Κεφάλαιο 1 ο Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Η ταξινόμηση των δημόσιων φορέων 1. Κεντρική Διοίκηση ( Βουλή, Κυβέρνηση, υπουργεία ). 2. Οργανισμοί τοπικοί.

Παρουσίαση με θέμα: "Κεφάλαιο 1 ο Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Η ταξινόμηση των δημόσιων φορέων 1. Κεντρική Διοίκηση ( Βουλή, Κυβέρνηση, υπουργεία ). 2. Οργανισμοί τοπικοί."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κεφάλαιο 1 ο Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1

2 Η ταξινόμηση των δημόσιων φορέων 1. Κεντρική Διοίκηση ( Βουλή, Κυβέρνηση, υπουργεία ). 2. Οργανισμοί τοπικοί Αυτοδιοίκησης. Στο α΄ βαθμός είναι οι δήμοι και οι κοινότητες και στο β΄ βαθμό οι Νομαρχίες αλλά πλέον οι Περιφέρειες. 3. Οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης ( ΙΚΑ, Ταμείων Εμπόρων, ΤΕΕ, ΟΓΑ κλπ ). 4. Νομικά Πρόσωπα Δημόσιου Δικαίου ( ΝΠΔΔ ). Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, Νοσοκομεία, Κέντρα Ερευνών, βιβλιοθήκες. 5. Δημόσιες Επιχειρήσεις ( ΔΕΗ, Ελληνικά Ταχυδρομεία, ΟΣΕ, ΕΥΔΑΠ κλ ). 6. Κρατικές Τράπεζες ( ΑΤΕ, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, Εταιρίες Προστασίας Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες, πολιτιστικά ιδρύματα, φιλανθρωπικά ιδρύματα, πριβαλλοντικές οργανώσεις κλπ ). Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕ ΤΗ ΣΤΕΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΕΙΑ ΕΝΝΟΙΑ 1. Ο Δημόσιος Τομέας με τη στενή έννοια περιλαμβάνει τους ΟΤΑ, τα ασφαλιστικά ταμεία και τα ΝΠΔΔ. 2. Ο Δημόσιος Τομέας με την ευρεία έννοια περιλαμβάνει τη Γενική Διοίκηση και τις Δημόσιες επιχιερήσεις. 2

3 Γενική Κυβέρνηση Ορισμός : Τους φορείς που καλύπτονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, όπως ορίζονται στο κεφάλαιο 2 του νόμου 2362/1995 σχετικά με τη « Δημόσια Λογιστική, Έλεγχος των Κυβερνητικών Δαπανών και άλλοι Κανονισμοί ». Την τοπική αυτοδιοίκηση που περιλαμβάνει δήμους, νομαρχίες και τις περιφερειακές αυτοδιοικήσεις, συμπεριλαμβανομένων των βασικών και ειδικών προϋπολογισμών τους, συμπεριλαμβανομένων όλων των φορέων και των οργανισμών που υπάγονται σε αυτούς, οι οποίοι ταξινομούνται ως τοπικές αρχές, σύμφωνα με το ΕΣΟΛ 95 (ESA 95). Τα ασφαλιστικά ταμεία που περιλαμβάνουν όλα τα ταμεία που ιδρύθηκαν και καταχωρήθηκαν ως Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης στα μητρώα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Ο ορισμός της γενικής κυβέρνησης περιλαμβάνει επίσης και τυχόν νέα ταμεία, ή άλλα ειδικά προγράμματα προϋπολογισμού και εκτός προϋπολογισμού προγράμματα που ενδέχεται να δημιουργηθούν κατά την διάρκεια του προγράμματος προκειμένου να φέρουν εις πέρας ενέργειες δημοσιονομικού χαρακτήρα, όπως αυτές ορίζονται στο εγχειρίδιο του ΔΝΤ σχετικά με τις Στατιστικές των Δημοσίων Χρηματοοικονομικών του 2001. Οι αρχές θα ενημερώνουν αμέσως το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το προσωπικό της ΕΚΤ για τυχόν δημιουργία τέτοιων νέων ταμείων ή και προγραμμάτων. 3

