ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ/ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ. 2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ γενικότερα Παραδοσιακός τους στόχος: αφομοίωση γλωσσικών μειονοτήτων στην κυρίαρχη.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ/ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ

2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ γενικότερα Παραδοσιακός τους στόχος: αφομοίωση γλωσσικών μειονοτήτων στην κυρίαρχη εθνική κουλτούρα, αφανισμός άλλων γλωσσών και διατήρηση κοινωνικών ανισοτήτων με πριμοδότηση μιας γλώσσας (που κάποιοι κατέχουν εκ των πραγμάτων λιγότερο ή καθόλου). Παραδοσιακός τους στόχος: αφομοίωση γλωσσικών μειονοτήτων στην κυρίαρχη εθνική κουλτούρα, αφανισμός άλλων γλωσσών και διατήρηση κοινωνικών ανισοτήτων με πριμοδότηση μιας γλώσσας (που κάποιοι κατέχουν εκ των πραγμάτων λιγότερο ή καθόλου). Ωστόσο, θεωρητικά μπορεί να συμβάλουν και στην άμβλυνση ανισοτήτων, στη διατήρηση πολυπολιτισμικότητας και πολυγλωσσίας (όταν αυτή γίνει πολιτικά θεμιτή ή δυνατή). Ωστόσο, θεωρητικά μπορεί να συμβάλουν και στην άμβλυνση ανισοτήτων, στη διατήρηση πολυπολιτισμικότητας και πολυγλωσσίας (όταν αυτή γίνει πολιτικά θεμιτή ή δυνατή).

Όμως, η εμπειρία όσων καταπιάνονται με ζητήματα δίγλωσσης/πολύγλωσσης εκπαίδευσης και γενικότερα με δικαιώματα γλωσσικών μειονοτήτων οδήγησε στις εξής δύο πεποιθήσεις: 1. Αφελές να αναμένουμε από εκπαιδευτικές πολιτικές να μπορούν από μόνες τους να επιφέρουν κοινωνικές αλλαγές, κυρίως δε άμβλυνση ανισοτήτων. 2. Αφελές να πιστεύουμε ότι μπορούν να σχεδιαστούν ανεξάρτητα από ευρύτερο ιδεολογικό, κοινωνικό, πολιτικό πλαίσιο μιας κοινωνίας. βλ. π.χ. ειδικό σε γλωσσικά δικαιώματα Μey και κοινωνιολόγο γλώσσας Ferguson: Εάν μια «ασθενής» γλώσσα δεν ενισχυθεί κοινωνικά (δηλ. τυποποιηθεί, αποκτήσει υψηλές χρήσεις στη λειτουργία κράτους και εκπαίδευσης), τότε η εκπαίδευση σε αυτήν επιδεινώνει ήδη χαμηλή κοινωνικοπολλιτική ισχύ μειονοτήτων.

4 ΔΙΓΛΩΣΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ όρος ομπρέλα για πολύ διαφορετικές φιλοσοφίες και πρακτικές που άπτονται ποικίλων ζητημάτων Π.χ. Πόσες γλώσσες διδάσκονται στο σχολείο; Μία; Ξένες μόνο; Μειονοτικές; Πόσες γλώσσες διδάσκονται στο σχολείο; Μία; Ξένες μόνο; Μειονοτικές; Χρήση γλωσσών πέραν την κυρίαρχης στο αναλυτικό πρόγραμμα, κυρίως δε μειονοτικών γλωσσών αλλά και ξένων, ως μέσο μάθησης (π.χ. για μάθημα φυσικής ή ιστορίας) ή ως μάθημα γλώσσας μόνο; Χρήση γλωσσών πέραν την κυρίαρχης στο αναλυτικό πρόγραμμα, κυρίως δε μειονοτικών γλωσσών αλλά και ξένων, ως μέσο μάθησης (π.χ. για μάθημα φυσικής ή ιστορίας) ή ως μάθημα γλώσσας μόνο; Ποιες ξένες γλώσσες επιλέγονται; Ποιες μειονοτικές; Ποιες ξένες γλώσσες επιλέγονται; Ποιες μειονοτικές; Επίσημη γλώσσα εκπαίδευσης διδάσκεται ως μητρική ή ως δεύτερη σε όσους/ες δεν την κατέχουν; Επίσημη γλώσσα εκπαίδευσης διδάσκεται ως μητρική ή ως δεύτερη σε όσους/ες δεν την κατέχουν;

5 Απόπειρες κατηγοριοποίησης «δίγλωσσης» εκπαίδευσης με βάση ποικίλα κριτήρια π.χ. Μackey (1970): 90 μορφές δίγλωσσης εκπαίδευσης. με κριτήρια όπως γλώσσα σπιτιού, εκπαίδευσης, κοινότητας, σχολείου, κύρος γλωσσών κλπ. π.χ.: Με βάση στόχους: π.χ Fishman 1976, μεταβατική δίγλωσση, αφομοίωση, διατήρηση, πολιτισμικός πλουραλισμός Με βάση στόχους: π.χ Fishman 1976, μεταβατική δίγλωσση, αφομοίωση, διατήρηση, πολιτισμικός πλουραλισμός Με βάση τρόπο μάθησης: εμβύθιση/καταβύθιση, εμβάπτιση, μεταβατική δίγλωσση πρώιμης και όψιμης εξόδου Με βάση τρόπο μάθησης: εμβύθιση/καταβύθιση, εμβάπτιση, μεταβατική δίγλωσση πρώιμης και όψιμης εξόδου Με βάση τύπο εκπαίδευσης: απομόνωση (π.χ. δανέζικα στη Γερμανία, Παλινοστούντων Ελλάδας, μειονοτικά Θράκης κάποτε), ενσωμάτωση σε πολυπολιτισμικά πολυγλωσσικά σχολεία. Με βάση τύπο εκπαίδευσης: απομόνωση (π.χ. δανέζικα στη Γερμανία, Παλινοστούντων Ελλάδας, μειονοτικά Θράκης κάποτε), ενσωμάτωση σε πολυπολιτισμικά πολυγλωσσικά σχολεία.

6 Ένα παράδειγμα κατηγοριοποίησης: η προσέγγιση Reich για Ευρωπαϊκή Ένωση κριτήρια: τύπος εκπαιδευτικού συστήματος & πολιτική ισχύς εμπλεκόμενης κοινωνικής ομάδας Προνομιούχοι: σχολεία πρεσβειών, εταιρειών (π.χ. Eυρωπαϊκά σχολεία). Πιο πιθανά ωστόσο όταν κυρίαρχη γλώσσα έχει χαμηλό κύρος και διδασκόμενη υψηλό (π.χ. Γαλλικά στην Τουρκία). Προνομιούχοι: σχολεία πρεσβειών, εταιρειών (π.χ. Eυρωπαϊκά σχολεία). Πιο πιθανά ωστόσο όταν κυρίαρχη γλώσσα έχει χαμηλό κύρος και διδασκόμενη υψηλό (π.χ. Γαλλικά στην Τουρκία). Μειονότητες: γηγενείς, πλέον λιγότερο ή περισσότερο αναγνωρισμένες με σχετικά προνόμια (π.χ. τουρκική στην Ελλάδα, καταλωνική και βασκική στην Ισπανία vs. αρβανίτικα στην Ελλάδα). Μειονότητες: γηγενείς, πλέον λιγότερο ή περισσότερο αναγνωρισμένες με σχετικά προνόμια (π.χ. τουρκική στην Ελλάδα, καταλωνική και βασκική στην Ισπανία vs. αρβανίτικα στην Ελλάδα). Μετανάστες ποικίλων ειδών (εργασίας, επαναπατριζόμενοι, πρόσφυγες κλπ.): χωρίς κοινωνική ισχύ και επίσημη αναγνώριση γλώσσας τους συνήθως Μετανάστες ποικίλων ειδών (εργασίας, επαναπατριζόμενοι, πρόσφυγες κλπ.): χωρίς κοινωνική ισχύ και επίσημη αναγνώριση γλώσσας τους συνήθως

Ιστορική εξέλιξη πολιτικών δίγλωσσης/πολύγλωσσης εκπαίδευσης διαφορετική σε κάθε εθνικό κράτος διαπλέκεται πάντα με γενικότερο πολιτικό κλίμα π.χ. ΗΠΑ: προς εξάλειψη γλωσσών πέρα από αγγλική (ενώ διδασκαλία τους διαδεδομένη 19 ο αιώνα, κυρίως γερμανικά) ΗΠΑ: προς εξάλειψη γλωσσών πέρα από αγγλική (ενώ διδασκαλία τους διαδεδομένη 19 ο αιώνα, κυρίως γερμανικά) Ευρώπη: το αντίστροφο κυρίως, δηλ. εμπλουτισμός γλωσσών στο αναλυτικό πρόγραμμα το δεύτερο μισό 20 ου αιώνα. Ευρώπη: το αντίστροφο κυρίως, δηλ. εμπλουτισμός γλωσσών στο αναλυτικό πρόγραμμα το δεύτερο μισό 20 ου αιώνα.

8 Απόπειρες σκιαγράφησης ιστορικών εξελίξεων στην αντιμετώπιση ειδικότερα των «ανίσχυρων» μειονοτήτων ή μεταναστών των «ανίσχυρων» μειονοτήτων ή μεταναστώνπ.χ. Reich: 4 βήματα για ΕΕ Reich: 4 βήματα για ΕΕ Churchill: 6 στάδια διεθνώς Churchill: 6 στάδια διεθνώς Με βάση όχι μόνο ιστορικές εξελίξεις αλλά και βήματα προς ουσιαστική πολύγλωσση εκπαίδευση Ωστόσο, στάδια ή ιστορικές εξελίξεις όχι νομοτελειακές, αλλά περίπλοκες, μεταξύ άλλων και «οπισθοχωρήσεις» Εξαρτώνται πάντα από γενικότερες κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτικές αλλαγές (π.χ. οι εναλλασσόμενες και συχνά αντιφατικές πολιτικές στις ΗΠΑ)

9 Εκπαίδευση μεταναστών και μειονοτήτων: Reich, Ευρωπαϊκή Ένωση: 4 ιστορικά βήματα Reich, Ευρωπαϊκή Ένωση: 4 ιστορικά βήματα 1. Διδασκαλία μόνο κυρίαρχης γλώσσας (αφομοίωση μειονοτήτων), π.χ. Ελλάδα επί της ουσίας και σήμερα στην πράξη 2. Αναγνώριση ότι η μητρική γλώσσα σημαντική για ταυτότητα μεταναστών/μειονοτήτων και μικρή έστω διδασκαλία της (π.χ. δειλά βήματα Ελλάδας κυρίως σε νομικό επίπεδο). 3. Συνειδητοποίηση ότι η οργάνωση εκπαίδευσης με βάση μία εθνική γλώσσα αφελής στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπως και η σύνδεση μεταναστών με την πρώτη μόνο γλώσσα και η πίστη στις προοπτικές εξέλιξής της στη χώρα υποδοχής (Σουηδία). 4. Συνειδητοποίηση ότι δεν υπάρχουν βιώσιμες λύσεις όσο δεν κατανοούμε ότι: α) ένταξη μειονοτήτων στο εκπαιδευτικό σύστημα εξαρτάται από την όλη πολιτική-ιδεολογική στάση της κοινωνίας απέναντί τους και β) ότι η πλειονότητα μπορεί να κερδίσει από τη συμβίωση αυτή, πολιτισμικά, πολιτικά, οικονομικά.

10Reich: Παραδείγματα πιο συγκεκριμένων ιστορικών μετατοπίσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Από διδασκαλία μητρικής γλώσσας μειονοτήτων/μεταναστών ως ξεχωριστό πρόσθετο μάθημα σε ενσωμάτωση της σε διαπολιτισμικά προγράμματα στο σχολείο Από διδασκαλία μητρικής γλώσσας μειονοτήτων/μεταναστών ως ξεχωριστό πρόσθετο μάθημα σε ενσωμάτωση της σε διαπολιτισμικά προγράμματα στο σχολείο Από τη μητρική γλώσσα ως αντικείμενο (συχνά συνοδευτικό μόνο μάθημα) στη γλώσσα ως μέσο μάθησης, δηλ. στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων, γραμματισμός και στην άλλη γλώσσα. Από τη μητρική γλώσσα ως αντικείμενο (συχνά συνοδευτικό μόνο μάθημα) στη γλώσσα ως μέσο μάθησης, δηλ. στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων, γραμματισμός και στην άλλη γλώσσα. Από τα μειονοτικά στα δίγλωσσα σχολεία, δηλ. από απομόνωση σε ενσωμάτωση. Μεμονωμένες ωστόσο προσπάθειες (π.χ. Παρίσι τάξη με ισπανόφωνα παιδιά και μάθημα ισπανικής στο σχολείο. συνεργασία δασκάλων στην ιστορία οδηγεί σε ανάγνωση ισπανικών & γαλλικών βιβλίων για το Ναπολέοντα και εν τέλει σε σύγκριση διαφορετικών απόψεων για το θέμα). Από τα μειονοτικά στα δίγλωσσα σχολεία, δηλ. από απομόνωση σε ενσωμάτωση. Μεμονωμένες ωστόσο προσπάθειες (π.χ. Παρίσι τάξη με ισπανόφωνα παιδιά και μάθημα ισπανικής στο σχολείο. συνεργασία δασκάλων στην ιστορία οδηγεί σε ανάγνωση ισπανικών & γαλλικών βιβλίων για το Ναπολέοντα και εν τέλει σε σύγκριση διαφορετικών απόψεων για το θέμα).

11 Churchill (1986) 6 στάδια διεθνώς κριτήρια: πόσο πολύ οι εκπαιδευτικές πρακτικές αναγνωρίζουν μειονοτικές γλώσσες και πολιτισμούς και πώς εξηγούν σχολική αποτυχία μειονοτήτων 1: Εκπαιδευτικές δυσκολίες αποδίδονται στη μειονοτική πρώτη γλώσσα. Σύσταση για υιοθέτηση κυρίαρχης γλώσσας. 2: Εκπαιδευτικές δυσκολίες αποδίδονται στο «χαμηλό» μορφωτικό επίπεδο και γενικότερα γλωσσικά/πολιτισμικά ελλείματα οικογένειας. Σύσταση για προσαρμογή στην κοινωνία της πλειοψηφίας. 3: Εκπαιδευτικές δυσκολίες αποδίδονται στο εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν αναγνωρίζει, δεν αποδέχεται και δεν αξιολογεί θετικά τη μειονοτική κουλτούρα και γλώσσα. 4: Διδασκαλία μειονοτικής γλώσσας, τουλάχιστον ως μέσο μετάβασης στη γλώσσα της πλειοψηφίας. 5: Αναγνωρίζεται στις μειονότητες δικαίωμα διατήρησης γλώσσας και κουλτούρας τους στην ιδιωτική ζωή. Προωθείται δίγλωσση εκπαίδευση. 6: Αναγνωρίζεται ως ίση η μειονοτική γλώσσα και χρησιμοποιείται στο δημόσιο βίο και την εκπαίδευση.

12 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΦΟΜΟΙΩΣΗΣ Στόχος: η εξάλειψη ιδιαιτεροτήτων των μειονοτήτων ή η εξομοίωσή τους με τον κυρίαρχο άλλο η οποία όμως επειδή πάντα δύσκολη καταλήγει συχνά στο να γεννά ανισότητα (δηλ. ξεχωρίζει αυτούς που δεν έχουν ή έχουν λιγότερα χαρακτηριστικά πλειονότητας) Μια μόνο γλώσσα ως μέσο διδασκαλίας, η κυρίαρχη εθνική Γλώσσες μειονοτήτων και μεταναστών δεν αναφέρονται καν λίγες δε φορές έως και απαγορεύονται και στην ιδιωτικη ζωή.

Κύρια μέθοδος διδασκαλίας κυρίαρχης γλώσσας ή δεύτερης για τις μειονότητες: καταβύθιση/εμβύθιση (δηλ. βουτιά στα βαθειά νερά για όσους δεν ξέρουν συνήθως κολύμπι) αν και με αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις ως προς τη βοήθεια στην εκμάθηση κυρίαρχης γλώσσας δηλ. διδασκαλία της ως δεύτερη και όχι πρώτη ή κάποιας μορφής ενισχυτική διδασκαλία (τάξεις υποδοχής, ειδικές τάξεις κλπ.)

Αφομοίωση Συνηθισμένη σε χώρες μόνιμης μετανάστευσης, ειδικά από πρώην αποικίες (π.χ. Βρετανία, Γαλλία). Ειδικά στις ΗΠΑ, το “χωνευτήρι” διαφορετικών εθνοτήτων σε μία νέα ταυτότητα. Επίσης όπου μειονότητες συνιστούν πολιτική απειλή (π.χ. σλαβομακεδονικά ιδιώματα στην Ελλάδα). Συνηθισμένη σε χώρες μόνιμης μετανάστευσης, ειδικά από πρώην αποικίες (π.χ. Βρετανία, Γαλλία). Ειδικά στις ΗΠΑ, το “χωνευτήρι” διαφορετικών εθνοτήτων σε μία νέα ταυτότητα. Επίσης όπου μειονότητες συνιστούν πολιτική απειλή (π.χ. σλαβομακεδονικά ιδιώματα στην Ελλάδα). Λιγότερο συνηθισμένη σε χώρες προσωρινής μετανάστευσης (π.χ. Γερμανία, Βέλγιο) όπου συνηθισμένη η παροχή εκπαίδευσης στη μητρική γλώσσα είτε σε απομονωμένα σχολεία (π.χ. Ελληνικά Γερμανίας) είτε σε πολύγλωσσα (π.χ. Βέλγιο). Λιγότερο συνηθισμένη σε χώρες προσωρινής μετανάστευσης (π.χ. Γερμανία, Βέλγιο) όπου συνηθισμένη η παροχή εκπαίδευσης στη μητρική γλώσσα είτε σε απομονωμένα σχολεία (π.χ. Ελληνικά Γερμανίας) είτε σε πολύγλωσσα (π.χ. Βέλγιο).

15 Πολιτικές αφομοίωσης Ακραίες κυρίως 19ο αιώνα: π.χ. Ιρλανδία, Γαλλία, Βρετανία με εξοστρακισμό ουαλικών από σχολεία Ουαλίας, Νέα Ζηλανδία με την γλώσσα των Μαόρι, Αυστραλία με τις ποικίλες γλώσσες των ιθαγενών. Ακραίες κυρίως 19ο αιώνα: π.χ. Ιρλανδία, Γαλλία, Βρετανία με εξοστρακισμό ουαλικών από σχολεία Ουαλίας, Νέα Ζηλανδία με την γλώσσα των Μαόρι, Αυστραλία με τις ποικίλες γλώσσες των ιθαγενών. Αλλά και πιο πρόσφατα παραδείγματα 20 ου αιώνα: φασιστική Ισπανία με καταλωνικά και βασκικά, Θιβέτ όπου η Κίνα απαγόρεψε τα θιβετιανά, Τουρκία με απαγόρευση των κουρδικών, Ελλάδα με σλαβομακεδονικά. Αλλά και πιο πρόσφατα παραδείγματα 20 ου αιώνα: φασιστική Ισπανία με καταλωνικά και βασκικά, Θιβέτ όπου η Κίνα απαγόρεψε τα θιβετιανά, Τουρκία με απαγόρευση των κουρδικών, Ελλάδα με σλαβομακεδονικά.

