Συναισθήματα και συμπεριφορά Γρίβα Ευαγγελία Παιδίατρος – Νεογνολόγος Καθηγήτρια ΤΕΙ Ηπείρου.

Παρουσίαση με θέμα: "Συναισθήματα και συμπεριφορά Γρίβα Ευαγγελία Παιδίατρος – Νεογνολόγος Καθηγήτρια ΤΕΙ Ηπείρου."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Συναισθήματα και συμπεριφορά Γρίβα Ευαγγελία Παιδίατρος – Νεογνολόγος Καθηγήτρια ΤΕΙ Ηπείρου

2 Η γνώση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς των παιδιών είναι σημαντική για να:  Γνωρίζουμε ποιο είναι το φυσιολογικό εύρος.  Κατανοούμε τις συνήθεις και μικρής σημασίας αποκλίσεις και αντιδράσεις στο στρες, τη σωματική νόσο και τους τραυματισμούς.  Αναγνωρίζουμε και να αντιμετωπίζουμε τις διαταραχές του συναισθήματος και της συμπεριφοράς

3 Αρχές φυσιολογικής ανάπτυξης  Η συμπεριφορά ενός παιδιού, οι συναισθηματικές του αντιδράσεις και η προσωπικότητά του αντιπροσωπεύουν το τελικό αποτέλεσμα αλληλεπιδράσεων μεταξύ γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών επιρροών.  Οι προσωπικές σχέσεις αποτελούν τον κύριο περιβαλλοντικό παράγοντα προαγωγής της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης και η οικογένεια του παιδιού είναι η κύρια πηγή αυτών.

4 Σχέση με τη μητέρα  Αρχικά, το βρέφος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο προς τη μητέρα του, αλλά μπορεί να ανεχτεί και τον αποχωρισμό από αυτήν.  Όμως, περίπου στην ηλικία των 6 μηνών, αρχίζει να απαιτεί τη φυσική παρουσία της και να εμφανίζει εντονότατο άγχος αποχωρισμού εάν εκείνη δε βρίσκεται κοντά του.

5  Εάν είναι κουρασμένο, φοβισμένο, ή πονά, προσκολλάται στη μητέρα του και ανακουφίζεται από την παρουσία της ως "πρόσωπο προσκόλλησης".  Δεν είναι αναγκαίο αυτό το πρόσωπο να είναι η βιολογική μητέρα.

6 Τα στάδια αντίδρασης νεαρών παιδιών σε αιφνίδιο αποχωρισμό από τη μητέρα τους

7  Η επαναδόμηση της αρχικής στενής σχέσης χρειάζεται εβδομάδες και συνοδεύεται από μια φάση ευερεθιστότητας, κακής συμπεριφοράς και προσκόλλησης.  Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί μερικές φορές σε παιδιά που εισήχθησαν στο νοσοκομείο λόγω επειγόντων καταστάσεων και στη συνέχεια επιστρέφουν στο σπίτι

8 Η σημασία της αλληλεπίδρασης μητέρας βρέφους έγκειται στο ότι είναι:  μια ιδιαίτερα στενή σχέση στα πλαίσια της οποίας προάγεται η ανάπτυξη της εμπιστοσύ­νης, σχηματίζοντας ένα πρότυπο για μελλοντικές στενές σχέσεις  η κύρια πηγή ανακούφισης του παιδιού, παρέ­χοντας του το κύριο μέσο αντιμετώπισης του στρες (άγχος, φόβος, πόνος κ.λ.π).

9 Τα παιδιά που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία μιας στενής σχέσης ασφαλούς προσκόλλησης στα πρώτα χρόνια της ζωής τους παρουσιάζουν δυσκολία  δημιουργίας στενών προσωπικών σχέσεων και  συμμόρφωσης με τους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς.

10

11 Στο δεύτερο χρόνο της ζωής του το παιδί επεκτείνει τη συναισθηματική του προσκόλληση στον πατέρα του ή και σε άλλα μέλη της οικογένειας Στη σχολική ηλικία το παιδί μπορεί να ανεχτεί τον αποχωρισμό από τους γονείς του για αρκετές ώρες.  Τα παιδιά διαφέρουν ως προς αυτήν την ικανότητα τους: ένα παιδί το οποίο είναι από τη φύση του αγχώδες, ή έχει ιδιαίτερα αγχώδη μητέρα ή γονείς που διαπληκτίζονται συνεχώς ή ξεστομίζουν απειλές εγκατάλειψης, θα εξακολουθήσει να είναι προσκολλημένο στη μητέρα του για προστασία και ανακούφιση. Μια σειρά "τρομακτικών συμβάντων οδηγεί στη διαιώνιση της προσκόλλησης που μπορεί να συνεχιστεί στη μέση παιδική ηλικία (5-12 ετών) επηρεάζοντας την ικανότητα του παιδιού να μάθει να αντιμετωπίζει τις στρεσσογόνες καταστάσεις μόνος του.