4 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Μέχρι τον 18 ο αιώνα δεν υπάρχει η έννοια του κράτους που έχουμε σήμερα. Το κράτος εισέπραττε δυσβάστακτους φόρους για τη χρηματοδότηση των πολέμων ή για τον πλουτισμό των αρχόντων. 18 ος αιώνας : μερκαντιλισμός ή εμποροκρατία : Το κράτος πρέπει να αναλάβει ενεργό ρόλο για την προώθηση του εμπορίου και της βιομηχανίας. Δεν υπάρχουν ουσιαστικά ανταλλάγματα στους απλούς πολίτες. 18 ος αιώνας : Η κλασσική σχολή οικονομικής σκέψης : Adam Smith: Η οικονομία πρέπει να είναι απαλλαγμένη σε σημαντικό βαθμό από κρατικές παρεμβάσεις και να καθοδηγείται από το αόρατο χέρι δηλαδή τον μηχανισμό των τιμών. Ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων και το κέρδος είναι ο καλύτερος τρόπος για την κάλυψη των αναγκών των ατόμων άρα και του δημόσιου συμφέροντος. Το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει μόνο σε θέματα Άμυνας, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Διοίκησης. 19 ος αιώνας : Το δόγμα του άκρατου φιλελευθερισμού (laissez faire). Οι John Mill and Nassau Senior θεωρούν ότι το κράτος θα πρέπει να απέχει από κάθε δραστηριότητα. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ : Συσσώρευση κεφαλαίου σε λίγους, φτώχεια, εκμετάλλευση, κοινωνική ανισότητα. 4

5 19 ος αιώνας : Wagner Adolph: το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει στην οικονομική ζωή για να αμβλύνει τις κοινωνικό-οικονομικές ανισότητες. 19 ος αιώνας : Karl Marx: η φτώχεια οφείλεται στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και του κεφαλαίου. Είναι αναγκαία η άσκηση του κοινωνικού ελέγχου στα μέσα παραγωγής μέσω της κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας, του κέρδους και του ανταγωνισμού. 20 ος αιώνας-1929: John Keynes: (Η γενική θεωρία της απασχόλησης του τόκου και του χρήματος). Ο μηχανισμός της αγοράς δεν είναι ικανός να εξασφαλίζει πλήρη απασχόληση των παραγωγικών μέσων και σταθερό επίπεδο τιμών. Σε περιόδους ύφεσης πρέπει να αυξάνει της Δημόσιες δαπάνες, ενώ σε περιόδους πληθωρισμού θα πρέπει να τις μειώνει. Από το 1980 έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση του ρόλου του κράτους λόγω των δυσμενών παρενεργειών που έχει επιφέρει η διόγκωση του Δημόσιου Τομέα. Ο περιορισμός του κράτους διακόπτεται σε περιόδους κρίσης όπως την περίοδο 2008-2010. 5

6 ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Οι οικονομολόγοι της Δημόσιας Οικονομικής δεν ασχολούνται μόνο με την ανάλυση των επιπτώσεων των μέτρων φορολογίας και δαπανών της κυβέρνησης αλλά αναλύουν και πως πρέπει να ασκούνται αυτές οι δραστηριότητες. Οι απόψεις για το πώς πρέπει να λειτουργεί το κράτος σχετίζονται με την ιδεολογική τοποθέτηση του ατόμου και του κράτους. 6

7 Ερωτήματα : Γιατί να υπάρχει ο Δημόσιος τομέας της Οικονομίας και να μην υπάρχει μόνο ο ιδιωτικός τομέας οποίος θα διαχειρίζεται όλα τα θέματα μιας κοινωνίας ; Ποια η χρησιμότητα του Δημόσιου τομέα ; Ποια είναι τα βασικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε κοινωνία ; Πως θα μπορούσαν να λυθούν τα προβλήματα αυτά ; Ποιος είναι ο ρόλος του κράτους στη διαδικασία αυτή ; 7