16 Δυτικές δημοκρατικές κοινωνίες τέλος 20 ου αιώνα: στάδιο 2 Churchill Πιο συγκαλυμμένες πολιτικές αφομοίωσης. Εκπαίδευση στην επίσημη μόνο γλώσσα αλλά τουλάχιστον με επιχειρήματα: Πιο συγκαλυμμένες πολιτικές αφομοίωσης. Εκπαίδευση στην επίσημη μόνο γλώσσα αλλά τουλάχιστον με επιχειρήματα: 1. διατήρηση κοινής γλώσσας και κουλτούρας απαραίτητη εθνικά 2. άρση εμποδίων κοινωνικής κινητικότητας των μειονοτήτων Αντισταθμιστικές πολιτικές: Περισσότερη ή λιγότερη βοήθεια στη μάθηση κυρίαρχης γλώσσας. Συνήθως όμως, χαμηλές σχολικές επιδόσεις μειονοτήτων αποδίδονται σε πολιτισμικά και γλωσσικά ελλείμματα οικογένειας ( αντιλήψεις και πρακτικές οικογενειακού περιβάλλοντος ). Αντισταθμιστικές πολιτικές: Περισσότερη ή λιγότερη βοήθεια στη μάθηση κυρίαρχης γλώσσας. Συνήθως όμως, χαμηλές σχολικές επιδόσεις μειονοτήτων αποδίδονται σε πολιτισμικά και γλωσσικά ελλείμματα οικογένειας ( αντιλήψεις και πρακτικές οικογενειακού περιβάλλοντος ). Κατεξοχήν παραδείγματα οι Η.Π.Α. και η Βρετανία ( αν και εν τέλει πιο περίπλοκες και διαφοροποιημένες πολιτικές και εκεί σε εξονυχιστική ανάλυση και με σημαντικές μεταξύ τους διαφορές ) Κατεξοχήν παραδείγματα οι Η.Π.Α. και η Βρετανία ( αν και εν τέλει πιο περίπλοκες και διαφοροποιημένες πολιτικές και εκεί σε εξονυχιστική ανάλυση και με σημαντικές μεταξύ τους διαφορές )

17 Το παράδειγμα των ΗΠΑ: κυρίαρχη τάση η αφομοίωση κυρίαρχη τάση η αφομοίωση αλλά με περίπλοκες ιστορικές αλλαγές και αντιφάσεις γιατί η αμερικανοποίηση (ιδεολογία εθνικού χωνευτηριού και ηγεμονία αγγλικής από ένα σημείο και μετά) αντιστρατεύεται ανάγκες και δικαιώματα μειονοτήτων σε μια χώρα μεταναστών με ισχυρή δημοκρατική παράδοση και μεγάλη ανομοιομορφία στην εκπαίδευση (η οποία ελέγχεται παραδοσιακά από τοπική αυτοδιοίκηση και λιγότερο από κάποια κεντρική κρατική υπηρεσία)

18 Ιστορική αναδρομή στις εκπαιδευτικές πολιτικές ΗΠΑ: Περίοδος ανοχής: ειδικά στο δεύτερο μισό 19 ο αιώνα, εκπαίδευση είτε δίγλωσση είτε μονόγλωσση σε γλώσσες πέραν της αγγλικής (κατεξοχήν παράδειγμα η γερμανική) πολύ συνηθισμένη Περίοδος ανοχής: ειδικά στο δεύτερο μισό 19 ο αιώνα, εκπαίδευση είτε δίγλωσση είτε μονόγλωσση σε γλώσσες πέραν της αγγλικής (κατεξοχήν παράδειγμα η γερμανική) πολύ συνηθισμένη Περίοδος περιορισμών: μεγάλη αύξηση μετανάστευσης ειδικά από Νότια Ευρώπη στα τέλη 19 ου αιώνα και αρχές 20 ου οδηγεί σε ξενοφοβία και κίνημα αμερικανοποίησης. Περίοδος περιορισμών: μεγάλη αύξηση μετανάστευσης ειδικά από Νότια Ευρώπη στα τέλη 19 ου αιώνα και αρχές 20 ου οδηγεί σε ξενοφοβία και κίνημα αμερικανοποίησης. Σταδιακή ψήφιση νόμων που επιβάλλουν αγγλική (ενισχύεται από 1 ο Παγκόσμιο Πόλεμο με εχθρότητα ενάντια στη γερμανόφωνη εκπαίδευση). 1923: 34 πολιτείες έχουν επιβάλλει αγγλική με νόμο & ψήφιση ρατσιστικού μεταναστευτικού νόμου που επιβάλλει ποσόστωση ανά εθνικότητα. Σταδιακή ψήφιση νόμων που επιβάλλουν αγγλική (ενισχύεται από 1 ο Παγκόσμιο Πόλεμο με εχθρότητα ενάντια στη γερμανόφωνη εκπαίδευση). 1923: 34 πολιτείες έχουν επιβάλλει αγγλική με νόμο & ψήφιση ρατσιστικού μεταναστευτικού νόμου που επιβάλλει ποσόστωση ανά εθνικότητα. Αν και παρενθέσεις ανοχής, π.χ. Ανώτατο Δικαστήριο 1923 δικαιώνει εκπαιδευτικό που δίδασκε γραμματισμό στα γερμανικά. Ωστόσο, αν και αναγνωρίζει ότι μάθηση μιας δεύτερης γλώσσας πλεονέκτημα, δικαιώνει υποχρεωτικό αγγλικής και ομοιογενοποίηση των ποικίλων εθνοτικών ομάδων. Ονομάζει επιπλέον γλώσσες μειονοτήτων όχι «εθνοτικές» αλλά «ξένες». Αν και παρενθέσεις ανοχής, π.χ. Ανώτατο Δικαστήριο 1923 δικαιώνει εκπαιδευτικό που δίδασκε γραμματισμό στα γερμανικά. Ωστόσο, αν και αναγνωρίζει ότι μάθηση μιας δεύτερης γλώσσας πλεονέκτημα, δικαιώνει υποχρεωτικό αγγλικής και ομοιογενοποίηση των ποικίλων εθνοτικών ομάδων. Ονομάζει επιπλέον γλώσσες μειονοτήτων όχι «εθνοτικές» αλλά «ξένες».

19 Περίοδος ευκαιριών: Περίοδος ευκαιριών: Πρώτο άνοιγμα 1958: προαγωγή ξένων γλωσσών λόγω γενικότερης απογοήτευσης με εκπαίδευση που προκύπτει από το πλήγμα της Σοβιετικής εκτόξευσης Σπούτνικ. Πρώτο άνοιγμα 1958: προαγωγή ξένων γλωσσών λόγω γενικότερης απογοήτευσης με εκπαίδευση που προκύπτει από το πλήγμα της Σοβιετικής εκτόξευσης Σπούτνικ. 1963: Ιδιόμορφη περίπτωση εξόριστων Κουβανών (μεταναστευτική ομάδα με μεγάλο όμως πολιτικό κύρος): πρώτο ουσιαστικά δίγλωσσο σχολείο, πρότυπο για μετέπειτα. 1963: Ιδιόμορφη περίπτωση εξόριστων Κουβανών (μεταναστευτική ομάδα με μεγάλο όμως πολιτικό κύρος): πρώτο ουσιαστικά δίγλωσσο σχολείο, πρότυπο για μετέπειτα. Αργότερα δεκαετία ‘60, άνοδος κοινωνικών πολιτικών δικαιωμάτων. Σταθμός: Νόμος περί Δίγλωσσης Εκπαίδευσης 1968. Κρατική στήριξη διδασκαλίας σε άλλη γλώσσα (κυρίως με αφορμή ισπανόφωνη μειονότητα Τέξας). Χαλάρωση νομοθεσίας για αποκλειστική διδασκαλία αγγλικής, αν και βασικός στόχος πάντα η γρήγορη μετάβαση σε αυτήν. Ωστόσο, ανοίγματα εφαρμόστηκαν περιορισμένα. Αργότερα δεκαετία ‘60, άνοδος κοινωνικών πολιτικών δικαιωμάτων. Σταθμός: Νόμος περί Δίγλωσσης Εκπαίδευσης 1968. Κρατική στήριξη διδασκαλίας σε άλλη γλώσσα (κυρίως με αφορμή ισπανόφωνη μειονότητα Τέξας). Χαλάρωση νομοθεσίας για αποκλειστική διδασκαλία αγγλικής, αν και βασικός στόχος πάντα η γρήγορη μετάβαση σε αυτήν. Ωστόσο, ανοίγματα εφαρμόστηκαν περιορισμένα.

20 1970: Ιστορική απόφαση Ανώτατου Δικαστηρίου: Αναγνωρίζει δικαίωμα γλωσσικών μειονοτήτων στη σχολική επιτυχία. Αποδίδει αποτυχία στην έλλειψη εκπαίδευσης και στη μητρική γλώσσα (με αφορμή αγωγή οικογένειας Κινέζων). Οδηγεί στις «Επανορθώσεις Lau” σε όλη τη χώρα: τμήματα αγγλικής ως δεύτερης γλώσσας & κάποια μορφή δίγλωσσης εκπαίδευσης. Ωστόσο, δεν προσδιορίζονται ακριβώς τα μέτρα επανόρθωσης (δηλ. τι τύπου δίγλωσση εκπαίδευση). Ως αποτέλεσμα, δεν ριζώνουν βαθειά οι νέες πρακτικές. Επί της ουσίας, προσωρινή μόνο χρήση μητρικών γλωσσών στην εκπαίδευση. 1970: Ιστορική απόφαση Ανώτατου Δικαστηρίου: Αναγνωρίζει δικαίωμα γλωσσικών μειονοτήτων στη σχολική επιτυχία. Αποδίδει αποτυχία στην έλλειψη εκπαίδευσης και στη μητρική γλώσσα (με αφορμή αγωγή οικογένειας Κινέζων). Οδηγεί στις «Επανορθώσεις Lau” σε όλη τη χώρα: τμήματα αγγλικής ως δεύτερης γλώσσας & κάποια μορφή δίγλωσσης εκπαίδευσης. Ωστόσο, δεν προσδιορίζονται ακριβώς τα μέτρα επανόρθωσης (δηλ. τι τύπου δίγλωσση εκπαίδευση). Ως αποτέλεσμα, δεν ριζώνουν βαθειά οι νέες πρακτικές. Επί της ουσίας, προσωρινή μόνο χρήση μητρικών γλωσσών στην εκπαίδευση. 1974: τροπολογίες νόμου δίγλωσσης εκπαίδευσης εμπλουτίζουν δυνατότητες διδασκαλίας μητρικής γλώσσας και πολιτισμού. Ανοιχτή αποδοχή της ιδέας ότι πρόοδος μαθητών μπορεί να συντελεστεί ανεξάρτητα από γλώσσα. 1974: τροπολογίες νόμου δίγλωσσης εκπαίδευσης εμπλουτίζουν δυνατότητες διδασκαλίας μητρικής γλώσσας και πολιτισμού. Ανοιχτή αποδοχή της ιδέας ότι πρόοδος μαθητών μπορεί να συντελεστεί ανεξάρτητα από γλώσσα.

21 Περίοδος απόρριψης: Συντηρητικοποίηση κοινωνίας και πολιτικής από αρχές δεκαετίας ’80 Περίοδος απόρριψης: Συντηρητικοποίηση κοινωνίας και πολιτικής από αρχές δεκαετίας ’80 Ήδη από 1978: πρώτος περιορισμός νόμου δίγλωσσης εκπαίδευσης, καθώς ενθαρρύνεται η μητρική γλώσσα μόνο ως μέσο μετάβασης στην κυρίαρχη αγγλική. Ήδη από 1978: πρώτος περιορισμός νόμου δίγλωσσης εκπαίδευσης, καθώς ενθαρρύνεται η μητρική γλώσσα μόνο ως μέσο μετάβασης στην κυρίαρχη αγγλική. Τροπολογίες Reagan 1984, 1988: περαιτέρω περιορισμός μέσω οικονομικής ενίσχυσης εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπου δεν χρησιμοποιούνταν η μητρική γλώσσα μαθητών. Τροπολογίες Reagan 1984, 1988: περαιτέρω περιορισμός μέσω οικονομικής ενίσχυσης εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπου δεν χρησιμοποιούνταν η μητρική γλώσσα μαθητών. Γενικότερα εχθρότητα σε άλλες μητρικές γλώσσες, με το επιχείρημα ότι διδασκαλία τους αφαιρεί από γνώση αγγλικής. 1985 Υφυπουργός Παιδείας μετακινεί χρηματοδότηση σε διδασκαλία αγγλικής μέσω ειδικών προγραμμάτων (Δομημένα ή Προστατευόμενα Προγράμματα Αγγλικής), στην ουσία ενισχυτικής διδασκαλίας ή αγγλικής ως δεύτερης γλώσσας. Στην κοινωνία κίνημα για US English φουντώνει. Γενικότερα εχθρότητα σε άλλες μητρικές γλώσσες, με το επιχείρημα ότι διδασκαλία τους αφαιρεί από γνώση αγγλικής. 1985 Υφυπουργός Παιδείας μετακινεί χρηματοδότηση σε διδασκαλία αγγλικής μέσω ειδικών προγραμμάτων (Δομημένα ή Προστατευόμενα Προγράμματα Αγγλικής), στην ουσία ενισχυτικής διδασκαλίας ή αγγλικής ως δεύτερης γλώσσας. Στην κοινωνία κίνημα για US English φουντώνει.

22 Το παράδειγμα της Βρετανίας (κυρίως Αγγλίας): (σημαντικές ιστορικές και γεωγραφικές διφοροποιήσεις στις πολιτικές για γλώσσες πέρα από την αγγλική) Απαγόρευση κάποτε μεγάλων εθνοτικών γλωσσών (ουαλική, ιρλανδική κυρίως). Σήμερα ειδικά για ουαλική αναγνώριση διδασκαλίας της και ως κυρίαρχης γλώσσας αλλά μόνο εντός Ουαλίας. Απαγόρευση κάποτε μεγάλων εθνοτικών γλωσσών (ουαλική, ιρλανδική κυρίως). Σήμερα ειδικά για ουαλική αναγνώριση διδασκαλίας της και ως κυρίαρχης γλώσσας αλλά μόνο εντός Ουαλίας. Κυρίαρχο στίγμα σήμερα για την πολυπολιτισμική αυτή κοινωνία: διδασκαλία αγγλικής ως δεύτερης γλώσσας με ενίσχυση από δίγλωσσους δασκάλους στην κανονική τάξη Κυρίαρχο στίγμα σήμερα για την πολυπολιτισμική αυτή κοινωνία: διδασκαλία αγγλικής ως δεύτερης γλώσσας με ενίσχυση από δίγλωσσους δασκάλους στην κανονική τάξη Ανοίγματα δεκαετίας του ’60 οπισθοχωρούν με τη συντηρητικοποίηση δεκαετία ΄80 (κυβέρνηση Θάτσερ και αναφορά Swann για διδασκαλία άλλων γλωσσών) Ανοίγματα δεκαετίας του ’60 οπισθοχωρούν με τη συντηρητικοποίηση δεκαετία ΄80 (κυβέρνηση Θάτσερ και αναφορά Swann για διδασκαλία άλλων γλωσσών)

23 Αναφορά Swan 1985 για διδασκαλία γλωσσών άλλων από την αγγλική Προβλέψεις της και τρόπος εφαρμογής τους δεν ενισχύει γλώσσα & ταυτότητα μειονοτήτων-μεταναστών. Αντιθέτως, έμμεσα τις υποβαθμίζει μέσα από τις εξής πρακτικές: Προβλέψεις της και τρόπος εφαρμογής τους δεν ενισχύει γλώσσα & ταυτότητα μειονοτήτων-μεταναστών. Αντιθέτως, έμμεσα τις υποβαθμίζει μέσα από τις εξής πρακτικές: Απαιτείται πάνω απ’ όλα διδασκαλία επίσημων γλωσσών ΕΕ (χωρίς μάλιστα θετικές διακρίσεις για λιγότερο ισχυρές, στην πράξη προτίμηση γαλλικής συνήθως) Απαιτείται πάνω απ’ όλα διδασκαλία επίσημων γλωσσών ΕΕ (χωρίς μάλιστα θετικές διακρίσεις για λιγότερο ισχυρές, στην πράξη προτίμηση γαλλικής συνήθως) Άλλες γλώσσες ως επιλεγόμενες, αρκεί να μην επιβαρύνουν την επιλογή των πρώτων, οι οποίες πρέπει να προηγούνται. Περιλαμβάνουν ρώσικη και η γιαπωνέζικη (χρήσιμες στα οικονομικά επαγγέλματα). Ταυτόχρονα, δεν πριμοδοτούνται αυτές της ίδιας της Βρετανίας. Δεν προωθούνται ιδιαίτερα οι ε γλώσσες μεταναστών (π.χ. Ουρντού), ενώ αποκλείονται στην Αγγλία αυτές των ενδογενών εθνοτήτων, δηλ. οι κελτικές (ουαλλικά, γαελικά, ιρλανδικά), παρότι γλώσσες αυτόνομων περιοχών. (Ειδικά στην Ουαλία όμως κυριαρχία/αναβίωση της ουαλικής μέσω της εκπαίδευσης, συχνά δίγλωσσης). Άλλες γλώσσες ως επιλεγόμενες, αρκεί να μην επιβαρύνουν την επιλογή των πρώτων, οι οποίες πρέπει να προηγούνται. Περιλαμβάνουν ρώσικη και η γιαπωνέζικη (χρήσιμες στα οικονομικά επαγγέλματα). Ταυτόχρονα, δεν πριμοδοτούνται αυτές της ίδιας της Βρετανίας. Δεν προωθούνται ιδιαίτερα οι ε γλώσσες μεταναστών (π.χ. Ουρντού), ενώ αποκλείονται στην Αγγλία αυτές των ενδογενών εθνοτήτων, δηλ. οι κελτικές (ουαλλικά, γαελικά, ιρλανδικά), παρότι γλώσσες αυτόνομων περιοχών. (Ειδικά στην Ουαλία όμως κυριαρχία/αναβίωση της ουαλικής μέσω της εκπαίδευσης, συχνά δίγλωσσης).

24 Διδασκαλία πρώτης γλώσσας μειονοτήτων-μεταναστών μετατίθεται κυρίως στις κοινότητές τους και σε σχολεία εκτός επίσημης εκπαίδευσης (από πολωνική που τότε αποκλείονταν γιατί δεν ήταν ακόμη γλώσσα ΕΕ έως τις ποικίλες γλώσσες της Ασίας, π.χ. Ινδικά, Ουρντού, Καντονέζικα). Διδασκαλία πρώτης γλώσσας μειονοτήτων-μεταναστών μετατίθεται κυρίως στις κοινότητές τους και σε σχολεία εκτός επίσημης εκπαίδευσης (από πολωνική που τότε αποκλείονταν γιατί δεν ήταν ακόμη γλώσσα ΕΕ έως τις ποικίλες γλώσσες της Ασίας, π.χ. Ινδικά, Ουρντού, Καντονέζικα). Διδασκαλία στο σχολείο δεν αποκλείεται μεν, αλλά με τρόπο που αποθαρρύνει επιλογή της: π.χ. Διδασκαλία στο σχολείο δεν αποκλείεται μεν, αλλά με τρόπο που αποθαρρύνει επιλογή της: π.χ. ως επιλεγόμενο μάθημα έναντι άλλων χρήσιμων όπως πληροφορική ή άλλων πολίτικά ισχυρών γλωσσών ΕΕ, με αποτέλεσμα να μην προτιμάται ως επιλεγόμενο μάθημα έναντι άλλων χρήσιμων όπως πληροφορική ή άλλων πολίτικά ισχυρών γλωσσών ΕΕ, με αποτέλεσμα να μην προτιμάται ως ξένη γλώσσα σε αρχάριο επίπεδο, μέθοδος ακατάλληλη για όσους την έχουν μητρική. ως ξένη γλώσσα σε αρχάριο επίπεδο, μέθοδος ακατάλληλη για όσους την έχουν μητρική.