12 Οι γονείς πρέπει να:

13 Ιδιοσυγκρασία  Ο τρόπος συμπεριφοράς κάθε παιδιού είναι εν μέρει γενετικά προκαθορισμένος. Δεν είναι σταθερός αλλά μεταβάλλεται βραδέως ανάλογα με τις εμπειρίες του παιδιού

14 Ένα παιδί με δύσκολο χαρακτήρα  Αρνητική διάθεση – γκρίνια, κλάμα, ανησυχία  Έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις –ουρλιαχτά αντί για παράπονα, εκρήξεις χαράς αντί για χαμόγελα  Μη τακτικό ρυθμό βιολογικών λειτουργιών –έλλειψη ρυθμού ύπνου, φαγητού ή συνηθειών τουαλέτας  Αρνητική ανταπόκριση σε καινούργιες καταστάσεις – σπρώχνει το καινούργιο παιχνίδι μακριά  Ανάγκη παρατεταμένου χρόνου προσαρμογής σε νέες καταστάσεις Αποτελεί παράγοντα κινδύνου μελλοντικών προβλημάτων συμπεριφοράς Οι γονείς χρειάζονται υποστήριξη για να διατηρήσουν μια θετική σχέση αγάπης με το παιδί, για να δώσουν στο παιδί την ευκαιρία να αποκτήσει αυτοεκτίμηση

15 Αυτοεκτίμηση  Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να παρουσιάσουν κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές.  Μπορεί να υιοθετήσουν προβληματικές συμπεριφορές για να προσελκύσουν την προσοχή και την επιδοκιμασία των άλλων  Οι επαναλαμβανόμενες αποτυχίες ακαδημαϊκά ή κοινωνικά υποσκάπτουν την αυτοεκτίμηση  Η σημαντικότερη πηγή χαμηλής αυτοεκτίμησης είναι οι γονείς, είτε λόγω δικής τους χαμηλής αυτοεκτίμησης είτε λόγω κακοποίησης ή παραμέλησης του παιδιού

16 Πως σκέφτονται τα παιδιά; Θεωρία γνωστικής ανάπτυξης  Πριν την ηλικία των 5 προ-λειτουργική σκέψη (Piaget)  Στη μέση παιδική ηλικία τρόπος σκέψης πρακτικός και ιεραρχημένος στάδιο αδρής λειτουργίας  Στο μέσο της εφηβικής ηλικίας αφηρημένη σκέψη στάδιο τυπικών λειτουργιών

17 Ποιότητα προσχολικής σκέψης. Προ-λειτουργική σκέψη (Piaget)  Το παιδί βρίσκεται στο κέντρο του κόσμου του ("Είμαι κουρασμένος γι' αυτό νυχτώνει")  Όλα έχουν κάποια σκοπό ("Η Θάλασσα υπάρχει για να κολυμπάμε")  Τα άψυχα αντικείμενα είναι ζωντανά ("Το κακό τραπέζι με χτύπησε") και έχουν συναισθήματα και κίνητρα  Φτωχή κατηγοριοποίηση (όλοι οι άντρες είναι Μπαμπάδες)  Χρήση μαγικής σκέψης ("Εάν κλείσω τα μάτια μου θα εξαφανιστεί")  Χρήση αλληλουχιών ή ρουτίνας και όχι αίσθηση του χρόνου  Χρησιμοποιούν τα παιχνίδια και τα άλλα αντικείμενα φανταστικού παιχνιδιού ως βοηθήματα σκέψης (ιδιαίτερα για να εξηγήσουν τις εμπειρίες και τις κοινωνικές σχέσεις) Πρέπει να γνωρίζει κανείς αυτό τον τρόπο σκέψης όταν μιλά ή εξηγεί διάφορα πράγματα σε μικρά παιδιά.