8 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Το βασικό οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας είναι η σχετική ανεπάρκεια παραγωγικών πόρων, η οποία δεν επιτρέπει την ικανοποίηση όλων των αναγκών των μελών της. Για να λύσει αυτό το πρόβλημα η κοινωνία πρέπει να επιλέξει τις ανάγκες που θα ικανοποιηθούν κάθε φορά, καθώς και τα αγαθά που θα παραχθούν για να τις ικανοποιήσουν. 8 Η κοινωνία πρέπει να πετύχει:  Πλήρη απασχόληση παραγωγικών μέσων  Αποτελεσματική κατανομή παραγωγικών μέσων  Δίκαιη διανομή του εισοδήματος  Πραγματοποίηση ενός ικανοποιητικού ρυθμού οικονομικής οικονομικής ανάπτυξης  Εξομάλυνση των οικονομικών διακυμάνσεων

9 9 Αποτελεσματική είναι η κατανομή των πόρων όταν χρησιμοποιούνται κατά τον πλέον αποδοτικό τρόπο για την παραγωγή αγαθών και στις ποσότητες που επιθυμούν τα άτομα μιας κοινωνίας. ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΚΑTA PARETO Όταν η κατανομή των διαθέσιμων πόρων είναι τέτοια που δεν είναι δυνατόν με οποιαδήποτε αλλαγή της κατανομής να αυξηθεί η ευημερία κάποιων μελών της κοινωνίας χωρίς να μειωθεί η ευημερία κάποιων άλλων ατόμων. Πώς πετυχαίνεται η άριστη κατανομή κατά PARETO; Όταν όλα τα αγαθά παράγονται με το ελάχιστο δυνατό κόστος και ικανοποιούν τη ζήτηση του κοινωνικού συνόλου, όπως αυτή διαμορφώνεται με βάση ορισμένη διανομή του εισοδήματος. Για την πραγματοποίηση της αποτελεσματικής κατανομής πόρων πρέπει να πετυχαίνεται: 1. Τεχνολογική αποτελεσματικότητα 2. Οικονομική αποτελεσματικότητα

10 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Οι παραγωγικοί συντελεστές κατανέμονται ανάμεσα στα διάφορα αγαθά κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξισώνεται ο οριακός λόγος τεχνολογικής υποκατάστασης ανάμεσα στους διάφορους συντελεστές σε όλα τα αγαθά. Η εξίσωση αυτού του λόγου είναι αναγκαία για να μεγιστοποιείται η παραγωγή, να παράγονται δηλαδή οι μέγιστοι δυνατοί συνδυασμοί αγαθών, έτσι ώστε να μην μπορεί να αυξηθεί η παραγωγή ενός αγαθού, χωρίς να μειωθεί η παραγωγή ενός άλλου. Ο οριακός λόγος τεχνολογικής υποκατάστασης : (Marginal Rate of Technical Substitution) μεταξύ δύο συντελεστών μας δίνει την αύξηση της ποσότητας του ενός συντελεστή ( π. χ της εργασίας L) που είναι απαραίτητη προκειμένου να παραμείνει το προϊόν σταθερό, όταν μειώνεται η ποσότητα του άλλου συντελεστή κατά μία μονάδα, ( πχ του Κεφαλαίου ) δηλαδή μετρά το οριακό προϊόν του συντελεστή που μειώνεται. 10

11 Οι στόχοι του κράτους Η άριστη κατανομή των μέσων παραγωγής στο βαθμό που αυτή δεν επιτυγχάνεται από τις δυνάμεις της αγοράς και το μηχανισμό των τιμών. Η παραγωγή και διανομή των δημόσιων αγαθών Οι παρεμβάσεις για την διόρθωση των προβλημάτων από τις εξωτερικές επιδράσεις Η αναδιανομή του εισοδήματος Η πλήρης απασχόληση και η νομισματική σταθερότητα Η οικονομική ανάπτυξη 11

12 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ Οι ανάγκες όλων των ανθρώπων δεν μπορούν να ικανοποιηθούν σε μια κοινωνία λόγω της σπανιότητας των πόρων. ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΕΊΝΑΙ : Πως πρέπει να κατανεμηθούν οι παραγωγικοί συντελεστές προκειμένου να παραχθούν εκείνα τα αγαθά και οι υπηρεσίες που μεγιστοποιούν την ικανοποίηση της κοινωνίας. ( Πρόβλημα της άριστης κατανομής των μέσων παραγωγής. Το κυρίαρχο θέμα για τους νεοκλασικούς οικονομολόγους ). Ο μηχανισμός των τιμών αδυνατεί, μερικώς ή ολικώς, να επιτύχει την άριστη κατανομή 12