25 To παράδειγμα της Ελλάδας μεταπολεμικά: (βλ. Δαμανάκης 1997, Σκούρτου κ.σ. 2001) Κυρίαρχη πολιτική: αφομοίωση με περιορισμένα δείγματα υπέρβασής της ενισχυτική διδασκαλία ελληνικής σαν να ήταν όμως πρώτη γλώσσα των παιδιών ενισχυτική διδασκαλία ελληνικής σαν να ήταν όμως πρώτη γλώσσα των παιδιών η εκπαίδευση μουσουλμανοπαίδων (με τα σοβαρά της όμως προβλήματα έως και τέλη δεκαετίας ’90) η εκπαίδευση μουσουλμανοπαίδων (με τα σοβαρά της όμως προβλήματα έως και τέλη δεκαετίας ’90) αναμόρφωση εκπαίδευσης μουσουλμανοπαίδων που επέτρεψε διδασκαλία ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας αναμόρφωση εκπαίδευσης μουσουλμανοπαίδων που επέτρεψε διδασκαλία ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας δειλά βήματα σε εγκυκλίους-αποφάσεις και προγράμματα δράσης προς πολυγλωσσία από δεκαετία του ’90 δειλά βήματα σε εγκυκλίους-αποφάσεις και προγράμματα δράσης προς πολυγλωσσία από δεκαετία του ’90

Τρεις ιστορικές περίοδοι κατά τον Δαμανάκη: Δεκαετία ΄70: φιλανθρωπία για επαναπατριζόμενους ομογενείς Δεκαετία ΄70: φιλανθρωπία για επαναπατριζόμενους ομογενείς Δεκαετία ΄80: αντισταθμιστικά μέτρα στα οποία η διγλωσσία εμφανίζεται ως πρόβλημα που πρέπει να «θεραπευτεί» (περιλαμβάνονται πλέον ομογενείς από Σ. ΄Ενωση). Δεκαετία ΄80: αντισταθμιστικά μέτρα στα οποία η διγλωσσία εμφανίζεται ως πρόβλημα που πρέπει να «θεραπευτεί» (περιλαμβάνονται πλέον ομογενείς από Σ. ΄Ενωση). Δεύτερο μισό δεκαετίας ΄90: Περιορισμένη αναγνώριση μεταναστών. 'Iχνη πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης αλλά θεωρητικά μόνο, εφόσον τα μέτρα δεν υλοποιούνται επί της ουσίας. Εξακολουθεί να κυριαρχεί είτε η απομόνωση είτε η γρήγορη ενσωμάτωση. Δεύτερο μισό δεκαετίας ΄90: Περιορισμένη αναγνώριση μεταναστών. 'Iχνη πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης αλλά θεωρητικά μόνο, εφόσον τα μέτρα δεν υλοποιούνται επί της ουσίας. Εξακολουθεί να κυριαρχεί είτε η απομόνωση είτε η γρήγορη ενσωμάτωση.

27 Δεκαετία ΄70: Πρώτη αναγνώριση προβλήματος δεύτερο μισό του 20 ου αιώνα, λόγω επιστροφής Ελλήνων μεταναστών από αγγλόφωνες χώρες και Γερμανία με οικονομική ανάκαμψη. Πρώτη αναγνώριση προβλήματος δεύτερο μισό του 20 ου αιώνα, λόγω επιστροφής Ελλήνων μεταναστών από αγγλόφωνες χώρες και Γερμανία με οικονομική ανάκαμψη. Πνεύμα πρόνοιας και φιλανθρωπίας για ομογενείς και αλλοδαπούς Πνεύμα πρόνοιας και φιλανθρωπίας για ομογενείς και αλλοδαπούς Ευνοϊκά μέτρα για εισαγωγικές, κατατακτήριες και προαγωγικές εξετάσεις όπου βάση το 8. Ευνοϊκά μέτρα για εισαγωγικές, κατατακτήριες και προαγωγικές εξετάσεις όπου βάση το 8. Ειδική μεταχείριση στα γλωσσικά μαθήματα με ποικίλα διατάγματα που δημιούργησαν έως και σύγχυση (απόπειρα διευκρίνισης 1978). Ειδική μεταχείριση στα γλωσσικά μαθήματα με ποικίλα διατάγματα που δημιούργησαν έως και σύγχυση (απόπειρα διευκρίνισης 1978).

28 Δεκαετία ’80 Με βάση οδηγία ΕΕ καθιερώνονται μέτρα για παλιννοστούντες κυρίως. Με βάση οδηγία ΕΕ καθιερώνονται μέτρα για παλιννοστούντες κυρίως. Στόχος τους η ενισχυτική διδασκαλία ελληνικής γλώσσας και κάποια πρόβλεψη για μητρική γλώσσα (ρωσική, γερμανική, αγγλική κυρίως). Στόχος τους η ενισχυτική διδασκαλία ελληνικής γλώσσας και κάποια πρόβλεψη για μητρική γλώσσα (ρωσική, γερμανική, αγγλική κυρίως). Αναγνώριση ιδιαιτερότητας κάποιων παιδιών αλλά με τη χροιά του ελλείμματος ή των ειδικών αναγκών και όχι ως φυσιολογικό μέρος ενός πολύμορφου μαθητικού πληθυσμού. Αναγνώριση ιδιαιτερότητας κάποιων παιδιών αλλά με τη χροιά του ελλείμματος ή των ειδικών αναγκών και όχι ως φυσιολογικό μέρος ενός πολύμορφου μαθητικού πληθυσμού. Τάξεις υποδοχής για αλλόγλωσσους 1980 Τάξεις υποδοχής για αλλόγλωσσους 1980 Φροντιστηριακά μαθήματα 1982 Φροντιστηριακά μαθήματα 1982 Σχολεία Αποδήμων Ελληνοπαίδων 1984 Σχολεία Αποδήμων Ελληνοπαίδων 1984

29 Δεκαετία ΄90 Αρχικά νόμος 1990 που προσαρμόζει μέτρα δεκαετίας ΄80 Τάξεις Υποδοχής: 9-17 μαθητές, φροντιστηριακά τμήματα έως 8 ώρες εβδομάδα Τάξεις Υποδοχής: 9-17 μαθητές, φροντιστηριακά τμήματα έως 8 ώρες εβδομάδα εκτός κανονικού ωραρίου, δηλ. πρόσθετη ενισχυτική διδασκαλία. εκτός κανονικού ωραρίου, δηλ. πρόσθετη ενισχυτική διδασκαλία. ίδρυση ενισχυτικών τμημάτων πιο ευέλικτη πλέον (δηλαδή όχι από υπουργό αλλά νομάρχη). ίδρυση ενισχυτικών τμημάτων πιο ευέλικτη πλέον (δηλαδή όχι από υπουργό αλλά νομάρχη). Ενσωμάτωση παιδιών σε κανονικές τάξεις το συντομότερο: Ενσωμάτωση παιδιών σε κανονικές τάξεις το συντομότερο: Μετατρέπει τάξεις υποδοχής και φροντιστηριακά τμήματα σε παράλληλες βοηθητικές, δηλ. όχι πλέον ανεξάρτητες. Μετατρέπει τάξεις υποδοχής και φροντιστηριακά τμήματα σε παράλληλες βοηθητικές, δηλ. όχι πλέον ανεξάρτητες. Ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε κανονικές τάξεις εκεί που οι απαιτήσεις για ελληνικά δεν είναι υψηλές. Ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε κανονικές τάξεις εκεί που οι απαιτήσεις για ελληνικά δεν είναι υψηλές. Πρόβλεψη για παραμονή στις τάξεις υποδοχής έως 2 σχολικά έτη το πολύ (περιορίζεται περαιτέρω το 1999). Πρόβλεψη για παραμονή στις τάξεις υποδοχής έως 2 σχολικά έτη το πολύ (περιορίζεται περαιτέρω το 1999).

30 Ποιοι οι αλλόγλωσσοι; Ποιοι οι αλλόγλωσσοι; Ενώ αρχική πρόβλεψη για τέκνα Ελλήνων μεταναστών (ΗΠΑ, Αυστραλία, Γερμανία), τώρα και επαναπατριζόμενων Ελλήνων (κυρίως ομογενών από Σ. Ένωση). Ενώ αρχική πρόβλεψη για τέκνα Ελλήνων μεταναστών (ΗΠΑ, Αυστραλία, Γερμανία), τώρα και επαναπατριζόμενων Ελλήνων (κυρίως ομογενών από Σ. Ένωση). Πρώτη αναφορά (παρεμπιπτόντως όμως) και σε αλλοδαπούς (μετανάστες) που φοιτούν στη δημόσια πρωτοβάθμια & δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πρώτη αναφορά (παρεμπιπτόντως όμως) και σε αλλοδαπούς (μετανάστες) που φοιτούν στη δημόσια πρωτοβάθμια & δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κριτήρια για ένταξη σε τάξη υποδοχής: απόφαση γονέων, χαμηλή γνώση ελληνικής, αδυναμία παρακολούθησης μαθημάτων με απόφαση συλλόγου διδασκόντων και σχολικού σύμβουλου. Κριτήρια για ένταξη σε τάξη υποδοχής: απόφαση γονέων, χαμηλή γνώση ελληνικής, αδυναμία παρακολούθησης μαθημάτων με απόφαση συλλόγου διδασκόντων και σχολικού σύμβουλου.

31 Προβλέπεται διδασκαλία γλώσσας και πολιτισμού μειονοτήτων 2-3 ώρες την εβδομάδα. Ουσιαστικά δεν εφαρμόζεται. Προβλέπεται διδασκαλία γλώσσας και πολιτισμού μειονοτήτων 2-3 ώρες την εβδομάδα. Ουσιαστικά δεν εφαρμόζεται. Παρέχεται δυνατότητα διδασκαλίας και σε ιδιώτες για ειδικές διδακτικές ανάγκες. Τρεις κατηγορίες εκπαιδευτικών: μόνιμοι, αναπληρωτές (για τάξεις υποδοχής), ωρομίσθιοι (στα φροντιστηριακά τμήματα). Αποτέλεσμα όμως: συνεχής εναλλαγή διδασκόντων χωρίς ειδική εκπαίδευση και εμπειρία. Παρέχεται δυνατότητα διδασκαλίας και σε ιδιώτες για ειδικές διδακτικές ανάγκες. Τρεις κατηγορίες εκπαιδευτικών: μόνιμοι, αναπληρωτές (για τάξεις υποδοχής), ωρομίσθιοι (στα φροντιστηριακά τμήματα). Αποτέλεσμα όμως: συνεχής εναλλαγή διδασκόντων χωρίς ειδική εκπαίδευση και εμπειρία. Δεν εκμεταλλεύεται ωστόσο το κράτος το υψηλό ποσοστό εκπαιδευτικών στους παλιννοστούντες-ομογενείς Αλβανίας και Σ. ΄Ενωσης για διδασκαλία μητρικής γλώσσας. Δεν εκμεταλλεύεται ωστόσο το κράτος το υψηλό ποσοστό εκπαιδευτικών στους παλιννοστούντες-ομογενείς Αλβανίας και Σ. ΄Ενωσης για διδασκαλία μητρικής γλώσσας. Προβλέπεται επίσης κοινωνική και ψυχολογική στήριξη των αλλόγλωσσων παιδιών (έως πρόσφατα εξαιρετικά περιορισμένη εφαρμογή). Προβλέπεται επίσης κοινωνική και ψυχολογική στήριξη των αλλόγλωσσων παιδιών (έως πρόσφατα εξαιρετικά περιορισμένη εφαρμογή).

32 Την ίδια εποχή άλλες ρυθμίσεις για κοινωνικά ισχυρούς. Προεδρικό Διάταγμα για τέκνα υπηκόων ΕΕ μόνο τάξεις υποδοχής και όχι φροντιστηριακά τμήματα μόνο τάξεις υποδοχής και όχι φροντιστηριακά τμήματα μάθημα μητρικής γλώσσας-πολιτισμού με στόχο καλλιέργεια εθνικής ταυτότητας πρόσθετο όμως στο κανονικό πρόγραμμα. (Αντιθέτως, άλλες χώρες εντάσσουν μάθημα μητρικής στο κανονικό πρόγραμμα, αναθέτοντας μερικές φορές τη χρηματοδότηση σε διπλωματικές αποστολές.) μάθημα μητρικής γλώσσας-πολιτισμού με στόχο καλλιέργεια εθνικής ταυτότητας πρόσθετο όμως στο κανονικό πρόγραμμα. (Αντιθέτως, άλλες χώρες εντάσσουν μάθημα μητρικής στο κανονικό πρόγραμμα, αναθέτοντας μερικές φορές τη χρηματοδότηση σε διπλωματικές αποστολές.) κατάρτιση και επιμόρφωση εκπαιδευτικών γι’ αυτό το σκοπό. κατάρτιση και επιμόρφωση εκπαιδευτικών γι’ αυτό το σκοπό. Ενδιαφέρον ότι ποτέ δεν εφαρμόστηκε, γιατί αφορά υπηκόους ισχυρών εθνικών κρατών ΕΕ, οι οποίοι φροντίζουν από μόνοι τους να φοιτούν σε καλά ιδιωτικά σχολεία (δηλ. Γερμανική Σχολή, Βρετανικό Κάμπιον κλπ. στα μεγάλα αστικά κέντρα). Ενδιαφέρον ότι ποτέ δεν εφαρμόστηκε, γιατί αφορά υπηκόους ισχυρών εθνικών κρατών ΕΕ, οι οποίοι φροντίζουν από μόνοι τους να φοιτούν σε καλά ιδιωτικά σχολεία (δηλ. Γερμανική Σχολή, Βρετανικό Κάμπιον κλπ. στα μεγάλα αστικά κέντρα).

33 Νόμος 1996: μετάβαση από εκπαίδευση παλιννοστούντων σε εκπαίδευση και μεταναστών Στο πλαίσιο νόμου για εκπαίδευση ελληνοπαίδων εξωτερικού (δηλ. περιθωριακά). Σκέλος διαπολιτισμικής εκπαίδευσης προσκολλάται τελευταία στιγμή ως σύντομο εμβόλιμο παράρτημα. (αντανακλά υποβάθμιση σημασίας του). Στο πλαίσιο νόμου για εκπαίδευση ελληνοπαίδων εξωτερικού (δηλ. περιθωριακά). Σκέλος διαπολιτισμικής εκπαίδευσης προσκολλάται τελευταία στιγμή ως σύντομο εμβόλιμο παράρτημα. (αντανακλά υποβάθμιση σημασίας του). Αναγνωρίζει ίδρυση και ιδιωτικών σχολείων διαπολιτισμικής εκπαίδευσης: δηλ. νομιμοποίηση σχολείων που λειτουργούν ήδη οι μεταναστευτικές κοινότητες όπως το πολωνικό, ουκρανικό και φιλιππινέζικο. Αναγνωρίζει ίδρυση και ιδιωτικών σχολείων διαπολιτισμικής εκπαίδευσης: δηλ. νομιμοποίηση σχολείων που λειτουργούν ήδη οι μεταναστευτικές κοινότητες όπως το πολωνικό, ουκρανικό και φιλιππινέζικο.

34 Κυρίαρχη λογική: Κυρίαρχη λογική: Ιδιαιτερότητα μειονοτήτων αναγνωρίζεται όχι μόνο ως πρόβλημα/έλλειμμα αλλά και ως στόχος. Αναφορά σε παιδιά και νέους με ειδικές εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες. Ιδιαιτερότητα μειονοτήτων αναγνωρίζεται όχι μόνο ως πρόβλημα/έλλειμμα αλλά και ως στόχος. Αναφορά σε παιδιά και νέους με ειδικές εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες. Ωστόσο, αναπαραγωγή ιδιαιτερότητας (με ίδρυση ειδικών σχολικών μονάδων) μπορεί να καταστεί σοβαρό πολιτικό πρόβλημα εάν οδηγεί σε απονόνωση και όχι συγχώνευση στην κοινωνία, κυρίως δε σε έλλειψη ευκαιριών για εργασία και κοινωνική ανέλιξη. Εάν δεν την αποζητούν τουλάχιστον οι κοινωνικές ομάδες που εμπλέκονται και εάν εμφανίζεται ως μοναδική λύση. Πολιτική απομόνωσης απέτυχε αλλού, ενισχύοντας κοινωνική ανισότητα. Ωστόσο, αναπαραγωγή ιδιαιτερότητας (με ίδρυση ειδικών σχολικών μονάδων) μπορεί να καταστεί σοβαρό πολιτικό πρόβλημα εάν οδηγεί σε απονόνωση και όχι συγχώνευση στην κοινωνία, κυρίως δε σε έλλειψη ευκαιριών για εργασία και κοινωνική ανέλιξη. Εάν δεν την αποζητούν τουλάχιστον οι κοινωνικές ομάδες που εμπλέκονται και εάν εμφανίζεται ως μοναδική λύση. Πολιτική απομόνωσης απέτυχε αλλού, ενισχύοντας κοινωνική ανισότητα.

35 1999 εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ: Περιορισμός ξεχωριστών τάξεων σε ένα χρόνο με βαθμιαία από πρώτο χρόνο συμμετοχή σε κανονικές τάξεις (έμμεση αναγνώριση ότι μετανάστες μέρος φυσιολογικού πληθυσμού) Περιορισμός ξεχωριστών τάξεων σε ένα χρόνο με βαθμιαία από πρώτο χρόνο συμμετοχή σε κανονικές τάξεις (έμμεση αναγνώριση ότι μετανάστες μέρος φυσιολογικού πληθυσμού) Μαθησιακή υποστήριξη αλλόγλωσσων αν και ελάχιστη εφαρμογή. Μαθησιακή υποστήριξη αλλόγλωσσων αν και ελάχιστη εφαρμογή. διδασκαλία ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας στην κανονική τάξη (Απόφαση καλύπτει μεταξύ άλλων την περιοχή Θράκης όπου η ελληνική διδάσκεται ως δεύτερη γλώσσα πλέον). διδασκαλία ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας στην κανονική τάξη (Απόφαση καλύπτει μεταξύ άλλων την περιοχή Θράκης όπου η ελληνική διδάσκεται ως δεύτερη γλώσσα πλέον). προαιρετική διδασκαλία εκτός ωρολογίου προγράμματος της γλώσσας προέλευσης. προαιρετική διδασκαλία εκτός ωρολογίου προγράμματος της γλώσσας προέλευσης. Δεν λαμβάνονται όμως υπόψη οι σημαντικές διαφορές στις ανάγκες και στις επιθυμίες μειονοτικών ομάδων (π.χ. Τσιγγάνοι που αρνούνται την εκπαίδευση και είναι δίγλωσσοι, παιδιά ρωσσοπόντιων με αρνητικές στάσεις απέναντι σε ελληνική, αλβανόφωνα παιδιά από οικογένειες με υψηλά κίνητρα ενσωμάτωσης σε ελληνική κοινωνία). Δεν λαμβάνονται όμως υπόψη οι σημαντικές διαφορές στις ανάγκες και στις επιθυμίες μειονοτικών ομάδων (π.χ. Τσιγγάνοι που αρνούνται την εκπαίδευση και είναι δίγλωσσοι, παιδιά ρωσσοπόντιων με αρνητικές στάσεις απέναντι σε ελληνική, αλβανόφωνα παιδιά από οικογένειες με υψηλά κίνητρα ενσωμάτωσης σε ελληνική κοινωνία).