18 Αντιμετώπιση καταστάσεων  Τα παιδιά υπό καταστάσεις στρες χρησιμοποιούν αρκετούς μηχανισμούς σκέψης έτσι ώστε να μπορέσουν να χειριστούν τις αντιδράσεις τους ή να ανταπεξέλθουν στην ίδια την πηγή του άγχους.  Πολλές από τις δυσκολίες συμπεριφοράς και συναισθήματος της παιδικής ηλικίας μπορεί να θεωρηθούν ως κακή προσαρμογή στην ανταπόκριση σε στρεσσογόνες καταστάσεις.

19 Αντιμετώπιση καταστάσεων  Τα νεαρά παιδιά εμφανίζουν την τάση να παλινδρομούν όταν αγχώνονται και να συμπεριφέρονται σαν παιδιά μικρότερης ηλικίας απ' ότι είναι στην πραγματικότητα.  Πιο συγκεκριμένα, εμφανίζουν αντίδραση προσκόλλησης, χρησιμοποιώντας αυτήν την σχέση προσκόλλησης ως πηγή ανακούφισης.  Είναι συνηθισμένο για τα παιδιά να ελαχιστοποιούν ή να αρνούνται ένα πρόβλημα, προσπαθώντας έτσι να το προσαρμόσουν σε μέγεθος που να μπορούν να το αντιμετωπίσουν

20 Αντιμετώπιση καταστάσεων  Καθώς τα παιδιά ωριμάζουν, μαθαίνουν έναν τρόπο αντιμετώπισης στρεσσογόνων καταστάσεων έτσι ώστε να είναι πιο ευέλικτα όσον αφορά στις αντιδράσεις τους σε αντιξοότητες.  Τα λιγότερο ευφυή παιδιά μαθαίνουν με πιο βραδύ ρυθμό τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων και τους χρησιμοποιούν εκλεκτικά. Αυτός είναι πιθανότατα και ο κύριος λύγος για τον οποίο εμφανίζουν αυξημένη επιρρέπεια σε συναισθηματικά προβλήματα και προβλήματα συμπεριφοράς.  Μπορεί επίσης να αληθεύει το γεγονός ότι η αυξημένη επιρρέπεια των παιδιών με χρόνια σωματικά νοσήματα σε ψυχολογικά προβλήματα, απορρέει από το μικρότερο εύρος εμπειριών που έχουν, ιδιαίτερα όσον αφορά στη συναναστροφή με άλλα παιδιά, μέσω της οποίας θα μπορούσαν να μάθουν και να χρησιμοποιήσουν νέους τρόπους αντιμετώπισης καταστάσεων.

21 Πολλές από τις αντιδράσεις σε αντίξοες συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των τραυμάτων και της εμφάνισης σοβαρής νόσου κατά την παιδική ηλικία, παρουσιάζουν μια αλληλουχία φάσεων μέσα σε μια περίοδο εβδομάδων:  μια αρχική φάση αντίκτυπου με έντονη θλίψη και κλάμα  ακολουθεί η "γενναία" αποδοχή του τραυματισμού με ψυχολογική άρνηση της σοβαρότητας της αντιξοότητας  ανασυγκρότηση, χαρακτηριζόμενη από δύσκολη συμπεριφορά ή εμφανή λύπη, πιθανότατα σε συνδυασμό με κάποιου βαθμού παλινδρόμηση  σταδιακή προσαρμογή και υιοθέτηση των τροποποιημένων συνθηκών.

22 Αντιξοότητες στην οικογένεια  Οι οικογενειακές σχέσεις αντιπροσωπεύουν, για τα περισσότερα παιδιά την πηγή των πιο ισχυρών τους συναισθημάτων. Παρομοίως οι γονείς επηρεάζουν περισσότερο από κάθε άλλον την κοινωνική εκμάθηση και τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Είναι γεγονός ότι οι οικογένειες, γενικά, αποτελούν την πιο ισχυρή περιβαλλοντική επιρροή στη διανοητική υγεία ενός παιδιού.  Δεν αποτελούν το μοναδικό παράγοντα, καθώς μια προδιάθεση σε συγκεκριμένες συναισθηματικές διαταραχές και προβλήματα συμπεριφοράς της παιδικής ηλικίας μπορεί να είναι κληρονομική, αλλά οι οικογενειακές επιρροές αλληλεπιδρούν με την κληρονομικότητα έτσι ώστε τελικά να αναπτυχθεί ή να μην αναπτυχθεί έκδηλη διαταραχή.  Όλες οι διαταραχές δεν οφείλονται σε οικογενειακές αντιξοότητες: η διαταραχή υπερκινητικότητας, τα τικ και ο αυτιομός είναι ανεξάρτητα αυτών.