13 Ο μηχανισμός των τιμών Ο μηχανισμός των τιμών, υπό ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσε να δημιουργήσει τις συνθήκες που απαιτούνται για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου. Στην περίπτωση αυτή δεν θα ήταν αναγκαία η ύπαρξη του δημόσιου τομέα. Ο μηχανισμός της αγοράς παρουσιάζει πολλές ατέλειες. Οπότε η ύπαρξη του δημόσιου τομέα είναι απαραίτητη 13

14 Η πολιτική της ίασης της ανεργίας μέσω του μηχανισμού των τιμών Συγκεκριμένα, η πολιτική της ίασης της ανεργίας μέσω του μηχανισμού των τιμών αποτελείται απ ’ τα εξής βήματα ( όπως τη θεωρεί η Goldman Sachs ): Βήμα 1 ο : Μείωση των μισθών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με αντικειμενικά όμως κριτήρια. Βήμα 2 ο : Η μείωση των μισθών των εργαζομένων θα οδηγούσε στη μείωση του κόστους παραγωγής. Βήμα 3 ο : Η μείωση του κόστους παραγωγής θα έφερνε με τη σειρά της μια μεγάλη πτώση των τιμών. Βήμα 4 ο : Με τον αποπληθωρισμό θα ήτο εφικτή η μείωση της ζήτησης του τραπεζικού χρήματος, ιδίως για συναλλακτικούς σκοπούς. Βήμα 5 ο : Η μη ζήτηση τραπεζικού χρήματος θα προκαλούσε μια αξιοπρόσεκτη πτώση των επιτοκίων. Βήμα 6 ο : Τα χαμηλά επιτόκια θα οδηγούσαν σε ταυτόχρονη αύξηση εγχωρίων κυρίως, αλλά και ξένων επενδύσεων, καθώς και της απασχόλησης, η οποία εν τέλει θα οδηγούσε στη μείωση της ανεργίας. 14

15 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( α ) ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρήσεων που παράγουν το ίδιο ακριβώς προϊόν.  Ελευθερία εισόδου και εξόδου στην αγορά.  Η τιμή πώλησης δεν είναι η υψηλότερη αλλά η επικρατούσα.  Οι καταναλωτές έχουν πλήρη γνώση της αγοράς.  Καμία επιχείρηση δεν μπορεί να αυξήσει τη τιμή μονομερώς για να εκμεταλλευτεί τον καταναλωτή. Καμιά οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού. Οι δυνάμεις της αγοράς δημιουργούν μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές καταστάσεις 15

16 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( β ) ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ Τα Δημόσια αγαθά ( Άμυνα, Παιδεία, Δικαιοσύνη κλπ ) δεν μπορούν να εξατομικευτούν και συνεπώς να τιμολογηθούν. Αν υπήρχε μόνο η ιδιωτικός τομέας, τότε όλοι πόροι θα κατευθύνονταν σε κλάδους παραγωγής στους οποίους το προϊόν μπορεί να τιμολογηθεί ( διασκέδαση, ένδυση, τρόφιμα κλπ ). 16

17 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( γ ) ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ Όταν η δραστηριότητα μιας πλευράς ( ενός ατόμου ή μιας επιχείρησης ) επηρεάζει άμεσα την ευημερία κάποιας άλλης κατά τρόπο που δεν μεταβιβάζεται μέσω των τιμών της αγοράς, η επίπτωση αυτή ονομάζεται ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ. Όταν το οριακό όφελος του αγοραστή είναι ίσο με το οριακό κόστος του επιχειρηματία τότε μια συναλλαγή είναι προς όφελος και των δυο. Υπάρχουν δυο κατηγορίες αγαθών ( και υπηρεσιών ) που εξαιρούνται του παραπάνω κανόνα. 1 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : τα προϊόντα ή υπηρεσίες που συνεπάγονται ένα πρόσθετο όφελος για την κοινωνία. Π. χ. Οι υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας. Το άθροισμα του οριακού οφέλους και του πρόσθετου οφέλους που διαχέεται στη κοινωνία ονομάζεται ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ. Το ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ > ΟΡΙΑΚΟΥ ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ. Η Κατανομή των πόρων δεν είναι αποτελεσματική γιατί ο επιχειρηματίας θα παράγει στη χαμηλότερη τιμή που θα είναι ίσο με το οριακό ατομικό όφελος και όχι στην υψηλότερη που αντιστοιχεί στο οριακό κοινωνικό όφελος. 17