Παρά την εγκύκλιο 1999, ποινική δίωξη εφαρμογής της, 2007 Στέλλας Πρωτονοταρίου, διευθύντριας 112ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών (πρώην διευθύντριας 132ου Δημ. Σχολείου), για δράσεις που είχε συναποφασίσει με το σύλλογο διδασκόντων ( με μάρτυρα κατηγορίας το νέο διευθυντή του σχολείου, κ. Γιουτλάκη) Συγκεκριμένα, για: παραχώρηση χώρου του σχολείου για διδασκαλία μητρικής γλώσσας αλλοδαπών μαθητών 2005-2007 (για το ίδιο «έγκλημα» διώκεται και η δασκάλα του αντίστοιχου προγράμματος). στην κατηγορία απομονώνονται τα μαθήματα αλβανικής και δεν αναφέρονται τα μαθήματα αραβικής, ούτε τα μαθήματα ελληνικών στους μετανάστες γονείς ούτε τα μαθήματα ελληνικών στους μετανάστες γονείς

37 Το ειδικό ζήτημα των Σχολείων Παλιννοστούντων: Αττική (αγγλόφωνο), Θεσσαλονίκη (αρχικά για παιδιά από Γερμανία, αργότερα πιο πολύγλωσσο) Αττική (αγγλόφωνο), Θεσσαλονίκη (αρχικά για παιδιά από Γερμανία, αργότερα πιο πολύγλωσσο) Κληρονομιά Δικτατορίας, νόμος 1974. Γυμνάσιον Αποδήμων Ελλήνων με σκοπό τη διαπαιδαγώγηση στον ελληνικό και χριστιανικό πολιτισμό. Ιδιότυπη ίσως στοχοθεσία ακραίας αφομοίωσης μέσω απομόνωσης από δημόσια κανονική εκπαίδευση. Αποτέλεσμα: σύγχυση και ως προς στόχους Κληρονομιά Δικτατορίας, νόμος 1974. Γυμνάσιον Αποδήμων Ελλήνων με σκοπό τη διαπαιδαγώγηση στον ελληνικό και χριστιανικό πολιτισμό. Ιδιότυπη ίσως στοχοθεσία ακραίας αφομοίωσης μέσω απομόνωσης από δημόσια κανονική εκπαίδευση. Αποτέλεσμα: σύγχυση και ως προς στόχους Ενώ αρχικός στόχος η προπαρασκευή για ένταξη στα κανονικά σχολεία, έχουν γίνει καταληκτικά με σημαντικό ποσοστό εξόδου σε ΑΕΙ άλλων χωρών και επανένταξης σε αυτές τις χώρες. Ενδεικτικό ότι μόνο 3% περνούν στην ανώτατη εκπαίδευση (σχολείο Αθήνας) έναντι 25% μέσου όρου χώρας. Ενώ αρχικός στόχος η προπαρασκευή για ένταξη στα κανονικά σχολεία, έχουν γίνει καταληκτικά με σημαντικό ποσοστό εξόδου σε ΑΕΙ άλλων χωρών και επανένταξης σε αυτές τις χώρες. Ενδεικτικό ότι μόνο 3% περνούν στην ανώτατη εκπαίδευση (σχολείο Αθήνας) έναντι 25% μέσου όρου χώρας. Κριτήρια εισαγωγής: Αρχικά προτεραιότητα σε αγγλόφωνα και γερμανόφωνα παιδιά. Φοίτηση παιδιών ελληνικής καταγωγής με τουλάχιστον 3 χρόνια σε σχολεία αλλοδαπής, παιδιά διπλωματών κλπ. το ίδιο & παιδιά αλλοδαπών που μένουν στην Ελλάδα. Κριτήρια εισαγωγής: Αρχικά προτεραιότητα σε αγγλόφωνα και γερμανόφωνα παιδιά. Φοίτηση παιδιών ελληνικής καταγωγής με τουλάχιστον 3 χρόνια σε σχολεία αλλοδαπής, παιδιά διπλωματών κλπ. το ίδιο & παιδιά αλλοδαπών που μένουν στην Ελλάδα.

38 Ωστόσο, στην πράξη ειδικά στην Αθήνα αποκλειστικά από αγγλόφωνες χώρες ενώ της Θεσσαλονίκης σήμερα έχει μετατραπεί σε σχολείο παιδιών από πρώην Σ. ‘Ενωση & Αλβανία. Ωστόσο, στην πράξη ειδικά στην Αθήνα αποκλειστικά από αγγλόφωνες χώρες ενώ της Θεσσαλονίκης σήμερα έχει μετατραπεί σε σχολείο παιδιών από πρώην Σ. ‘Ενωση & Αλβανία. Σημάδια πρόωρης εγκατάλειψής τους τα τελευταία χρόνια, χωρίς όμως οι μαθητές να μετακινούνται έστω στα ελληνόφωνα σχολεία. Σημάδια πρόωρης εγκατάλειψής τους τα τελευταία χρόνια, χωρίς όμως οι μαθητές να μετακινούνται έστω στα ελληνόφωνα σχολεία. Ενδιαφέρον το πρόβλημα του σχολείου της Αθήνας: γονείς υπερασπίζονται απομόνωση αλλά επιδιώκουν να διώξουν άλλους, κυρίως παιδιά από ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Αντιμάχονται ενεργά όσους υποστηρίζουν μετατροπή τους σε πολύγλωσσα σχολεία, δηλ. σε διδασκαλία γλωσσών πέραν της αγγλικής. Επίσης ζητούν ουσιαστική μετατροπή σε δίγλωσση εκπαίδευση (αλλά μόνο για αγγλόφωνους). Ενδιαφέρον το πρόβλημα του σχολείου της Αθήνας: γονείς υπερασπίζονται απομόνωση αλλά επιδιώκουν να διώξουν άλλους, κυρίως παιδιά από ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Αντιμάχονται ενεργά όσους υποστηρίζουν μετατροπή τους σε πολύγλωσσα σχολεία, δηλ. σε διδασκαλία γλωσσών πέραν της αγγλικής. Επίσης ζητούν ουσιαστική μετατροπή σε δίγλωσση εκπαίδευση (αλλά μόνο για αγγλόφωνους).

39 Σοβαρά προβλήματα διδασκαλίας Κοινωνική και πολιτική δυσκαμψία, δηλ. ισχυρή πίστη στην αφομοίωση, φόβος των άλλων και του διαφορετικού στην εκπαίδευση ενισχύεται από Οργανωτική και διοικητική δυσκαμψία εκπαιδευτικού συστήματος (δεν ενθαρρύνει π.χ. πρόσληψη Ποντίων εκπαιδευτικών για διδασκαλία ρωσικής) Οργανωτική και διοικητική δυσκαμψία εκπαιδευτικού συστήματος (δεν ενθαρρύνει π.χ. πρόσληψη Ποντίων εκπαιδευτικών για διδασκαλία ρωσικής) ΄Ελλειψη χρηματοδότησης και βούλησης για εξιδικευμένα βιβλία, αναλυτικά προγράμματα, επιμόρφωση εκπαιδευτικών. ΄Ελλειψη χρηματοδότησης και βούλησης για εξιδικευμένα βιβλία, αναλυτικά προγράμματα, επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Αναλυτικό πρόγραμμα: ασάφεια, έλλειψη οδηγιών, Αναλυτικό πρόγραμμα: ασάφεια, έλλειψη οδηγιών, Προβλέπεται ως βασική γλώσσα διδασκαλίας η ελληνική. Γλώσσα προέλευσης επικουρικά μόνο για ένα διάστημα και μακροπρόθεσμα ως γλώσσα μόνο. Μεταξύ άλλων, ορίζει ελληνόγλωσσα βιβλία ως βάση (δηλ. αυτά για μαθητές με πρώτη γλώσσα την ελληνική που είναι ακατάλληλα στην προκειμένη περίπτωση) & ισχύουν διατάξεις άλλων σχολείων για ό,τι δεν ρυθμίζεται. Προβλέπεται ως βασική γλώσσα διδασκαλίας η ελληνική. Γλώσσα προέλευσης επικουρικά μόνο για ένα διάστημα και μακροπρόθεσμα ως γλώσσα μόνο. Μεταξύ άλλων, ορίζει ελληνόγλωσσα βιβλία ως βάση (δηλ. αυτά για μαθητές με πρώτη γλώσσα την ελληνική που είναι ακατάλληλα στην προκειμένη περίπτωση) & ισχύουν διατάξεις άλλων σχολείων για ό,τι δεν ρυθμίζεται.

40 Στην πράξη, κύριο εργαλείο οι φωτοτυπίες και ο αυτοσχεδιασμός. Ακόμη και η διεύθυνση επισήμως κρίνει βιβλία ΟΕΔΒ ακατάλληλα. Στην πράξη, κύριο εργαλείο οι φωτοτυπίες και ο αυτοσχεδιασμός. Ακόμη και η διεύθυνση επισήμως κρίνει βιβλία ΟΕΔΒ ακατάλληλα. Τα παραπάνω προβλήματα με το αναλυτικό πρόγραμμα και τη διδακτική ύλη ενισχύονται και από ακατάλληλο διδακτικό προσωπικό. Αν και προσόντα διορισμού απαιτούν άρτια γνώση αγγλικής, υπηρεσία και επιμόρφωση ή μεταπτυχιακά, δεν απαιτούν όμως ειδικές γνώσεις για διγλωσσία και δίγλωσση εκπαίδευση ή εμπειρία για δίγλωσσα σχολεία. Τα παραπάνω προβλήματα με το αναλυτικό πρόγραμμα και τη διδακτική ύλη ενισχύονται και από ακατάλληλο διδακτικό προσωπικό. Αν και προσόντα διορισμού απαιτούν άρτια γνώση αγγλικής, υπηρεσία και επιμόρφωση ή μεταπτυχιακά, δεν απαιτούν όμως ειδικές γνώσεις για διγλωσσία και δίγλωσση εκπαίδευση ή εμπειρία για δίγλωσσα σχολεία. Αδράνεια και αδιαφορία εκπαιδευτικών ειδικότερα στις κομβικές διοικητικές θέσεις. Εκλαμβάνουν το διορισμό τους ως δυσμενή και ζητούν άμεσα μετάθεση. Χωρίς ειδικευμένους στα ζητήματα αυτά σχολικούς συμβούλους και γενικότερα στήριξη. Αδράνεια και αδιαφορία εκπαιδευτικών ειδικότερα στις κομβικές διοικητικές θέσεις. Εκλαμβάνουν το διορισμό τους ως δυσμενή και ζητούν άμεσα μετάθεση. Χωρίς ειδικευμένους στα ζητήματα αυτά σχολικούς συμβούλους και γενικότερα στήριξη.

41 Κριτική τοποθέτηση Δαμανάκη (1997): Ενώ η πολιτεία θα μπορούσε να θεωρήσει βορειοηπειρώτη κλπ. ως φυσιολογικό μέρος ελληνισμού, τους εμφανίζει ως ανάπηρους. Αντί να εκμεταλλευτεί εμπειρίες και γνώσεις τους, τους άλλους πολιτισμούς και να τα ενσωματώσει στην κυρίως εκπαίδευση, τους περιθωριοποιεί. Ενώ η πολιτεία θα μπορούσε να θεωρήσει βορειοηπειρώτη κλπ. ως φυσιολογικό μέρος ελληνισμού, τους εμφανίζει ως ανάπηρους. Αντί να εκμεταλλευτεί εμπειρίες και γνώσεις τους, τους άλλους πολιτισμούς και να τα ενσωματώσει στην κυρίως εκπαίδευση, τους περιθωριοποιεί. Ενώ θα μπορούσαν τον 21 ο αιώνα να προσελκύσουν και μη απόδημους, να καταστούν πειραματικά μοντέλα δίγλωσσης εκπαίδευσης, να εμπλουτίσουν το κατά τ΄ άλλα μονολιθικό σύστημα, οδηγούνται σε απομόνωση, περιθωριοποίηση, υποβάθμιση. Θα μπορούσε να δοκιμαστεί σταδιακή μετατροπή σχολείων με μεγάλη ετερογένεια σε διαπολιτισμικά ως πρότυπα/πιλοτικά με ευέλικτα προγράμματα σπουδών & παλιννοστούντων σε ουσιαστικά δίγλωσσα με άνοιγμα σε όλους. Ενώ θα μπορούσαν τον 21 ο αιώνα να προσελκύσουν και μη απόδημους, να καταστούν πειραματικά μοντέλα δίγλωσσης εκπαίδευσης, να εμπλουτίσουν το κατά τ΄ άλλα μονολιθικό σύστημα, οδηγούνται σε απομόνωση, περιθωριοποίηση, υποβάθμιση. Θα μπορούσε να δοκιμαστεί σταδιακή μετατροπή σχολείων με μεγάλη ετερογένεια σε διαπολιτισμικά ως πρότυπα/πιλοτικά με ευέλικτα προγράμματα σπουδών & παλιννοστούντων σε ουσιαστικά δίγλωσσα με άνοιγμα σε όλους.

λ.χ. το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών όχι μόνο επιτρέπει τη χρήση της πρώτης γλώσσας των αλλοδαπών νηπίων μέσα στην τάξη αλλά παροτρύνει την εκπαιδευτικό να τα ενθαρρύνει να εκφράζονται στη γλώσσα που μιλούν στην οικογένεια, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την ενεργό γλωσσική συμμετοχή τους στις ποικίλες δραστηριότητες (Οδηγός Νηπιαγωγού, Δ.Ε.Π.Π.Σ. 2005: 36). λ.χ. το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών όχι μόνο επιτρέπει τη χρήση της πρώτης γλώσσας των αλλοδαπών νηπίων μέσα στην τάξη αλλά παροτρύνει την εκπαιδευτικό να τα ενθαρρύνει να εκφράζονται στη γλώσσα που μιλούν στην οικογένεια, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την ενεργό γλωσσική συμμετοχή τους στις ποικίλες δραστηριότητες (Οδηγός Νηπιαγωγού, Δ.Ε.Π.Π.Σ. 2005: 36).

43 Β. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ (βήμα 2, 3 και 4 Reich, Στάδια 4-6 Churchill). (συνηθέστερες ωστόσο οι συντηρητικές τακτικές 2 και 4 αντίστοιχα) Περιλαμβάνουν κάποια διδασκαλία μητρικής γλώσσας μειονοτήτων πέραν της κυρίαρχης και κάποια αναγνώριση αξίας της. Περιλαμβάνουν κάποια διδασκαλία μητρικής γλώσσας μειονοτήτων πέραν της κυρίαρχης και κάποια αναγνώριση αξίας της. Ωστόσο, βήματα-στάδια-τακτικές διαφοροποιούνται ως προς το πόσο ενισχύουν τη μητρική γλώσσα μειονοτήτων-μεταναστών το πόσο ενισχύουν τη μητρική γλώσσα μειονοτήτων-μεταναστών εάν τη διδάσκουν και στην πλειονότητα εάν τη διδάσκουν και στην πλειονότητα Συνεχές από τακτικές: Στο ένα άκρο: προσωρινή διδασκαλία μητρικής με όσο το δυνατόν πιο σύντομη μετάβαση σε κυρίαρχη γλώσσα Στο ένα άκρο: προσωρινή διδασκαλία μητρικής με όσο το δυνατόν πιο σύντομη μετάβαση σε κυρίαρχη γλώσσα Στο άλλο άκρο: ουσιαστικά δίγλωσση/πολύγλωσση εκπαίδευση με διδασκαλία και γνωστικών αντικειμένων σε γλώσσα μειονοτήτων και για την πλειονότητα. Στο άλλο άκρο: ουσιαστικά δίγλωσση/πολύγλωσση εκπαίδευση με διδασκαλία και γνωστικών αντικειμένων σε γλώσσα μειονοτήτων και για την πλειονότητα.

44 Στο ένα άκρο/συντηρητική χρήση μητρικής γλώσσας μειονοτήτων- μεταναστών με απώτερο στόχο κυριαρχία γλώσσας/πολιτισμού πλειονότητας, μεταξύ άλλων: Στο ένα άκρο/συντηρητική χρήση μητρικής γλώσσας μειονοτήτων- μεταναστών με απώτερο στόχο κυριαρχία γλώσσας/πολιτισμού πλειονότητας, μεταξύ άλλων: Πιο συνηθισμένη τακτική: Η μητρική γλώσσα έχει κυρίως χρηστική αξία (προσωρινή), δηλαδή εξυπηρετεί μετάβαση στην κυρίαρχη γλώσσα και ενσωμάτωση στο εκπαιδευτικό σύστημα, ειδικά για παιδιά μειονεκτούντων ομάδων. Αναγνώριση ανάγκης για προπαρασκευαστικά μαθήματα στη δεύτερη γλώσσα με παράλληλη διδασκαλία μητρικής για να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση στο εκπαιδευτικό σύστημα. (π.χ. μεμονωμένες απόπειρες στις ΗΠΑ). Πιο συνηθισμένη τακτική: Η μητρική γλώσσα έχει κυρίως χρηστική αξία (προσωρινή), δηλαδή εξυπηρετεί μετάβαση στην κυρίαρχη γλώσσα και ενσωμάτωση στο εκπαιδευτικό σύστημα, ειδικά για παιδιά μειονεκτούντων ομάδων. Αναγνώριση ανάγκης για προπαρασκευαστικά μαθήματα στη δεύτερη γλώσσα με παράλληλη διδασκαλία μητρικής για να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση στο εκπαιδευτικό σύστημα. (π.χ. μεμονωμένες απόπειρες στις ΗΠΑ). Παρεμφερές μοντέλο συνήθως σε χώρες με αναγνωρισμένα δικαιώματα «ασθενών» κοινωνικών ομάδων: διδασκαλία σε μητρική γλώσσα ενδογενών μειονοτήτων για μικρό ή μεγάλο διάστημα και μετάβαση σε άλλη αργότερα (π.χ. δανέζικα στη Γερμανία, φιλανδικά στη Σουηδία, η ιδιόμορφη περίπτωση του Λουξεμβούργου: λουξεμβουργιανά στην προσχολική εκπαίδευση, γερμανικά στο δημοτικό και γαλλικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση). Παρεμφερές μοντέλο συνήθως σε χώρες με αναγνωρισμένα δικαιώματα «ασθενών» κοινωνικών ομάδων: διδασκαλία σε μητρική γλώσσα ενδογενών μειονοτήτων για μικρό ή μεγάλο διάστημα και μετάβαση σε άλλη αργότερα (π.χ. δανέζικα στη Γερμανία, φιλανδικά στη Σουηδία, η ιδιόμορφη περίπτωση του Λουξεμβούργου: λουξεμβουργιανά στην προσχολική εκπαίδευση, γερμανικά στο δημοτικό και γαλλικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση).

45 Η περίπτωση των αφρικανικών χωρών: Ειδικά όπου κυρίαρχη η αγγλική, συνηθισμένη η εκπαίδευση σε ενδογενή γλώσσα και μετάβαση σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην αγγλική (λιγότερο όπου κυρίαρχη η γαλλική & πορτογαλική). Ειδικά όπου κυρίαρχη η αγγλική, συνηθισμένη η εκπαίδευση σε ενδογενή γλώσσα και μετάβαση σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην αγγλική (λιγότερο όπου κυρίαρχη η γαλλική & πορτογαλική). Η ευρωπαϊκή γλώσσα εμφανίζεται ως ουδέτερο εργαλείο, που μπορεί να επιφέρει εθνική ομοιογενοποίηση εν μέσω πολυγλωσσίας. Η ευρωπαϊκή γλώσσα εμφανίζεται ως ουδέτερο εργαλείο, που μπορεί να επιφέρει εθνική ομοιογενοποίηση εν μέσω πολυγλωσσίας. ‘Αλλοτε όμως περιπτώσεις υπάρχει μια κοινή καθημερινή γλώσσα αλλά επιλέγεται η αγγλική για εκπαίδευση (π.χ. Tανζανία). Σημαντική επίπτωση: ευνοούνται τα παιδιά ανώτερων στρωμάτων που κατέχουν καλύτερα τα αγγλικά. ‘Αλλοτε όμως περιπτώσεις υπάρχει μια κοινή καθημερινή γλώσσα αλλά επιλέγεται η αγγλική για εκπαίδευση (π.χ. Tανζανία). Σημαντική επίπτωση: ευνοούνται τα παιδιά ανώτερων στρωμάτων που κατέχουν καλύτερα τα αγγλικά. Εγκαθίδρυση ενδογενούς γλώσσας ως επίσημης εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα. Ενδεικτική η απόφαση Τανζανίας τέλη 20 ου αιώνα να μην απαρνηθεί κυριαρχία αγγλικής σε μια στιγμή μεγάλης οικονομικής κρίσης και φόβου επιδείνωσής της μέσω απομόνωσης. Εγκαθίδρυση ενδογενούς γλώσσας ως επίσημης εξαιρετικά περίπλοκο ζήτημα. Ενδεικτική η απόφαση Τανζανίας τέλη 20 ου αιώνα να μην απαρνηθεί κυριαρχία αγγλικής σε μια στιγμή μεγάλης οικονομικής κρίσης και φόβου επιδείνωσής της μέσω απομόνωσης.

