παιδιά με συναισθηματική νοημοσύνη» - John Gottman – Εκδόσεις: Πεδίο, 2011 «Διακρίσεις κατά των γυναικών στην εργασία και πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμησή τους» - Ιωάννα Μαγγανάρα – Εκδόσεις: Οδυσσέας, 2011 «Η συναισθηματική νοημοσύνη. Γιατί το “EQ” είναι πιο σημαντικό από το “IQ”;» Τόμοι Α & Β - Daniel Goleman – Εκδόσεις: Πεδίο, 2011 «Συμβουλευτική: Θεωρία και πρακτική με ασκήσεις για την ανάπτυξη Αυτογνωσίας και Δεξιοτήτων Συμβουλευτικής» - Χρυσούλα Κοσμίδου-Hardy & Αθανασία Γαλανουδάκη-Ράπτη - Εκδόσεις: Ασημάκης, 1996 «Ψυχολογία της εργασίας: Θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης: Στοιχεία συμβουλευτικής» - Αριστοτέλης Κάντας & Αλεξάνδρα Χατζή - Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα, 1991 «Συμβουλευτική: Βασικές δεξιότητες επιρροής» - Allen E. Ivey & Norma B. Gluckstern - Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα, 1999 «Βασικές Δεξιότητες Συμβουλευτικής: Ένα εγχειρίδιο για βοηθούς» - Richard Nelson-Jones - Εκδόσεις: Πεδίο, 2009 «Δεξιότητες συμβουλευτικής στο χώρο της εργασίας: Εφαρμογές στη σχέση προϊσταμένου – υφισταμένου» - Ρόμπερτ Ντε Μπορντ – Εκδόσεις: Καστανιώτη, 1997 «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός: Θεωρία και πράξη» - Μιχάλης Κασσωτάκης – Εκδόσεις: Τυπωθήτω, 2004 «Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία: Θεωρία, έρευνα και κλινικό έργο» - Βασιλική Γιωτσίδη - Εκδόσεις: Τόπος, 2013 «Πώς επιλέγω επάγγελμα: Τεχνικές & μεθοδολογία για τον προσδιορισμό του επαγγέλματος που σου ταιριάζει» - Χρήστος Τασιόπουλος - Εκδόσεις: «Εκδόσεις των Συναδέλφων», 2015 «Επαγγελματική Αξιολόγηση: Τεστ και ερωτηματολόγια επαγγελματικού προσανατολισμού» - Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου – Εκδόσεις: Μεταίχμιο, 2009 «Mobbing: Ευθύνη λόγω ηθικής παρενόχλησης στην εργασία» - Παναγιώτης Μπουμπουχερόπουλος – Εκδόσεις: Σάκκουλα, 2014 «Συμβουλευτική Ψυχολογία» - Μαρία Μαλικιώση-Λοΐζου - Εκδόσεις: Πεδίο, 2012 «Προσωποκεντρική συμβουλευτική» - Ανδρέας Μπρούζος - Εκδόσεις: Τυπωθήτω, 2004 «Επαγγελματική συμβουλευτική: Η συμβουλευτική προσέγγιση της επαγγελματικής επιλογής και σταδιοδρομίας» - Robert Nathan & Linda Hill - Εκδόσεις: Μεταίχμιο, 2006 «Η συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας» - Daniel Goleman - Εκδόσεις: Πεδίο, 2011 «Συμβουλευτική και συμβουλευτική ψυχολογία» - Ευστάθιος Δημητρόπουλος - Εκδόσεις: Γρηγόρη, 1998 «Συμβουλευτική ψυχολογία στην Εκπαίδευση» - Μαρία Μαλικιώση-Λοϊζου – Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα, 2001

20 Πηγές Internet : Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας : Bullied & Abused Lives in Ministry : Τράπεζα πληροφοριών νομοθεσίας

21 Ευχαριστούμε για την προσοχή σας