18 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( δ )- ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ 2 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Τα προϊόντα ή υπηρεσίες που συνεπάγονται ένα πρόσθετο κόστος για την κοινωνία εκτός από το κόστος που έχει ο επιχειρηματίας ( μισθοί, τόκοι, ενοίκια κλπ ). Π. Χ Η παραγωγή πρόσθετης μονάδας χάλυβα, ποτών ή τσιγάρων κλπ ) Εκτός από το κόστος παραγωγής των προϊόντων αυτών υπάρχει και ένα άλλο κόστος που επιβαρύνει την κοινωνία. Είναι η μόλυνση του περιβάλλοντος. Το κόστος αυτό δεν καλύπτεται από τον ιδιωτικό τομέα ( δηλαδή μια επιχείρηση ). Το ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ > ΟΡΙΑΚΟΥ ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ Η Κατανομή των πόρων δεν είναι αποτελεσματική γιατί ο επιχειρηματίας θα παράγει στη χαμηλότερη τιμή που θα είναι ίση με το οριακό ατομικό όφελος και όχι στην υψηλότερη που αντιστοιχεί στο οριακό κοινωνικό όφελος. Ο επιχειρηματίας επιβαρύνεται με το οριακό κοινωνικό κόστος, οπότε έχει κίνητρο να αυξήσει την παραγωγή του πέρα από το επιθυμητό κοινωνικό επίπεδο. 18

19 Αν υπάρχουν εξωτερικές οικονομίες, οι δυνάμεις της αγοράς δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να κατανείμουν ορθολογικά τους παραγωγικούς πόρους. Για να διορθωθούν οι αποκλίσεις από την άριστη κατανομή των παραγωγικών πόρων είναι απαραίτητη η κρατική παρέμβαση. Η παρέμβαση αυτή παίρνει συνήθως τρεις μορφές : 1. Επιδότηση : Στην Ελλάδα επιδοτούνται : η εκπαίδευση, η υγεία, οι σχολές επαγγελματικής κατάρτισης κλπ. 2. Φορολογική Επιβάρυνση των αγαθών για να μειωθούν οι αρνητικές εξωτερικές οικονομίες Για παράδειγμα η φορολόγηση των τσιγάρων, το οινόπνευμα είναι πολύ υψηλή. 3. Διοικητικές ρυθμίσεις για το περιορισμό της ρύπανσης. 19 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( δ )- ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ

20 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( ε ) ΑΤΕΛΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ. Ο ορισμός της ατελούς αγοράς συμπεριλαμβάνει 2 περιπτώσεις : 1 η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΤΕΛΟΥΣ ΑΓΟΡΑΣ : Ο ιδιωτικός τομέας δεν παρέχει υπηρεσίες ακόμη και όταν το κόστος τους είναι χαμηλότερο από την τιμή που είναι διατεθειμένοι να καταβάλλουν οι ενδιαφερόμενοι. Αυτό συμβαίνει λόγω της μη δυνατότητας στάθμισης του κινδύνου. Π. χ. διακυμάνσεις τιμών αγροτικών προϊόντων, φυσικές καταστροφές, ασφάλιση ατόμων μεγάλης ηλικίας κλπ. Οι δυνάμεις της αγοράς δεν διαθέτουν τους μηχανισμούς που χρειάζονται για να καλυφθούν οι ανάγκες των αγροτών, ή για να αντιμετωπιστεί μια θεομηνία. Άρα η ελαχιστοποίηση των δυσμενών καταστάσεων από τέτοιες περιπτώσεις απαιτεί παρέμβαση του Δημόσιου Τομέα. Το κράτος πρέπει να προστατέψει τους πολίτες. 20