46 Στις συντηρητικές πολιτικές ενσωμάτωσης, η μητρική διδάσκεται μεν, αλλά συντηρείται η περιθωριοποίησή της μέσα από τρόπους όπως οι εξής: Στις συντηρητικές πολιτικές ενσωμάτωσης, η μητρική διδάσκεται μεν, αλλά συντηρείται η περιθωριοποίησή της μέσα από τρόπους όπως οι εξής: Προσωρινή μεταβατική μόνο διδασκαλία Προσωρινή μεταβατική μόνο διδασκαλία Επιλεγόμενο μάθημα εις βάρος άλλων υψηλού κύρους (όπως πληροφορική) Επιλεγόμενο μάθημα εις βάρος άλλων υψηλού κύρους (όπως πληροφορική) Μάθημα γλώσσας μόνο και όχι μέσο μάθησης, δηλ. για διδασκαλία αντικειμένων όπως η φυσική και η ιστορία. Μάθημα γλώσσας μόνο και όχι μέσο μάθησης, δηλ. για διδασκαλία αντικειμένων όπως η φυσική και η ιστορία. Ως ξένη γλώσσα μόνο και όχι ως μητρική (θετικό γιατί ανοιχτή στην πλειονότητα αλλά ακατάλληλη για μειονότητες). Ως ξένη γλώσσα μόνο και όχι ως μητρική (θετικό γιατί ανοιχτή στην πλειονότητα αλλά ακατάλληλη για μειονότητες). Όταν διδάσκονται γνωστικά αντικείμενα μέσω αυτής, ο καταμερισμός των μαθημάτων ανά γλώσσα δεν είναι τυχαίος αλλά ενισχύει ανισότητα γλωσσών. Τα μαθήματα κύρους, όπως τα μαθηματικά και οι φυσικές επιστήμες, στην κυρίαρχη γλώσσα και μόνο τα δευτερεύοντα στη μητρική όπως η αγωγή του πολίτη. Όταν διδάσκονται γνωστικά αντικείμενα μέσω αυτής, ο καταμερισμός των μαθημάτων ανά γλώσσα δεν είναι τυχαίος αλλά ενισχύει ανισότητα γλωσσών. Τα μαθήματα κύρους, όπως τα μαθηματικά και οι φυσικές επιστήμες, στην κυρίαρχη γλώσσα και μόνο τα δευτερεύοντα στη μητρική όπως η αγωγή του πολίτη.

47 Πιο μόνιμη διδασκαλία μητρικής συνηθίζεται μόνο όταν πρόκειται για γλώσσα κύρους: π.χ. Γαλλία όπου διδάσκονται επίσημα ως μέσο μάθησης 8 μόνο γλώσσες με ευθύνη τη χώρα καταγωγής και διμερείς κρατικές συμβάσεις με προνομιούχες μόνο χώρες για μικρό μόνο μέρος του προγράμματος όμως. Πιο μόνιμη διδασκαλία μητρικής συνηθίζεται μόνο όταν πρόκειται για γλώσσα κύρους: π.χ. Γαλλία όπου διδάσκονται επίσημα ως μέσο μάθησης 8 μόνο γλώσσες με ευθύνη τη χώρα καταγωγής και διμερείς κρατικές συμβάσεις με προνομιούχες μόνο χώρες για μικρό μόνο μέρος του προγράμματος όμως. Περιορισμός διδασκαλίας μητρικής μειονοτήτων σε 2 εβδομαδιαίες ώρες ακόμη και στη Σουηδία όπου 80 γλώσσες υπό κρατική ευθύνη είτε ως γλώσσα είτε ως μέσο για βοήθεια και μάθηση σε άλλα μαθήματα. Περιορισμός διδασκαλίας μητρικής μειονοτήτων σε 2 εβδομαδιαίες ώρες ακόμη και στη Σουηδία όπου 80 γλώσσες υπό κρατική ευθύνη είτε ως γλώσσα είτε ως μέσο για βοήθεια και μάθηση σε άλλα μαθήματα.

48 Ενδεικτικό των συντηρητικών πολιτικών ενσωμάτωσης και το Στάδιο 4 του Churchill: και το Στάδιο 4 του Churchill: Όπου όμως τα εμπόδια που συναντούν οι μειονότητες στην εκπαίδευση αποδίδονται στο εκπαιδευτικό σύστημα και όχι μόνο σε ελλείμματα προσωπικά και κοινωνικά, μεταξύ των οποίων η κυρίαρχη χρήση μιας άλλης από την επίσημη γλώσσα. Όπου όμως τα εμπόδια που συναντούν οι μειονότητες στην εκπαίδευση αποδίδονται στο εκπαιδευτικό σύστημα και όχι μόνο σε ελλείμματα προσωπικά και κοινωνικά, μεταξύ των οποίων η κυρίαρχη χρήση μιας άλλης από την επίσημη γλώσσα. Η μητρική γλώσσα καθιερώνεται για ένα διάστημα από απαίτηση μειονοτικών ομάδων –μεταναστών για μεγαλύτερη αναγνώριση της διαφορετικότητάς τους (εθνικής, πολιτισμικής, θρησκευτικής και γλωσσικής). Σε χώρες με πολλούς μετανάστες ή διαφορετικές εθνότητες, όπως η Αυστραλία, οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και σε μικρότερο βαθμό η Βρετανία και η Ν. Ζηλανδία. ‘Οπου και νομική τουλάχιστον κατοχύρωση πολιτικών δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Η μητρική γλώσσα καθιερώνεται για ένα διάστημα από απαίτηση μειονοτικών ομάδων –μεταναστών για μεγαλύτερη αναγνώριση της διαφορετικότητάς τους (εθνικής, πολιτισμικής, θρησκευτικής και γλωσσικής). Σε χώρες με πολλούς μετανάστες ή διαφορετικές εθνότητες, όπως η Αυστραλία, οι Η.Π.Α., ο Καναδάς και σε μικρότερο βαθμό η Βρετανία και η Ν. Ζηλανδία. ‘Οπου και νομική τουλάχιστον κατοχύρωση πολιτικών δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Ωστόσο, με αντικατάσταση της μειονοτικής γλώσσας από γλώσσα πλειονότητας, η μειονοτική ατροφεί. Ωστόσο, με αντικατάσταση της μειονοτικής γλώσσας από γλώσσα πλειονότητας, η μειονοτική ατροφεί.

49 αντιδράσεις των μειονοτικών ομάδων αντιδράσεις των μειονοτικών ομάδων στις πολιτικές εκπαίδευσης των μειονοτικών γλωσσών Επίπεδο 1: αποζητά αναγνώριση των ξεχωριστών εκπαιδευτικών της αναγκών και της ξεχωριστής κουλτούρας και γλώσσας της στο εθνικό κράτος. Επίπεδο 1: αποζητά αναγνώριση των ξεχωριστών εκπαιδευτικών της αναγκών και της ξεχωριστής κουλτούρας και γλώσσας της στο εθνικό κράτος. Επίπεδο 2: αποζητά υπηρεσίες εκπαίδευσης στη μειονοτική γλώσσα ή αν υπάρχουν, να τις νομιμοποιήσει, να τις επεκτείνει και να τις βελτιώσει. Επιδιώκεται δίγλωσση εκπαίδευση στα πρώτα χρόνια του σχολείου, για την επιτυχή μετάβαση από τη μειονοτική στην κυρίαρχη γλώσσα. Επίπεδο 2: αποζητά υπηρεσίες εκπαίδευσης στη μειονοτική γλώσσα ή αν υπάρχουν, να τις νομιμοποιήσει, να τις επεκτείνει και να τις βελτιώσει. Επιδιώκεται δίγλωσση εκπαίδευση στα πρώτα χρόνια του σχολείου, για την επιτυχή μετάβαση από τη μειονοτική στην κυρίαρχη γλώσσα. Επίπεδο 3: Στο επίπεδο αυτό έμφαση στην προώθηση της ποιότητας και όχι πλέον μόνο ποσότητας προγραμμάτων για τις μειονοτικές γλώσσες Στόχος η μεγαλύτερη και αποδοτικότερη κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση της μειονοτικής ομάδας στο εθνικό κράτος και η αποδοχή της. Επίπεδο 3: Στο επίπεδο αυτό έμφαση στην προώθηση της ποιότητας και όχι πλέον μόνο ποσότητας προγραμμάτων για τις μειονοτικές γλώσσες Στόχος η μεγαλύτερη και αποδοτικότερη κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση της μειονοτικής ομάδας στο εθνικό κράτος και η αποδοχή της.

50 Επίπεδο 4: μειονοτικά εκπαιδευτικά δικαιώματα προστατεύονται όχι μόνο νομικά αλλά και στην πράξη από κράτος και κοινωνία. Όχι ότι οι μειονοτικές γλώσσες θεωρούνται ίσες με κυρίαρχη, ούτε ότι δεν υπάρχουν τριβές ανάμεσα σε πλειονότητα και μειονότητες. Η μειονοτική ομάδα έχει αυτονομία ώστε να ελέγχει, να οργανώνει και να προσφέρει την εκπαίδευση στην μειονοτική γλώσσα. Επίπεδο 4: μειονοτικά εκπαιδευτικά δικαιώματα προστατεύονται όχι μόνο νομικά αλλά και στην πράξη από κράτος και κοινωνία. Όχι ότι οι μειονοτικές γλώσσες θεωρούνται ίσες με κυρίαρχη, ούτε ότι δεν υπάρχουν τριβές ανάμεσα σε πλειονότητα και μειονότητες. Η μειονοτική ομάδα έχει αυτονομία ώστε να ελέγχει, να οργανώνει και να προσφέρει την εκπαίδευση στην μειονοτική γλώσσα. πλεονεκτήματα από συμμετοχή μειονότητας σε διοίκηση εκπαίδευσης πλεονεκτήματα από συμμετοχή μειονότητας σε διοίκηση εκπαίδευσης μεγαλύτερη ακαδημαϊκή επιτυχία μειονοτικών μαθητών. Φαίνεται ότι όταν μειονοτικές ομάδες θετικά προσανατολισμένες τόσο προς τη δική τους όσο και προς την κυρίαρχη κουλτούρα, δεν αισθάνονται κατώτερες και δεν αποξενώνονται από δικές τους πολιτισμικές αξίες. μεγαλύτερη ακαδημαϊκή επιτυχία μειονοτικών μαθητών. Φαίνεται ότι όταν μειονοτικές ομάδες θετικά προσανατολισμένες τόσο προς τη δική τους όσο και προς την κυρίαρχη κουλτούρα, δεν αισθάνονται κατώτερες και δεν αποξενώνονται από δικές τους πολιτισμικές αξίες. μεγαλύτερη πιθανότητα να εναρμονιστεί η εκπαίδευση με επιθυμίες μειονότητας. μεγαλύτερη πιθανότητα να εναρμονιστεί η εκπαίδευση με επιθυμίες μειονότητας. ενισχύει δεσμούς μεταξύ των μελών της μειονότητας. ενισχύει δεσμούς μεταξύ των μελών της μειονότητας.

51 Επί της ουσίας ακόμη και το Στάδιο 4 Churchill επιδιώκει τα ίδια κοινωνικά, πολιτισμικά και γλωσσικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα για μειονότητες, δηλ. αφομοίωση στην κυρίαρχη κουλτούρα έθνους–κράτους. Επί της ουσίας ακόμη και το Στάδιο 4 Churchill επιδιώκει τα ίδια κοινωνικά, πολιτισμικά και γλωσσικά εκπαιδευτικά αποτελέσματα για μειονότητες, δηλ. αφομοίωση στην κυρίαρχη κουλτούρα έθνους–κράτους. Μόνο στα Στάδια 5 και 6 περιλαμβάνονται στα αποτελέσματα των πολιτικών οι πολιτισμικές και γλωσσικές αξίες των μειονοτήτων. Υποστηρίζεται ότι οι μειονότητες μπορούν και πρέπει να διατηρήσουν γλώσσα και κουλτούρα τους, όμως με διαφορετικό σε κάθε περίπτωση τρόπο. Π.χ. Μόνο στα Στάδια 5 και 6 περιλαμβάνονται στα αποτελέσματα των πολιτικών οι πολιτισμικές και γλωσσικές αξίες των μειονοτήτων. Υποστηρίζεται ότι οι μειονότητες μπορούν και πρέπει να διατηρήσουν γλώσσα και κουλτούρα τους, όμως με διαφορετικό σε κάθε περίπτωση τρόπο. Π.χ. Στάδιο 5: δίγλωσση εκπαίδευση μόνο για μειονότητες Στάδιο 5: δίγλωσση εκπαίδευση μόνο για μειονότητες Στάδιο 6: δίγλωσση εκπαίδευση για όλους Στάδιο 6: δίγλωσση εκπαίδευση για όλους (βλ. σθεναρή αντίδραση σε πρόταση Γιαννάκου για Θράκη)

52 Στο άλλο άκρο ουσιαστική διγλωσσία/πολυγλωσσία, μεταξύ άλλων χρήση γλώσσας μειονοτήτων για γραμματισμό: Στο άλλο άκρο ουσιαστική διγλωσσία/πολυγλωσσία, μεταξύ άλλων χρήση γλώσσας μειονοτήτων για γραμματισμό: Συνήθως σε χώρες με παραδοσιακή αναγνώριση πολυγλωσσίας (π.χ. Ελβετία, Βέλγιο, Καναδάς, Λουξεμβούργο, Ν. Αφρική, Αυστραλία) όπου περισσότερες από μία γλώσσες διδάσκονται με διαφορετικούς τρόπους και ως μέσο γνώσης. Συνήθως σε χώρες με παραδοσιακή αναγνώριση πολυγλωσσίας (π.χ. Ελβετία, Βέλγιο, Καναδάς, Λουξεμβούργο, Ν. Αφρική, Αυστραλία) όπου περισσότερες από μία γλώσσες διδάσκονται με διαφορετικούς τρόπους και ως μέσο γνώσης. Βήμα 4 Reich: εκπαίδευση και κυρίαρχης κοινωνικής ομάδας σε γλώσσα και πολιτισμό μειονοτικής. Προγράμματα εμβάπτισης σε δεύτερη γλώσσα (μειονοτική). Π.χ. Καναδάς για αγγλόφωνα παιδιά στα γαλλικά, ΗΠΑ αγγλόφωνα παιδιά μέσω της ενισχυόμενης ισπανικής. Βήμα 4 Reich: εκπαίδευση και κυρίαρχης κοινωνικής ομάδας σε γλώσσα και πολιτισμό μειονοτικής. Προγράμματα εμβάπτισης σε δεύτερη γλώσσα (μειονοτική). Π.χ. Καναδάς για αγγλόφωνα παιδιά στα γαλλικά, ΗΠΑ αγγλόφωνα παιδιά μέσω της ενισχυόμενης ισπανικής.

53 Πάντως ουσιαστική συνύπαρξη γλωσσών, δηλ. γραμματισμός σε δύο γλώσσες περιορισμένη ακόμη. Πιο πιθανή και πιο επιτυχής όταν: και οι δύο γλώσσες χαίρουν κύρους, ακόμη κι αν όχι ισοδύναμες (παράδειγμα ο Καναδάς) και οι δύο γλώσσες χαίρουν κύρους, ακόμη κι αν όχι ισοδύναμες (παράδειγμα ο Καναδάς) σε σχολεία «προσωρινών» μεταναστών (π.χ. ελληνικά έως δεκαετία ‘80 και τουρκικά σε περιοχές της Γερμανίας, ιταλικά, ισπανικά και τουρκικά στις Βρυξέλλες μαζί με γαλλικά και φλαμανδικά), σχολεία μόνιμων μειονοτήτων σε δημοκρατικές κοινωνίες (π.χ φιλανδικά στη Σουηδία), ή σχολεία των ελίτ (π.χ. Ευρωπαϊκά Σχολεία). σε σχολεία «προσωρινών» μεταναστών (π.χ. ελληνικά έως δεκαετία ‘80 και τουρκικά σε περιοχές της Γερμανίας, ιταλικά, ισπανικά και τουρκικά στις Βρυξέλλες μαζί με γαλλικά και φλαμανδικά), σχολεία μόνιμων μειονοτήτων σε δημοκρατικές κοινωνίες (π.χ φιλανδικά στη Σουηδία), ή σχολεία των ελίτ (π.χ. Ευρωπαϊκά Σχολεία).

54 Από το Στάδιο 5 και πέρα: Σαφής αναγνώριση θεσμικού ρόλου εκπαίδευσης στην περιθωριοποίηση των μειονοτήτων στα εθνικά κράτη. Σαφής αναγνώριση θεσμικού ρόλου εκπαίδευσης στην περιθωριοποίηση των μειονοτήτων στα εθνικά κράτη. Πολυπολιτισμική εκπαίδευση και πολιτισμικός πλουραλισμός, όπου οι αξίες και πρακτικές των μειονοτήτων αναγνωρίζονται και περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα. Πολυπολιτισμική εκπαίδευση και πολιτισμικός πλουραλισμός, όπου οι αξίες και πρακτικές των μειονοτήτων αναγνωρίζονται και περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα. Δημιουργία θετικής αντίληψης για κοινωνική και πολιτισμική κληρονομιά μειονοτικών μαθητών, για να προωθηθεί η εκπαιδευτική τους επιτυχία. Δημιουργία θετικής αντίληψης για κοινωνική και πολιτισμική κληρονομιά μειονοτικών μαθητών, για να προωθηθεί η εκπαιδευτική τους επιτυχία. Εφαρμογές εν μέρει ακόμη και στη Βρετανία, κυρίως όμως Σουηδία και Αυστραλία, όπου υπογραμμίζονται οι ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών από διαφορετικές θρησκείες, γλώσσες και εθνότητες, καθώς και η ανάγκη ευαισθητοποίησης όλων, μέσω του αναλυτικού προγράμματος, σε άλλες κουλτούρες, γλώσσες και θρησκείες. Εφαρμογές εν μέρει ακόμη και στη Βρετανία, κυρίως όμως Σουηδία και Αυστραλία, όπου υπογραμμίζονται οι ιδιαίτερες ανάγκες των μαθητών από διαφορετικές θρησκείες, γλώσσες και εθνότητες, καθώς και η ανάγκη ευαισθητοποίησης όλων, μέσω του αναλυτικού προγράμματος, σε άλλες κουλτούρες, γλώσσες και θρησκείες.