23 ορισμένοι από τους γνωστούς παράγοντες κίνδυνου:  έντονες διαφωνίες μεταξύ των μελών της οικογενείας  ψυχιατρική νόσος γονέων, ιδιαίτερα κατάθλιψη της μητέρας  διαζύγιο και πένθος  φορτική υπερπροστασία γονέων  σωματική και σεξουαλική κακοποίηση  χρήση βίας, τρόμος, απειλές για εγκατάλειψη ή υπερβολικές τύψεις ως μέθοδοι πειθαρχίας  χλευασμός και υποτίμηση του παιδιού  ασταθείς, απρόβλεπτες μέθοδοι πειθαρχίας  χρησιμοποίηση του παιδιού για την κάλυψη των προσωπικών συναισθηματικών αναγκών του γονέα  ακατάλληλες ευθύνες ή προσδοκίες για το επίπεδο ωριμότητας του παιδιού.

24  Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες μπορεί να επιδεινωθούν μέσω ενός δύσκολου ή ανικανοποίητου παιδιού το οποίο δημιουργεί αντίξοο περιβάλλον για τον ίδιο του τον εαυτό.  Είναι λάθος να κατηγορούμε συνέχεια τους γονείς, ότι αυτοί προκαλούν το πρόβλημα του παιδιού τους χωρίς να εξετάζουμε κατά πόσο το ίδιο το παιδί συμβάλλει στη δημιουργία αυτής της κατάστασης

25 Αντιδράσεις στο διαζύγιο των γονέων. Προσχολική ηλικία  Φόβος περαιτέρω εγκατάλειψης πιο έντονη προσκόλληση σε επαπειλούμενους αποχωρισμούς  διαταραχές ύπνου  κλαίει, είναι ευερέθιστο και απαιτητικό  Παιχνίδι χωρίς συνοχή

26 Αντιδράσεις στο διαζύγιο των γονέων. Μέση παιδική ηλικία  Δυστυχισμένο λόγω της απώλειας του πατέρα, καθηλωμένο στην προσπάθεια επανένωσης της οικογένειας  Κατηγορούν τους εαυτούς τους (παιδιά ηλικίας 6-8 ετών)  θυμωμένη κατηγορία ενός εκ των δύο γονέων για το διαζύγιο (μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας 9-12 ετών)  Προβλήματα εμπιστοσύνης  Άγχος και ζήλια για τους νέους συντρόφους των γονέων  Χαμηλές σχολικές επιδόσεις

27 Αντιδράσεις στο διαζύγιο των γονέων. Έφηβοι  Ευρείες διακυμάνσεις αντιδράσεων  Ποικίλες προσπάθειες διαχείρισης της κατάστασης: αποχωρισμός από την οικογένεια ταχεία ωρίμανση ηθικός ιδεαλισμός κριτική γονέων  Χαμηλές σχολικές επιδόσεις  Σε ορισμένους κατάθλιψη

28 Προβλήματα προσαρμογής που αντιμετωπίζουν ορισμένα παιδιά χωρισμένων γονέων  Αποδοχή του χωρισμού των γονέων  Ανάκτηση της αίσθησης προσανατολισμού προς τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής  Αντιμετώπιση του αισθήματος απώλειας και απόρριψης  Συγχώρεση γονέων που χώρισαν  Αποδοχή της μονιμότητας του διαζυγίου, εγκατάλειψη της επιθυμίας επανένωσης της οικογένειας  Ικανότητες να διαμορφώσει νέες συναισθηματικές σχέσεις

29 Οι εμπειρίες από τη συναναστροφή με άλλα παιδιά ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζονται ως ιδιαίτερα σημαντικές για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.  Ο εκφοβισμός είναι ένα γνωστό πρόβλημα και αποτελεί μια κατάσταση απόρριψης από τους συνομήλικους, στην οποία το παιδί "καταδιώκεται" ενεργά από τους άλλους.  Ο παραγκωνισμός του παιδιού είναι πολύ λιγότερο δυσοίωνος. Αντίθετα, οι σταθερές, καλής ποιότητας σχέσεις με συνομήλικους αντιπροσωπεύουν ένα δείκτη καλής πρόγνωσης σε συναισθηματικά προβλήματα ή διαταραχές που οφείλονται σε περιβαλλοντικές αντιδράσεις.