21 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( ε )- Συνέχεια 2 η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΤΕΛΟΥΣ ΑΓΟΡΑΣ : Η περίπτωση των συμπληρωματικών αγαθών π. χ. καφές και ζάχαρη. Αν δεν υπάρχει δυνατότητα εισαγωγών της ζάχαρης, ένας επιχειρηματίας δεν μπορεί να επενδύσει για τη δημιουργία ενός εργοστασίου παραγωγής καφέ. Οι δυνάμεις της αγοράς δεν διαθέτουν τους μηχανισμούς που χρειάζονται ώστε οι επιχειρηματίες να αναλάβουν δραστηριότητες σε συμπληρωματικά αγαθά. Το κράτος πρέπει να χαράξει τη στρατηγική σε θέματα βιομηχανικής, αγροτικής τουριστικής, εμπορικής κλπ πολιτικής, να συντονίσει και να κατευθύνει επενδυτικές δραστηριότητες και να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον για να προσελκύει επενδύσεις. 21

22 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( στ ) ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ : Για να μεγιστοποιηθεί η κοινωνική ευημερία, θα πρέπει οι πολίτες - καταναλωτές να έχουν πλήρη γνώση των ιδιοτήτων των αγαθών ( σύνθεση, ποιότητα, τιμές κλπ ) με σκοπό να έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τις προτιμήσεις τους. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν τη δυνατότητα αυτή ( ποια καπνοβιομηχανία θα έκανε αντικαπνιστική εκστρατεία ;) γιατί δεν έχουν τα μέσα. Αν ήθελαν να αποκτήσουν τα μέσα ( εξειδικευμένο ερευνητικό προσωπικό για τη μελέτη των συνεπειών του καπνίσματος, κατάλληλα όργανα για την έρευνα κλπ ) θα έπρεπε να πληρώσουν μεγάλο τίμημα. Το κράτος θα πρέπει να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες ενημέρωσης των πολιτών 22

23 Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( ζ ) ΚΥΚΛΙΚΕΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ : Σύμφωνα με τους Burns και Mitchell 2 στους οποίους αποδίδεται η απαρχή των σύγχρονων μεθόδων έρευνας των οικονομικών διακυμάνσεων, οι οικονομικές διακυμάνσεις συνίστανται σε ένα επαναλαμβανόμενο πρότυπο από υφέσεις, συρρικνώσεις και ανόδους της οικονομικής δραστηριότητας, γύρω από μια νοητή, « φυσιολογική » μακροχρόνια τάση. Ο επαναλαμβανόμενος χαρακτήρας αυτού του προτύπου δικαιολογεί τις εκφράσεις « κυκλικές διακυμάνσεις » και « οικονομικός κύκλος », παρά το γεγονός ότι οι κινήσεις που παρατηρούνται δεν έχουν συνήθως ούτε σταθερή περίοδο, ούτε σταθερό πλάτος. Οι διαταραχές που προκαλούνται από τις δυνάμεις της αγοράς στην προσφορά και στη ζήτηση αγαθών και στους συντελεστές παραγωγής οδηγούν σε μεταβολές στο επίπεδο των τιμών αλλά και στο επίπεδο της απασχόλησης. Η ανεργία όμως δεν αντιμετωπίζεται από τις επιχειρήσεις αλλά από το κράτος. 23 2. Handbook of Macroeconomics, Volume 1a, 1946.

24 24 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Οικονομική ανάπτυξη είναι η αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήματος μιας χώρας με έναν ικανοποιητικό ρυθμό. Για να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη απαιτούνται υποδομές. Ο σχεδιασμός και η δημιουργία των υποδομών είναι έργο του κράτους. Για τις υποδομές απαιτούνται τεράστια κεφαλαία και απαιτούνται πολλά χρόνια για να αποσβεστούν. Αντίθετα ο ιδιωτικός τομές επενδύει μόνο σε παραγωγικούς κλάδους αγαθών που μπορεί να πουλήσει έναντι ορισμένης τιμής στην οποία περιλαμβάνεται και το κέρδος του. Οι παράγοντες στους οποίους προσκρούει η οικονομική ανάπτυξη είναι : 1. Η ανεπάρκεια του παγίου κεφαλαίου. 2. Η μη ορθολογική κατανομή του παγίου κεφαλαίου. 3. Η ανεπάρκεια των φυσικών πόρων. 4. Η μη ορθολογική οργάνωση της παραγωγής. 5. Το χαμηλό επίπεδο της τεχνολογίας. 6. Το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών και το δημοσιονομικό έλλειμμα. Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( η )