55 Εκπαίδευση για τις μειονότητες Στάδιο 5 Churchill: Μειονοτική γλώσσα και κουλτούρα αναγνωρίζεται ως ζωτική ανάγκη για μειονότητες. Επιπλέον, προστατεύονται για να μην αντικατασταθούν από την κυρίαρχη. Μειονοτική γλώσσα και κουλτούρα αναγνωρίζεται ως ζωτική ανάγκη για μειονότητες. Επιπλέον, προστατεύονται για να μην αντικατασταθούν από την κυρίαρχη. Συνήθως όμως πολιτικές «διατήρησης» με ευθύνη μειονοτικής ομάδας και όχι κράτους. Θεωρούν διγλωσσία εμπλουτιστική. Συχνά μεσο- και μεγαλο-αστικά στρώματα. Συνήθως όμως πολιτικές «διατήρησης» με ευθύνη μειονοτικής ομάδας και όχι κράτους. Θεωρούν διγλωσσία εμπλουτιστική. Συχνά μεσο- και μεγαλο-αστικά στρώματα. Διατήρηση μειονοτικών γλωσσών στον ιδιωτικό χώρο, αλλά χωρίς αλλαγές χρήσης τους στο δημόσιο κρατικό χώρο. Π.χ. Αυστραλία, οι μειονοτικές γλώσσες ενισχύονται στον ιδιωτικό χώρο, αλλά θεωρούνται περιορισμένης χρηστικής αξίας στο δημόσιο χώρο που παραμένει μονογλωσσικός. Διατήρηση μειονοτικών γλωσσών στον ιδιωτικό χώρο, αλλά χωρίς αλλαγές χρήσης τους στο δημόσιο κρατικό χώρο. Π.χ. Αυστραλία, οι μειονοτικές γλώσσες ενισχύονται στον ιδιωτικό χώρο, αλλά θεωρούνται περιορισμένης χρηστικής αξίας στο δημόσιο χώρο που παραμένει μονογλωσσικός. Αποτέλεσμα ωστόσο: πολιτισμικά και γλωσσικά πλεονεκτήματα τόσο για μειονοτική ομάδα όσο και για συνεισφορά της στο εθνικό κράτος. Αποτέλεσμα ωστόσο: πολιτισμικά και γλωσσικά πλεονεκτήματα τόσο για μειονοτική ομάδα όσο και για συνεισφορά της στο εθνικό κράτος.

56 Παραδείγματα: Μητρική γλώσσα στο σχολείο ως μέσο μάθησης: Σουηδία δεκαετία ΄60: πολιτική για μετανάστες με βάση φιλοσοφία πολυπολιτισμικού πλουραλισμού. Ενσωμάτωση μητρικών γλωσσών στο αναλυτικό πρόγραμμα και ως μέσα μάθησης, αλλά περιορισμένα μόνο (μερικές φορές μόνο ως φροντιστηριακό μάθημα). Σουηδία δεκαετία ΄60: πολιτική για μετανάστες με βάση φιλοσοφία πολυπολιτισμικού πλουραλισμού. Ενσωμάτωση μητρικών γλωσσών στο αναλυτικό πρόγραμμα και ως μέσα μάθησης, αλλά περιορισμένα μόνο (μερικές φορές μόνο ως φροντιστηριακό μάθημα). Εσκιμώοι στη Νορβηγία, Μαόρι στη Ν. Ζηλανδία, επίσης Ινδιάνοι και Εσκιμώοι σε Καναδά και ΗΠΑ. Εσκιμώοι στη Νορβηγία, Μαόρι στη Ν. Ζηλανδία, επίσης Ινδιάνοι και Εσκιμώοι σε Καναδά και ΗΠΑ.

57 Στάδιο 6 Churchill: Μειονοτική γλώσσα/κουλτούρα ζωτική ανάγκη και για πλειοψηφία. Μειονοτική γλώσσα/κουλτούρα ζωτική ανάγκη και για πλειοψηφία. Ισότητα γλωσσών. Χρήση μειονοτικής γλώσσας από κράτος. Ισότητα γλωσσών. Χρήση μειονοτικής γλώσσας από κράτος. Αμφισβητείται η κοινή γλώσσα και κουλτούρα του εθνικού κράτους και η περιφρόνηση των μειονοτικών γλωσσών. Αμφισβητείται η κοινή γλώσσα και κουλτούρα του εθνικού κράτους και η περιφρόνηση των μειονοτικών γλωσσών. Α. Προγράμματα εμβάπτισης στη λιγότερο ισχυρή γλώσσα: διατήρηση μειονοτικής γλώσσας μέσω ενίσχυσής της στην εκπαίδευση, όπου κυρίαρχη ή μοναδική επίσημη. δηλ. κατά βάση μονόγλωσση εκπαίδευση αν και με σαφή χρήση δύο γλωσσών άτυπα τουλάχιστον Παραδείγματα: Βόρεια Αμερική (γαλλικών Καναδά, ισπανικών στις Η.Π.Α.) Βόρεια Αμερική (γαλλικών Καναδά, ισπανικών στις Η.Π.Α.) Ευρώπη (π.χ. ουαλικά, καταλανικά και βασκικά) Ευρώπη (π.χ. ουαλικά, καταλανικά και βασκικά) Β. Προγράμματα αμφίδρομης εκπαίδευσης Συνήθως σε χώρες με μεγάλη παράδοση διγλωσσίας/πολυγλωσσίας (Βέλγιο, Σιγκαπούρη, Ινδία) ή σε σχολεία ελίτ.

58 Κατά τον May, S. (2001) Language and Minority Rights. Ethnicity, Nationalism and the Politics of Language. Η. Π. Α. ταυτόχρονα στα στάδια 1 έως 4, συχνά όμως τα 1 και 2, δηλ. στην κοινή εκπαίδευση έως και η μητρική σε μεταβατικό στάδιο (σπάνια και το 5) Η. Π. Α. ταυτόχρονα στα στάδια 1 έως 4, συχνά όμως τα 1 και 2, δηλ. στην κοινή εκπαίδευση έως και η μητρική σε μεταβατικό στάδιο (σπάνια και το 5) Σουηδία κυρίως στο στάδιο 5, δηλ. διδασκαλία και προστασία άλλων γλωσσών αλλά όχι για πλειονότητα. Σουηδία κυρίως στο στάδιο 5, δηλ. διδασκαλία και προστασία άλλων γλωσσών αλλά όχι για πλειονότητα. Στον Καναδά ταυτόχρονα τα στάδια 2 έως 6. Στον Καναδά ταυτόχρονα τα στάδια 2 έως 6. Κυρίως τα παλιά δίγλωσσα ή πολύγλωσσα κράτη στο στάδιο 6, όπως Βέλγιο, Φιλανδία και Ελβετία. Ωστόσο η επίσημη πολυγλωσσία σε Ελβετία και Βέλγιο δεν επιφέρει πολυγλωσσία σε ατομικό επίπεδο, δηλ. στην καθημερινή ζωή πέρα από επίσημες χρήσεις. Κυρίως τα παλιά δίγλωσσα ή πολύγλωσσα κράτη στο στάδιο 6, όπως Βέλγιο, Φιλανδία και Ελβετία. Ωστόσο η επίσημη πολυγλωσσία σε Ελβετία και Βέλγιο δεν επιφέρει πολυγλωσσία σε ατομικό επίπεδο, δηλ. στην καθημερινή ζωή πέρα από επίσημες χρήσεις.

59 Το παράδειγμα του Καναδά –Στάδιο 6: Ρίζες εμβάπτισης: 1965: δυσαρεστημένοι αγγλόφωνοι γονείς πείθουν για πείραμα εκπαίδευσης στα γαλλικά. Σήμερα μόνο 23% πληθυσμού γαλλόφωνοι, υψηλό όμως σε ανατολικό Καναδά (Μοντρεάλ και Κεμπέκ) Ρίζες εμβάπτισης: 1965: δυσαρεστημένοι αγγλόφωνοι γονείς πείθουν για πείραμα εκπαίδευσης στα γαλλικά. Σήμερα μόνο 23% πληθυσμού γαλλόφωνοι, υψηλό όμως σε ανατολικό Καναδά (Μοντρεάλ και Κεμπέκ) Ιδιομορφίες: Ιδιομορφίες: Κοινωνική ομάδα με κοινωνική ισχύ (αγγλόφωνοι) σε προγράμματα γαλλικής γλώσσας (μειονοτικής μεν αν και ισχυρής σε ανατολικό Καναδά και διεθνώς). Κοινωνική ομάδα με κοινωνική ισχύ (αγγλόφωνοι) σε προγράμματα γαλλικής γλώσσας (μειονοτικής μεν αν και ισχυρής σε ανατολικό Καναδά και διεθνώς). Γονείς η κινητήρια δύναμη, εκπαίδευση σε άλλη γλώσσα επιλογή όχι υποχρέωση. Γονείς η κινητήρια δύναμη, εκπαίδευση σε άλλη γλώσσα επιλογή όχι υποχρέωση. Εκπαιδευτικοί με υψηλά κίνητρα και δίγλωσσοι. Εκπαιδευτικοί με υψηλά κίνητρα και δίγλωσσοι.

60 Παιδιά αρχικά μονόγλωσσα, με αρχικό διάστημα ελευθερίας να χρησιμοποιούν μητρική μόνο γλώσσα στην τάξη. Δίγλωσσοι εκπαιδευτικοί δείχνουν ότι καταλαβαίνουν αλλά απαντούν στη γλώσσα διδασκαλίας, αν και αρχικά απλοποιημένη. Λάθη παραγνωρίζονται. Παιδιά αρχικά μονόγλωσσα, με αρχικό διάστημα ελευθερίας να χρησιμοποιούν μητρική μόνο γλώσσα στην τάξη. Δίγλωσσοι εκπαιδευτικοί δείχνουν ότι καταλαβαίνουν αλλά απαντούν στη γλώσσα διδασκαλίας, αν και αρχικά απλοποιημένη. Λάθη παραγνωρίζονται. Πλεονέκτημα διδακτικό: Ομοιογένεια σχολικής τάξης γιατί όλα τα παιδιά αρχάρια αρχικά στα γαλλικά. Πλεονέκτημα διδακτικό: Ομοιογένεια σχολικής τάξης γιατί όλα τα παιδιά αρχάρια αρχικά στα γαλλικά. Σχολεία διαφοροποιούνται ως προς το ποσοστό χρήσης της γλώσσας διδασκαλίας: Από 50% έως 100% στα γαλλικά. Σχολεία διαφοροποιούνται ως προς το ποσοστό χρήσης της γλώσσας διδασκαλίας: Από 50% έως 100% στα γαλλικά. Αναλυτικό πρόγραμμα ίδιο με άλλων σχολείων, δηλ. όχι μοντέλο απομόνωσης. Αναλυτικό πρόγραμμα ίδιο με άλλων σχολείων, δηλ. όχι μοντέλο απομόνωσης. Αποτέλεσμα: αθροιστική διγλωσσία και ειδικότερα γραμματισμός σε δύο γλώσσες με ποσοστά επιτυχίας υψηλότερα απ’ ότι στα άλλα σχολεία όπου η άλλη γλώσσα διδάσκεται ως δεύτερη. Αποτέλεσμα: αθροιστική διγλωσσία και ειδικότερα γραμματισμός σε δύο γλώσσες με ποσοστά επιτυχίας υψηλότερα απ’ ότι στα άλλα σχολεία όπου η άλλη γλώσσα διδάσκεται ως δεύτερη. Ωστόσο: παραμένει πρόβλημα ότι διγλωσσία μόνο στο σχολείο ενώ εκτός των πυλών του μπορεί να κυριαρχήσει η ισχυρή ειδικά σε άλλες περιοχές του Καναδά αγγλική. Ωστόσο: παραμένει πρόβλημα ότι διγλωσσία μόνο στο σχολείο ενώ εκτός των πυλών του μπορεί να κυριαρχήσει η ισχυρή ειδικά σε άλλες περιοχές του Καναδά αγγλική.

61 Καναδικό πείραμα βαθειά επίδραση πρότυπο για εκπαίδευση αλλού Βάσκων και Καταλωνών στην Ισπανία Βάσκων και Καταλωνών στην Ισπανία Φιλανδών στη σουηδική Φιλανδών στη σουηδική Σουηδών στη φιλανδική και άλλες γλώσσες Σουηδών στη φιλανδική και άλλες γλώσσες Κελτικές γλώσσες: Ιρλανδία, Σκωτία, Ουαλία Κελτικές γλώσσες: Ιρλανδία, Σκωτία, Ουαλία Αυστραλία και γλώσσες ιθαγενών. Αυστραλία και γλώσσες ιθαγενών.

62 Το παράδειγμα της Ουαλίας Εθνικισμός 19 ου αιώνα οδηγεί σε κατάκτηση κάποιας αυτονομίας το 1964. 1997 επίσημη συγκρότηση εθνοσυνέλευσης. Συχνή χρήση ουαλικής έως τέλη 19 ου αιώνα (vs. μόνο 10% στη Σκωτία). 1870 βίαιος αποκλεισμός ουαλικής από εκπαίδευση με αγγλική να εμφανίζεται ως γλώσσα προόδου, ισότητας, ευκαιριών κλπ. Μόλις 1988 και 1993 επανεγκαθίδρυση στην εκπαίδευση. Ίση αναγνώριση με αγγλική. Εθνικισμός 19 ου αιώνα οδηγεί σε κατάκτηση κάποιας αυτονομίας το 1964. 1997 επίσημη συγκρότηση εθνοσυνέλευσης. Συχνή χρήση ουαλικής έως τέλη 19 ου αιώνα (vs. μόνο 10% στη Σκωτία). 1870 βίαιος αποκλεισμός ουαλικής από εκπαίδευση με αγγλική να εμφανίζεται ως γλώσσα προόδου, ισότητας, ευκαιριών κλπ. Μόλις 1988 και 1993 επανεγκαθίδρυση στην εκπαίδευση. Ίση αναγνώριση με αγγλική. 1939: το πρώτο ιδιωτικό σχολείο σε ουαλική. 1939: το πρώτο ιδιωτικό σχολείο σε ουαλική. Καθιερωμένη στα αστικά κέντρα, ζητείται περισσότερο από αγγλόφωνους και μεσοαστικά στρώματα. Καθιερωμένη στα αστικά κέντρα, ζητείται περισσότερο από αγγλόφωνους και μεσοαστικά στρώματα. Τουλάχιστον ¼ των σχολείων και σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Περιλαμβάνει και πανεπιστημιακές σπουδές. Τουλάχιστον ¼ των σχολείων και σε δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Περιλαμβάνει και πανεπιστημιακές σπουδές.

63 Θετικές ιδιομορφίες: Δίγλωσσοι και παθιασμένοι εκπαιδευτικοί και ισχυρά κίνητρα γονιών όπως σε Καναδά. Θετικές ιδιομορφίες: Δίγλωσσοι και παθιασμένοι εκπαιδευτικοί και ισχυρά κίνητρα γονιών όπως σε Καναδά. Ωστόσο και σήμερα γύρω στο 20% πληθυσμού μαθητών. Ωστόσο και σήμερα γύρω στο 20% πληθυσμού μαθητών. Μεγάλη όμως διαφορά από καταλωνική: απουσία ουαλικής από πολλές επίσημες χρήσεις. Μεγάλη όμως διαφορά από καταλωνική: απουσία ουαλικής από πολλές επίσημες χρήσεις. Δεκαετία ΄80: επιβολή ενιαίου αναλυτικού προγράμματος από συντηρητική κυβέρνηση Θάτσερ αντικρούεται στην Αγγλία αλλά απρόσμενα καλοδεχούμενη στην Ουαλία γιατί παρέχει αυτονομία και δυνατότητα ανάπτυξης/διδασκαλίας ουαλικής. Κυρίως ουαλική ως υποχρεωτικό μάθημα σε όλα τα σχολεία ανεξάρτητα από εθνότητα και μητρική γλώσσα. Δεκαετία ΄80: επιβολή ενιαίου αναλυτικού προγράμματος από συντηρητική κυβέρνηση Θάτσερ αντικρούεται στην Αγγλία αλλά απρόσμενα καλοδεχούμενη στην Ουαλία γιατί παρέχει αυτονομία και δυνατότητα ανάπτυξης/διδασκαλίας ουαλικής. Κυρίως ουαλική ως υποχρεωτικό μάθημα σε όλα τα σχολεία ανεξάρτητα από εθνότητα και μητρική γλώσσα.

64 Το παράδειγμα της Καταλωνίας Οικονομικά και κοινωνικά ισχυρή περιοχή Οικονομικά και κοινωνικά ισχυρή περιοχή Γλώσσα ισχυρό σύμβολο εθνότητας και τυποποιημένη ήδη από αρχές 20 ου αιώνα. Χρησιμοποιείται συστηματικά από οικονομικά ισχυρά ανώτερα και μεσαία στρώματα στην καθημερινή ζωή. Γλώσσα ισχυρό σύμβολο εθνότητας και τυποποιημένη ήδη από αρχές 20 ου αιώνα. Χρησιμοποιείται συστηματικά από οικονομικά ισχυρά ανώτερα και μεσαία στρώματα στην καθημερινή ζωή. Ταυτόχρονα όχι κίνημα απόσχισης από Ισπανία αλλά δημοκρατικής συνύπαρξης με αυτονομία. Ταυτόχρονα όχι κίνημα απόσχισης από Ισπανία αλλά δημοκρατικής συνύπαρξης με αυτονομία. Καταλωνικά και Καστιλιανά (ισπανικά) οι δύο επίσημες γλώσσες. Καταλωνικά και Καστιλιανά (ισπανικά) οι δύο επίσημες γλώσσες. Στόχος: όχι απλώς διατήρηση γλώσσας αλλά και ενίσχυσή της σε χρήσεις κύρους. Συστηματική υποστήριξη στο δημόσιο τομέα (όπου ενισχύεται η καταλωνική και σε νομικό επίπεδο), ιδιωτικές εταιρείες και μέσα ενημέρωσης. Στόχος: όχι απλώς διατήρηση γλώσσας αλλά και ενίσχυσή της σε χρήσεις κύρους. Συστηματική υποστήριξη στο δημόσιο τομέα (όπου ενισχύεται η καταλωνική και σε νομικό επίπεδο), ιδιωτικές εταιρείες και μέσα ενημέρωσης. 1978: πρώτη νομική εγκαθίδρυση σε εκπαίδευση (ανοιχτή ενθάρρυση Καναδικού μοντέλου εμβάπτισης) 1978: πρώτη νομική εγκαθίδρυση σε εκπαίδευση (ανοιχτή ενθάρρυση Καναδικού μοντέλου εμβάπτισης) Τρία μοντέλα εκπαίδευσης: κυρίως Καταλωνικά, κυρίως Ισπανικά και ισόποση ανάμεσα σε δύο γλώσσες. Τρία μοντέλα εκπαίδευσης: κυρίως Καταλωνικά, κυρίως Ισπανικά και ισόποση ανάμεσα σε δύο γλώσσες.

65 90% δημοτικής και προσχολικής εκπαίδευσης επέλεξαν κυριαρχία Καταλωνικής. Ενίσχυση μειονοτικής γλώσσας σε ισπανόφωνους μονόγλωσσους. Από 1993 για όλα τα σχολεία σε αυτά τα επίπεδα. 1998 επιβολή της βασικά και όχι πλέον ενίσχυση και επιβολή. 90% δημοτικής και προσχολικής εκπαίδευσης επέλεξαν κυριαρχία Καταλωνικής. Ενίσχυση μειονοτικής γλώσσας σε ισπανόφωνους μονόγλωσσους. Από 1993 για όλα τα σχολεία σε αυτά τα επίπεδα. 1998 επιβολή της βασικά και όχι πλέον ενίσχυση και επιβολή. Εκτενής συστηματική εκπαίδευση εκπαιδευτικών και πολιτών για ζητήματα διγλωσσίας (π.χ. πρώτη γλώσσα δεν χάνεται εξαιτίας δεύτερης κλπ.) Εκτενής συστηματική εκπαίδευση εκπαιδευτικών και πολιτών για ζητήματα διγλωσσίας (π.χ. πρώτη γλώσσα δεν χάνεται εξαιτίας δεύτερης κλπ.) Υψηλή επιτυχία ειδικά στην εκπαίδευση εργατικών στρωμάτων που ήταν μονόγλωσσα στα ισπανικά. Υψηλή επιτυχία ειδικά στην εκπαίδευση εργατικών στρωμάτων που ήταν μονόγλωσσα στα ισπανικά. Ωστόσο, δευτεροβάθμια εκπαίδευση ζήτημα επιλογής γονιών. Ωστόσο, δευτεροβάθμια εκπαίδευση ζήτημα επιλογής γονιών. Αντικρούεται ωστόσο από Καστίλη ως αντιδημοκρατική επιβολή μειονοτικής γλώσσας. Κίνημα «διγλωσσιστών» επί της ουσίας μάχεται για μονογλωσσία ισπανικής. Αντικρούεται ωστόσο από Καστίλη ως αντιδημοκρατική επιβολή μειονοτικής γλώσσας. Κίνημα «διγλωσσιστών» επί της ουσίας μάχεται για μονογλωσσία ισπανικής. Απανωτές δίκες: Ανώτατα δικαστήρια δικαιώνουν νόμους Καταλωνίας. Απανωτές δίκες: Ανώτατα δικαστήρια δικαιώνουν νόμους Καταλωνίας. Ωστόσο, αγώνες για καταλωνικά δεν συνοδεύονται από αγώνες για δικαιώματα άλλων μειονοτήτων Καταλωνίας Ωστόσο, αγώνες για καταλωνικά δεν συνοδεύονται από αγώνες για δικαιώματα άλλων μειονοτήτων Καταλωνίας

66 Υπόρρητες αντιλήψεις για γλώσσα: Τυπολογία του Ruiz (1984, 1990) Η γλώσσα ως πρόβλημα -στάδια 1-4 Churchill. Μειονοτικές γλώσσες πρόβλημα που πρέπει να αναγνωριστεί, να αμβλυνθεί ή να εξαφανιστεί με οποιοδήποτε τρόπο. Η γλώσσα ως πρόβλημα -στάδια 1-4 Churchill. Μειονοτικές γλώσσες πρόβλημα που πρέπει να αναγνωριστεί, να αμβλυνθεί ή να εξαφανιστεί με οποιοδήποτε τρόπο. Η γλώσσα ως δικαίωμα -στάδιο 5 Churchill, αντικρούεται η αφομοίωση στην κυρίαρχη γλώσσα με επιχειρήματα για ηθικά και φυσικά δικαιώματα μειονοτήτων στη διατήρηση της ταυτότητάς τους. Η γλώσσα ως δικαίωμα -στάδιο 5 Churchill, αντικρούεται η αφομοίωση στην κυρίαρχη γλώσσα με επιχειρήματα για ηθικά και φυσικά δικαιώματα μειονοτήτων στη διατήρηση της ταυτότητάς τους. Η γλώσσα ως κεφάλαιο -στάδιο 6 Churchill, η γλώσσα και οι κοινότητες που τη μιλάνε κεφάλαιο για την κοινωνία (αν και σε ορισμένες εκδοχές αναγνωρίζονται ως κεφάλαιο μόνο οι «ισχυρές» γλώσσες μόνο). Η γλώσσα ως κεφάλαιο -στάδιο 6 Churchill, η γλώσσα και οι κοινότητες που τη μιλάνε κεφάλαιο για την κοινωνία (αν και σε ορισμένες εκδοχές αναγνωρίζονται ως κεφάλαιο μόνο οι «ισχυρές» γλώσσες μόνο).

67 Η εκπαίδευση δεν μπορεί από μόνη της να επιφέρει αλλαγές ως προς τις κοινωνικές ανισότητες (π.χ. Cummins, Ferguson, May) Ενίσχυση μειονοτικών γλωσσών στο σχολείο δεν εξαλείφει ανισότητες, όταν άλλοι παράγοντες το αντιμάχονται: π.χ. στάσεις και ανάγκες ομιλητών/εκπαιδευτικών, οικονομική πραγματικότητα, περιορισμένη χρήση μειονοτικών γλωσσών σε υψηλές χρήσεις σε μια κοινωνία. Ενίσχυση μειονοτικών γλωσσών στο σχολείο δεν εξαλείφει ανισότητες, όταν άλλοι παράγοντες το αντιμάχονται: π.χ. στάσεις και ανάγκες ομιλητών/εκπαιδευτικών, οικονομική πραγματικότητα, περιορισμένη χρήση μειονοτικών γλωσσών σε υψηλές χρήσεις σε μια κοινωνία. Σχέση κοινότητας και σχολείου όσο και σχέσεις ισχύος κοινωνικών ομάδων κρίσιμες Σχέση κοινότητας και σχολείου όσο και σχέσεις ισχύος κοινωνικών ομάδων κρίσιμες Ανάγκη ενδυνάμωσης μειονοτήτων: Ανάγκη ενδυνάμωσης μειονοτήτων: Ενσωμάτωση μητρικής γλώσσας και κουλτούρας στο σχολικό πρόγραμμα τις ενισχύουν ψυχολογικά και κοινωνικά Ενσωμάτωση μητρικής γλώσσας και κουλτούρας στο σχολικό πρόγραμμα τις ενισχύουν ψυχολογικά και κοινωνικά Ενθάρρυνση σε συμμετοχή στην εκπαίδευση παιδιών τους –από απλή ανάγνωση στη μητρική γλώσσα έως διοίκηση σχολείων. Ενθάρρυνση σε συμμετοχή στην εκπαίδευση παιδιών τους –από απλή ανάγνωση στη μητρική γλώσσα έως διοίκηση σχολείων. Eυαισθητοποίηση, εκπαίδευση, εμπειρία και πάνω απ’ όλα κίνητρα εκπαιδευτικών (το παράδειγμα του Καναδά, βλ. και Θράκη). Eυαισθητοποίηση, εκπαίδευση, εμπειρία και πάνω απ’ όλα κίνητρα εκπαιδευτικών (το παράδειγμα του Καναδά, βλ. και Θράκη). Αποφυγή απόδοση ευθύνης για χαμηλές επιδόσεις στους ίδιους τους μαθητές και αναζήτηση νέων μεθόδων και ύλης. Αποφυγή απόδοση ευθύνης για χαμηλές επιδόσεις στους ίδιους τους μαθητές και αναζήτηση νέων μεθόδων και ύλης.

68 Προβλήματα πολυπολιτισμικής/πολυγλωσσικής εκπαίδευσης Ρεύμα πολυπολιτισμικότητας: Αναγνωρίζει διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς και υποστηρίζει συνύπαρξή τους, αποσιωπώντας ωστόσο κοινωνική ιεράρχησή τους. Ίσως ενισχύει έμμεσα ηγεμονία κυρίαρχης γλώσσας και πολιτισμού. Ρεύμα πολυπολιτισμικότητας: Αναγνωρίζει διαφορετικές γλώσσες και πολιτισμούς και υποστηρίζει συνύπαρξή τους, αποσιωπώντας ωστόσο κοινωνική ιεράρχησή τους. Ίσως ενισχύει έμμεσα ηγεμονία κυρίαρχης γλώσσας και πολιτισμού. Κριτική πολυπολιτισμικότητα: τονίζει συνέπειες ρατσισμού, σεξισμού και ταξικών διακρίσεων. Κριτική πολυπολιτισμικότητα: τονίζει συνέπειες ρατσισμού, σεξισμού και ταξικών διακρίσεων. Μειονότητες απορρίπτουν ενίοτε κρατικά επιβαλλόμενη πολυπολιτισμική εκπαίδευση, ως πολιτική που απορρίπτει το αίτημά τους για ξεχωριστή εκπαίδευση ή αντιθέτως το αίτημά τους για συμμετοχή στη γνώση των «ισχυρών» και στις δυνατότητες κοινωνικής ανέλιξης. (π.χ. περίπτωση Τσιγγάνων Ελλάδας) Μειονότητες απορρίπτουν ενίοτε κρατικά επιβαλλόμενη πολυπολιτισμική εκπαίδευση, ως πολιτική που απορρίπτει το αίτημά τους για ξεχωριστή εκπαίδευση ή αντιθέτως το αίτημά τους για συμμετοχή στη γνώση των «ισχυρών» και στις δυνατότητες κοινωνικής ανέλιξης. (π.χ. περίπτωση Τσιγγάνων Ελλάδας)

69 Επιστημονική γνώση για μάθηση δεύτερης γλώσσας όχι συμβατή πάντα με καθημερινές προκαταλήψεις, κυρίως με βαθειά διαδεδομένη αντίληψη και εκπαιδευτικών ότι γνώση και χρήση μητρικής γλώσσας μειώνει δυνατότητες μάθησης της κυρίαρχης δεύτερης. (π.χ. αλβανοί γονείς και εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα, κοινωνία ευρύτερα στις ΗΠΑ). Επιστημονική γνώση για μάθηση δεύτερης γλώσσας όχι συμβατή πάντα με καθημερινές προκαταλήψεις, κυρίως με βαθειά διαδεδομένη αντίληψη και εκπαιδευτικών ότι γνώση και χρήση μητρικής γλώσσας μειώνει δυνατότητες μάθησης της κυρίαρχης δεύτερης. (π.χ. αλβανοί γονείς και εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα, κοινωνία ευρύτερα στις ΗΠΑ). Υπόθεση Cummins για διγλωσσία: Υπόθεση Cummins για διγλωσσία: Χρήση μειονοτικής γλώσσας στην καθημερινή ζωή δεν αρκεί για ενδυνάμωσή της. Πρέπει να μαθευτεί και σε γραπτές παραλλαγές, κυρίως εκπαίδευσης. Χρήση μειονοτικής γλώσσας στην καθημερινή ζωή δεν αρκεί για ενδυνάμωσή της. Πρέπει να μαθευτεί και σε γραπτές παραλλαγές, κυρίως εκπαίδευσης. Αλληλεξάρτηση γλωσσών: Διδασκαλία μειονοτικής στο σχολείο δεν παρεμποδίζει καλή μάθηση κυρίαρχης. Η γνώση δύο γλωσσών δεν είναι κουσούρι. Η ακαδημαϊκή επάρκεια σε μια γλώσσα, δηλ. η ικανότητα χρήσης της στον επιστημονικό λόγο μεταφέρεται σε μια άλλη, εφόσον ο μαθητής εκτίθεται σε αυτήν και παρέχονται κίνητρα (π.χ. μελέτες Verhoven 1974 για τουρκική και ολλανδική στην Ολλανδία). Κοινός πυρήνας ακαδημαϊκής επάρκειας, ένα υπόγειο παγόβουνο. Μεταξύ άλλων, μάθηση της κυρίαρχης γλώσσας οφείλει να βασιστεί στη συστηματική μάθηση πρώτης. Αλλιώς τα παιδιά μειονοτήτων αντιμετωπίζουν διπλό εμπόδιο: άλλη γλώσσα & επιστημονικές χρήσεις της (το τελευταίο και παιδιά με μητρική τη σχολική γλώσσα). Αλληλεξάρτηση γλωσσών: Διδασκαλία μειονοτικής στο σχολείο δεν παρεμποδίζει καλή μάθηση κυρίαρχης. Η γνώση δύο γλωσσών δεν είναι κουσούρι. Η ακαδημαϊκή επάρκεια σε μια γλώσσα, δηλ. η ικανότητα χρήσης της στον επιστημονικό λόγο μεταφέρεται σε μια άλλη, εφόσον ο μαθητής εκτίθεται σε αυτήν και παρέχονται κίνητρα (π.χ. μελέτες Verhoven 1974 για τουρκική και ολλανδική στην Ολλανδία). Κοινός πυρήνας ακαδημαϊκής επάρκειας, ένα υπόγειο παγόβουνο. Μεταξύ άλλων, μάθηση της κυρίαρχης γλώσσας οφείλει να βασιστεί στη συστηματική μάθηση πρώτης. Αλλιώς τα παιδιά μειονοτήτων αντιμετωπίζουν διπλό εμπόδιο: άλλη γλώσσα & επιστημονικές χρήσεις της (το τελευταίο και παιδιά με μητρική τη σχολική γλώσσα).

70 Βaker: 10 τύποι δίγλωσσης εκπαίδευσης κριτήριο: τρόποι μάθησης/διδασκαλίας και στόχος εκπαίδευσης Μονόγλωσση ουσιαστικά Εμβύθιση/καταβύθιση «βουτάς και κολυμπάς ή πνίγεσαι»: μεγάλη ποικιλία πρακτικών. σε ορισμένες περιπτώσεις με ενισχυτικά/φροντιστηριακά μαθήματα π.χ. Αγγλικά ως δεύτερη γλώσσα (μεταβατικά-αντισταθμιστικά), διαφορές και ως προς το πόσο χρονικό διάστημα. A. Δομημένη εμβύθιση (διδασκαλία ως δεύτερη γλώσσα) B. Μεταβατικές-αντισταθμιστικές τάξεις (π.χ. διδασκαλία με απλοποιημένο περιεχόμενο). Κύριος στόχος: αφομοίωση, εκπαίδευση μονόγλωσση

71 Ασθενείς μορφές δίγλωσσης εκπαίδευσης Μεταβατική δίγλωσση εκπαίδευση: στόχος η αφομοίωση, αρχική διδασκαλία σε μητρική και σταδιακή μείωσή της στην τάξη, μετάβαση σε κυρίαρχη. Εκπαιδευτικοί δίγλωσσοι. Η μονογλωσσία όχι μόνο απώτερος στόχος αλλά και στην πράξη κυρίαρχη. Προγράμματα πρώιμης και όψιμης εξόδου. Συχνά η μειονοτική μητρική περιορίζεται σε χαμηλές χρήσεις σε έναν καταμερισμό έργου με την αγγλική που συμβολικά την υποτιμά. Κύρια εκπαίδευση με ξένη γλώσσα για πλειονότητες. ‘Αλλοτε επιλεγόμενη άλλοτε όχι (π.χ. στον Καναδά ονομάζεται βασικό πρόγραμμα εκπαίδευσης ή γλωσσική ενστάλλαξη στην Ουαλία). Οι άλλες γλώσσες ένα ακόμη γνωστικό αντικείμενο, όχι όμως μέσο μάθησης κυρίως. Πρόβλημα η ελλιπής εκμάθηση της άλλης γλώσσας που ξεχνιέται γρήγορα, ειδικά στις πολιτικά ισχυρές –αγγλόφωνες συνήθως- χώρες. Αντιθέτως, οι συνθήκες βοηθούν άπταιστη γνώση ισχυρών γλωσσών (κυρίως αγγλικής) σε περιοχές όπως η Σκανδιναβία.

72 Απομόνωση μειονοτικής ομάδας: Μονογλωσσία. Πολιτικά ολέθρια εκτός εάν μετοίκηση σε άλλη χώρα, δηλ. κοινωνικός αποκλεισμός. Διόλου τυχαία απορρίπτεται από τις ίδιες τις μειονότητες (π.χ. Μπαντού στη Ν. Αφρική), ενώ επιβάλλεται συνήθως στους ανίσχυρους. Επί της ουσίας και η εκπαίδευση μουσουλμάνων Θράκης, γιατί παρά την τυπικά δίγλωσση εκπαίδευση, αποτυχία επί της ουσίας έως τις αρχές 21 ου αιώνα στη μάθηση ελληνικής αλλά και γραμματισμού στην τουρκική ακόμη. Γενικότερα, εκπαιδευτικό σύστημα εκτόπιζε τους λίγους της μουσουλμανικής μειονότητας που έφταναν σε ανώτερες βαθμίδες από την ελληνική εκπαίδευση και κοινωνία. Διαχωριστική εκπαίδευση: Πολιτική επιλογή των ίδιων των μειονοτήτων, που μετέχουν συνήθως σε αυτονομιστικά κινήματα (π.χ. Βάσκοι, ως μέτρο προστασίας της γλώσσας τους). Ωστόσο, κάποιος βαθμός διγλωσσίας (το παράδειγμα των Βάσκων). Περιορισμένη ωστόσο τακτική.

73 Ισχυρές μορφές δίγλωσσης εκπαίδευσης Εμβάπτιση: Ουσιαστικά δίγλωσση εκπαίδευση. Εκπαιδευτικοί επαρκώς δίγλωσσοι. Τα παιδιά αρχικά μονόγλωσσα. Παρακολουθούν ίδια μαθήματα με παιδιά με άλλη γλώσσα στην κανονική εκπαίδευση, συχνά παιδιά πλειονότητας. Διάφοροι τύποι: ανάλογα με ηλικία, πρώιμη (νηπιαγωγείο και νωρίτερα), μέση (9-10 ετών), όψιμη (δευτεροβάθμια εκπαίδευση) ανάλογα με ηλικία, πρώιμη (νηπιαγωγείο και νωρίτερα), μέση (9-10 ετών), όψιμη (δευτεροβάθμια εκπαίδευση) πλήρης ή μερική: αρχίζει συχνά με 100% εμβάπτιση που μειώνεται σταδιακά στο 50% στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. πλήρης ή μερική: αρχίζει συχνά με 100% εμβάπτιση που μειώνεται σταδιακά στο 50% στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

74 Δίγλωσση εκπαίδευση γλωσσικής διατήρησης & κληρονομιάς (στις ΗΠΑ) ή Προγράμματα μητρικής γλώσσας στην Ευρώπη Ενίσχυση γλώσσας συχνά μέσω δίγλωσσου γραμματισμού και διατήρηση πολιτισμού. Στόχος η αθροιστική διγλωσσία. Δικαιολογία: μειονοτική γλώσσα χάνεται εύκολα. Ενίσχυση γλώσσας συχνά μέσω δίγλωσσου γραμματισμού και διατήρηση πολιτισμού. Στόχος η αθροιστική διγλωσσία. Δικαιολογία: μειονοτική γλώσσα χάνεται εύκολα. Διάκριση ανάμεσα σε στατική και εξελικτική: η πρώτη διατήρηση ενώ η δεύτερη εμπλουτισμός (π.χ. γραμματισμός). Διάκριση ανάμεσα σε στατική και εξελικτική: η πρώτη διατήρηση ενώ η δεύτερη εμπλουτισμός (π.χ. γραμματισμός). Γενικότερα παιδιά από μειονότητες, αν και ισχυρές πολιτικά- οικονομικά. Διδασκόμενη γλώσσα συχνά σε ιδιωτικά σχολεία για εύπορες οικογένειες, λίγες φορές δημόσια για ανίσχυρες μειονότητες, άλλοτε ισχυρές γλώσσες γεωγραφικά. Γενικότερα παιδιά από μειονότητες, αν και ισχυρές πολιτικά- οικονομικά. Διδασκόμενη γλώσσα συχνά σε ιδιωτικά σχολεία για εύπορες οικογένειες, λίγες φορές δημόσια για ανίσχυρες μειονότητες, άλλοτε ισχυρές γλώσσες γεωγραφικά. Κυρίως σε επίπεδο δημοτικού σχολείου μόνο, αν και στην Ουαλία έως και Πανεπιστήμιο. Κυρίως σε επίπεδο δημοτικού σχολείου μόνο, αν και στην Ουαλία έως και Πανεπιστήμιο. Συχνά και η κυρίαρχη εθνική γλώσσα στο αναλυτικό πρόγραμμα. Συχνά και η κυρίαρχη εθνική γλώσσα στο αναλυτικό πρόγραμμα. Πολιτικό ζήτημα η ονομασία ενισχυόμενης γλώσσας: μητρική, εθνοτική, μειονοτική, προγονική, καταγωγής, κοινοτική; Πολιτικό ζήτημα η ονομασία ενισχυόμενης γλώσσας: μητρική, εθνοτική, μειονοτική, προγονική, καταγωγής, κοινοτική; Επιλογή οικογένειας και όχι επιβολή της. Επιλογή οικογένειας και όχι επιβολή της.