25 25 ΔΙΚΑΙΗ ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ. Ερωτήματα : Με ποιο τρόπο κατανέμεται το παραγόμενο προϊόν στα μέλη της κοινωνίας ; Ποιοι συμμετέχουν στη διανομή του προϊόντος ; Πόσο δίκαιο ή άδικο είναι το σύστημα διανομής του προϊόντος ; Ο μηχανισμός των τιμών δεν μπορεί να είναι δίκαιος, γιατί ; Οι παραγωγικοί συντελεστές δεν είναι δίκαια κατανεμημένοι. Οι τιμές δεν διαμορφώνονται σε πλήρως ανταγωνιστική κοινωνία έτσι ώστε να αντικατοπτρίζουν τη ζήτηση της κοινωνίας. Κρίνεται αναγκαία η κρατική παρέμβαση για τη δίκαια διανομή του εισοδήματος. Η παρέμβαση αυτή παίρνει τη μορφή της αναδιανομής του εισοδήματος μέσω του συστήματος των φόρων και των μεταβιβαστικών πληρωμών ( συντάξεις, επιδόματα ανεργίας, βοηθημάτων κλπ.) Το κράτος χρηματοδοτεί δραστηριότητες για την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλα τα μέλη της κοινωνίας ( δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση, ενιαίο σύστημα υγείας, πρόγραμμα εργατικής κατοικίας κλπ. Προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι δυνάμεις της αγοράς να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. ( θ )

26 ΤΑ ΜΕΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Τα μέσα που έχει το κράτος για να πετύχει τους στόχους του είναι : 1. Μέσα Δημοσιονομικής Πολιτικής  Οι δημόσιες δαπάνες  Οι φόροι  Ο δημόσιος δανεισμός. 2. Μέσα Νομισματικής και Πιστωτικής Πολιτικής Η πολιτική του προεξοφλητικού επιτοκίου. Η ρύθμιση των ταμειακών αποθεμάτων. Οι άμεσοι ποσοτικοί και ποιοτικοί έλεγχοι των πιστώσεων. Οι άμεσοι έλεγχοι των επιτοκίων. 3. Τα Μέσα εξωτερικής πολιτικής Οι δασμοί Η υποτίμηση του εγχώριου νομίσματος. Οι συναλλαγματικοί έλεγχοι Οι διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις 26

27 27 4. Τα μέσα Άμεσα Ελέγχου Έλεγχος τιμών (plafond στις τιμές των καυσίμων για το διάστημα της απεργίας των τελωνειακών υπαλλήλων προς αποφυγή της κερδοσκοπίας ), έλεγχος μισθών ημερομισθίων κλπ. Τα μέσα Άμεσου έλεγχου. Τα μέσα ελέγχου προσφοράς και ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών καθώς και παραγωγικών συντελεστών ( φυσικοί πόροι, έλεγχος επενδύσεων κλπ ). 5. Οι αλλαγές στους Θεσμούς Οι αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική οργάνωση του κράτους. ( φορολογικού, εκπαιδευτικού, ανταγωνιστικού κλπ συστήματος ). ΤΑ ΜΕΣΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ( β )

28 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ : 1. Γεωργακόπουλου Θ. Α. (1976) Παραδόσεις Δημόσιας Οικονομικής. Αι επιδιώξεις και τα μέσα δράσεως του Δημοσίου.. Επιμέλ : ο συγγραφέας. Α. Σ. Ο. Ε. Ε. Τόμος Α ’ Αθήνα. 2. Δαλαμάγκας Β. (2010) Εισαγωγή στη Δημόσια Οικονομική Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ. ΑΘΗΝΑ 3. Παπαδιοδώρου Γ. Β (2002) ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ. Ο κοινωνικός ρόλος του κράτους. Εκδόσεις Ζυγός. Θεσσαλονίκη. 4. Harvey S.R., Gayer T. Ράπανος Β. & Καπλάνογλου Γεωργία (2009) Δημόσια Οικονομική. Σύγχρονη Θεωρία και Ελληνική πραγματικότητα. Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ. ΑΘΗΝΑ. 5. Krugman P. & Robin Wells (2009) Μακροοικονομική Εκδόσεις Επίκεντρο. Αθήνα 28