75 Παραδείγματα εφαρμογής: ΗΠΑ: σχολεία εθνοτικών μειονοτήτων (130 στη Νέα Υόρκη για Εβραϊκά ή Γίντις), αλλά και δημόσια σχολεία ορισμένων περιοχών π.χ. για γλώσσα Ινδιάνων Νάβαχο. Συχνά σχολεία με δίδακτρα για εύπορες οικογένειες. ΗΠΑ: σχολεία εθνοτικών μειονοτήτων (130 στη Νέα Υόρκη για Εβραϊκά ή Γίντις), αλλά και δημόσια σχολεία ορισμένων περιοχών π.χ. για γλώσσα Ινδιάνων Νάβαχο. Συχνά σχολεία με δίδακτρα για εύπορες οικογένειες. Καναδάς κυρίως: γλώσσα κληρονομιάς μεταναστών και αυτόχθονων Ινδιάνων σε 50% τουλάχιστον μαθημάτων Π.χ. Ουκρανική, Ιταλική….(Αν και εδώ προτίμηση για κυρίαρχη γλώσσα σε τεχνολογικά και άλλα μαθήματα). Καναδάς κυρίως: γλώσσα κληρονομιάς μεταναστών και αυτόχθονων Ινδιάνων σε 50% τουλάχιστον μαθημάτων Π.χ. Ουκρανική, Ιταλική….(Αν και εδώ προτίμηση για κυρίαρχη γλώσσα σε τεχνολογικά και άλλα μαθήματα). Νέα Ζηλανδία: γλώσσα Μαόρι Νέα Ζηλανδία: γλώσσα Μαόρι Αυστραλία: γλώσσες Αβορίγινων και Ευρωπαίων μεταναστών Αυστραλία: γλώσσες Αβορίγινων και Ευρωπαίων μεταναστών Ιρλανδία και ιρλανδική Ιρλανδία και ιρλανδική Ουαλία, όπου 80% τουλάχιστον εκπαίδευση στην ουαλική. Ομοιότητα με Καναδά: αίτημα για ουαλικά προέρχεται συχνά όχι από ουαλλόφωνους αλλά αγγλόφωνους Ουαλία, όπου 80% τουλάχιστον εκπαίδευση στην ουαλική. Ομοιότητα με Καναδά: αίτημα για ουαλικά προέρχεται συχνά όχι από ουαλλόφωνους αλλά αγγλόφωνους

76 Αμφίδρομη Δίγλωσση Εκπαίδευση: Για παιδιά πλειονότητας και μειονότητας όπου οι δύο μοιρασμένοι αριθμητικά. Για παιδιά πλειονότητας και μειονότητας όπου οι δύο μοιρασμένοι αριθμητικά. Δύο γλώσσες στο αναλυτικό πρόγραμμα & δίγλωσσος αλφαβητισμός. Αθροιστική διγλωσσία, αν και μερικές φορές μητρική γλώσσα κυρίαρχη αρχικά. Δύο γλώσσες στο αναλυτικό πρόγραμμα & δίγλωσσος αλφαβητισμός. Αθροιστική διγλωσσία, αν και μερικές φορές μητρική γλώσσα κυρίαρχη αρχικά. Πρώτο παράδειγμα Κουβανικό σχολείο Φλόριντας 1963 όλα τα παιδιά από κοινού τα μαθήματα. Μεμονωμένα παραδείγματα ΗΠΑ. Πρώτο παράδειγμα Κουβανικό σχολείο Φλόριντας 1963 όλα τα παιδιά από κοινού τα μαθήματα. Μεμονωμένα παραδείγματα ΗΠΑ.

77 ΗΠΑ-δίγλωσσα σχολεία μαγνήτες Πρότυπα και εξειδικευμένα. Πρότυπα και εξειδικευμένα. Συνήθως εξειδικεύονται σε ένα γνωστικό τομέα, π.χ φυσικές επιστήμες, καλλιτεχνικά. Συνήθως εξειδικεύονται σε ένα γνωστικό τομέα, π.χ φυσικές επιστήμες, καλλιτεχνικά. Στόχος το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης για να προσελκύσουν και ελίτ. Στόχος το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης για να προσελκύσουν και ελίτ. Δεύτερη γλώσσα ξεκινά συχνά μόνο από νηπιαγωγείο και εφαρμόζεται σταδιακά. Δεύτερη γλώσσα ξεκινά συχνά μόνο από νηπιαγωγείο και εφαρμόζεται σταδιακά. ‘Οσο το δυνατόν μεγαλύτερη διάρκεια. ‘Οσο το δυνατόν μεγαλύτερη διάρκεια. Βασική λογική όμως: διαχωρισμός γλωσσών ανά γνωστικό αντικείμενο όπως και τμημάτων Βασική λογική όμως: διαχωρισμός γλωσσών ανά γνωστικό αντικείμενο όπως και τμημάτων

78 Δίγλωσση εκπαίδευση σε κυρίαρχες γλώσσες: σε κοινωνίες με εκτεταμένη διγλωσσία/πολυγλωσσία (π.χ. Σιγκαπούρη, Λουξεμβούργο, Ασία γενικότερα, κυρίως Ινδία, Βέλγιο) Διεθνή Σχολεία: ιδιωτικά κυρίως για εύπορους και ελίτ, κάποια και για το διεθνές απολυτήριο, π.χ. Σχολείο Κένεντυ στο Βερολίνο (αλλά συχνά επίδραση ισχυρού κράτους και γλώσσας όπως οι ΗΠΑ). Διεθνή Σχολεία: ιδιωτικά κυρίως για εύπορους και ελίτ, κάποια και για το διεθνές απολυτήριο, π.χ. Σχολείο Κένεντυ στο Βερολίνο (αλλά συχνά επίδραση ισχυρού κράτους και γλώσσας όπως οι ΗΠΑ). Ευρωπαϊκά Σχολεία: αρχικά για υπαλλήλους ΕΕ -έως και 11 γλωσσικά τμήματα, αναλυτικό πρόγραμμα εν μέρει στη μητρική, εν μέρει στη γλώσσα εργασίας ή στις αναγνωρισμένες της ΕΕ ή στη γλώσσα φορέα (δηλ. χώρας που φιλοξενεί υπηρεσία). (Διαφορά από Καναδική εμβάπτιση – Η άλλη γλώσσα και ως μάθημα όχι μόνο ως μέσο μάθησης τόσο αρχικά όσο και συνεχώς.) Ευρωπαϊκά Σχολεία: αρχικά για υπαλλήλους ΕΕ -έως και 11 γλωσσικά τμήματα, αναλυτικό πρόγραμμα εν μέρει στη μητρική, εν μέρει στη γλώσσα εργασίας ή στις αναγνωρισμένες της ΕΕ ή στη γλώσσα φορέα (δηλ. χώρας που φιλοξενεί υπηρεσία). (Διαφορά από Καναδική εμβάπτιση – Η άλλη γλώσσα και ως μάθημα όχι μόνο ως μέσο μάθησης τόσο αρχικά όσο και συνεχώς.)

79 Προαγωγή πολυγλωσσίας στο σχολείο με κύριο στόχο την πλειονότητα και διδασκαλία ξένης γλώσσας: Συχνά η συζήτηση λαμβάνει υπόψη μόνο πλειονότητα με εξουσία (οι άλλες κοινωνικές ομάδες και οι ανάγκες τους ανύπαρκτες). Συχνά η συζήτηση λαμβάνει υπόψη μόνο πλειονότητα με εξουσία (οι άλλες κοινωνικές ομάδες και οι ανάγκες τους ανύπαρκτες). Επιλογές πολιτείας για διδασκαλία ποιών γλωσσών, πότε, με ποιους τρόπους έχουν τεράστιες ιδεολογικές και πολιτικές συνέπειες: π.χ. αναγνώριση ή μη μειονοτικών γλωσσών, αποδοχή κάποιων γλωσσών/πολιτισμών ως σημαντικότερων, προώθηση πολιτισμικής και γλωσσικής πολυμορφίας εντός και εκτός συνόρων. Επιλογές πολιτείας για διδασκαλία ποιών γλωσσών, πότε, με ποιους τρόπους έχουν τεράστιες ιδεολογικές και πολιτικές συνέπειες: π.χ. αναγνώριση ή μη μειονοτικών γλωσσών, αποδοχή κάποιων γλωσσών/πολιτισμών ως σημαντικότερων, προώθηση πολιτισμικής και γλωσσικής πολυμορφίας εντός και εκτός συνόρων. Eλλάδα δεν ευνοεί «ασθενείς» γλώσσες Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης έστω, 3-5 μόνο με πρόσφατη εισαγωγή και ισπανικής στο πανεπιστήμιο. Αναπαράγονται η γλωσσική ανισότητα και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με τα τμήματα/εκπαίδευσης καθηγητών, δηλ. ισπανική και ιταλική με λιγότερο κύρος και πρακτική αξία. Πρόσφατη απόφαση για τουρκική ως επιλεγόμενη γλώσσα στα σχολεία Θράκης και ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων τουρκικής γλώσσας και πολιτισμού. Eλλάδα δεν ευνοεί «ασθενείς» γλώσσες Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης έστω, 3-5 μόνο με πρόσφατη εισαγωγή και ισπανικής στο πανεπιστήμιο. Αναπαράγονται η γλωσσική ανισότητα και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με τα τμήματα/εκπαίδευσης καθηγητών, δηλ. ισπανική και ιταλική με λιγότερο κύρος και πρακτική αξία. Πρόσφατη απόφαση για τουρκική ως επιλεγόμενη γλώσσα στα σχολεία Θράκης και ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων τουρκικής γλώσσας και πολιτισμού.

80 Διακηρύξεις για προώθηση πολυγλωσσίας (Ευρωπαϊκή Ένωση κλπ.) βασίζονται σε εργαλειακή λογική και πολιτικές φιλελεύθερης αγοράς. (βλ. Χριστίδης), δηλ. χρήση για εξεύρευση δουλειάς κλπ. Διακηρύξεις για προώθηση πολυγλωσσίας (Ευρωπαϊκή Ένωση κλπ.) βασίζονται σε εργαλειακή λογική και πολιτικές φιλελεύθερης αγοράς. (βλ. Χριστίδης), δηλ. χρήση για εξεύρευση δουλειάς κλπ. Πολιτικές αποφάσεις για το ποιες γλώσσες θα διδαχτούν και πώς εμφανίζονται ως πολιτικά ουδέτερες πράξεις, π.χ. γνώση αγγλικής εξισώνεται με εκσυγχρονισμό, επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη, με ουδέτερη και χρήσιμη δεξιότητα. Πολιτικές αποφάσεις για το ποιες γλώσσες θα διδαχτούν και πώς εμφανίζονται ως πολιτικά ουδέτερες πράξεις, π.χ. γνώση αγγλικής εξισώνεται με εκσυγχρονισμό, επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη, με ουδέτερη και χρήσιμη δεξιότητα. Η γλώσσα ως κοινωνικό/οικονομικό κεφάλαιο, όχι ως δικαίωμα. Γνώση ξένης γλώσσας εμφανίζεται να έχει οικονομικά και πολιτικά οφέλη, ενώ έχει εγκαταλειφθεί η παλαιότερη ιδεολογία της πνευματικής καλλιέργειας και του κοινωνικού στάτους που αποδίδει η γνώση μιας ξένης –πολύ περισσότερο κυρίαρχης- γλώσσας. Η γλώσσα ως κοινωνικό/οικονομικό κεφάλαιο, όχι ως δικαίωμα. Γνώση ξένης γλώσσας εμφανίζεται να έχει οικονομικά και πολιτικά οφέλη, ενώ έχει εγκαταλειφθεί η παλαιότερη ιδεολογία της πνευματικής καλλιέργειας και του κοινωνικού στάτους που αποδίδει η γνώση μιας ξένης –πολύ περισσότερο κυρίαρχης- γλώσσας.

81 Ωστόσο, επιλογές μιας ξένης γλώσσας και πρακτικές διδασκαλίας της με ισχυρές πάντα ιδεολογικές και πολιτικές προεκτάσεις: Αναπαραγωγή παιδαγωγικού λόγου που κατασκευάζεται σε ισχυρές πολιτικά δυτικές χώρες με σκοπό τη διεθνοποίηση των γλωσσών τους και την επιβολή του πολιτισμού τους. Αναπαραγωγή παιδαγωγικού λόγου που κατασκευάζεται σε ισχυρές πολιτικά δυτικές χώρες με σκοπό τη διεθνοποίηση των γλωσσών τους και την επιβολή του πολιτισμού τους. Παραγνωρίζεται ότι στους τρόπους διδασκαλίας της γλώσσας εγγράφονται οι κοινωνικές, πολιτισμικές και πολιτικές πρακτικές, τις οποίες η γλώσσα αυτή καθεαυτή συντηρεί. Παραγνωρίζεται ότι στους τρόπους διδασκαλίας της γλώσσας εγγράφονται οι κοινωνικές, πολιτισμικές και πολιτικές πρακτικές, τις οποίες η γλώσσα αυτή καθεαυτή συντηρεί. Σαπιρίδου 1997. Ακόμη και διαπολισμική κατεύθυνση διδασκαλίας ξένης γλώσσας διέπεται από προβλήματα: συχνά μεταδίδει εικόνα ισχυρού που βλέπει τον εξωτικό με δικά του κριτήρια ενώ ο εξωτικός εμφανίζεται να οφείλει να συμμορφωθεί. Σαπιρίδου 1997. Ακόμη και διαπολισμική κατεύθυνση διδασκαλίας ξένης γλώσσας διέπεται από προβλήματα: συχνά μεταδίδει εικόνα ισχυρού που βλέπει τον εξωτικό με δικά του κριτήρια ενώ ο εξωτικός εμφανίζεται να οφείλει να συμμορφωθεί.

82 Ζητήματα διδασκαλίας ξένης γλώσσας Γλωσσοδιδακτική (εφαρμοσμένη γλωσσολογία κλπ.) ξεκίνησε ως κλάδος από ανάγκη επιβολής/εξάπλωσης ισχυρών γλωσσών κυρίως αγγλικής (βλ. Dendrinos, Phillipson, Pennycooke για ισχυρή βιομηχανία ΕFL (English as a Foreign Language) με τεράστια οικονομικά οφέλη μεταξύ άλλων). Γλωσσοδιδακτική (εφαρμοσμένη γλωσσολογία κλπ.) ξεκίνησε ως κλάδος από ανάγκη επιβολής/εξάπλωσης ισχυρών γλωσσών κυρίως αγγλικής (βλ. Dendrinos, Phillipson, Pennycooke για ισχυρή βιομηχανία ΕFL (English as a Foreign Language) με τεράστια οικονομικά οφέλη μεταξύ άλλων). Κοινωνικές/πολιτικές αλλαγές ώθησαν αλλαγές στις παιδαγωγικές μεθόδους: π.χ. Κοινωνικές/πολιτικές αλλαγές ώθησαν αλλαγές στις παιδαγωγικές μεθόδους: π.χ. η παραδοσιακή γραμματικομεταφραστική μέθοδος κρίθηκε ανεπαρκής, από το ‘60 και μετά έμφαση σε επικοινωνιακές δεξιότητες. Παραδοσιακός στόχος: δομή γλώσσας. ορθές προφορικά και γραπτές προτάσεις στο επίπεδο του ιδανικού φυσικού ομιλητή. Πρόβλημα μεταξύ άλλων ότι υστερεί η εκπαίδευση στη χρήση της. η παραδοσιακή γραμματικομεταφραστική μέθοδος κρίθηκε ανεπαρκής, από το ‘60 και μετά έμφαση σε επικοινωνιακές δεξιότητες. Παραδοσιακός στόχος: δομή γλώσσας. ορθές προφορικά και γραπτές προτάσεις στο επίπεδο του ιδανικού φυσικού ομιλητή. Πρόβλημα μεταξύ άλλων ότι υστερεί η εκπαίδευση στη χρήση της.

83 Στροφή στην επικοινωνιακή μέθοδο, δηλ. μάθηση μέσω φυσικής χρήσης όχι τόσο της δομής όσο τρόπων επικοινωνία σε ποκίλες περιστάσεις (έμφαση σε κοινωνιογλωσσικές ικανότητες π.χ. απολογία/επιστολή/δελτίο). Ανάγκη ουσιαστικής μάθησης μεγαλύτερη στην ξένη γλώσσα εκείνη την εποχή απ’ ότι στη μητρική, όπου η έμφαση στην παράδοση υποκρύπτει χρήση μαθήματος γλώσσας για ιδεολογική εγχάραξη. Στροφή στην επικοινωνιακή μέθοδο, δηλ. μάθηση μέσω φυσικής χρήσης όχι τόσο της δομής όσο τρόπων επικοινωνία σε ποκίλες περιστάσεις (έμφαση σε κοινωνιογλωσσικές ικανότητες π.χ. απολογία/επιστολή/δελτίο). Ανάγκη ουσιαστικής μάθησης μεγαλύτερη στην ξένη γλώσσα εκείνη την εποχή απ’ ότι στη μητρική, όπου η έμφαση στην παράδοση υποκρύπτει χρήση μαθήματος γλώσσας για ιδεολογική εγχάραξη. τέλη ‘80 –task-based learning: η γλώσσα ως μέσο σκέψης κατά προτίμηση κριτικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων (και στη διδασκαλία μητρικής εκείνη την εποχή). τέλη ‘80 –task-based learning: η γλώσσα ως μέσο σκέψης κατά προτίμηση κριτικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων (και στη διδασκαλία μητρικής εκείνη την εποχή). διδασκαλία ξένων γλωσσών: όχι πλέον ο στόχος η εξοικείωση με γλώσσα και πολιτισμό συγκεκριμένου έθνους αλλά γενικότερη ετοιμότητα γνώσης άλλων γλωσσών και πολιτισμών & διδασκαλία γλώσσας ως lingua franca –δηλ. διεθνούς χρήσης της- και όχι φυσικών ομιλητών συγκεκριμένου έθνους. έμφαση όχι στη γλωσσική πολυμορφία αλλά στη γλωσσική/πολιτισμική συνθετότητα σύγχρονων εθνικών κρατών (μετακινήσεις στη διδασκαλία αγγλικής κυρίως, όπου το κίνημα για διεθνή αγγλικά ισχυροποιείται πλέον, π.χ. ελληνικό κρατικό τεστ γλωσσομάθειας στην αγγλική). διδασκαλία ξένων γλωσσών: όχι πλέον ο στόχος η εξοικείωση με γλώσσα και πολιτισμό συγκεκριμένου έθνους αλλά γενικότερη ετοιμότητα γνώσης άλλων γλωσσών και πολιτισμών & διδασκαλία γλώσσας ως lingua franca –δηλ. διεθνούς χρήσης της- και όχι φυσικών ομιλητών συγκεκριμένου έθνους. έμφαση όχι στη γλωσσική πολυμορφία αλλά στη γλωσσική/πολιτισμική συνθετότητα σύγχρονων εθνικών κρατών (μετακινήσεις στη διδασκαλία αγγλικής κυρίως, όπου το κίνημα για διεθνή αγγλικά ισχυροποιείται πλέον, π.χ. ελληνικό κρατικό τεστ γλωσσομάθειας στην αγγλική).

84 Η προετοιμασία των διαφανειών βασίστηκε αρκετά στα βιβλία βασίστηκε αρκετά στα βιβλία May S. 2001. Language and Minority Rights: Ethnicity, Nationalism and the Politics of Language (& σχετική εργασία της Σ. Βολιώτη) May S. 2001. Language and Minority Rights: Ethnicity, Nationalism and the Politics of Language (& σχετική εργασία της Σ. Βολιώτη) Baker C., 2001. Eισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Eκπαίδευση, Aθήνα: Gutenberg. Baker C., 2001. Eισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Eκπαίδευση, Aθήνα: Gutenberg. Δαμανάκης, Μ. 1997. Εκπαίδευση των Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών στην Ελλάδα. Aθήνα: Gutenberg. Δαμανάκης, Μ. 1997. Εκπαίδευση των Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών στην Ελλάδα. Aθήνα: Gutenberg.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ/ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ. 2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ γενικότερα Παραδοσιακός τους στόχος: αφομοίωση γλωσσικών μειονοτήτων στην κυρίαρχη.

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ/ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΙΑΣ. 2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ γενικότερα Παραδοσιακός τους στόχος: αφομοίωση γλωσσικών μειονοτήτων στην κυρίαρχη.

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια